Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna zrI kundakumda-kahAna va zAstramAlA puSpa-209 zrAvaka dharma prakAza PREMIKARIMARITAMATRINAINITIATRIMINATKARINITIRTHATATIANEY zrI padmanandi AcArya racita padyanandi paMcaviMzatikAke dezavratodyotana adhikAra para pUjya zrI kAnajI svAmIke bhAvabhare pravacana PIRITYRYRIRSTATERIATERIATTARTHRITIATTRAREPARATHARTAINSTARTERRARENRYANA . *.. ..******* *.22 * ** .. lekhaka: bra. harilAla jaina (monagaDha) : anuvAdaka: zrI sonacaraNa jaina * zrI premacaMda jaina M. Com. sanAvada (ma. pra.) prakAzaka: zrI di. jaina svAdhyAyamaMdira TrasTa sonagar3ha ( saurASTra)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamAvRti vi. saMvat 2024 vIra ni. saM. 2494 2100 pratiyA~ dvitIyAvRtti vi. saMvat 2026 vIra ni. saM. 2496 3100 pratiya ******** ************ : mUlya : do rupaye ******** ************ ******** -: mudraka :maganalAla jaina ajita mudraNAlaya sonagar3ha (saurASTra)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ . .. . samyaktvapradhAna zrAvakadharmakA upadeza denevAle pU. zrI kAnajIsvAmI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ PRERSATARRIEREBETEHRESERTRESEANILOPONSTREBERTAITRIERIA arpaNa jinaza PERTRESEARSEXMAHARASHIEREBERREWARMERRIEWERESTHESEBERRAHASREE samyaktvadhArI santa tuma ho zrI jinavarake nanda Avaka he jinadharma-upAsaka jinazAsanake canda / muni banoge nikaTa kAlameM __ hogA kevalajJAna; upadeza dekara doge hariko ratnatrayakA dAna // --aise zuddha zrAvakadharma-upAsaka dharmAtmAoMko parama bahumAnake sAtha yaha pustaka arpaNa karatA huuN| ELESEARSESXAEBHAIRRESENTERTZBEBAHBEHEREBELIEBERESISTERESSHESEARNER ENTERTERTISEMBERARRIEREBERRISHTRIERESTISASREHESTRATI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ namaH zrI vardhamAnAya prakAzakIya nivedana zrI padmanaMdI paMcaviMzatikA' ke 'dezavratodyotana' adhikAra para parama pUjya Atmaza saMta zrI kAnajI svAmIne atyanta bhAvavAdI pravacana kiye isaliye unakA hama hArdika abhivAdana karate haiN| una pravacanoMkA sundara saMkalana pra. haribhAIne kiyA aura ve gujarAtI meM pustakAkAra prakAzita hue, usake hindI anuvAdakI yaha dvitIya bhAvRtti pragaTa karate hue atyanta harSa hotA hai / prathamAvRttimeM batalAye anusAra isa pustakake anuvAdaka bhI sonacaraNajI di0 jaina samAja sanAvadake eka supratiSThita ' vyakti tathA adhyAtmarasika, sarala aura gambhIra mahAnubhAva haiN| sonagar3ha sAhityake prati unakI vizeSa ruci hai / dUsare anuvAdaka zrI premacaMdajI jaina M. Com. haiM, aura sanAvadake bhI mayAcaMda digambara jaina uccatara vidyAlayameM vyAkhyAtA hai| ve bhI sonagar3ha sAhityake prati vizeSa prema rakhate haiM / uparokta donoM mahAnubhAvane isa hindI anuvAdako atyanta ullAsapUrvaka aura bilakula nispRhabhAvase taiyAra kara diyA hai| isalie unako dhanyavAda deneke sAtha unakA upakAra mAnate haiN| ajita mudraNAlaya ke mAlika zrI maganalAlajI jainane isa pustakakA mudraNakArya sundara DhaMgase kara diyA hai ataH unakA AbhAra mAnate haiM / ina pravacanoMmeM zrAvakake karttavyakA jo svarUpa atyanta spaSTarUpale pUjya gurudevane darzAyA hai usakA anusaraNa karaneke lie hama saba nirantara prayatnazIla raheM... yahI bhAvanA | } aSADha zuklA-2 vIra saM. 2496 sAhitya prakAzana samiti, zrI di0 jaina svAdhyAya maMdira TrasTa sonagaDha (saurASTra )
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ -: lekhakako orase :'zrAvaka' arthAt munikA laghunAtA ! usakA bhI jIvana kaisA pavitra AdarzarUpa aura mahAna hotA hai-vaha ina pravacanoMko par3hane para samajhameM bhaayegaa| isa pustakameM zrAvakake dharmoM kA sarvAMgasundara varNana hai| gRhasthadazAmeM rahanevAlA zrAvaka bhI mokSamArgameM gamana karatA hai| aise zrAvakako dharmAcaraNa kaisA hotA hai usakA vistRta varNana karate hue prathama to 'sarvazakI praddhA' honA batalAyA hai| sAtha hI usakI zuddhadRSTi kaisI hotI hai aura vyavahAra AcaraNa kailA hotA hai tathA vItarAgI deva-gurukI pUjA-bhakti, dayA-dAna, sAdharmI-prema, svAbhyAma ityAdike pariNAma kaise hote haiM ? isakA bhI vistRta varNana kiyA hai| nizcayake sAtha susaMgata vyavahArakA itanA sundara spaSTa, bhAvabharA upadeza zrI ratnakaraMDa zrAvakAcAra jaise prAcIna granthoMke atirikta Adhunika sAhityameM dekhaneko nahIM miltaa| isa zailIke pravacanoMkA yaha prathama hI prakAzana hai| gRhastha bhAvakoMke dharma-karttavyakA isameM vistRta upadeza honese sabake lie upayogI hai| zrAvakadharmakA aisA sarasa varNana bhAvase par3hane para par3hanevAleko aisI UrmiyAM jAgRta hotI hai-mAnoM svayaM hI usa dharmakA AcaraNa kara rahA ho, AhAradAnakA varNana par3hate samaya mAnoM svayaM hI munivaroMko bhaktise AhAra de rahA ho! jinapratimAkA varNana par3hate samaya mAnoM svayaM hI pratimAjIkI sthApanA yA pUjana kara rahA ho! aise bhAva jAgRta hote haiN| dAnakA varNana par3hane para to nirlobhatAse hRdaya ekadama prasanna ho uThatA hai, aura devagurukI bhaktikA varNana par3hate samaya to mAno hama saMsArako bhUla hI jAte hai aura jIvana deva-gurumaya bana jAtA hai| taduparAnta sAdharmIke prati vAtsalya ityAdikA varNana bhI dhArmika premakI puSTi karatA hai| sarvakSadevakI pahicAna aura pratIti to sampUrNa pustakameM prArambhase anta taka vyaka kI huI hai| isa zrApakarmaka pravacanakAra pU. zrI kAnajI svAmIkA mere jIvana meM parama upakAra hai| 28 varSase pU. gurudevakI maMgala-chAyAmeM nirantara rahaneke suyogase aura unakI kRpAse mere jIvana meM jo mahAna lAbha huA hai, isake uparAMta pU. gurudevake aneka pravacana likhanekA aura umako granthArar3a karamekA suyoga mujhe milA hai, usako maiM mere strIdhanameM mAd sadbhAgya mAnatA hU~...aura isI prakAra sadaiva gurudevakI maMgala caraNasevA karatA huA mAsmahitakI sAdhanA kareM aura zuddha bhAvakadharmake pAlanakA mujhe zIghra avasara mile aisI bhAvanA bhAtA huuN| mayajinendra dhIra saM. 2496 aSAr3ha sudI 2 -ghra. harilAla jaina sonagar3ha
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ tho vItarAgAya namaH anuvAdakoMkI orase zrI padmanandi munirAja viracita jaina-sAhityakI sarva-vikhyAta evaM anupama kRti " papranaMdi paMcaviMzatikA " ke sAtaveM adhikAra "dezavrata-udyotana" para pUjya AtmajJa saMta zrI kAnajI svAmI dvArA diye gaye pravacanoMkA saMgraha "bhAvakadharmaprakAza" (gujarAtI) dekhanekA saubhAgya milaa| isa anupama saMgrahakA lAbha hindI bhASI mumukSu bhAI-bahinoMko prApta ho isa bhAvanAse isakA anuvAda hindImeM karanekA bhAva huaa| zrAvakoMko pratidinake chaha kartavyoMke parijJAnakI AvazyakatA hai| svAmIjIke ina subodha pravacanoMse ina kartavyoMkA jJAna sahaja hI ho jAtA hai| isa granthake anuvAda-kAryameM hameM sonagar3ha sAhitya prakAzana samitikI orase pUrNa sahayoga va mArga-darzana milatA rahA jisake liye hama usake AbhArI haiN| anuvAdameM kahIM bhI mUla gujarAtI pustakake bhAvameM aMtara na par3e isakA pUrA dhyAna rakhanekA prayatna kiyA hai, tathApi pramAda evaM ajJAnavaza jo zruTiyA raha gaI hoM unheM suhRda pAThaka-nana pUrvApara prasaMgake AdhAra para sahI karate hue hama para kRpAbhAva rakheMge aisI AzA hai| __ aMtameM punaH punaH satpuruSa AtmajJa saMta pU. gurudeva zrI kAnajI svAmIkA hama upakAra mAnate haiM jinake parama prabhAvase hameM yaha satpreraNA prApta huI / ityalam / di. 10 sita. 1968 ) saMtacaraNa sevIsanAvada (ma. pra.) -sonacaraNa jaina -premacaMda jaina M. Com.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ kama . . da anukramaNikA viSaya * pravacanakA upodghAta 1 sarvadevakI zraddhApUrvaka zrAvakadharma ... ... 2 dharmake ArAdhaka samyakadRSTiko prazaMsA ... 3 mokSakA bIja samyaktva, saMsArakA bIja mithyAtva (samyakadarzana hetu parama prayatnakA upadeza) 4 samyaktva pUrvaka vratakA upadeza vitakA upadeza ... ... 5 zrAvakake vratoMkA varNana 6 zrAvakake bAraha vrata 7 gRhasthako satpAtradAnakI mukhyatA 8 AhAradAnakA varNana 9 auSadhadAnakA varNana 10 zAnadAna athavA zAstradAnakA varNana ... 11 abhayadAnakA varNana 12 zrAvakako dAnakA phala 13 aneka prakAra pApoMse bacane ke liye gRhastha dAna kare 14 gRhasthapanA dAnase hI zobhatA hai ... ... 15 pAtradAnameM upayoga ho vahI saccA dhana hai ... 16 puNyaphalako chor3akara dharmI jIva mokSako sAdhatA hai ... 17 manuSyapanA prApta karake yA to muni ho, yA dAna de ... 18 jinendra-darzanakA bhAvabharA upadeza 103 19 dharmAtmA isa kaliyugake kalpavRkSa haiM 109 20 dharmI-bhAvakoM dvArA dharmakA pravartana 112 21 jinendra-bhaktivaMta zrAvaka dhanya hai 22 saccI jinabhaktimeM vItarAgatAkA Adara 23 zrAvakakI dharmapravRttike vividha prakAra 127 24 zrAvakako puNyaphalaprApti aura mokSakI sAdhanA ... 131 25 mokSamArgameM nizcaya sahitakA vyavahAradharma mAnya hai 137 26 mokSakI sAdhanA sahita hI aNuvatAdikI saphalatA ... 142 27 bhAvakadharmakI ArAdhanAkA antima phala mokSa * svataMtratAkI ghoSaNA (vastusvarUpakI svataMtratA darzAnevAle do viziSTa pravacana) 148 se 164 (MA :: :: :: :: :: :: :: :: :: :: ::: . 98
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTaprAbhRta mokSaprAbhRtameM kundakundasvAmIne zrAvakake prathama kartavyakA ! sundara upadeza diyA hai, jo samyaktvakI bhakti aura pregNA jAgRta karatA hai| usameM ve kahate haiM ki .. he zrAvaka ! prathama to sunirmala aura merubat niSkaMpa, acala, (cala, malina tathA agADha-ina tIna doSoMse rahita ) atyanta nizcala aise samyaktvako grahaNa karake, use (samyaktvake viSayabhUta ekarUpa AtmAko ) dhyAnameM dhyAnA; kisaliye dhyAnA! - ki duHkhake kSayahetu dhyAnA / bhAvArtha:-zrAvakako prathama to niraticAra nizcala samyaktvako grahaNa karake usakA dhyAna karanA cAhiye, ki jisa samyaktvakI bhAvanAse gRhasthako gRhakArya-sambandhI AkulatA, kSobha, duHkha ho vaha miTa jaaye| kAryake banane- / bigar3anemeM vastusvarUpakA vicAra Anese duHkha miTa jAtA hai| samyagdRSTiko, aisA vicAra hotA hai ki sarvajJane vastukA mvarUpa jaisA jAnA hai vaisA niraMtara pariNamita hotA hai; usameM iSTa -aniSTa mAnakara, sukhI-duHkhI honA baha niSphala hai, aise vicArase duHkha miTanA hai, vaha pratyakSa anubhavagocara hai| isaliye samyaktvakA dhyAna karaneko kahA hai|
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ C00009999000 000000000000sex 209900000000008 IMMINTAP = (guropAta 1-1UA svAdhyAya sayama Ta AITHILI tapa dAna devapUjA gurUpAstiH svAdhyAyaH saMyamastapaH / dAnaM ceti gRhasthAnAM SaTkarmANi dinedine / 805550300503
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sarvajJadevako namaskAra ho pravacanakA upodghAta >AT ENTERTAIN TV J yaha pamanandI paMcaviMzatikA nAmaka zAstrakA sAta adhikAra cA sArA AtmAke mAnandameM jhUlate aura vana-jaMgalameM nivAsa karate vItarAgI digambara munirAja zrI padmanandI svAmIne lagabhaga 900 varSa pahale isa zAsakI racanA kI thii| isameM kula chabbIsa adhikAra haiM, unameMse sAtavA~ " dezavata-udyotama" nAmakA adhikAra cala rahA hai| munidazAkI bhAvanA dharmIko hotI hai, parantu jisake aisI szA na hosake yaha dezavatarUpa zrAvakake dharmakA pAlana karatA hai| usa zrAvakake bhAva kaise hote haiM, usako sarvazakI pahacAna, deva-zAstra-gurukA bahumAna Adi bhAva kaise hote haiM, AtmAke bhAnasahita rAgakI mandanAke prakAra kaise hote haiM ve isameM batAye gaye haiN| isameM nizcaya-vyavahArakA sAmaMjasyapUrNa sundara varNana hai| yaha adhikAra jijJAsuoMke lie upayogI honese pravacanameM tIsarI bAra cala rahA
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2] [ zrAvakadharma-prakAza adhikAra para pravacana hai / pUrvameM do bAra (dhIra saM0 2474 tathA 2481 meM ) isa ho cuke haiN| zrImad rAjavandrajIko yaha zAstra bahuta priya thA, unhoMne isa zAstrako "" vanazAstra kahA hai, aura indriyanigrahapUrvaka usake abhyAsakA phala amRta hai-aisA kahA hai / 66 deza-vratodyotana arthAt gRhasthadazAmeM rahane vAle zrAvakake dharmakA prakAza kaise hove usakA isameM varNana hai / gRhasthadazAmeM bhI dharma ho sakatA hai / samyagdarzanasahita zuddhi kisa prakAra bar3hatI hai aura rAga kisa prakAra TalatA hai, aura zrAvaka bhI dharmakI ArAdhanA karake paramAtmadazAke sanmukha kisa prakAra jAne vaha batAkara isa adhikArameM zrAvakake dharmakA udyota kiyA gayA hai| samantabhadrasvAmIne bhI ratnakaraMDazrAvakAcAra meM zrAvakake dharmokA varNana kiyA hai, vahA~ dharmake Izvara tIrthaMkara bhagavantoMne samyagdarzana-jJAna-cAritrako dharma kahA hai- ( saddaSTijJAnavRttAni dharme dharmezvarAviduH ) | usameM sabase pahale hI samyagdarzana dharmakA varNana kiyA gayA hai, aura, usakA kAraNa sarvajJakI zraddhA batAI gaI haiN| yahA~ bhI padmanandI munirAja zrAvakake dharmokA varNana karate samaya sabase pahale sarvazadevakI pahicAna karAte haiN| jise sarvazakI zraddhA nahIM, jise samyagdarzana nahIM, use to munikA athavA zrAvakakA koI dharma nahIM hotA / dharmake jitane prakAra haiM unakA mUla to samyagdarzana hai / ataH jijJAsuko sarvajJakI pahicAna pUrvaka samyagdarzanakA udyama to sabase pahale honA caahiye| usa bhUmikAmeM bhI rAgakI mandatA, ityAdike prakAra kisa prakAra hote haiM, ve bhI isameM batAye gaye haiN| nizcaya-vyavahArakI saMdhi sahita sarasa bAta kI gaI hai| sabase pahale sarvazakI aura sarvajJake kahe hue dharmakI pahicAna karaneke liye kahA gayA hai / 66 99
