Agam 10 Ang 10 Prashna Vyakaran Sutra

Author(s): Chotalalmuni
Publisher: Nathalal Dahyabhai Shah

Page 121

સત્ય વચન
૧૦૩
પશાચિની, અપભ્રંશ, એ ૬ ભાષાનું ગદ્ય અને પદ્ય). વચન સેળ પ્રકારનાં છે. (૩ વચન, ૩ લિંગ, ૩ કાળ, પ્રત્યક્ષ અને પરેલ, ઉપનીત, અપનીત, ઉપનીત–અપનત, અપનીત–ઉપનીત અને અધ્યાત્મ). એ પ્રકારે તીર્થકર ભગવાને અનુજ્ઞાત કરેલું, બુદ્ધિથી પર્યાચિત કરેલું વચન સંયમવત મનુષ્ય યથા અવસરે બેલડું.
આ પ્રકારનાં અસત્ય વચન, ચા-ચુગલી, કઠેર વચન, અનિષ્ટ વચન અને ચપળ-અપૈયુક્ત વચનના નિવારણ ભગવાને પ્રવચન (સિદ્ધાન્તમાં) કહેલું છે. આ પ્રવચન આત્માને હિતકારક છે, પરભવમાં શુભ ફળદાયક છે, ભવિષ્ય કાળે કલ્યાણકારક છે, શુદ્ધ છે, ન્યાચ્ય છે, કુટિલતાથી રહિત છે, સર્વોત્તમ છે, સર્વ દુઃખ-પાપને ઉપશમાવનારું છે. પાંચ ભાવનાઓ.
આ બીજા વતની પાંચ ભાવનાઓ છે. જૂઠાં વચનથી વિરમવાને અર્થે. સત્ય વચનના રક્ષણને અર્થ, પહેલી ભાવના આ પ્રમાણે છે –(સશુરૂ સમીપે) સંવરને અર્થ તથા પરમાર્થ (મક્ષ લક્ષણયુક્ત) સાંભળીને, સમ્યક્ પ્રકારે જાણુંને, ઉતાવળું, વરિત, ચપળ, અનિષ્ટ, કઠેર, સાહસિક, પરને પીડાકારક અને સાવદ્ય (પાપયુક્ત) વચન બોલવુ નહિ; સત્ય, હિતયુક્ત, પરિમિત, ગ્રાહક (પ્રતીતિયુકત), શુદ્ધ, સુસંગત, સ્પષ્ટ, સમિહિત (બુદ્ધિએ કરીને પર્યાચિત) વચન સંયમવંત મનુષ્ય અવસરને અનુકૃળ પ્રકારે