Abhaykumar Mantri Jivan Charitra Part 01

Author(s): Chandratilak Upadhyay
Publisher: Naginbhai Manchubhai Jain Sahityoddhar Fund

Page 301

પરિષિક ટિપ્પણ. 285 હોટા ભયંકર નાગને મસ્તકે મણિ હોય છે અને એ, એઓ રાત્રીને સમયે ભક્ષ શોધવા નીકળે છે ત્યારે ચેદિશ પ્રકાશ પાડે છે એમ કહેવાય છે. 104-8. મેઘવૃષ્ટિથી કદમ્બ વૃક્ષ...ઇત્યાદિ મેઘની ગર્જના થાય ત્યારે કદમ્બવૃક્ષને અંકુરે કુટે છે એમ કહેવાય છે. 109-17. બાર બાર સૂપર વિજય....ઈત્યાદિ. એના દેહની કાતિ બાર સૂર્યોની એકત્ર કાન્તિ–તેજ-થી પણ અધિક હતી. હિન્દુ શાસ્ત્રકારોએ બાર સૂર્ય કહ્યા છે. એ બારે સામટા જગતના લય વખતે જ પ્રકાશતા કહેવાય છે. 109-18-19. ચરણે....નેત્ર.....ઇત્યાદિ. દેવનાં આ ખાસ લક્ષણે છે. એનાથી એઓ ઓળખાઈ આવે છે કે એઓ દેવતા છે, મનુષ્ય નથી. (જુઓ પૃષ્ટ 104-16.) દમયન્તીને સ્વયંવરમાં વરવા માટે જે વરૂણ આદિ દેવો નળનું જ રૂપ ધારણ કરીને આવેલા હતા એમને દમયન્તીએ એ જ લક્ષણેથી ઓળખી કાઢયા હતા. જુઓ નળાખ્યાન - साऽपशद्विबुधान् सर्वानस्वेदान् स्तब्धलोचनान् / भूमिष्टो नैषधश्व निमेषेण च मूचितः // ... 110-15. પૂર્વ તરફનો વાયુ..ઇત્યાદિ. બીજાં કારણેની સાથે પૂર્વના વાયુને સદ્ભાવ હોય ત્યારે જ મેઘવૃષ્ટિ થાય છે. ( 110. જ્યાં જ્યાં પ્રસંગે ઉપસ્થિત થયેલ છે ત્યાં ત્યાં સુઆદિનાં વણનોરૂપ વિષ, જે કાવ્યનાં અલંકાર ગણાય છે તે આ કાવ્યકાર આપવા શક્યા નથી. અહિં જેમ વષોડતુનું તેમ અન્યત્ર (પૃષ્ટ 160) શિશિરઋતુનું, અને (પૃષ્ટ 149) ગ્રીષ્મઋતુનું–એમ તાદશ વર્ણન આપ્યા છે. સ્ત્રી-પુરૂષના સુંદર સ્વરૂપ પણ ઉત્તમ ચિત્રકારની પછીથી ચીતર્યો છે. (જો કે મારા નમ્ર મત પ્રમાણે ચગીઓ-સાધુઓ અને તેમાં પણ શ્રી અડુતના પંચમહાવ્રત આચાયોએ આવા કાવ્યમાં અને અન્યત્ર (“અજિત શાન્તિ સ્તવન” જેવામાં) પણ હદને ઉલંઘીને સ્ત્રીનાં અંગે પાંગ-હાવભાવ આદિનાં કામોત્તેજક વન ન કર્યા હતા તે શી ખોટ જાત !) P.P. Ac. Gunratnasuri M.S. Jun Gun Aaradhak Trust