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ wal prakAza ....................[1]................. . sarvajJadevakI zraddhApUrvaka zrAvakadharma . zrAvakako prathama to bhagavAna sabaka aura unake vacanoMkI pahicAna tathA zravA kolii| sarvazake svarUpameM aura unake vacanameM, jise Ama hotA hai vaha to mithyAtvake mahApApameM par3A huA hai, use dezavata athavA zrAvakapanA hotA nahIM... yaha udghoSaNA karane vAlA prathama zloka ise pAyAbhyantarasaMgavarjanatayA dhyAnena zukchena yaH kRtvA karmacatuSTayakSayamagAt sarvajJatAM niSitAm / tenoktAni vacAMsi dharmakathane satyAni nAnyAni tad bhrAmyatyatra matistu yasya sa mahApApI na bhanyo'yavA // 1 // " dezanatarUpa zrAvakadharmakA varNana karate samaya sabase pahale kahA jAtA sarvadevake dvArA kahA huA dharmakA svarUpa hI satya hai, isake sivAya anyakA kAsa hunA satya nahIM,-zrAvakakI aisI niHzaMka adA honI cAhiye, kyoMki dharmaka mULa praNetA sarvadeva hai, jise unakA hI nirNaya nahIM use dharmakA nirNayo saataamhiiN| 2. jo sarvakSa hue ve kisa rItise hue? ict". "samasta bAhya tathA abhyaMtara pariprahako chor3akara aura zukla-dhyAna dvArA cAra ghoti kokA nAza karake sarvajJapanA prApta kiyaa|" dekho zuklabhyAna kaho ki zukhoM paMyoga kaho usase karmAkA bhaya hokara sAtA pragaTa hotI hai, parantu bAhaka kI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanase athavA rAgake avalaMbanase koI sarvakSatA nahIM prgtttii| mokSamArga prakAzakake maMgalAcaraNameM bhI arihantadevako namaskAra karate samaya paM. zrI ToDaramalajIne kahA hai ki-"jo gRhasthapanA chor3akara, munidharma aMgIkAra kara, nija svabhAva sAdhanale cAra ghAti karmoMkA kSaya kara anaMtacatuSTayarUpa birAjamAna hue haiM...aise zrI arihantadevako hamArA namaskAra ho"| munidharma kaisA ? zuddhopayogarUpa munidharma, usako aMgIkAra karake, bhagavAnane nija svabhAva sAdhanase karmoMkA kSaya kiyA; koI bAharake sAmanale athavA rAgake sAdhanase nahIM, parantu unhoMne nizcayaratnatrayarUpa nijasvabhAvakArI ho kamIkA kSaya kiyaa| isase viparIta sAdhana mAne to usane bhagavAnakArI jAnA nahIM, bhagavAnako pahicAnA nhiiN| bhagavAnako pahicAnakara namaskAra kareM sA namaskAra khlvi| yahA~ prathama hI kahA gayA hai ki bAhya-abhyantara saMgako chor3akara zuklA se prabhune kevalabAna pAyA; arthAt koI jIva gharameM raha karake bAharameM panAvika rakha karake kevalajJAna pA jAve aisA banatA nhiiN| aMtaraMgake saMgameM mithyAtvAdi mohI chor3e binA munidazA yA kevalajJAna hotA nhiiN| munike mahAvatAdikA rAga kevalajJAnakA sAdhana nahIM hai, parantu unako zuddhopayogarUpa nijasvabhAva hI kevalajJAnakA sAdhana hai, use hI munidharma kahA gayA hai| yahA~ utkRSTa pAta batAnekA prayojana homese zukladhyAnakI bAta lI gaI hai| zukladhyAna zuddhopayogI muniko hI hotA hai| kevalajJAnakA sAdhanarUpa yaha munidharma mUla lamyagdarzana hai, aura yaha samyagdarzana sarpakSadevakI tathA unake vacanoMkI pahicAnapUrvaka hotA hai| isaliye yahA~ zrAvakake dharmake varNanameM sabase pahile hI sarpakSadevakI pahivAna kI ti lI gaI hai| bhAlAkA mAna karake, munivazara pragaTa karake, zuddhopayoSakI uma zreNI is karake jo 'sapeza hue una sarSA paramAtmAke vacana hI satyadharmamA nirUpaNa karaNe pAle haiN| aise sarvajJako pahicAnanese AtmAke jJAnasvabhAvakI pratIti hotI hai aura taba hI dharmakI zuruAta hotI hai| jo sarvatakI pratIti nahIM karatA use AtmAkI hI pratIti nahIM, dharmakI hI pratIti nahIM; use to zAstrakAra " mahApApI athavA samavya" kahate haiN| usameM dharma samajhanekI yogyatA nahIM, isaliye use abhavya kahA yA hai| jise sarvakSake svarUpameM saMdeha hai, marpakSakI vANImeM jise saMdeha
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 [3 sivA anya koI satyadharmakA praNetA nahIM--aisA jo pahicAnatA nahIM aura mArga daur3atA hai vaha jIva mithyAtvarUpa mahApApakA sevana karatA hai, usameM dharmake liye yogyatA nhiiN| aisA kahakara dharmake jihAsuko sabase pahale sarva aura sarvaza mArmakI pahicAna karaneko kahA / are! tU jJAnakI pratItike binA dharma kahA~ karegA ? rAgameM bar3A sarvezakI pratIti nahIM hotI / rAgase judA par3akara, jJAnarUpa hokara sarvazaka hotI haiN| isaprakAra jJAnasvabhAvake lakSyapUrvaka sarvajJakI pahicAna karake malAra dharmakI pravRtti hotI hai| samyaktvI jJAnIke jo vacana hai ve bhI sarvaanusAra hai kyoMki usake hRdayameM sarvazadeva virAjamAna haiN| jisake hRdayameM sarva na hoM usake dharmavacana sacce nahIM hote / dekho, yaha prAvakadharmakA prathama caraNa ! yahA~ zrAvakadharmakA varNana karanA hai| sarvazadevakI pahicAna zrAvakadharmakA mUla hai| munike yA bhAvakake jitane bhI haiM unakA mUla samyagdarzana hai / sarvezakI pratItike binA samyagdarzana nahIM hotA, aura samyagdarzanake binA dhAvakake dezavata yA munike mahAvata nahIM hote; sampadarzana sahita dezavratI zrAvaka kaisA hotA hai, usake svarUpakA isameM varNana hai, isaliye isa adhikArakA nAma 'dezavratodyotana 'adhikAra' hai / sarvadevane jaisA mAtmasvabhAva pragaTa kiyA aura jaisA bANI dvArA kahA vaisA AtmAke anubhava saMhita nirvikalpa pratIti karanA samyakdarzana hai / sarvaza, kisa prakAra hue aura unhoMne kyA kahA, isakA yathArtha jJAna samyakadRSTiko hI hotA hai / ajJAnIko to sarvaza kisa prakAra hue usake upAyakI bhI khabara nahIM aura sarvazadevane kyA kahA usakI zrI khabara nahIM hai yahA~ to kahate haiM ki jo sarva ke mArgako nahIM pahacAnatA aura viparIta mArgakA Adara karatA hai usakI buddhi bhramita hai, vaha bhramabuddhi vAlA hai, mithyAtvarUpa mahApApameM DUbA huA hai / gRhasthakA dharma bhI use nahIM hotA ko dhimekI bAta hI kyA ! 6 'bAhya aura antaraMga sarvasaMga chor3akara zukladhyAna dvArA bhagavAna sarvajJa hue haiN|' samyagdarzana aura AtmajJAna to pahale thA, pIche muni hone para bAhya sarva parigraha chor3A, aura ataraMgI azuddhatA chor3o / jahA~ azuddhatA chor3I vahA~ nimittarUpameM bAsa~ga chor3A-aisA kahA jAtA hai / munidazAmeM samasta bAhyasaMgakA tyAga hai, dehake Upara kA eka Tukar3A bhI nahIM hotA, bhojana bhI hAthameM lete haiM, jamIna para sote
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ [bhASaka-prakAza antaraMgameM zuddhopayogarUpa AcaraNa dvArA azuddhatA aura usake nimitta chUTa gaye / zuddhopayogakI dhArArUpa jo zuklajJAna, usake dvArA svarUpako dhyeyameM lekara paryAyako usameM lIna hone / nAma dhyAna hai, usake dvArA ghAti kamaukA nAza hokara palabhAna huaa.hai| dekho, pahile paryAyameM azuddhatA thI, jJAna-darzana apUrNa the, mohA , isaliye dhAtiyA karmoke sAtha nimitta-naimittika sambandha thA, aura aba zuddhatA hote, mazukhatA dUra hote karmoke sAthakA sambandha chUTa gayA, zAna-darzana-sukha-vIrya paripUrNa rupase pragaTa ho gaye. aura karmoMkA nAza ho gayA-kisa upAyase? zuddhopayogarUpa dharma dvArA / isa prakAra isameM ye tattva A jAte haiM; bandha, mokSa, aura mokssmaarss| jo sarvazadeva dvArA kahe hue aise tasvoMkA svarUpa samajhe, use hI dhAvakadharma pragaTa hotA hai| dharmakA kathana karane meM sarvazadeyake vacana hI satya hai, anyake nhiiN| sarpakSako mAne binA koI kaha ki maiM svayameva jAnakara dharma kahatA hU~ to usakI bAta sacar3I nahIM hotI aura sarvaza-arahantadevake sivA anya mata bhI eka samAna hai-aisA jo mAne use bhI dharmake svarUpakI khabara nhiiN| jaina aura ajaina saba dharmoko samAja mAnanevAleko to vyavahAra bhAvakapanA bhI nhiiN| isaliye bhAvakake dharmaka varNAke prArambhameM hI spaSTa kahA hai ki sarvazake vacana dvArA kahA huA dharma hI satya.hai. aura manya satya nahIM, aisI. pratIti bhAvakako pahale hI honA caahiye| . . .... ... mahA, sarvaka ! ye to jainadharmake deva hai, devake svarUpako bhI jo na pahicAne use dharma kaisA? tInaloka aura tInakAlake samasta dravya-guNa-paryAyoMko vartamAna meM sarvakSadeva pratyeka samayameM spaSTa jAnate haiM, aisI bAta bhI jise nahIM baiThatI use to sarvadevakI yA mokSatattvakI pratIti nahIM, aura AtmAke pUrNa jJAnasvabhAvakI bhI use khabara nhiiN| Avaka dharmAtmA to bhrAntirahita sarvadevakA svarUpa jAnatA hai aura aisA hI nijasvarUpa sAdhatA hai| jaise leMDIpIparake pratyeka dAnemeM cauMsaTha puTI caraparAhaTa bharI hai vahI vyakta hotI hai, usI prakAra jagatke ananta jIvoM meM se pratyeka jIva meM sarvazatAkI zakti bharI hai, usakA jJAna karake usameM ekAgra honese vaha prakaTa hotI hai| dehase bhinna, karmase bhinna, rAgase mina aura alpAtAle bhI mila paripUrNa -svabhAvI AtmA jaisA bhagavAnane dekhA aura svayaM pragaTa kiyA vaisA hI vANImeM kahA / vaisI AtmAkI aura usake kahanevAle saMkSakI pratIti karane jAye vahAM rAgAdikI ruci nahIM rahatI, saMyoga, vikAra yA aspakSatAkI kavi
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAra - svamAvasammukha ruci hotI hai tabhI sapake dvArA kahe epa dharmakI pahicAna hotI hai aura tabhI bhASakapanA prakaTa hotA hai| jainakulameM janma lenese hI koI bhAvaka nahIM ho jAtA parantu antarameM jaina paramezvara sarvakSadevakI pahicAna kare aura unake dvArA kahe hue vastusvarUpako pahicAne tabhI bhAvakapanA hotA hai| are, mAkapanA kise kahate haiM isakI bhI bahutase jIvoMko khabara nhiiN| isaliye yahA~ devata-udyotanameM pathamandIsvAmIne zrAvakake dharmakA udyota kiyA hai, usakA svarUpa prakAzita kiyA hai| mAMgalikameM hamezA bolate haiM ki kebalipaNNatto dhammo zaraNaM pandhajjAmi'arthAt maiM kevalI bhagavAnake dvArA kahe hue dharmakI zaraNa prahaNa karatA huuN| parantu sarva-kevalI kaise haiM aura unake dvArA kahe hue dharmakA svarUpa kaisA hai usakI pahicAna binA kisakI zaraNa legA ? pahivAna kare to sarvazake dharmakI zaraNa lenA kahalAtA hai, aura use svAzrayase samyadarzanAdi dharma pragaTa hote hai / mAtra bolanese dharmakI zaraNa nahIM milatI, parantu kevalI bhagavAnane jaisA dharma kahA hai. usakI pahicAna karake apanemeM vaisA bhAva pragaTa kare to kevalIke dharmakI zaraNa lii-khlaaye| sabase pahale sarvadevakI aura unake dvArA kahe hue dharmakI pahicAna karane. ko kahA gayA hai| zAstrakArane mAtra bAhya atizaya dvArA yA samavasaraNake vaibhava dvArA bhagavAnakI pahicAna nahIM karAI parantu sarvatArUpa cir3a dvArA bhagavAnakI pahicAna karAI, tathA unake dvArA kahA huA dharma hI satya hai aisA kahA hai| jagatameM chaha prakArake svataMtra dravya, nau tattva aura pratyeka AtmAkA pUrNa svabhAva jAnakara svAyase dharma batAnevAlI sarpakSakI vANI, aura rAgAdika parAbhitabhAvase dharma bhagavAne vAlI bAnIkI vANI, inake bIca viveka karanA cAhiye / svAmita zuddhIpayoga kapa zuklabhyAnake sAdhanase bhagavAna sarvaza hue hai| prabhA-yaha zukladhyAna kaisA hai? kyA isa zukladhyAnakA raMga sapheda hai? - uttara:-are bhAI, zukladhyAna yaha to caitanyake mAnandake bhanubhayameM lInatAkI pArA hai, yaha to kevalajJAnaprAptikI zreNI hai| isakA raMga nahIM hotaa| sapheda raMga para vo kapI pudgala paryAya hai| yahA~ zuklabhyAnameM 'zukla' kA artha sapheda raMga nadI parantu zuklakA garva hai rAgakI malinatA binA, ujjvala pavitrA yA zugalamyAna
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ bhASAto akasI AtmAkI arUpI paryAya hai, isa svarUpa sAdhana hAla hI bhagavAna kevalazAna pAyA hai| aise sAdhanako pahicAne to bhagavAnakI sacI pahicAna hokara isa sarvajJatAko sAdhate sAdhate vana-nivAsI santa pamanandI munirAjane yaha zaoNla rakhA hai| ve bhI AtmAkI zaktimeM jo pUrNAnanda bharA hai usakI pratIti karI usameM lInatA dvArA' bolate the, siddha bhagavAnake sAtha antarameM anubhava zArApAsa karate the aura siddhaprabhu jaisA atIndriya AnandakA bahuta, anubhava karate the / bhavya jIvoM para karuNA karake yaha zAstra racA gayA hai| gRhasthakA dharmabAra kahate hai ki mere jIva, sabase prathama tU sarvazadevako pahicAna / sarvadevako pahicAnate hI apanI sabhI jAti pahicAnameM A jaavegii| __ + mahAvideI kSetrameM vartamAnameM sarvakSa paramAtmA sImaMdharAdi bhayavanta virAja rahe haiM, vahA~ lAkhoM sarvakSa bhagavanta haiM, aise ananta ho gaye haiM aura pratyeka jIvameM aisI aki hai| aho, AtmAkI pUrNadazAko prApta sarvajJa paramAtmAM isa lokameM virAja rahe haiM aisI bAta kAnameM par3ate hI jise AtmAmeM aisA ullAsa AyA ki vAha ! pAlmAkA aisA vaibhava ! AtmAkI aisI aciMtya zakti ! jJAnasvabhAvameM sarvaza hone| kI aura pUrNa AnandakI zakti hai; merI AtmAmeM bhI aisI hI zakti hai| isa prakAra svabhAvakI mahimA jise jAgRta huI use zarIrakI, rAgakI yA alpazatAkI mahimA naSTa ho jAtI hai aura usakI pariNati jJAnasvabhAvakI ra muka jAtI hai| usakA pariNamana saMsArabhAvAne pIche haTakara, siddhapadakI ora laga jAtA hai| jisakI kI patA hotI hai ise hI sarvatakI sabhI zraddhA huI hai, aura sarvasadekhane makAnoM hI usakI mukti dekhI hai| ... - sarvatakI mahimAkI lo bAta hI kyA hai ! isa, so parikAmoM kI aura apUrva bhAva hote haiM aura usameM kitanA puruSArtha hai unakI logoM ko khAti sarvapadevako pahicAnate hI mumukSuko unake prati apAra bhakti kAsita hotI jahA~ pUrNa jJAna-Anandako prApta aise sarva paramAtmAke prati pahicAnakA pra ti ullasita huI vahA~ aba anya kisIkI (puNyakI yA saMyogakI) mahimA rahatI hI nahIM, usakA Adara nahIM rahatA, aura saMsArameM bhaTakanekA bhI sandeha nahIM rhtaa| mare sahA sAmasvabhAvakA Adara kiyA aura jisa mAnameM sakI sthApanA kI usa kArameM aba bhava kaisA? bhAgameM bhava nahIM, bhavakA saMdeha nhiiN| are jI kA se lAko pahicAlakara ubake masta gaa| isa prIjalAkA paripa bhI kita
