Agam 01 Ang 01 Aacharang Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 671

६४८
आचारागसूत्रे लब्धित्रसानां गतित्रसत्वेनाङ्गीकारात् । गतित्रसानां लब्धित्रसत्वाभावात् , द्वीन्द्रियादीनां गतित्रसत्वेन शास्त्रेऽनङ्गीकाराच्च ।
प्राणा: पाणिनः, इमे प्रत्यक्षतोऽवगम्याः, यद्वा-वक्ष्यमाणप्रकारकाः सन्ति । ते यथा-(१) अण्डजाः अण्डाज्जाताः-पक्षिगृहकोकिलादयः, (२) पोतजाः पोता एव जायन्त इति पोतजाः-हस्तिवल्गुलीचर्मजलूकादयः, (३) जरायुजाः जरायुगर्भवेष्टनचर्म, तत्र जाताः-गोमहिष्यजा, विकमनुष्यादयः, (४) रसजाः विकृतरसाज्जाताः, (५) संस्वेदजाः संस्वेदाज्जाताः-मत्कुणयूकादयः, (६) संमूर्छिमाः संमूर्छनजाः मक्षिकापिपीलिकाशलभादयः, (७) उद्भिज्जाः उद्भेदनम्उद्भित् तस्माज्जाता:-पतङ्गखञ्जरीटादयः,(८) औपपातिकाः उपपाते भवाःदेवानार
क्यों कि लब्धित्रसों को गतित्रसरूप में अंगीकार किया गया है। मगर गतित्रस लब्धित्रस नहीं हो सकते । द्वीन्द्रिय आदि में गति का सद्भाव है अतः शास्त्र में ऐसा अंगीकार नहीं किया गया।
त्रस प्राणी इस प्रकार हैं-(१) अण्डज-अंडों से उत्पन्न होने वाले पक्षी, गृहकोकिला आदि । (२) पोतज-पोतरूप पैदा होने वाले हाथी, बल्गुली, चर्मजल्लू आदि । (३) जरायुज-गर्भ जिस से लिपटा रहता है वह पतली चमडी जरायु कहलाती है, उस से उप्तन्न होने वाले गाय, भैंस, बकरी, मनुष्य आदि जरायुज कहलाते हैं । (४) रसज-निकृत रस में पैदा हो जाने वाले, (५) संस्वेदज-पसीने से पैदा होने वाले खटमल, जू आदि । (६) संमूछिम-मक्खी, कीडी, शलभ आदि । (७) उद्भिजउद्भेदन से उप्तन्न होने वाले पतंग, खंजरीट आदि । (८) औपपातिक-देव और नारकी।
કારણ કે લબ્ધિત્રને ગતિત્રસનાં રૂપમાં અંગીકાર કરવામાં આવ્યા છે, પરંતુ ગતિત્રસ લબ્ધિત્રસ થઈ શકતા નથી. કીન્દ્રિય આદિમાં ગતિને સદ્દભાવ છે, તેથી શાસ્ત્રમાં એ પ્રમાણે અંગીકાર કરવામાં આવ્યો નથી.
ત્રસ પ્રાણી આ પ્રમાણે છે-(૧) અંડજ-ઈંડાથી ઉત્પન્ન થવાવાળાં પક્ષી, ગૃહBisau (गणी) साहि. (२) पात-पात३५ पे। थवा डाथी, १६शुद्धी, यमજક (જળ) આદિ. (૩) જરાયુજ-ગર્ભ જેનાથી વિટાએલું રહે તે પાતળી ચામડી જરાયુ કહેવાય છે. તેમાં ઉત્પન્ન થવાવાળા ગાય, ભેંસ, બકરી, મનુષ્ય આદિ જરાયુજ
उपाय छे. (४) २०४-पितृतरसमा पहा थापा. (५) सवे६०४-५२सेपाथी पहा थवावा भा४, माहि. (6) भूछिभ-भाभी, 11, ती माहि. (७) अHिerઉદ્દભેદનથી ઉત્પન્ન થવાવાળા પતંગ, ખંજરીટ આદિ. (૮) ઔપપાતિક–દેવ અને નારકી.
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