________________
४६६..................अध्यात्ममतपरीक्षा...............!!:५८
डा :- नापि द्वितीयपक्षः सुन्दरो, दृष्टजातीयं प्रयत्नं विना स्थानादेरिव दृष्टजातीयामिच्छां विनापि प्रयत्नसंभवात्। 'प्रयत्नसामान्यं प्रतीच्छाया हेतुत्वमवधृतमिति चेत्? चेष्टामात्र प्रत्यपि प्रवृत्तेर्हेतुत्वं किन्नावधृतम्? 'प्रयत्नजन्यतावच्छेदकं वैजात्यं न केवलिक्रियायामिति चेत्? इच्छाजन्यतावच्छेदकं वैजात्यमपि न तत्प्रयत्न इति तुल्यम्। अत एव विनैवेच्छ सुषुप्ताद्यवस्थायां श्वासप्रश्वाससन्तानाद्यनुकूलो जीवनयोनिप्रयत्नः। 'आभोगपूर्वकप्रयत्नं प्रतीच्छाया हेतुत्वमिति चेत्? 'आभोगपूर्वकक्रियां प्रत्यपि प्रयत्नहेतुत्वं कुतो न रोचयेः? छाद्मस्थिकाभोगपूर्वकत्वमादाय समाधानमप्युभयत्र तुल्यम्। अत एवेच्छां विनैव केवलज्ञानाभोगेन केवलिसमुद्धातादौ प्रवृत्तिः । यदागमः
१ नाऊण वेअणिज्जं अइबहुयं आउअंच थोवागं ।
कम्म पडिलेहेउं वच्चंति जिणा समुग्घायं ॥ [आव. नि. ९५४] तथा,
२ न किर समुग्घायगओ मणवयजोगप्पउंजणं कुणइ ।
ओरालिअजोगं पुण जुंजइ पढमट्ठमे समए । [वि. भा. ३०५४-५५] ३ उभयव्वावाराउ तम्मीसं बीअछट्ठसत्तमए ।
तिचउत्थपंचमे कम्मयं तु तम्मत्तचेट्ठाओ ॥ टीडा :- 'नापि' - बा ५६ ५९. सुंदर नथी तमा हेतु डे छ- दृष्टातीय प्रयत्न विना स्थान।हिनी म દષ્ટજાતીય ઇચ્છા વિના પણ પ્રયત્નનો સંભવ છે. દિગંબર દૃષ્ટજાતીય પ્રયત્ન વિના સ્થાનાદિ ક્રિયા કેવલીમાં
સ્વીકારે છે, તે પ્રમાણે શ્વેતાંબર કહે છે કે દષ્ટજાતીય ઈચ્છા વિના પ્રયત્ન પણ સંભવિત છે જ. 'प्रयत्नसामान्यं' - म पूर्वपक्षी ॥ प्रभारी प्रयत्नसामान्य प्रत्ये २७नु तु५४ भवत=निelld કરાયેલું છે (તેથી દષ્ટજાતીય ઇચ્છા વિના પ્રયત્ન ઉત્પન્ન થાય છે એવું કેવી રીતે કહી શકાય?). ગ્રંથકાર તેનો ઉત્તર આપતાં કહે છે'चेष्टामात्रं'- येष्टमात्र प्रति ५९ प्रवृत्तिन तुप मता। 43 अ नथी रायु? मही पूर्वपक्षी मा प्रभारी કહે કે ચેષ્ટા બે પ્રકારની છે (૧) પ્રયત્નજન્ય અને (૨) પ્રયત્નઅનન્ય. પ્રયત્નજન્ય ક્રિયામાં રહેલ પ્રયત્નજન્યતાવચ્છેદક વૈજાત્ય=જાતિવિશેષ, કેવલીની ક્રિયામાં નથી માટે પ્રયત્ન વગર પણ કેવલીને ક્રિયા હોય छ.). अंथर तेनो उत्तर भापता छ- प्रयत्न ५९ (१) ४२७४न्य सने (२) ७२८७मन्यमले प्रश्नो છે. ઈચ્છાજન્ય ક્રિયામાં રહેલ ઈચ્છાજન્યતાવચ્છેદક વૈજાત્ય=જાતિવિશેષ, તેમના પ્રયત્નમાં= કેવલીના પ્રયત્નમાં નથી, તેથી ઇચ્છા વિના પણ કેવલીને પ્રયત્ન થઈ શકે છે, એ પ્રમાણે તુલ્ય=સમાન છે. ઇચ્છા વિના પ્રયત્ન થઈ શકે છે, તેની પુષ્ટિ કરતાં કહે છે'अत एव' माथी रीने ४४७ विना ५९ प्रयत्न यश छ साथ. शने ४, ६२७ विन॥ ४ सुषु અવસ્થામાં શ્વાસ-પ્રશ્વાસ સંતાનાદિ- અનુકૂળ જીવનયોનિ પ્રયત્ન છે.
ज्ञात्वा वेदनीयमतिबहुकमायुष्कं च स्तोकम् । कर्म प्रतिलेखयितुं व्रजन्ति जिनाः समुद्धातम् ।।
न किल समुद्धातगतो मनोवचनयोगप्रयोजनं करोति । औदारिकयौगं पुनर्युनक्ति प्रथमाष्टमे समये ॥ ३. उभयव्यापारात्तन्मिश्रं द्वितीय-षष्ठ-सप्तमेषु । तृतीय-चतुर्थ-पञ्चमेषु कार्मणं तु तन्मात्रचेष्टातः॥