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza ] mahimAkA guNagAna sunAyeM aura usako sunate hue mumukSuko bhaktikA ullAsa na hove aisA kaise bane ? aise sarpakSakI pahicAna yaha dhAvakakA pahalA lakSaNa hai, maura yaha dharmakA mUla hai| jo sarvazako mahIM pahicAnatA, jise usake pazcanoMmeM bhrama hai maura jo viparIta mArgako mAnatA hai use to zrAvakapanA hotA nahIM aura zubhabhASakA bhI ThikAnA nahIM, mithyAtvakI tIvratAke kAraNa use mahApApI athavA apAtra kahA hai| isaliye mumukSuko sabase prathama sarvazadevakI pahivAna karanI caahie| ___ aho nAtha ! Apane eka samayameM tInakAla tInalokako sAkSAt jAnA aura viSyavANImeM AtmAke sarvakSasvabhAvako pragaTa kiyA, ApakI vaha vANI hamane sunI to aba ApakI sarvazatAmeM athavA mere jJAnasvabhASameM samdeha nahIM rhaa| AtmAmeM zakti bharI hai usameMse sarpakSatA pragaTa hotI hai-aisI AtmazaktikI jise pratIti nahIM aura bAharake sAdhanase dharma karanA cAhatA hai yaha to bar3A avivekI hai, raSTihIna hai| jJAnasvabhAvakI aura sarvazakI zraddhA binA "zAstrameM aisA likhA hai aura usakA artha aisA hotA hai"-aisA jJAnIke sAtha vAda-vivAda kare vaha to AkAzameM ur3ate pakSiyoMko ginaneke liye A~khoM vAleke sAtha aMdhA hor3a kare-rasa prakAra hai| jhAnasvabhAvakI dRSTi binA, sarpajJa dvArA kahaM hue zAstrake arthako pragaTa karanA azakya hai| ataH pahale hI zlophameM sazakI aura usakI vANIkI pahicAna karane ko kahA gayA hai| sarvazakI zraddhA mokSaka maNDapakA mANikastaMbha hai; usa sarvakSake arthAt mokSataravake gAne gAkara usakI zraddhArUpa mAMgalika kiyaa| aba aise sarpakSakI pahicAna vAle samyagdRSTi jIpoMkI viralatA batAkara usakI mahimA karate hue dUsare zlokameM kahate haiM ki samyagdRSTi akelA ho to bhI isa lokameM zobhanIka aura prazaMsanIya hai| saNa mUlo dhammo
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 r ****** [ 2 ]******* *********** dharmake ArAdhaka samyagdRSTikI prazaMsA [ zrAvakadharma-prakAza *************** jagata meM sarvajJakA anusaraNa karane vAle samyagdRSTi jIva to bahuta thor3e haiM, aura unase viruddha mithyAdRSTi jIva bahuta haiM, aisA kisIko lage to kahate haiM ki he bhAI! AnandadAyaka aise amRtapatharUpa mokSamArga meM sthita samyagdRSTi kadAcit eka hI ho to vaha akelA zobhanIka aura prazaMsanIya hai, aura mokSamArgase bhraSTa aise mithyAdRSTi jIva bahutase hoveM to bhI ve zobhanIka nhiiN| aisA kahakara samyaktvakI ArAdhanA meM utsAha utpanna karate haiM / * ekopyatra karoti yaH sthitimatiM prItaH zucau dazane saH zlAghyaH khalla duHkhitaupyudayato duSkarmaNaH prANibhRt / anyaH kiM pracurairapi pramuditeH atyantadUrIkRta sphItAnandabharapradAmRtapathaH mithyApathaprasthitaiH // 2 // dekhiye, isa samyagdarzanakI viralatA batAkara kahate haiM ki, isa jagatameM atyanta prItipUrvaka jo jIva pavitra jainadarzanameM sthiti karatA hai arthAt zuddha samyakdarzanako nizcalarUpase ArAdhatA hai vaha jIva cAhe eka hI ho aura kadAcit pUrva karmodayase duHkhI ho to bhI vaha prazaMsanIya hai, kyoMki samyagdarzana dvArA parama AnandadAyaka amRtamArga meM vaha sthita hai / aura jo amRtamaya mokSamArgale bhraSTa haiM aura mithyAmArga meM sthita haiM aise mithyAdRSTi jIva bahuta hoveM aura zubhakarmase pramudita ha to bhI usase kyA prayojana hai- yaha koI prazaMsanIya nahIM /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakadharma-prakAza ] ... bhAI ! saMsArameM to kauve-kutte, kIr3I-makor3e ityAdi ananta jIva haiM, parantu jainadarzana prApta kara jo jova pavitra samyagdarzana bhAdi ratnatrayakI ArAdhanA karate haiM ve hI jIva zobhanIka haiM / samyagdarzana binA puNya bhI prazaMsanIya yA vAMchanIya nahIM hai| jagatmeM mithyAdRSTi bahuta hoM aura samyagdRSTi cAhe thor3e hoM-usase kyA ? jaise jagatameM koyalA bahuta ho aura hIrA kvacit ho, usase kyA koyalekI kImata bar3ha gaI ? nahIM, thor3A ho to bhI jagamagAtA hIrA zobhatA hai, usI prakAra thor3e hoM to bhI samyagdRSTi jIva jagatameM zobhate haiN| hIre hamezA thor3e hI hote haiN| jainadharmakI apekSA anya kumatake mAnanevAle jIva yahA~ bahuta dikhate haiM usase dharmAtmAko kabhI aisA sandeha nahIM hotA hai ki ve kumata sacce hoMge! vaha to niHzaMkarUpase aura paramaprItise" janadharmako arthAt samyagdarzanAdi ratnabhayako ArAdhatA hai / aura aise dharmI jIghoMse hI yaha jagata zobhita ho rahA hai| - sarvazadevake kahe hue pavitra darzanameM jo prItipUrvaka sthiti karatA hai arthAt nizcalatAse zuddha samyakadarzanako ArAdhatA hai vaha samyakdRSTi jIva akelA ho to bhI jagatameM prazaMsanIya hai| cAhe kadAcit pUrvake koI duSkarmake udayase vaha dukhita ho bAharakI pratikUlatAse bharA huA ho, nirdhana ho, kAlA-kubar3A ho, to bhI antaraMgakI ananta caitanyaRddhikA svAmI vaha dharmAtmA parama AnandarUpa amRtamArgameM sthita hai| karor3oM-araboMmeM vaha akelA ho to bhI zobhatA hai, prazaMsA pAtA hai| ratnakaraNDa zrAvakAcArameM samantabhadrasvAmI kahate haiM ki-jo jIva samyagdarzanasampanna hai vaha cAMDAlake dehameM utpanna huA ho to bhI gaNadharadeva use 'deva' kahate haiN| jaise bhasmase DhaMke hue aMgAremeM andara prakAza-teja hai, usI prakAra cAMDAlakI dehase DhaMkA huA vaha AtmA andara samyagdarzanake divya guNase prakAzita ho rahA hai| samyagdarzanasampanamapi mAtaGgadeha / devA devaM vidurbhasmagUDhAkArAntaraujasaM // 28 // samyagdRSTi jIva gRhastha ho to bhI mokSamArgameM sthita hai| use bhale hI bAharakI . pratikUlatA kadAcit ho, parantu andarameM to use caitanyake AnandakI lahara hai; inke vaibhavameM bhI jo Ananda nahIM usa AnandakA vaha anubhava karatA hai| pUrva karmakA udaya : use nahIM DigA sakatA / .Sada samyaktvameM nipala hai| koI jIva tiryaca.. ho aura samyagdarzana prApta kara cukA ho, rahanekA makAna na ho, to bhI vaha AtmaguNoMse
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrAvakadharma-prakAza be j zobhatA hai, aura mithyAdRSTi jIva siMhAsana para baiThA ho to bhI vaha nahIM zobhatA, prazaMsA nahIM paataa| bAharake saMyogase AtmAkI kucha zobhA nahIM, AtmAkI zobhA to andarake samyagdarzanAdi guNoMse hai / are, choTAsA mer3haka ho, samavasaraNameM baiThA ho, vaha bhagavAnakI vANI sunakara andarameM utarakara samyagdarzana dvArA caitanyake apUrva AnandakA anubhava kare, vahAM anya kisa sAdhanakI jarUrata hai ? aura bAharakI pratikUlatA kaise bAdhaka ho sakatI hai ? isaliye kahA hai ki cAhe pApakarmakA udaya ho parantu he jIva ! tU samyaktvakI ArAdhanAmeM nizcala raha / pApakarmakA udaya ho, usase koI samyaktvakI kImata nahIM calI jAtI, usase to pApakarma nirjaratA jAtA hai; cAroM orase pApakarmake udayase ghirA huA ho, akelA ho to bhI jo jIva prItipUrvaka samyaktvako dhAraNa karatA hai vaha atyanta AdaraNIya hai; cAhe jagat meM anya use na mAne, cAhe auMdhI dRSTi vAlA use sAtha na deve, to bhI akelA vaha mokSake mArgameM AnandapUrvaka calA jAtA hai / zuddha AtmAmeM mokSakA amRtamArga usane dekha liyA hai; usa mArga para niHzaMka calA jAtA hai / pUrvakarmakA udaya kahA~ usakA hai ? usakI vartamAna pariNati udayakI tarapha kucha bhI nahIM jhukatI, isakI pariNati to caitanyasvabhAvakI tarapha jhukakara AnandamayI bana gaI hai, usa pariNati se vaha akelA zobhatA hai / jaise jaMgalameM vanakA rAjA siMha akelA bhI zobhatA hai vaise hI saMsAra meM caitanyakA rAjA samyagdRSTi akelA bhI zobhatA hai / samyaktvake sAtha puNya ho to hI vaha jIva zobhA pAve - puNyakI aisI apekSA samyagdarzanameM nahIM hai / samyagdRSTi pApake udayase bhI judA hai aura puNyake udayase bhI judA hai; donoMse judA apane jJAnabhAvameM samyaktva se hI vaha zobhatA hai / Anandamaya amRtamArgameM Age bar3hatA huA vaha akelA mokSameM calA jAtA hai / zreNika rAjA Aja bhI narakameM hai parantu usakI AtmA samyaktvako prApta kara abhI bhI mokSamArgameM gamana kara rahI hai; samyaktvake pratApase thor3e samayameM vaha tInalokakA svAmI hogA / jise samyagdarzana nahIM, jise dharmakI khabara nahIM, jo amRtamArga se bhraSTa hai aura mithyAmArga meM gamana karatA hai, vaha jIva cAhe kadAcit puNyodeyake ThAThale ghirA huA ( chUTA huA nahIM parantu ghirA huA ) ho aura lAkhoM-karor3oM jIva use
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASakadharma-prakAza mAnane vAle hoM, to bhI vaha nahIM zobhatA, prazaMsA nahIM pAtA: are dharmameM isako kyA kImata ! koI kahe ki 'pavitra jainadharmake sivA anya koI viparIta mArgako itane saba jIva mAnate haiM isase usameM koI zobhA hogI ! koI saJcA hogA!' to kahate haiM ki nahIM; isameM aMzamAtra zobhA nahIM, satya nhiiN| aise mithyAmArgameM lAkhoM jIva hove to bhI ve nahIM zobhate, kyoMki Anandase bhare hue amRtamArgakI unheM khabara nahIM, ve mithyAtvake jaharase bhare hue mArgameM jA rahe haiN| jagatameM kisI kupaMthako lAkhoM manuSya mAneM usase dharmIko zaMkA nahIM hotI ki usameM kucha zobhA hogI ! aura satyapaMthake bahuta thor3e jIva hoveM, Apa akelA hove to bhI dharmIko sandeha nahIM hotA ki satyamArga yaha hogA yA anya hogA!-vaha to niHzaMkarUpase parama protipUrvaka sarpakSake kahe hue pavitra mArgako sAdhatA hai| isa prakAra satpaMthameM athavA mokSamArgameM samyagdRSTi akelA bhI zobhatA hai| jagatakI pratikUlatAkA gherA use samyaktvase DigA nahIM sktaa| yahA~ mokSamArgako Anandase paripUrNa amRtamArga kahA hai, isI kAraNa bhraSTa mithyAmArgameM sthita lAkhoM-karoDoM jIva bhI zobhate nahIM; aura AnandapUrNa bhamRtamArgameM eka-do-tIna samyagdRSTi ho to bhI ve jagatameM zobhate haiM ! ataH isa samyaktvako nizcalarUpase dhAraNa kge| munidharma ho athavA dhAvakadharma ho, usameM samyagdarzana sabase pahale hai| samyagdarzanake binA zrAvaka athavA munidharma hotA nhiiN| mataH he jIva ! tujhe dharma karanA ho aura dharmI honA ho to pahale tU aise samyagdarzanakI ArAdhanA kara, usIse dharmIpanA hogaa| satkA mApa saMkhyAke AdhArase nahIM, aura satko duniyAko prazaMsAkI AvazyakatA nhiiN| duniyAmeM adhika jIva mAneM aura adhika jIva Adara dekheM to hI satko sat kahA jAve-aisA nahIM, thor3e mAnane vAle hoM to bhI san zobhatA hai; sat bhakelA apanese zobhatA hai / ahA, sarvazadeva dvArA kahA huA AtmA jisakI pratItimeM A gayA hai, bhanubhavameM A gayA hai aisA samyagdRSTi jIva puNyakI mandatAse kadAcit dhanahIna, putrahIna ho, kAlA-kubar3A ho, rogI ho, strI athavA tithaMca ho, cAMDAla ityAdi nIca kulameM janmA ho, lokameM anAdara hotA ho, vAharameM asAtAke udayase duHkhI ho -saprakAra cAhe jitanI pratikUlatAke bIca khar3A hote hue bho, samyagdarzanake pratApase vaha apane cidAnanda svarUpameM saMtuSTatAse mokSamArgako sAdha rahA hai, isa kAraNa vaha jagatama prazaMsanIya hai; gaNadharAdi saMta usake samyaktvakI prazaMsA karate haiM, usakA
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ NONOM [ zrAvakadharma-prakAza, Anandakanda AtmA koI nirdhana nahIM, usakA AtmA rogI nahIM, usakA AtmA kAlA, kubar3A athavA cAMDAla nahIM, usakA AtmA strI nahIM, vaha to cidAnandasvarUpa hI, apaneko anubhavatA hai, andarameM ananta guNoMkI nirmalatAkA khajAnA usake pAsa hai| zrI daulatarAmajI kavi samyagdRSTikI antaraMgadazAkA varNana karate hue kahate haiM ki " cinmUrata dRgadhArIkI mohe rIti lagata hai aTApaTI, bAhara nArakIkRta dukha bhogata antara sukharasa gttaagttii|" nArakIko bAhyameM kyA koI anukUlatA hai ? nahIM hai| to bhI vaha samyagdarzana prApta karatA hai; choTA meMr3haka bhI samyagdarzana prApta karatA hai; vaha prazaMsanIya hai / dAI: dvIpameM samavasaraNa AdimeM bahutase tiryaMca samyagdRSTi hai, isake bAda DhAI dvIpake vAhara to asaMkhyAta tiryaMca AtmAke zAnasahita, cauthe-pA~caveM guNasthAnameM virAja rahe haiM, siMha-vAgha. aura marpa jaise prANI bhI samyagdarzana prApta karate haiM, ve jIva prazaMsanIya haiN| andarase caitanyakA pAtAla phor3akara samyagdarzana pragaTa huA hai-usakI mahimA: kI kyA bAta ! bAharake saMyogase dekhe use yaha mahimA nahIM dikhAI detI hai, parantu andara AtmA kI dazA kyA hai, use pahicAne to usakI mahimA | kA jJAna hove / samyagdRSTine AtmAke Ananda ko dekhA hai, usakA svAda cakhA hai, medazAna huA hai, vaha pAstavameM AdaraNIya hai, pUjya hai| bar3e rAjA-mahArAjAko prazaMsanIya nahIM kahA, svargake devako prazaMsanIya nahIM kahA, parantu samyagdRSTiko prazaMsanIya kahA hai, phira bhale vaha tiryaca paryAyameM ho, narakameM ho, devameM ho ki manuSyameM ho, vaha sarvatra prazaMsanIya hai| jo samyagdarzanadharmakA sAdhana kara rahe haiM ve hI dharmameM anumodanIya haiN| samyagdarzana binA bAya, tyAga-vrata yA zAstrajJAna Adi bahuta ho to bhI AcArya deva kahate haiM ki yaha hamako, prazaMsanIya nahIM lagatA, kyoMki yaha koI AtmAke hitakA kAraNa nahIM banatA hai| hitakA mUlakAraNa to samyagdarzana hai| karor3oM-araboM jIvoMmeM eka hI sampaSTi ho to bhI vaha uttama. hai-prazaMsanIya hai,. aura viparIta , mArgameM bahuta hoM to, bhI ve.. SMARAada
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAvadharma-prakAza prazaMsanIya nhiiN| aisA samajhakara he jIva ! tU samyagdarzanakI ArAdhanA kara, yaha tAtparya hai| zarIra kyA AtmAkA hai? jo apanA nahIM yaha cAhe jaisA ho usake sAtha mAtmAkA kyA sambandha hai ?--saliye dharmIkA mahattva saMyogase nahIM, dharmIkA mahatva nija cidAnandasvabhAvakI anubhUtise hI hai| NKS i. -- MAA - - hajAroM mer3oMke samUhakI apekSA jaMgalameM akelA siMha bhI zobhatA hai, usI. prakAra jagatake lAkhoM jIvoMmeM samyagdRSTi akelA bhI (gRhasthapanemeM ho to bhI) zobhatA hai / muni samyagdarzana binA zobhatA nahIM aura samyagdRSTi munipanA binA bhI zobhatA hai, vaha mokSakA sAdhaka hai, vaha jinezvaradevakA putra hai; lAkha pratikUlatAke bIcameM bhI vaha jinazAsanameM zobhatA hai| mithyAdRSTi karor3oM aura samyakadRSTi praka-do hI hoM to bhI samyagdRSTi hI zobhate haiN| bahuta cIMTiyoMkA samUha ekatrita ho jAya usase koI unakI kImata bar3ha nahIM jAtI, vaise hI mithyAdRSTi jIva bahuta ikaDe ho jAveM usase ve prazaMsA prApta nahIM karate / samyagdarzana binA puNyake bahuta saMyoga prApta ho to bhI AtmA zobhatA nahIM; aura narakameM jahA~ hajAroM-lAkhoM yA asaMkhyAta varSoM paryaMta anAjakA kaNa yA pAnIkI baMda nahIM milatI vahA~ bhI Anandakanda AtmAkA bhAna kara samyagdarzanase AnmA zobhita ho uThatA hai / * pratikUlatA koI doSa nahIM aura anukUlatA koI guNa nahIM hai / guNa-doSoMkA sambandha bAharake * jinendra bhagavAnake darzana karate hue hama nIcekA zloka bolate haiM, usameM bhI yaha .. bhAvanA gaeNthI huI hai jinadharmadhinirmukto mA bhavat cakravartyapi / sthAt ceTopi daridropi jinadharmAnuvAsitaH //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 ] [ zrAvaka dharma-prakAza saMyogake sAtha nahIM; AtmAke svabhAvakI aura sarvazadevakI zraddhA saccI hai yA khoTI usake Upara guNa-doSakA AdhAra hai / dharmI jIva svasvabhAvake anubhavase, bhaddhAle atyanta saMtuSTarUpa rahate haiM, jagatake kisI saMyogakI vAMchA unheM nahIM / samyagdarzana. rahita jIva hajAroM ziSyoMse pUjita ho to bhI vaha prazaMsanIya nahIM, aura virale samyagdRSTi dharmAtmAko mAnanevAle koI na hoM to bhI vaha prazaMsanIya hai, kyoMki vaha mokSakA pathika hai, vaha sarvajJakA ' laghunandana ' hai: muni to sarvajJakA jyeSTha putra hai aura samyagdRSTi laghunandana arthAt choTA putra hai / bhale vaha choTA putra ho parantu hai to sarvajJakA uttarAdhikArI, vaha alpakAlameM tInalokakA nAtha sarvaza hogA / 99 rAgAdi jaisI pratikUlatAmeM bhI " maiM svayaMsiddha, cidAnandasvabhAvI paramAtmA hai| aisI nijAtmAkI antarapratIti dharmIse chUTatI nahIM / AtmAke svabhAvakI aisI pratIti samyagdarzana hai, aura usameM sarvazadevakI vANI nimittarUpa hai; usameM jise saMdeha hai usa jIvako dharma nahIM hotA / samyagdRSTi jinavacanameM aura jinavANImeM darzAye AtmasvabhAvakI pratIti karake samyagdarzanameM nizcalarUpase sthiti karatA hai| aise jIva jagatameM tInoMkAlameM virala hI hote haiM / ve bhale hI thor3e hoM to bhI ve prazaMsanIya haiM / jagatake sAmAnya jIva bhale unheM nahIM pahicAneM parantu sarvajJa bhagavantoM, santoM aura jJAniyoMke dvArA ve prazaMsA pAtra haiM, bhagavAna aura santoMne unheM mokSamArgameM svIkAra kiyA hai / jagat meM isase bar3I anya koI prazaMsA hai ? bAharameM cAhe jaisA pratikUla prasaMga ho to bhI samyagdRSTi-dharmAtmA pavitra darzanase calAyamAna nahIM hotA / praznaH - cAroM ora pratikulatAse ghire hue aise dukhiyAko samyagdarzana prAptikA avakAza kahAMse milegA ? uttaraH- bhAI ! samyagdarzanameM kyA koI saMyogakI AvazyakatA hai ? pratikUla saMyoga koI duHkhakA kAraNa nahIM aura anukUla saMyoga koI samyaktvakA kAraNa nahIM; AtmasvarUpameM bhrAMti hI duHkhakA kAraNa hai aura AtmasvarUpakI nirbhrAta pratItirUpa samyagdarzana sukhakA kAraNa hai / yaha samyagdarzana koI saMyogoMke Azrayase nahIM, parantu apane sahaja svabhAvake hI Azrayase hai / are ! narakameM to kitanI asahya pratikUlatA hai / vahA~ khAneko anna yA pIneko pAnI nahIM milatA, saradI garamIkA pAra nahIM, zarIrameM pIr3AkA pAra nahIM, kucha bhI suvidhA nahIM, to bhI vahAM para ( sAtaveM narakameM bhI ) asaMkhyAta jIva samyagdarzana prApta kara cuke haiN| unhoMne kisa AdhArase pAyA ? saMyogakA lakSya chor3akara pariNatiko aMtara meM lagAkara apane AtmAke
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza [17 mAyase samyagdarzana prApta kiyaa| narakameM bhI yaha samyagdarzana hotA hai to vahA~ kyoM na hove ? yahA~ koI naraka jitanI to pratikUlatA nahIM hai? mApa apanI ruci palaTAkara AtmAkI dRSTi kare to saMyoga koI vighna karate nhiiN| apanI ruci na palaTAve aura saMyogakA doSa batAve yaha to mithyAbuddhi hai| yahA~ to, pesA hoya athavA puNya hoya to jIva prazaMsanIya hai aisA nahIM kahA hai| parantu jisake pAsa dharma hai vahI jIva prazaMsanIya hai aisA kahA hai / paisA athavA puNya ye kyA AtmAke svabhAvakI cIja hai? jo apane svabhAvakI cIja na ho usase AtmAkI zobhA kaise hove ? he jIva ! terI zobhA to tere nirmala bhAvoMse hai / anya terI zobhA nhiiN| antarasvabhAvakI pratIti karake usameM tU sthita raha, itanI hI terI muktikI dera hai| __anukUla-pratikUla saMyogake AdhArase dharma-adharmakA koI mApa nhiiN| dharma hoya use pratikUlatA Ave hI nahIM-aisA nahIM / hA~ itanA satya hai ki pratikUlatAmeM dharmI jIva apane dharmako nahIM chodd'taa| koI kahe ki dharmIke putra ityAdi marate hI nahIM, dharmAke roga hotA hI nahIM, dharmIka jahAja DUbate hI nahIM, to isakI bAta saccI hI nhiiN| isako dharmake svarUpakI khabara nhiiN| dharmIko bhI pUrva pApayA udaya hoya to aisA bhI ho sakatA hai| koI samaya dharmIke putrAdikI Ayu thor3I bhI hove aura ajJAnIke putrAdikI Ayu vizeSa hoya / parantu usase kyA ? ye no pUrvake ba~dhe huye zubha-azubha karmake khela haiN| isake sAtha dharma-adharmakA sambandha nahIM / dharmIkI zobhA to apanI AtmAse hI hai| saMyogase isakI koI zobhA nahIM / mithyATiko saMyoga koI samaya anukUla hove, parantu are ! mithyAmArgakA sevana yaha mahA duHkhakA kAraNa hai-isakI prazaMsA kyA ? kudRSTikI-kumArgakI prazaMsA dharmI jIva karatA nhiiN| samyakpratIti dvArA nija svabhAvase jo jIva bharA huA hai aura pApake udayake kAraNa saMyogase rahita hai ( arthAt anukUla saMyoga use nahIM) to bhI usakA jIvana prazaMsanIya hai-sukhI hai| maiM mere sukhasvabhAvase bharA huA hU~ aura saMyogase khAlI hU~ aiso anubhUti dharmIko sadA hI vartatI hai, vaha satyakA satkAra karane vAlA hai, AnandadAyaka amRtamArga para calane vAlA hai| aura jo jIva svabhAvase to khAlI hai-parAzrayakI zraddhA karatA hai arthAt jJAnAnandase bhare hue nija svabhAvako jo dekhatA nahIM aura viparIta dRSTise rAgako hI dharma mAnatA hai, saMyogase aura puNyase apaneko bharA huA mAnatA hai, vaha jIva bAharake saMyogase sukhI jaisA
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ] [ zrAvakadharma-prakAza dikhatA ho to bhI vaha vAstavameM mahAduHkhI hai, saMsArake hI mArgameM hai| bAharakA saMyoga koI vartamAna dharmakA phala nahIM / dharmI jIva bAhara se cAhe khAlI ho parantu antarameM bhare hue svabhAvakI zraddhA, tadrUpa jJAna aura balase vaha kevalajJAnI hogA / aura jo jIva saMyogase bharA huA parantu svabhAva - jJAnase zUnya (khAlI) hai vaha samyagdarzanase rahita hai, vaha ulTI dRSTise saMsAra meM kaSTa uThAvegA; AtmAko svabhAva se bharA huA aura saMyogase khAlI mAnA vaha to usake phalameM saMyoga rahita aise siddhapadako prApta karegA / saMyogale AtmAkI mahattA nahIM / zrImad rAjacandra kahate haiM kilakSmI ane adhikAra vadhatAM zuM vabhyuM te to kaho, zuM kuTumbake parivArathI vadhavApaNuM a naya graho ? vadhavApaNuM saMsAranuM nara dehane hArI javo, no vicAra nahIM aho ho ! oka paLa tamane havo / are, saMyogase AtmAkI mahattA mAnI yaha to svabhAvako bhUla kara isa anamola manuSyabhavako hArane jaisA hai, ataH he bhAI ! isa manuSyabhavako prApta kara AtmAkA bhAna kaise ho aura samyagdarzanakI prApti hokara bhavabhramaNa kaise miTe isakA puruSArtha kara / jagatameM asat mAnanevAle bahuta hoveM -- usase kyA aura satyadharma samajhanevAle thor3e hI hoM-usase kyA ? - usase koI asat kI kImata bar3ha jAve aura satkI kImata ghaTa jAve - aisA nahIM / kIr3Ike dala bahutase hoM aura manuSya thor3e hoM-usase koI kIr3I kI kImata bar3ha nahIM jAtI / jagatameM siddha sadA hI thor3e aura saMsArI jIva bahuta haiM usase siddhakI apekSA saMsArIkI kImata kyA bar3ha gii| jaise aphImakA cAhe bar3A DhelA hove to bhI vaha kar3avA hai, aura zakkarakI choTIsI kaNikA ho to bhI vaha mIThI hai, usI prakAra mithyAmArga meM karor3oM jIva hoM to bhI vaha mArga jahara jaisA hai, aura samyakamArgameM cAhe thor3e jIva hoM to bhI vaha mArga amRta jaisA hai / jaise thAlI cAhe sonekI ho parantu yadi usameM jahara bharA ho to vaha zobhatA nahIM aura khAnevAleko mAratA hai, usI prakAra koI jIva cAhe puNyake ThAThake madhyameM par3A ho parantu yadi vaha mithyAtvarUpI jahara sahita hai to vaha zobhatA nahIM, vaha saMsArameM bhAvamaraNase mara rahA hai / parantu jisa prakAra thAlI cAhe lohekI ho kintu jo usameM amRta bharA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 [ zrAvakadharma-prakAza ] ho to vaha zobhA pAtA hai aura khAnevAleko tRpti detA hai, usI prakAra cAhe pratiparantu jo jIva samyagdarzanarUpI amRtase bharA huA hai paramasukhako anubhavatA hai aura amRta aise siddhapadako kUlatAke samUhameM par3A hove vaha zobhatA hai, vaha AtmAke prApta karatA hai / 6 paramAtmaprakAza' pRSTha 200 meM kahA hai ki " varaM narakavAso'pi samyaktvena hi saMyutaH / na tu samyaktvahInasya nivAso divi rAjate // " samyaktva sahita jIvakA to narakavAsa bhI bhalA hai aura samyaktva rahita jIva devaloka meM nivAsa bhI zobhatA nahIM / samyagdarzana binA devalokake deva bhI duHkhI hI haiN| zAstrameM to unheM pApI kahA hai- samyaktvarahita jIvAH puNyasahitA mapi pApajIvA bhaNyante / " aisA jAnakara zrAvakako sabase pahale samyaktvakI ArAdhanA karanI cAhiye / pahalI gAthAmeM, bhagavAna sarvazadevakI aura unakI vANIkI pahicAna tathA zraddhA hone para hI zrAvakadharma hotA hai-aisA batAyA aura dUsarI gAthAmeM aisI zraddhA karane vAle samyagdRSTi jIva thor3e hoveM to bhI ve prazaMsanIya haiM- aisA batAkara usakI ArAdhanAkA upadeza diyA / aba tIsarI gAthAmeM zrI padyanaMdI svAmI usa samyagdarzana ko mokSakA bIja kahakara usakI prAptike liye parama udyama karaneko kahate haiM / 5 dharma suzarNa jANI, ArAdha ! mabhAva ANI; anAtha akAMta sanAtha thAze, Pan Pan 888 sarvajJakA ArAdha, anA vinA koI na bAMdha sahAze / Fang Fu Fang
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ aar'hmghm-sndhaahaa [3] mokSakA bIja samyaktva saMsArakA bIja mithyAtva / (samyagdarzana hetu parama prayatnakA upadeza) je * 8 mokSakA bIja samyagdarzana hai aura bhavakA bIja mithyAOM darzana hai; ataH jo mokSakA abhilASI ho aisA mumukSu jIva mokSa- G ke bIjabhUta samyagdarzanako atyaMta prayatnapUrvaka prApta kre| anaMta kAlase isa bhavabhramaNameM bhaTakate hue koI viralA mANI sva. 0 prayatna dvArA usa samyagdarzanako prApta karatA hai| usakI prApti- 0 8 ke parama prayatna hetu jJAnIkA upadeza hai| HSSSSSSsss Ssssssssso bInaM mokSatarodRzaM bhavataromithyAtvamAhurjinAH mAptAyAM dRzi tanmumukSubhiralaM yatno vidheyo budhaiH / saMsAre bahuyonijAlanaTile bhrAmyan kukarmAvRtaH / kva pANI labhate mahanyapi gate kAle hi tAM tAmiha // 3 // mokSarUpo vRkSakA bIja samyagdarzana hai, aura saMsArarUpI vRkSakA boja mithyAtva :-aisA bhagavAna jinendra devane kahA hai| isaliye mumukSuko samyagdarzanakI prApti hetu atyanta prayatna kartavya hai| are! saMsArameM anaMta bhavameM samyagdarzana binA jIva kukarmose bhaTaka rahA hai, dIrghakAla vyatIta hone para bhI prANI samyagdarzanako kyA pA sakA hai ?-samyagdarzanako prApti mahA durlabha hai ataH he jIva ! tU samyagdarzanakI mAptike liye parama udyama kara, aura usako pAkara anyanta yatnase usakI rakSA kr|
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASakadharma-prakAza / 21 kundakunda svAmIne aSTaprAbhRtameM zurUmeM hI kahA hai ki- "dasaNamUlo dhammo ubATo jiNavarehiM sissANaM" arthAt jinavaradevane " darzana jisakA mUla hai aisA dharma" ziSyoMko upadezA hai| mUla binA jaise vRkSa nahIM: taise samyagdarzana binA dharma nahIM / baudaha guNasthAnoMmeM, samyagdarzana cauthe guNasthAnameM hotA hai aura vrata pAMcaveM guNasthAnameM hote haiM, munidazA chaThe-sAtaveM guNasthAnameM hotI hai / samyagdarzana binA mAtra zubharAgase apaneko pA~caSAM-chaThA guNasthAna athavA dharma mAne yA mokSamArga mAma le to usameM mithyAtvakA poSaNa hotA hai; mokSamArgake kramakI use khabara nahIM / mokSamArgameM pahale samyagdarzana hai, usake binA dharmakA prArambha nahIM hotA, usake binA bhASakapanA yA manipanA sadhA hotA nahIM / are jIva ! dharmakA svarUpa kyA hai aura mokSamArgakA krama kyA hai use pahale jAna / samyagdarzanake binA puNya tUne anantabAra kiyA to bhI tU saMsArameM hI bhaTakA aura tUne duHkha hI bhoge / ataH samajha le ki puNya koI mokSakA sAdhana nahIM hai| mokSakA bIja to samyagdarzana hai| vaha samyagdarzana kaise hotA hai ? rAgAdi azuddhatA vinA AtmAkA zukha bhUtArtha svabhAva kyA hai usakI anubhUtise hI AtmA samyagdRSTi hotA hai| jisa samayase samyagdRSTi hotA hai usI samayase hI mokSamArgI hotA hai| pazcAt isI bhUtArtha svabhAvake avalambanameM Age bar3hate-bar3hate zuddhi anusAra pAMcavAM-sAtavA~ ityAdi guNasthAna pragaTa hote haiN| cautheko apekSA pAMcaveM guNasthAnameM svabhAvakA vizeSa avalambana hai, yahA~ apratyAkhyAna sambandhI cAroM kaSAyeM bhI chUTa gaI haiM aura vItarAgI Ananda bar3ha gayA hai| sarvArthasiddhike devakI apekSA paMcama guNasthAnavartI medakako AtmAkA mAnanda adhika hai, parantu yaha dazA samyagdarzana pUrvaka hI hotI hai| ataH samyagdarzanako prAptikA parama prayatna kartavya hai| are, caurAsIke avatArameM samyagdarzanakI prApti bahuta hI durlabha hai| samyaktvI ke rAgAdi pariNAma Ate hue bhI usakI antarako dRSTimeMse zuddha svabhAva kabhI bhI khisakatA nhiiN| yahA~ zrApakake vratarUpa zubhabhAva karanekA upadeza diyA jAyegA, to bhI dharmIkI raSTimeM rAgakI mukhyatA nahIM parantu mukhyatA zuddha svabhAvakI hI hai| razmeiM jo svabhAvakI mukhyatA chUTakara rAgako mukhyatA ho jAve to samyagdarzana bhI na rhe| zuddhasvabhAvameM mokSadazAko vikasita kara denekI tAkAta hai| jisane isa zukha svabhAvako pratItimeM lekara samyagdarzana pragaTa kiyA usane mokSakA vRkSa AtmAmeM bo diyA, aura caurAsIke avatArakA bIja usane jalA diyaa| ataH he mumukSu! tU aise samyaktvakA parama udyama kr|
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 225 [ zrAvakadharma-prakAza jahA~ samyagdarzana nahIM vahA~ dharma nhiiN| jise bhUtArtha svabhAvakA mAna nahIM aura rAgameM ekatvabuddhi hai use dharma kaisA? vaha zubha rAgase vratAdi kare to bhI vaha bAlakta hai| aura usa bAlavatake rAgako dharma mAne to "bakarI nikAlate U~Ta praveza kara gayA" aisA hotA hai isalie thor3A azubhako chor3akara zubhako dharma mAnane gayA yahA~ mithyAtvakA moTA azubharUpI U~Ta hI praveza kara gayA / ataH zrAvakako sabase pahale sarvakSake vacanAnusAra yathArtha vastusvarUpa jAnakara, parama udyama pUrvaka samyaktva pragaTa karanA cAhiye / jIvakI zobhA samyaktva hI hai| saMyoga cAhe jitane pratikUla hoM parantu antaraMgameM cidAnanda svabhAvakI pratIti karake zraddhAmeM pUrNa AtmAkI anukUlatA pragaTa kI hai to vaha dhanya hai| AtmAke svabhASase viruddha mAnyatArUpa ulTI zraddhA bar3A avaguNa hai| bAharakI pratikUlatA honA avaguNa nahIM hai| antarameM cidAnanda svabhAvakI pratIti karake mokSamArga pragaTa karanA mahAna sadguNa hai| bAharameM anukUlatAkA ThATha honA koI guNa nahIM hai| AtmAkI dharmasampadA kisase pragaTa hotI hai usakI jise khabara nahIM vaha hI mahAna daridrI hai aura bhava-bhavameM bhaTakakara dukhako bhogatA hai| jisa dharmAtmAko AtmAkI svabhAva sampadAkA bhAna huA hai unake pAsa to itanA bar3A caitanya khajAnA bharA hai ki usameMse kevalajJAna aura siddhapada prkttegaa| vartamAnameM puNyakA ThATa bhale na ho to bhI vaha jIva mahAna prazaMsanIya hai| aho ! daridra-samakitI bhI kevalIkA anugAmI hai| yaha sarvekSake mArga para calanevAlA hai| usane AtmAmeM mokSake bIja bo diye haiN| alpakAlameM, usameMse mokSakA jhAr3a phailegA, puNyameMse to saMyoga phalegA aura samyagdarzanameMse mokSakA mIThA phala pkegaa| dekhiye ! isa samyagdarzanakI mahimA ! samakitI arthAt paramAtmAkA putra / jaina kulameM janma huA, koI isase mAna le ki hama zrAvaka hai, parantu bhAI ! bhASaka arthAt paramAtmAkA putra; "paramAtmAkA putra" kaise hove usakI yaha rIti kahI jAtI hai bhedavijJAna agyo jinhake ghaTa, zItala vica bhayo jima candana; keli. * kareM zivamAragameM jagamAMhIM jinezvarake laghunandana / jahA~ medajJAna aura samyagdarzana pragaTa kiyA vahA~ antarameM apUrNa zAMtiko anubhavatA humA jIva mokSake mArgameM keli karatA hai, aura jagatameM vaha jinezvaradevAna
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ #21 dhAkkadharma-prakAza ] laghunandana hai ! muni bar3A putra hai aura samakitI choTA putra hai| AdipurANameM bhI jinasenasvAmIne (sarga 2 zloka 543) gautama gaNadharako " sarvazaputra" kahA hai, usI prakAra yahA~ samakitIko jinezvarakA laghunandana arthAt bhagavAnakA choTA putra kahA hai| ahA, jise jaba samyagdarzana huA vahIM vaha kevalI bhagavAnakA putra humA, bhagavAnakA uttarAdhikArI huA, sarvakSapadakA sAdhaka huaa| kisIko puNyayogale nApakI vizAla sampattikA uttarAdhikAra mile parantu vaha to kSaNameM naSTa ho jAtI hai, aura yaha samakitI to kevalajJAnI-sarvaza pitAkI akSayanidhikA uttarAdhikArI huA, vaha nidhi kabhI samApta nahIM hotI, sAvibhananta rahatI hai| samyagdarzanase aisI dazA pragaTa kare vaha zrAvaka kahalAtA hai| ataH zrAvakadharmake upAsakako nirantara prayatnapUrvaka samyagdarzana dhAraNa karanA cAhie / jisa prakAra AmrakA bIja Amako guThalI hotI hai, koI kar3avI nimbolIke bIjameM se madhura Ama nahIM pakate, usI prakAra mokSarUpI jo mIThA Ama usakA bIja to samyagdarzana hai, puNyAdi vikAra mokSakA bIja nahIM hai| bhAI, tere mosakA bIja tere svabhAvako jAtakA hobe parantu usase viruddha na hove / mokSa arthAt pUrNa AnanarUpa vItarAgadazA, to usakA bIja rAga kaise hove ? rAga mizrita vicAroMse bhI pAra hokara nirvikalpa Anandake anubhava sahita AtmAkI pratIti karanA samyagdarzana hai, aura vahI mokSakA mUla hai| mokSakA bIja samyagdarzana, aura usa samyagdarzanakA boja AtmAkA bhUvArya svabhAva-"bhUyasthamassido khalu sammAiTThI havai jIvo" bhRtArtha svabhAvakA Azraya karane pAlA jIva samyagdRSTi hai| mokSakA mUla samyagdarzana hai, aisA kahA parantu yadi koI usa samyagdarzanakA svarUpa anya prakAra mAne to use bhI mArgakI khabara nhiiN| samyagdarzana koI anyake Azraya nahIM, AtmAke svabhAvake Azrayase hI samyagdarzana hai| ... praznaH-mokSamArga to samyagdarzana-bAna-cAritrarUpa kahA hai nA? ... uttaraH-yaha satya hI hai, para usameM bIjarUpa samyAvarzana hai| samyagdarzana binA zAna athavA cAritra hotA nhiiN| pahale samyagdarzana hotA hai . pIche hI.kAnacAritra pUrNa hote mokSa hotA hai| puruSArthasiddhayupAyameM amRtacandrasvAmI bhI
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ [bhAvakadharma-prakAza evaM samyagdarzanabodhacaritratrayAtmako nityaM / tasyApi mokSamArgoM bhavati niSevyo yathAzakti // 20 // tatrAdau samyaktvaM samupAzrayaNIyamakhilayatnena / tasmin satyeva yato bhavati jJAnaM caritraM ca // 21 // samyakadarzana-zAna-cAritra ina tInasvarUpa mokSamArga hai, use gRhasthoMko bhI sadA yathAzakti sevana karanA caahiye| una tInameM pahale samyaktva hai| vaha pUrNa puruSArtha dvArA aMgIkAra karane yogya hai| kyoMki usake hone para hI jJAna aura cAritra hote haiN| samyakadarzana binA jJAna yA cAritra mokSake sAdhaka nahIM hote / aura samyaktva sahita yathAzakti mokSamArgakA sevana gRhasthako bhI hotA hai-aisA yahAM btaayaa| samyakadarzanake pazcAt jo rAga-dveSa haiM ve atyanta alpa hai aura unameM dharmI ko ekatyabuddhi nahIM hai| mithyAdRSTi ko rAga-dveSameM ekatvabuddhi hai arthAt usako anaMtAnubandhI rAga-dveSa ananta saMmArakA kAraNa hai| isa prakAra mithyAtva saMsArakA bIja hai| aura samyakdarzana hone para usakA cheda hokara mokSakA bIjAropaNa hotA hai| samyakadarzanarUpI 'bIja' utpanna huA vaha bar3hakara kevalajJAnarUpI pUrNimA hokara chodd'egaa| samyaktva kahatA hai ki "mujhe grahaNa karanese grahaNa karanevAlekI icchA na ho to bhI mujhe use jabarana mokSa le jAnA par3atA hai| isaliye mujhe grahaNa karaneke pahale yaha vicAra kara lo ki mokSa jAnekI icchA palaTa dUM to bhI vaha kAma Ane kI nahIM hai| mujhe grahaNa karaneke pazcAt to mujhe use mokSa pahu~cAnA hI cAhiye yaha merI pratijJA hai|"-aisaa kahakara zrImada rAjacandrajIne samyaktvakI mahimA batAI hai aura use mokSakA mUla kahA hai| samyaktva aMgIkAra kare aura mokSa na ho aisA banatA nhiiN| aura samyaktva binA mokSa ho jAya aisA bhI banatA nhiiN| isaliye parama yatnase samyakadarzana pragaTa karanekA upadeza hai| ahA ! samyakadarzana hote hI cetanyake bhaMDArakI tijorI khula gii| aba usameMse hAna-mAnandakA mAla jitanA cAhie utanA bAhara nikaal| pahale mithyAtva ke tAlemeM jo khajAnA baMda thaa| aba samyakadarzanarUpI cAbIse kholate hI baitanyakA akSaya bhaMDAra pragaTa huA yaha sAdiananta kAla paryanta isameMse kaiSalavAna aura pUrNAnanda liyA hI kare...liyA hI kare...to bhI vaha bhaMDAra samApta ho aisA nhiiN| usI prakAra vaha kama ho jAya aisA bhI nhiiN| ahA ! sarvaza prabhune aura vItarAgI santoM aisA vetanyabhaMDAra kholakara btaayaa| to ise kauna na laMbe! kauna anubhava na kare!
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma - prakAza ] [ 25 samyakUdarzana binA, cAhe jitanA kare to bhI caitanyakA bhaMDAra nahIM khultaa| mokSamArga pragaTa nahIM hotA, zrAvakapanA bhI hotA nhiiN| jo jIva sacce deva-guru-dharmakA virodha karatA hai aura kudeva, kuguru, kudharmakA Adara karatA hai use to vyavahArase bhI zrAvakapanA nahIM hotA vaha to mithyAtvake tIvra pApameM DUbA huA hai| pele jIvako to pUrvakA puNya ho vaha bhI ghaTa jAtA hai| aise jIvako to mahA pApI kahakara pahalI hI gAthAmeM niSedha kiyA hai| usameM to dharmako bhI yogyatA nahIM / yahA~ to saccA zrAvaka-dharmAtmA honeke liye sabase pahale sarvadevako pahacAnapUrvaka samyakdarzanako zuddha karanekA upadeza hai / koI kahe ki " hamane digambara dharmake saMpradAya meM janma dhAraNa kiyA hai isaliye samyakdarzana to hamako hotA hI hai| " to yaha bAta sacco nhiiN| sarvazadevane jaisA kahA vaisA apane caitanyasvabhAvako pahacAne binA kabhI samyakadarzana nahIM hotA / digambara dharma to saccA hI hai / parantu tU svayaM samajhe taba nA ! samajhe binA isa satyakA tujhe kyA lAbha ? tere bhagavAna aura guru to sacce haiM parantu unakA svarUpa pahacAne tabhI tU saccA hogaa| pahacAna binA tujhe kyA lAbha ? ( samajhe bina upakAra kyA ? ) dharmakI bhUmikA samyagdarzana hai, aura mithyAtva bar3A pApa hai / mithyAdRSTi manda kaSAya karake use mokSakA kAraNa mAne vahA~ use alpa puNyake sAtha mithyAtvakA bar3A pApa ba~dhatA hai| isaliye mithyAtvako bhagavAnane bhavakA bIja kahA hai| midhyAdRSTi jIva puNya kare to bhI vaha use mokSakA kAraNa nahIM hotA, samakitIko puNya-pApa hote huve bhI ve use saMsArakA bIja nahIM haiN| samakitIko samyaktameMse mokSakI phasala AvegI: aura mithyAdRSTiko mithyAtvameMse saMsArakA phala AvegA isaliye mokSAbhilASI jIvoMko samyakradarzanakI prAptikA aura usakI rakSAkA parama udyama karanA cAhie | jo samyagdarzanakA udyama nahIM karate aura puNyako mokSakA sAdhana samajhakara usakI rucimeM aTaka jAte haiM use kahate haiM ki bhare mUr3ha ! tujhe bhagavAnakI bhakti karanA nahIM AtI, bhagavAna terI bhaktiko svIkAra nahIM karate kyoMki, tere jJAnameM tUne bhagavAnako svIkAra nahIM kiyA / apane sarvazasvabhAvako jisane pahacAnA usane bhagavAnako svIkAra kiyA, aura bhagavAnane use mokSamAgameM svIkAra kiyA, vaha bhagavAnakA saccA bhakta huvaa| duniyA cAhe use na mAne yA pAgala kahe parantu bhagavAnane aura santoMne use mokSamArgameM svIkAra kiyA hai, bhagavAnake gharameM vaha prathama
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 ] [ prAkkadharma-prakAza hai| bhagavAnake zAnameM jisakI mahA-pAtratA bhAsita huI usake samAna bar3A abhinandana (sanmAna ) kyA ? vaha to tIna lokameM sabase mahAn sarvazatAko prApta hogaa| aura duniyA bhale pUjatI ho, parantu bhagavAnane jise dharmake liye ayogya kahA to usake samAna apamAna anya kyA ? aho, bhagavAnakI vANImeM jisa jIvake liye aisA mAyA ki yaha jIva tIrthakara hogA, yaha jIva gaNadhara hogA to usake samAna mahA bhAmya abhya kyA ? sarvakSake mArgameM samyagdRSTikA bar3A sanmAna hai, aura mithyASTipanA yahI bar3A apamAna hai| isa ghora duHkhase bhare huve saMsArameM bhaTakate jovako samyagdarzana prApta honA bahuta durlabha hai, parantu vahI dharmakA mUla hai-aisA samajhakara AtmArthIko pahale hI usakA udyama karanA caahiye| jo munidazA ho sake to karanI, aura vaha na ho sake to zrAvakadharmakA pAlana karanA-aisA kahate haiM, parantu una donoMmeM samyagdarzana to pahale honA cAhiye, yaha mUlabhUta rakhakara pIche munidharma yA zrAvakadharmakI bAta hai| praznaH-yaha samyagdarzana kisa prakAra hotA hai ? uttaraH-'bhUyatthamassido khalu sammAiTThI havai jIvo' arthAt saMyoga aura vikAra rahita zuddha cidAnanda svabhAva kaisA hai use lakSyameM lekara anubhava karanese samyagdarzana hotA hai| anya kisIke Azrayase samyagdarzana hotA nhiiN| saMyoga yA bandhabhAvajitanA hI AtmAko anubhava karanA aura jJAnamaya abandhasvabhAvI AtmAko bhUla jAnA vaha mithyAtva hai| mithyAtva sahitakI kriyAe~ ve saba eka ikAI binA kI, zUnyoMkI taraha dharmake liye vyartha haiN| chahaDhAlAmeM paMDita daulatarAmajIne bhI kahA hai ki munivrata dhAra anaMtavAra grIvaka upajAyo, pai nija AtamahAna vinA sukha leza na pAyo / gaNadharAvi santoMne samyagdarzanako mokSakA bIja kahA hai| yadi koI bIjake binA vRkSa ugAnA cAhe to kaise uge ?-loga use mUrkha kahate haiN| usI prakAra samyagdarzanake binA jo dharmarUpI vRkSa lagAnA cAhate haiM ve bhI paramArthase mUrkha haiN| jise antarameM rAgake sAtha ekatAvuddhi atyanta TUTa gaI hai aura bAhyameM basAdikA paripraha chUTa gayA hai aise vItarAgI santa mahAtmAkA yaha kathana hai| jIvako ananta kAlameM anya saba kucha milA hai parantu zuddha samyagdarzana kabhI prApta nahIM
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvadharma prakAza [27 thaa| mahAna deva aura rAjA-mahArAjA anantabAra huvA, usI prakAra ghora naraka-tiryacake duHkha bhI ananta bAra bhoge; parantu maiM svayaM jJAnaguNakA bhaMDAra aura mAnanda-svarUpa -aisI AtmapratIti yA anubhava usane pUrva meM kabhI nahIM kiyA / santa karuNApUrvaka kahate haiM ki he bhAI ! tujhe aise caitanyatattvakI pratItikA avasara punaH punaH kahA~ milemA ? isaliye aisA avasara prApta kara usakA udyama kara; jisase isa bhavaduHkhase terA chuTakArA ho| isa samyagdarzanakA sAdhana kyA? to kahate haiM ki-bhAI, tere samyagdarzanakA sAdhana to teremeM hotA hai ki terese bAhara hotA hai ? AtmA svayaM satsvabhAvIsarvazasvabhAvI paramAtmA hai, usameM antarmukha honese hI paramAtmA hotA hai| bAharake sAdhanase nahIM hotA / antarameM dekhane vAlA antaraAtmA hai aura yAharase mAnanevAlA bahirAtmA hai| jaise Amako guThalImeMse Ama aura babUlameMse babUla phalatA hai, umI prakAra AtmapratItirUpa samyagdarzanameMse to mokSake Ama phalate haiM, aura mithyAtvarUpa babUlameMse babUla jaisI saMsArakI cAragati phUTatI haiN| zuddhasvabhAvameMse saMsaraNa karake (bAhara nikalake) vikArabhAvameM pariNamita honA saMsAra hai| zuddhasvabhAvake Azrayase vikArakA abhAva aura pUrNAnaMdakI prApti mokSa hai| isaprakAra AtmAkA saMsAra aura mokSa sabhI svayameM hI samAviSTa hai usakA kAraNa bhI svayaMmeM hI hai| bAharakI anya koI vastu AtmAke saMsAramokSakA kAraNa nhiiN| jo AtmAkA pUrNa astitva mAne, saMsAra aura mokSako mAne, cAra gati mAne, cAroM gatiyoMmeM duHkha lage aura usase chUTanA cAhaM-aise Astika jijJAsu jIvake liye yaha bAta hai| jagatameM bhinna bhinna ananta AtmAe~ anAdi-ananta hai| AtmA abhI taka kahA~ rahA? ki AtmAke bhAna binA saMsArakI bhinna ginna gatiyoMmeM bhinna zarIra dhAraNa karake duHkhI huaa| aba unase kaise chUTA jAya aura mokSa kaise prApta ho usakI yaha bAta hai| are jIva ! ahAnase isa saMsArameM tUne jo duHkha bhoge unakI kyA bAta ? usameM satsamAgamase satya samajhanekA yaha uttama avasara AyA hai| aise samaya jo AtmAkI darakAra karake samyagdarzana nahIM prApta kiyA to samudra meM DAla diye ratnakI taraha isa bhavasamudra meM terA kahIM ThikAnA nahIM lagegA,
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28) [ bhAvakadharma-prakAza punaH punaH aisA uttama avasara hAtha nahIM aataa| "samyagdarzanakI prApti mahA durlabha jAnakara usakA parama udyama kara / yahA~ to samyagdarzanake pazcAt zrAvakake vratakA prakAzana karanA hai, parantu usake pUrva yaha batAyA ki vratakI bhUmikA samyakta hai; samyagdRSTiko rAga karanekI buddhi nahIM, rAga dvArA mokSamArga sadhegA aisA vaha nahIM mAnatA; use bhUmikA anusAra rAgake tyAgarUpa vrata hote haiN| vratameM jo zubharAga rahA use vaha zraddhA AdaraNIya nahIM maantaa| caitanyasvarUpameM thor3I ekAgratA hote hI anantAnubandhI kaSAyake pazcAt apratyAkhyAna sambadhI kaSAyoMkA abhAva hokara paMcama guNasthAnake yogya jo zuddhi huI vaha saccA dharma hai| cauthe guNasthAnavartI sarvArtha siddhike devakI apekSA pAMca guNasthAna vAle zrAvakako AtmAkA vizeSa Ananda hai;-pazcAt bhale hI vaha manuSya ho yA tiryaca / uttama puruSoMko samyagdarzana pragaTa kara munike mahAvata yA zrAvakake dezavratakA pAlana karanA caahiye| rAgameM kisI prakAra ekatvabuddhi nahIM ho aura zuddha-svabhAvakI dRSTi nahIM chUTe-isa prakAra samyagdarzanake nirantara pAlanapUrvaka dharmakA upadeza hai| ___ are jIva ! isa tIvra saMklezase bhare saMsArameM bhramaNa karate hue samyagdarzana kI prApti ati durlabha hai| jisane samyagdarzana pragaTa kiyA usane AtmAmeM mokSakA pakSa boyA hai| isaliye sarva udyamase samyagdarzanakA sevana kara / / samyagdarzana prApta karaneke pazcAt kyA karanA vaha aba cauthe zlokameM kahate haiM
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ sama XXXXXXXXXXXXxx [ 4 ] Xxxxxxxxxxxx samyaktvapUrvaka vratakA upadeza he bhAI ! AtmAko bhUlakara bhavameM bhaTakate anantakAla pIta ra gayA, usameM atimUlyavAna yaha manuSya avatAra aura dharmakA aisA durlabhayoga tujhe mApta huA, to aba paramAtmA jaisA hI terA jo svabhAva use dRSTimeM lekara mokSakA sAdhana kara, prayatnapUrvaka samyaktva pragaTa kara, zudopayogarUpa munidharmakI upAsanA kara, aura jo itanA na bana sake - to zrAvakadharmakA jarUra pAlana kara / RXXXXXXXXXXX X XXXXXXXXX sampApte'trabhave katha kathamapi drAdhIyasA'nehasA / mAnuSye zucidarzane ca mahatA kArya tapo mokSadama // no cellokaniSedhato'tha mahato moDAdazakraya / sampayeta na tattadA gRhavatAM SaTakarma yogya vrataM // 4 // anAdikAlase isa saMsArameM bhramaNa karate jIvako manuSyapanA prApta karanA kaThina hai! aura usameM bhI samyagdarzanakI prApti ati durlabha hai| isa bhavameM bhramaNa karate karate dIrghakAlameM aisA manuSyapanA aura samyagdarzana prApta karake uttama puruSoMko to mokSadAyaka aisA tapa karanA yogya hai arthAt munidazA pragaTa karanA yogy| maura jo lokake niSedhase, mohakI tIvratAse aura nijakI azaktise munipanA nahIM kiyA jA sake to gRhasthake yogya devapUjA Adi SaTakarma tathA pratoMkA pAlana karanA caahiye|
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [avakAza PA WETA muni dharma che 5.5 EELHI samyagdarzana munirAja kahate haiM ki he bhavya ! aisA durlabha manuSyabhava prApta kara Atmahitake liye tU munidharma aMgIkAra kara, aura jo itanA tujhase na ho sake to zrAvakadharmakA to avazya pAlana kara / parantu donoMmeM samyagdarzana sahita honekI bAta hai| munidharma yA zrAvakadharma donoMmeM mUlameM samyagdarzana aura sarvazakI pahicAna sahita Age bar3hanekI bAta hai| jise yaha samyagdarzana nahIM ho sake to prathama usakA udyama karanA cAhiye / -yaha bAta to prathama tIna gAthAoMmeM batA Aye haiN| usake pathAt AgekI bhUmikAkI yaha bAta hai| samyagdRSTikI bhAvanA to munipane kI hI hotI hai; aho! kaba caitanyameM lIna hokara sarvasaMgakA parityAgI hokara munimArgameM vicaraNa karUM ? zuddharatnatrayasvarUpa jo utkRSTa mokSamArga usarUpa kaba pariNa! apUrva avasara avo kyAre Avaze ! kyAre thaizuM pAyAntara nipraiya jo, sarvasambandhanuM baMdhana tIkSaNa chedIne, vicarazuM kA mahatpuruSane paMya jo / tIrthakara aura arihaMta muni hokara caitanyake jisa mArga para vicare usa mArga para vicaraNa kara aisA dhanya svakAla kaba AvegA? isaprakAra AtmAke bhAnapUrvaka dharmI jIva bhAvanA bhAte haiN| aisI bhAvanA hote huye bhI nijazaktikI maMdatAse aura nimittarUpase cAritramohakI tIvratAse, tathA kuTuMbIjanoM Adike Agrahavaza hokara svayaM aisA manipada prahaNa nahIM kara sake to vaha dharmAtmA gRhasthapanemeM rahakara zrAvakake dharmakA pAlana kare, yaha yahAM batAyA hai|
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ asakarma prakAza ] bhI pAnaMdIsvAmIne zrAvakake hamezAke chaha kartavya batAe hai devapUjA gurupAstiH svAdhyAyaH saMyamastapaH dAnaM ceti gRhasthAnAM SaTkarmANi dinedine // 7 // (padmanaMdI-upAsakasaMskAra) bhagavAna jinendradevakI pUjA, nigraMtha guruoMkI upAsanA, vItarAgI jainazAnIkA svAdhyAya, saMyama, tapa aura dAna-ye chaha kArya gRhastha zrAvakako pratidina karane yogya hai / munipanA na hosake to dRSTikI zuddhatApUrvaka ina chaha kartavyoM dvArA bhAvakadharmakA pAlana to avazya karanA cAhie / bhAI, aisA amUlya manuSya-jIvana prApta kara yoM hI calA jAve, usameM tU sarvadevakI pahacAna na kare, samyagdarzanakA sevana na kare, zAstrasvAdhyAya na kare, dharmAtmAkI sevA na kare aura kaSAyoMkI mandatA na kare to isa jIvanameM tUne kyA kiyA ? AtmAko bhUlakara saMsArameM bhaTakate anantakAla bIta gayA, usameM mahA mUlyavAna yaha manuSyabhava aura dharmakA aisA durlabha yoga milA, to aba paramAtmAke samAna ho terA svabhAva use dRSTimeM lekara mokSakA sAdhana kr| yaha zarIra aura ye saMyoga to kSaNabhaMgura haiM, inameM to kahIM sukhakI chAyA bhI nahIM hai| sukhiyoMmeM pUrNa sukhI to sarveza paramAtmA haiM, dUsare sustrI munivara haiM-jo AnandakI UrmipUrvaka sarvapadako sAdha rahe haiN| aura tIsare sukhI samyagdRSTi-dharmAtmA haiM jinhoMne caitanyake paramAnanda svabhAvako pratItimeM liyA aura usakA svAda cakhA hai| aise sukhakA mabhilASI jISa prathama samyagdarzana pragaTa karake munidharmakA yA dhAvakadharmakA pAlana karatA hai, usakA yaha upadeza hai| saMsAra-paribhramaNameM jIvako prathama to nigodAdi ekendriyameMse nikalakara asapanA pAnA bahuta durlabha hai, prasapanAmeM bhI paMcendriyapanA aura manuSyapanA prApta karanA durlabha hai durlabha hote huve bhI jIva anantabAra use prApta kara cukA hai parantu samyagdarzana usane kabhI prApta nahIM kiyA ! isaliye munirAja kahate haiM ki he bhavya jIva ! isa durlabha manuSyapanemeM tU samyagdarzanakI prApti karake zukhopayogarUpa munirmakI upAsanA kara; aura itanA na bana sake to dhAvakadharmakA pAlana kr| dekho, yahA~ yaha bhI kahA hai ki jo muniphnA na ho sake to bhAvakadharma pALalA, parantu munipanekA svarUpa anyathA nahIM maannaa| zukhopayogake binA mAna kAmako
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12) [ bhAvakadharma-prakAza yA patrake tyAgako munipanA mAna le to vaha zraddhA bhI saccI nahIM rahatI, arthAt use to zrAvakakA dharma bhI nahIM rhtaa| cAhe kadAcit munipanA na le sake parantu antaraMgameM usa svarUpakI pratIti barAbara prajvalita rale to samyagdarzana TikA rahegA, isaliye tumase vizeSa na ho sake to jitanA ho sake utanA hI krnaa| zraddhA sakhI hogI to usake balase mokSamArga TikA rhegaa| zraddhAmeM hI gar3abar3I karegA to mokSamArgase bhraSTa ho jaavegaa| samyagdarzanake dvArA jinhoMne zuddhAtmAko pratItimeM liyA, usameM una lInatAse zuddhopayoga pragaTa ho aura pracura AnandakA saMvedana antarameM ho rahA ho; bAhyameM vamAdi parigraha chUTa gayA ho-aisI munidazA hai| aho, isameM to bahuta dhItarAgatA hai, yaha to parameSThI pada hai| kundakunda svAmI svayaM aisI munidazAmeM the, unhoMne pravacanasArake maMgalAcaraNameM paMcaparameSThI bhagavantoMko] vandana kiyA hai, unhoMne usameM kahA hai ki "jinhoMne parama zuddha upayoga bhUmikAko prApta kiyA hai aise sAdhuoMko praNAma karatA huuN|" zuddhopayogakA nAma cAritradazA hai, moha aura kSobha binA jo mAtmapariNAma yaha cAritra dharma hai| vahI munipanA hai| munimArga kyA hai usakI jagatako khabara nahIM / kundakundAcArya jaise jisa padako namaskAra kareM-vaha munipada kaisA ? yahA~ "Namo loe sanya sAhUNam" aisA kahakara paMcaparameSThI padameM inheM namaskAra kiyA jAtA hai-sa sAdhupadakI mahimAkI kyA bAta ! ! yaha to mokSakA sAkSAt kAraNa hai| yahA~ kahate hai ki he jIva ! mokSakA sAkSAt kAraNa-zurucAritrako tU bhaMgIkAra kara, samyagdarzana pazcAt aisI cAritradazA pragaTa kara / cAritradazA binA mokSa nhiiN| kSAyika samyaktva aura tIna bAna sahita aise tIrthakara bhI jaba zuddhopayogarUpa cAritradazA pragaTa karate haiM tabhI munipanA aura kevalajJAna prApta karate haiN| isaliye samyagdarzana prApta karake aisI bAritradazA pragaTa karanA vaha uttama mArga hai| parantu lokaniSedhase aura svayaM ke pariNAmameM usa prakArakI zithilatAse jo bAritradazA na lI jA sake to bhAyakake yogya pratAdi kare / vigambara munidazA pAlane meM to bahutaM vItarAgatA hai, pariNAmoMkI zakti na dekhe aura jyoM-tyoM munipanA le le aura pIche pAlana na kara sake to ulaTe munimArgakI nindA hotI hai| isaliye apane zuddhapariNAmakI zakti dekhakara munipanA lenA; zaktikI mannatA ho to munipanekI bhAvanApUrvaka zrAvakadharmakA mAcaraNa krnaa| parantu usake mUlameM samyagdarzana to pahale hotA hI hai, usameM kamajorI nahIM cltii| samyakameM thor3A yA adhika aisA meda paataa|
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza ] bhUtArthake Azrita zrAvakako do kaSAyoMke abhAva jitanI zuddhi hai aura muniko tIna kaSAyoMke abhAva jitanI zuddhi hai, jitanI zuddhatA utanA nizcayadharma hai, svarUpAcaraNarUpa svasamaya hai aura utanA mokSamArga hai, aura usa bhUmikAmeM devapUjA AdikA yA paMcamahAvatAdikA jo zubharAga hai vaha vyavahAradharma hai, yaha mokSakA kAraNa nahIM parantu puNyAsravakA kAraNa hai| -isaprakAra zuddhatA aura rAgake madhyakA meva pahacAnanA caahiye| samyaktvarUpa bhAvazuddhike binA mAtra zubha yA azubhabhAva to anAdise saba jIvoMmeM huA hI karate haiM; usa akele zubhako vAstavika vyavahAra nahIM khte| nizcaya binA vyavahAra kaisA ? nizcayapUrvaka jo zubharAgarUpa vyavahAra hai para bhI koI vAstavika dharma nahIM: to phira nizcaya binA akele zubharAgakI kyA bAta ! -ghaha to vyavahAradharma bhI vAstava meM nahIM khlaataa| ___samyagdarzana hote zuddhatA pragaTa hotI hai aura dharma pragaTa hotA hai| dharmIko rAgameM ekatvabuddhi na hote hue bhI devapUjA, gurubhakti, zAsvAdhyAya Adi sambandhI zubharAga use hotA hai, vaha usa rAgakA kartA hai aisA bhI vyavahArameM kahA jAnA hai, aura use vyavahAradharma kahA jAtA hai| nizcayadharma to antaraMgameM bhUnAthasvabhAvake Azrayase zuddhi pragaTa huI vahI hai| are, vItarAgamArgakI agamya lIlA rAgake dvArA jJAna meM nahIM AtI, kyA rAgameM sthita rahakara tujhe vItarAgamArgakI sAdhanA karanA hai? rAga dvArA vItarAgamArgakA sAdhana kabhI nahIM ho sakatA / rAga dvArA dharma mAne aise jIvakI to yahA~ carcA nahIM / yahA~ to jisane bhUtAryasvabhAvakI dRSTise samyagdarzana pragaTa kiyA hai use Age bar3hate munidharma yA zrAvakadharmakA pAlana kisa prakAra hotA hai usakI carcA hai| ___ samyagdarzana huA usI samaya svasaMvedanameM atIndriya AnandakA svAda to mAyA hai, tatpazcAt munipane meM to usa atIndriya AnandakA pracura svasaMvedana hotA hai| aho! muniyoMko to zukhAtmAke svasaMvedanameM mAnandakI pracuratA hai| samayasArakI pAMcavIM gAthAmeM apane nija vaibhavakA varNana karate hue zrI AcArya kundakunda svAmI kahate haiM ki "anavarata jharate hue supara mAnandhakI mudrA pAlA jo tIna saMvedana usarUpa svasaMvedanase hamArA nija vaibhava pragaTa huA hai| svayaMko niHzaMka anubhayameM bAvA hai ki aisA Anmavaibhava pragaTa huA hai / dekho, yaha munizzA! munipanA yaha to saMvaratatvako utkRSTatA hai| jise aisI munidazAko pahacAna nahIM use saMvaratasvakI pAcAna nhiiN| zarIrameM digambapanA huA yA paMcamahAprasakA zugarAga huA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34] [ zrAvakadharma-prakAza use hI munipanA mAnalenA vaha koI saccA nahIM; aura vastrasahita dazAmeM munipanA mAne use to gRhIta mithyAtva bhI chUTA nahIM; munidazAke yogya parama saMvarakI bhUmikAmeM tIvra rAgake kisa prakArake nimitta chUTa jAte haiM usakI bhI use khabara nahIM; arthAt uma bhUmikAkI zuddhatAko bhI usane nahIM jaanaa| vastrarahita huA ho, paMcamahAvrata doSarahita pAlatA ho, parantu jo antaraMgameM tIna kaSAyake abhAvarUpa zuddhopayoga nahIM to use bhI munipanA nhiiN| munimArga to alaukika hai| mahAvideha kSetrameM vartamAnameM sImaMdhara paramAtmA sAkSAt tIrthakara tarIke birAja rahe haiM ve aisA hI mArga prakAzita kara rahe haiN| aise ananta tIrthakara hue, lAkhoM sarpakSa bhagavAna vartamAnameM usa kSetrameM vicara rahe haiM aura bhaviSyameM ananta hoMge, unhoMne vANImeM munipanekA eka hI mArga batAyA hai| yahA~ kahate haiM ki he jIva ! aisA munipanA aMgIkAra karane yogya hai; jo use aMgIkAra na kara sake to usakI zraddhA karake zrAvakadharma ko pAlanA / zrAvaka kyA kare? zrAvaka prathama to hamezA devapUjA kre| deva arthAt sarvazadeva, unakA svarUpa pahacAnakara unake prati bahumAnapUrvaka roja roja darzana-pUjana kre| pahale hI sarvazakI pahicAnakI bAta kahI thii| svayaMne sarvazako pahicAna liyA hai aura svayaM sarvaza honA cAhatA hai vahA~ nimittarUpameM sarvakSatAko prApta arahaMta bhagavAnake pUjanabahumAnakA utsAha dharmIko AtA hai| jinamandira banavAnA, usameM jinapratimA sthApana karavAnA, unakI paMcakalyANaka pUjA-abhiSeka Adi utsava karanA, aise kAryoMkA ullAsa zrAvakako AtA hai, aisI isakI bhUmikA hai: imaliye use zrAvakakA kartavya kahA hai ! jo usakA niSedha kare to mithyAtva hai| aura mAtra itane zubharAgako hI dharma samajhe to usako bhI sacA zrAvakapanA hotA nahIM-aisA jaano| sacce zrAvakako to pratyeka kSaNa pUrNa zuddhAtmAkA zraddhAnarUpa samyaktva vartatA hai, aura usake AdhArase jitanI zuddhatA pragaTa huI use hI dharma jAnatA hai| aisI dRSTipUrvaka vaha devapUjA Adi kAryoM meM pravartatA hai| samantabhadrasvAmI, mAnatuMgasvAmI Adi mahAna muniyoMne bhI sarvazadevakI namratApUrvaka mahAna stuti kI hai; ekabhavAvatArI indra bhI roma roma ullasita ho jAye aisI adbhuta bhakti karatA hai| he sarvajJa paramAtmA ! isa paMcamakAlameM hameM Apake jaisI paramAtmadazAkA to AtmAmeM viraha hai aura isa bharata kSetrameM Apake sAkSAt darzanakA bhI viraha hai ! nAtha, Apake darzana binA kaise raha sakU~ ?" -isa prakAra bhagavAnake virahameM unakI pratimAko sAkSAt bhagavAnake samAna samajhAkara bhASaka hamezA darzana-pUjana kre|-"jin pratimA jina
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 35 bhAvakadharma-prakAza j sArakhI" kyoMki dharmIko sarvazakA svarUpa apane zAnameM bhAsa gayA hai, isaliye jinabimbako dekhate hI use usakA smaraNa ho jAtA hai| niyamasAra TIkAmeM zrI padmaprabhamaladhAri munirAja kahate haiM ki jise bhaSabhayarahita aise bhagavAnake prati bhakti nahIM vaha jIva bhavasamudra ke bIca magarake muMhameM par3A huA hai| jisa prakAra saMsArake rAgI prANIko yuvA strIkA viraha khaTakatA hai aura usake samAcAra milate prasanna hotA hai, uso prakAra dharmake premI jIvako sarvakSa paramAtmAkA viraha khaTakatA hai, aura unakI pratimAkA darzana karate yA saMtoM dvArA unakA sandeha sunate (zAstrakA zravaNa karate ) use paramAtmAke prati bhaktikA ullAsa AtA hai| "aho mere nAtha ! tanasemanase-dhanase-saryasvarUpase Apake liye kyA karU~ !" ye padmanandI svAmI hI zrAvakake chaha kartavya batAte haiM; "upAsaka saMskAra meM kahate haiM ki jo manuSya jinendra bhagavAnako bhaktise nahIM dekhatA tathA unakI pUjA-stuti nahIM karatA usakA jIvana niSphala hai aura usake gRhasthAzramako dhikkAra hai ! muni isase jyAdA kyA kahe? isaliye bhavya jIvoMko prAtaH uThakara sarvaprathama deva-guruke darzana tathA bhaktise candana aura zAstra-zravaNa kartavya hai, anya kArya pIche karanA cAhiye / (gAthA-15-16-17 / ) prabho ! Apako pahacAne binA merA anantakAla niSphala gayA, parantu aba maiMne Apako pahacAna liyA hai, maiMne Apake prasAdase Apake jaisA merA AtmA pahacAna liyA hai, ApakI kRpAse mujhe mokSamArga milA aura aba merA janma-maraNakA anta A gayA / ainA dharmI jIvako deva-guruke prati bhaktikA pramoda AtA hai| zrAvakako samyagdarzakake sAtha aise bhAva hote haiN| isameM jitanA rAga hai utanA puNya hai, rAga binA jitanI zuddhi hai utanA dharma hai| __ bhAvaka jinapUjAkI taraha hamezA gurukI upAsanA tathA hamezA zAlakA svAdhyAya kare / samasta tattvoMkA nirdoSa svarUpa jisase dikhe aisA jJAnanetra guruoMke prasAdase hI prApta hotA hai / jo jIva nirgrantha guruoMko mAnatA nahIM, unakA pahacAna aura upAsanA karatA nahIM, usako to sUrya uge hue bhI andhakAra hai| isIprakAra vItarAgI guruoMke dvArA prakAzita satzAstroMkA jo abhyAsa nahIM karatA usako netra hote hue bhI vidvAna loga andhA kahate haiN| vikathA par3hA kare aura zAstrasvAdhyAya na kare-usake netra kisa kAmake ! zrIguruke pAsa rahakara jo zAna nahIM sunatA aura radayameM dhAraNa nahIM karatA usa manuSyake kAna tathA mana nahIM hai-aisA kahA hai| (upAsaka-saMskAra gAthA 18 se 21)
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 ) [ bhAvakadharma-prakAza isaprakAra devapUjA, gurusevA, aura zAstrasvAdhyAya ye zrAvakake hamezAke kartavya haiN| jisa gharameM deva-guru-zAstrakI upAsanA hotI nahIM vaha to ghara nahIM parantu jelakhAnA hai| jisa prakAra bhaktivAna putrako apanI mAtAke prati kaisA AdarabhAva aura bhakti AtI hai ki aho, merI mAtA! tere upakAra apAra haiM ! tere liye kyA kareM!! usI prakAra dharmAtmA zrAvakako tathA jijJAsu jIvako bhagavAnake prati, guruke prati aura jinavANI mAtAke prati dRdayase prazasta bhaktikA udreka AtA hai; aho mere svAmI ! Apake liye maiM kyA kyA karU~ ? kisa prakAra ApakI sevA karU~ ! aisA bhAva bhaktako Aye binA nahIM rahatA, to bhI usakI jitanI sImA hai utanI vaha jAnatA hai / kevala vaha usa rAgameM dharma mAnakara ruka nahIM jaataa| dharma to antarake bhUtArthasvabhAvake avalambanase hai-usane svabhAvako pratItimeM liyA hai| aise samyagdarzana sahita munidharmakA pAlana na kara sake to bhAvakadharmakA pAlana kare usakA yaha varNana hai| zrAvakadharmameM chaha kartavyoMko mukhya batAyA hai| eka jinapUjA, dusarI gurupUjA aura tIsarI zAstrasvAdhyAya-ina tInakI carcA kii| usake bAda apanI bhUmikAke yogya saMyama, tapa aura dAna bhI zrAvaka hamezA kare / viSayoM meM sukhabuddhi to pahale hI chUTa gaI hai, tatpazcAt viSaya-kaSAyoMmeM se pariNati mor3akara antarameM ekAgratAkA pratidina abhyAsa kre| munirAjako tathA sAdharmI dharmAtmAko AhAradAna, zAnadAna ityAdi karanekI bhAvanA bhI pratidina kare / bharata cakravartI jaise bhI zrAvaka avasthAmeM bhojanake samaya pratidina munivaroMko yAda karate haiM ki koI munirAja padhAreM to unheM AhAravAna deneke pazcAt meM bhojana kreN| munirAjake padhArane para atyanta bhaktipUrvaka AhAradAna karate haiM / dAna binA gRhastha-avasthAko niSphala kahA hai| jo puruSa muni ityAdiko bhaktipUrvaka caturvidha dAna (AhAra-zAstra-auSadha aura abhaya ye cAra prakArake vAla) nahIM detA usakA ghara to vAstavameM ghara nahIM parantu usako bAMdhaneke liye bandhapAza hai| aisA dAna sambandhI bahuta upadeza pamanandI svAmIne diyA hai| (destriye, upAsaka-saMskAra adhikAra, gAthA 31 se 36) zrAvakakI bhUmikAmeM caitanyakI dRSTi sahita isaprakAra chaha kAryoke bhAva sahaja hote haiN| "bhAkarma-prakAza"kA matalaba hai ki gRhasthAzramameM samyaktapUrvaka dharmakA prakAza hokara vRddhi hogA- usakA yaha varNana hai| prathama to samyagdarzanakI durlabhatA batalAI / aise to sambaparzana sadAkAla durlabha hai, usameM bhI Ajakala to usakI sabhI
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharsa - prakAza ] [10 bAta sunaneko milanA bhI durlabha ho gaI hai| aura sunaneko mile to bhI bahutase jIvoMko usakI khabara nahIM pdd'tii| yahA~ kahate haiM ki aisA durlabha samyagdarzana pAkara uttama puruSa munidharmako aMgIkAra kare, vairAgyasvarUpameM ramaNatA bar3hAye / praznaH - zAstrameM to kahA hai ki pahale munidazAkA upadeza do / Apa to pahale samyagdarzanakA upadeza dekara pIche munidazA kI bAta karate ho ? samyagdarzana binA munipanA hotA hI nahIM aisI bAta karate ho ! uttaraH- yaha barAbara hai: zAstrameM pahale munipanAkA upadeza denekI ko kahI hai, vaha to zrAvakapanA aura munipanA ina dokI apekSAle pahale muniknesIbAta kahI hai, parantu koI samyagdarzanake pahale munipanA le lene kI bAta nahIM kI / samyagdarzana binA to munidharma athavA zrAvakadharma hotA hI nhiiN| isaliye pahale samyagdarzanakI mukhya bAta karake munidharma bhaura zrAvakadharmakI bAta ko hai / (zAla bhAtA hai ki kSAyika samyagdRSTi jIvoMmeM dezasaMyamakI apekSA sIdhA munipanA lene vAle jIva bahuta hote haiM / ) bhAI, pesta manuSyapanA prApta karake samyaktvasahita jo munidazA ho to avazya karanA, vaha to uttama hai, aura jo itanA terI zaktikI hInatAse nahIM ho sake, toM bhAvakadharmake pAlana dvArA manuSyabhavakI sArthakatA karanA / aisA manuSyabhava bAra bAra milanA durlabha hai / yaha zarIra kSaNameM nae hokara usake rajakaNa havAmeM ur3a jAyeMge / rajakaNa tArAM rakhaDaze jema rakhaDatI reta, pachI narabhava pAmIrA kyAM? ceta ceta nara kheta ! jisa prakAra eka vRkSa biskula harA ho aura jalakara bhasma ho jAya aura usakI rAja meM cAroM ora ur3a jAya to phirase vahI paramANu usI vRkSarUpa ho jAyeM " arthAt ekatrita hokara phirase usI sthAna para vaise hI vRkSarUpa pariNameM- yaha kitanA durlabha hai ? manuSyapanA to usakI apekSA aura bhI durlabha hai / isaliye tU ise dharmasevanake binA viSaya-kaSAyoMmeM hI naSTa na kara / jinadarzana Adi chaha kArya thAvakake pratidina hote haiN| yahA~ samyagdarzana sahita bhAvakI mukhya bAta hai; samyagdarzana ke pUrva jijJAsu bhUmikAmeM bhI gRhasthoM dvArA jivadarzana-pUjA-svAdhyAya Adi kArya hote haiN| jo sacce deva-guru-zAstrako nahIM pahica unakI vAsanA nahIM kare, vaha to vyavahArase bhI zrAvaka nahIM kahalAtA /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ bhAvakadharma-prakAza praznaH-deva-guru-zAstra taraphakA bhAva to parAzritabhAva hai na? uttaraH-mevAnIko to usa samaya svayaMke dharmapremakA poSaNa hotA hai| saMsArasambandhI strI-putra-zarIra-vyApAra Adi taraphake bhAvameM to pApakA poSaNa hai, usako dizA badalakara-dharmake nimittoM taraphake bhAva A usameM to rAgakI mandatA hotI hai tathA vahA~ saccI pahicAnakA-svAzrayakA avakAza hai| bhAI, parAzrayabhAva to pApa maura puNya donoM haiM, parantu dharmake jijJAsuko pApa taraphakA lagAva chUTakara dharmake nimittarUpa deva-guru-dharmakI tarapha lagAva hotA hai ! isakA viveka nahIM kare aura svacchanda pApameM pravarte yA kudevAdiko mAne use to dharmI honekI pAtratA bhI nhiiN| sarvakSa kaise hote haiN| unake sAdhaka guru kaise hote haiM, unakI vANIrUpa zAstra kaise hote haiM, zAstroMmeM AtmAkA svabhAva kaisA batalAyA hai, unake abhyAsakA rasa honA cAhiye / satzAstroMkA svAdhyAya zAnakI nirmalatAkA kAraNa hai| laukika upanyAsa aura akhabAra par3e usameM to pApabhAva hai| jise dharmakA prema ho use dinapratidina naye-naye vItarAgI zrutake svAbhyAyakA utsAha hotA hai| yaha nirNayameM to hai kisAna mere svabhAvameMse hI AtA hai, parantu jabataka isa svabhAvameM ekAna nahIM rahA jAtA tabataka vaha zAstra-svAdhyAya dvArA bArambAra usakA gholana karatA hai| sarvArthasiddhikA deva tetIsa sAgaropama taka tattvacarcA karatA hai| ina saba devoMko AtmAkA bhAna hai, eka bhavameM mokSa jAne vAle haiM, anya koI kAma (vyApAradhandhA yA rasoI-pAnIkA kAma) unakA nahIM hai| tetIsa sAgaropama arthAt asaMkhyAta varSoM taka carcA karate-karate bhI jisakA rahasya pUrNa nahIM hotA aisA gambhIra bhutahAna hai, dharmIko usake abhyAsakA bar3A prema hotA hai, bAnakA caskA hotA hai| caubIsoM ghaMTe kevala vikazAmeM yA vyavahAra-dhandheke pariNAmameM lagA rahe aura mAnake abhyAsameM jarA bhI rasa na le-yaha to pApameM par3A hubhA hai| dharmI bhASakako to zAnakA kitanA rasa hotA hai! praznaH-parantu zAstra-abhyAsameM hamArI buddhi na cale to? uttaraH-yaha bahAnA khoTA hai| kadAcit nyAya, vyAkaraNa yA gaNita jaise viSayameM buddhi na cale, parantu jo AtmAko samajhanekA prema ho to zAlameM AtmAkA svarUpaM kyA kahA hai ? usase dharma kisa prakAra ho-yaha saba samajhameM se nahIM AyeNA!.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza -na Aye to guru dvArA yA sAdharmIko pUchakara samajhanA cAhiye, parantu pahalese hI " samajhameM nahIM AtA" aisA kahakara zAstrakA abhyAsa hI chor3a de use to jAnakA prema nahIM hai| sarvadevakI pahacAna pUrvaka sevA-pUjA, santa-guru-dharmAtmAkI sevA, sAdharmIkA Adara-yaha zrAvakako jarUra hotA hai| gurusevA arthAt dharmameM jo bar3e hai, dharmameM jo una haiM aura upakArI haiM unake prati vinaya-bahumAnakA bhAva hotA hai| yaha zAstrakA aSaNa bhI vinayapUrvaka karatA hai| pramAvapUrSaka yA hAthameM paMkhA lekara havA khAte khAte zAla sune to avinaya hai| zAstra sunaneke prasaMgameM vinayase dhyAnapUrvaka usakA hI lakSa rakhanA cAhiye / isake pazcAt bhUmikAke yogya rAga ghaTAkara saMyama, napa aura dAna bhI zrAvaka hamezA kre| isake pazcAt zrAyakake vrata kaunase hote hai ve AgekI gAthAmeM kheNge| ina zubhakAryoMmeM koI rAgakA Adara karanekA nahIM samajhAyA, parantu dharmAtmAko zuddhadRSTipUrvaka kisa bhUmikAmeM rAgakI kitanI mandatA hotI hai, yaha batalAyA hai| bhagavAna sarvajJa paramAtmAke anurAgI, vanameM basanevAle vItarAgI santa nausau varSa pahale hue pAnandI munirAjane isa zrAvakadharmakA prakAza kiyA hai| sarvazadevakI pUjA, dharmAtmA guruoMkI sevA, zAstra-svAdhyAya karanA bhAvakakA kartavya hai-aisA vyavahArase upadeza hai| zuddhopayoga karanA yaha to prathama bAta hai| parantu vaha na ho sake to zubhakI bhUmikAmeM zrAvakako kaise kArya hote haiM use batAneke liye yahA~ use karttavya kahA hai-aisA smjhnaa| isameM jitanA zubharAga hai vaha to puNyabandhakA kAraNa hai, aura samyagdarzana sahita jitanI zuddhatA hai vaha mosakA kAraNa hai| samyagdarzana prApta kara mokSamArgameM jisane gamana kiyA hai aise bhAvakako mArgameM kisa prakArake bhAva hote haiM AcAryazrIne use batalAkara zrAvakadharmako prakAzita kiyA hai| aisA manuSya-avatAra aura aisA uttama jaina-zAsana pAkara he jIva ! use tU vyartha na ga~vA; prathama to sarva-jinadevako pahicAnakara samyagdarzana pragaTa kara, isake pazcAt munidazAke mahAvrata dhAraNa kara, jo mahAvrata na pAla sake to zrAvakake dhA~kA pAlana kara aura zrAvakake dezavata dhAraNa kara / zrAvakake vrata kaunase hote haiM ve bhAgekI gAthAmeM kahate haiN|
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ *** * * * ** * * * * *+ + + ++ + = 8 + + + ++ [ x ]++++++ + zrAvakake vratoMkA varNana 44. 28. Ju Shi Dai Shen Shi Bei Dai Zhong Fei Shi Shi Shi Chang Chang Chang Chang Juan Xie Shi Dang Wo Ti Bu Deng ######Ai #####Hao KHEREKERSE: 388888 samyagdRSTi-paMcamaguNasthAnavI zrAvakakA rAga kitanA ghaTa gayA hai aura usakA viveka kitanA hai ! ekabhavAvatArI indra aura sarvArthasidike devoMse bhI U~cI jisakI padavI, usake vivekakI aura usake mandarAyakI * kyA bAta ! vaha andara zuddhAtmAko dRSTi meM lekara sAdhatA hai aura usake paryAyameM rAga bahuta ghaTa gayA hai| munikI apekSA thor3I ho kama jisakI dazA hai|--aisii yaha zrAvakadazA alaukika hai ! Bigg8Sagain RECRETREEEEE *aaaaa baha dezavatodyotana arthAt zrAvakake vratoMkA prakAzana cala rahA hai| sabase pahale sarvasaSa dvArA kahe gaye dharmakI pahacAna karaneko kahA gayA hai, pazcAt samAvi. akelA hI mokSamArgameM zobhAko prApta hotA hai, aisA kahakara samyaktvakI preraNA kI hai| tIsarI gAthAmeM samyagdarzanako mokSavRkSakA bIja kahakara usakI durlabhatA batAI tathA yatnapUrvaka samyaktva prApta karake usakI rakSA karaneko kahA gyaa| samyaktva prApta karane ke pazcAt munidharmakA athavA zrAvakadharmakA pAlana karanekA upadeza diyA, usako bhAvakake hamezAke chaha kartavyoMko bhI btlaayaa| aba zrAvakake vratoMkA varNana karate haiM ghaNmUlanatamaSTadhA tadanu ca syAtvaSANuvrata / zIlAkhyaM ca guNavataM trayamataH zikSAzcatasraH parAH / rAtrau bhojanavarjanaM zucipaTAt peyaM payaH shktito| maunAdivatamapyanuSThitamidaM puNyAya bhavyAtmanAm // 5 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza ] [ 41 zrAvaka samyagdarzanapUrvaka pATha mUlaguNoMkA pAlana kare tathA pAMca aNuvrata, tIna guNavrata aura cAra zikSAvata-ye sAta zIlavataH-isa prakAra kula bAraha prata, rAtri-bhojana parityAga, pavitra vanase chane jalakA pInA tathA zakti anusAra maunAdi vratakA pAlana karanA; ye saba AvaraNa bhavya jIvoMko puNyake kAraNa haiN| dekho ! isameM do bAteM batAI / eka to hag arthAt sarva prathama samyagdarzana hotA hai-yaha bAta batAI; aura dUsarI ye zubha-AcaraNa puNyakA kAraNa hai arthAt mAnavakA kAraNa hai, mokSakA kAraNa nhiiN| mokSakA kAraNa to samyagdarzanapUrvaka svadravyo bhAlaMbana dvArA jitanI vItarAgatA huI vaha hI hai| jisako AtmabhAna huA hai, kaSAyoMse bhinna AtmabhAva anubhavameM bhAyA hai, pUrNa vItarAgatAkI bhAvanA hai parantu abhI pUrNa vItarAgatA nahIM hai| yahA~ bhASaka avasthAmeM use kisa prakArakA AcaraNa hotA hai vaha yahAM batAyA gayA hai| jisa prakAra svayaM gatimAnako dharmAstikAya nimitta hai, usI prakAra svAdhina zuddhAtmAke balase jisane mokSamArgameM gamana kiyA hai, usa jIvako bIcakI bhUmikAmeM yaha vratAdi zubha-AcaraNa nimittarUpase hotA hai| samyagdarzana hone para cauthe guNasthAnase zuddhatA prArambha huI hai-nizcaya mokSamArgake jaghanya aMzakI zuruAta ho gaI hai, pazcAt pAMcaveM guNasthAnameM zuddhatA bar3ha gaI hai aura rAga bahuta kama ho gayA hai| usa bhUmikAmeM zubharAgake AcaraNakI maryAdA kitanI hai aura usameM kisa prakArake prata hote hai yaha batAyA gayA hai| yaha zubharAgarUpa AcaraNa dhAvakako puNyabandhakA kAraNa hai arthAt dharmI jIva abhiprAyameM isa rAgako bhI kartavya nahIM mAnate, rAgake eka aMzako bhI dharmI jIva mokSamArga nahIM mAnate: ataH use kartavya nahIM mAnate parantu azubhase bacane ke liye zubhako vyavahArase karttavya kahA jAtA hai, kyoMki usa bhUmikAmeM usa prakArakA bhAva hotA hai| ___ jahA~ zuddhatAkI zuruAta huI hai parantu pUrNatA nahIM huI vahA~ bIcameM sAdhakako mahAvata yA dezavatake pariNAma hote haiN| parantu jise abhI zuddhatAkA aMza bhI pragaTa nahIM huA hai, jise parameM karttavyabuddhi hai, jo rAgako mokSamArga svIkAratA hai, use to abhI mithyAtvakA zalya hai, aise zalyavAle jIvako vrata hote hI nahIM, kyoMki pratI to niHzalya hotA hai-'niHzalya vratI' yaha bhagavAn umAsvAmIkA sUtra hai| jise mithyAtvakA zasya na ho, jise mAyAkA zalpa na hA, jise nidAnakA zasya na ho use ho pA~ca guNasthAna aura vratIpanA hotA hai|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrAvakadharma-prakAza 66 pahalI bAta Taga arthAt samyagdarzanakI hai / sarvazadevakI pratItipUrvaka samyagdarzana honA yaha pahalI zarta hai; phira AgekI bAta hai| zrAvakako samyagdarzanapUrvaka aSTa mUlaguNoMkA pAlana niyamase hotA hai| bar3akA phala, pIpara, kaThUmara, Umara tathA pAkara ina pA~ca kSIravRkSako udambara kahate haiN| ye sa-hiMsAke sthAna haiM, unakA tyAga tathA tIna 99 makAra arthAt madya, mAMsa, madhu ina tInoMkA niyamase tyAga ye aSTa mUlaguNa haiM; athavA pA~ca aNuvratoMkA pAlana aura madya, mAMsa, madhukA niraticAra tyAga ye zrAvakake ATha mUlaguNa haiM: ye to pratyeka zrAvakako niyamase hI hote haiM, (cAhe ) manuSya ho yA tiryaca ho, puruSa ho yA strI ho / aDhAI dvIpake bAhara tiryacoMmeM asaMkhyAta samyagdRSTi haiM, unhIMmeM zrAvaka - paMcamaguNasthAnI bhI asaMkhyAta haiM / samyagdRSTiko jaisA zuddhasvabhAva hai vaisA pratItimeM A gayA hai aura paryAyameM usakA alpa zuddha pariNamana huA hai / zuddhasvabhAvakI zraddhAke pariNamanapUrvaka zuddhatAkA pariNamana hotA hai; aura aisI zuddhike sAtha zrAvakako ATha mUlaguNa, zrasahiMsAke abhAvarUpa pA~ca aNuvrata, rAtri bhojana tyAga ityAdi hote haiM / usa sambandhI zubhabhAva haiM ve puNyakA upArjana karanevAle haiM:- "puNyAya bhavyAtmanAm / koI usako mokSakA kAraNa mAna le to vaha bhUla hai| zrI umAsvAmIne mokSazAstrameM bhI zubhaAstravake prakaraNameM vatakA varNana kiyA hai; unhoMne koI saMvararUpase varNana nahIM kiyA hai| 42 ] yahA~ zrAvakako madya, mAMsa ityAdikA tyAga honekA kahA, parantu yaha dhyAna rakhanA ki pahalI bhUmikA meM sAdhAraNa jijJAsuko bhI madya, mAMsa, rAtri bhojana Adi tIna pApake sthAnoMkA to tyAga hotA hI hai, aura zrAvakako to pratijJApUrvaka niyamase usakA tyAga hotA hai / rAtri - bhojana meM bahuta prasahiMsA hotI hai, isaliye zrAvakako usakA tyAma hotA hI hai / usI prakAra anachane pAnImeM bhI trasa jIva hote haiN| use zuddha aura moTe kapar3ese gAlaneke pazcAt hI zrAvaka pAnI pItA hai / asvaccha kapar3ese pAnI chAne to usa kapar3e ke mailameM hI jIva hote haiM, isaliye kahate haiM ki zuddha base chanA huA pAnI pIne ke kAmameM leve / rAtriko to pAnI piye nahIM aura dinameM chAnakara piye / rAtriko asa jIvoMkA saMcAra bahuta hotA hai: isaliye rAtrike khAna pAnameM trasa jIvoMkI hiMsA hotI hai / jisameM sahiMsA hotI hai aise koI kAryake pariNAma vratI zrAvakako nahIM ho sakate / bhakSya-abhakSyake viveka binA athavA dina-rAta ke viSeka binA cAhe jaise vartatA hove aura kahe ki hama bhrAvaka haiM,
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAsI -prakAza -parantu bhAI ! zrAvakako to kitanA rAga ghaTa gayA hotA hai? usakA viveka kitanA hotA hai ! ekabhavAvatArI indra aura sarvArthasiddhike devoMkI apekSA U~cI jisakI padavI usake vivekakI aura usake manda rAgako kyA bAta ? vaha andara zuddhAtmAko dRSTimeM lekara sAdha rahA hai aura paryAyameM rAga bahuta hI ghaTa gayA hai / munikI apekSA thor3I hI kama isakI dazA hai| yaha zrAvakadazA alaukika hai| vahA~ prasahiMsAke bhAva nahIM hote ataH bAharameM bhI prasahiMsAkA AcaraNa sahaja hI nahIM hotA,-aisI saMdhi hai| andara prasahiMsAke pariNAma na hoM aura bAhara hiMsAkI cAhe jaisI pravRtti banA kare aisA nahIM bntaa| koI kahe ki sabhI abhakSya khAnA sahI parantu bhASa nahIM karanA, to vaha svacchandI hai, apane pariNAmakA use viveka nhiiN| bhAI, jahA~ andarase pApake bhAva chUTa gaye vahA~, "yAharameM pApakI kriyA bhale hI hove " aisI ulTI vRtti uThe hI kaise ? mukhameM kandamUla bhakSaNa karatA ho aura kahe ki hameM rAga nahIM, yaha to svacchandatA hai| bhAI, yaha to vItarAgakA mArga hai / ta spandapUrvaka rAgakA sevana kare aura tujhe vItarAgamArga hAthameM A jAve aisA nahIM bntaa| svacchandatApUrvaka rAgako seve aura apaneko mokSamArgI mAna le usakI to dRSTi bhI cokhI nahIM; samyagdarzana hI nahIM, vahA~ zrAvakapanekI athavA mokSamArgakI bAta kamI ? bIr3I-tambAkUkA vyasana athavA bAsI athANA-muravyA ina saboMmeM prasahiMsA hai, zrAvakako usakA sevana nahIM hotaa| isa prakAra prasahiMsAke jitane sthAna hoM, jahA~ jahA~ ahiMsAkI sambhAvanA ho vaise AcaraNa thAvakako hote nahIM aisA samajha lenA / ___ madya, mAMsa aura madhu arthAt zahada, tathA pAMca prakArake uvambara phala, inakA tyAga to zrAvakako prathama hI hotA hai |-aisaa puruSArthasiddhi-upAyameM amRtacandrAcAryadevane kahA hai| jinheM inakA tyAga nahIM unheM vyavahArase bhI zrAvakapanA nahIM hotA aura ve dharmazravaNake bhI yogya nhiiN| samantabhadrasvAmIne zrI ratnakaraMDazrAvakAcArameM trasahiMsAdike tyAgarUpa pAMca aNuvratakA pAlana tathA madya-mAMsa-madhukA tyAga-isa prakAra ATha mUlaguNa kahe haiN| ___ mukhyataH to donoMmeM prasahiMsA sambandhI tIva pApa-pariNAmoMke tyAgakI bAta hai| jisa gRhasthako samyagdarzanapUrvaka pAMca pApa aura tIna 'ma'kArake tyAga kI uDatA huI usane samasta guNarUpI mahalakI nIMva DAlI / anAdise saMsArabhramaNakA kAraNa jo mithyAtva aura tIvra pApa usakA abhAva hote hI jIva aneka guNa grahaNakA pAtra huA / isaliye ina ATha nyAgoMko aSTa mUlaguNa kahA hai| bahutase loga davA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44) [ bhAvakadharma-prakAza Adima madhu sevana karate haiM, parantu mAMsakI taraha hI madhuko bhI abhakSya ginA hai| rAtri bhojanameM bhI prasahiMsAkA bar3hA doSa hai| bhAvakako aise pariNAma nahIM hote| bhAI, anantakAlameM tujhe aisA manuSya-avatAra milA to usameM AtmAkA hita kisa prakAra ho-usakA vicAra kara / eka aMgula jitane kSetrameM asaMkhyAta audArikazarIra; eka zarIrameM ananta jIva-ve kitane ? abhItaka jitane siddha hue unase bhI anantagune nigoda jIva eka-eka zarIrameM haiM; usa nigodameMse nikalakara sapanA prApta karanA aura usameM yaha manuSyapanA aura jainadharmakA aisA avasara milanA to bahuta hI durlabha hai| bhAI, tujhe usakI prApti huI hai to AtmAkA jijJAsu hokara munidazA yA zrAvakadazA pragaTa kara / yaha avasara dharmake sevana binA niSphala na gNvaa| sarvaprabhu dvArA kahe huye AtmAke hitakA sacA rAstA anantakAlameM tUne nahIM dekhAsevana nahIM kiyA; vaha mArga yahAM sarvaha paramAtmAke anugAmI santa tujhe batA rahe haiN| satI rAjamatI, draupadI, sItAjI, brAhmI-suMdarI, candanA, aMjanA, tathA rAmacaMdrajI, bharata, sudarzana, pAriSeNakumAra Adi pUrvameM rAjapATameM the taba bhI ve saMsArase ekadama udAsIna the, ve bhI AtmAke bhAna sahita dharmakA sevana karate the / arthAt gRhasthaavasthAmeM ho sake aisI (zrAvakadharmakI) yaha bAta hai / pazcAt chaha-sAtaveM guNasthAna rUpa munidazA to vizeSa U~cI dazA hai, vaha gRhastha-avasthAmeM rahakara nahIM ho sakatI parantu gRhastha-avasthAmeM rahakara jo samyagdarzanapUrvaka zakti-anusAra vItarAgadharmakA sevana karate ve bhI alpakAlameM munidazA aura kevalajJAna pragaTa kara avazya mokSako prApta hoNge| zuddhasvarUpakA jahA~ samyaka nirNaya huA yahA~ mokSakA daravAjA * OM khula gyaa| gRhavAsameM rahanevAle samyagdRSTiko bhI Atmadarzana dvArA . mokSakA daravAjA khula gayA hai| jo zuddha svatattvakA upAdeyapanA aura samasta parabhAvoMkA anupAdeyapanA-aise medajJAnake balase mokSamArgako sAdha rahA hai, aise nirmohI gRhasthako samantabhadrasvAmIne * prazaMsanIya aura " mokSamArgastha" kahA hai|
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvadharma-prakAza [. ... * ......************** ...........[ 6 ]....... zrAvakake bAraha vrata ....... 9999900000000 0 00000000sex apane AMganameM munirAjako dekhate hI dharmAtmAko atyanta 4 Ananda hotA hai / zrAvakake ATha prakArako kaSAyake abhAvase samyaktva pUrvaka jitanI zuddhatA pragaTa huI hai utanA mokSamArga hai| aisA mokSamArga 8 ho vahA~ trasahiMsAke pariNAma nahIM hote| bhAI ! AtmAkA khajAnA 8 kholaneke liye yaha avasara milA, usameM vikathAmeM samaya naSTa karanA kaise zobhe ? samyaktvasahita AMzika vItarAgatA pUrvaka zrAvakapanA 8 SobhatA hai| 800599999900 * 9999999999908 pAMcavIM gAthAmeM pA~ca aNuvrata, tIna guNavrata aura cAra zikSAbata aise jo bAraha vrata kahe ve kauna kauna haiM ? -yaha batAkara unakA pAlana karaneko kahate haiM: hanti sthAvaradehinaH svaviSaye sarvAntrasAn rakSati brUte satyamacauryattimabalAM zuddhAM nijAM sevate / digdezavrata daNDavarjanamataH sAmAyikaM prauSadhaM dAnaM bhogayugapamANamurarI kuryAd gRhIti vratI // 6 // dezavatI dhAvakako prayojanavaza (AhAra AdimeM) sthAvara jIvoMkI hiMsA hotI hai parantu samasta prasa jIvoMkI to rakSA karatA hai| satya bolatA hai, macauryabata pAlatA hai, zuddha svastrIke sevanameM saMtoSa arthAt parastrI sevanakA tyAga hotA hai tathA pA~cauM vrata parigrahakI maryAdA bhI zrAvakako hotI hai| abhI usake munidazA nahIM arthAt sarva parigrahakA bhAva chaTA nahIM, parantu usakI maryAdA A gaI / pariprahameM kahIM sukha nahIM hai, aisA mAna hai aura "koI bhI paradravya merA nahIM, maiM to pAnamAtra hU~" aisI antaITimeM to sarva parigraha jhUTA hI huA hai, parantu cAritra
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 ] apekSAse abhI gRhasthako marvaparigraha nahIM chUTA / mithyAtvakA parigraha chUTa gayA hai aura dUsare parigrahakI maryAdA ho gaI hai| isa prakAra pA~ca aNuvrata gRhI-zrAvakako hote haiN| tathA digbata, dezavrata, aura arthadaNDakA tyAgarUpa vrata ye tIna guNavata hote haiM: aura sAmAyika, prauSadhopavAsa, dAna arthAt atithisaMvibhAga aura bhogopabhogaparimANa ye cAra zikSAbata hote haiM -isa prakAra zrAvakako bAraha vrata hote haiN| ye vrata puNyake kAraNa haiM-yaha bAta pA~cavIM gAthAmeM kaha Aye haiN| cAra anantAnubandhI aura cAra apratyAkhyAna -ina ATha kaSAyoMke abhAvase bhAvakako samyaktvapUrvaka jitanI zuddhatA huI hai utanA mokSamArga hai; aisA mokSamArga pragaTa huA ho vahA~ prasahiMsAke pariNAma nahIM hote| AtmA para jIvako mAra sake yA jilA sake aisI bAharakI kriyAke kartavyakI yaha bAta nahIM, parantu andara aise hiMsAke pariNAma hI use nahIM hote / pratyeka dravya-guNa-paryAyakI maryAdA svayaMkI vastuke pravartana meM hI hai, parameM pravartana nahIM hotaa| aise vastusvarUpake bhAnapUrvaka antaraMgameM kucha sthiratA ho tabhI vrata hotA hai; aura use dhAvakapanA kahA jAtA hai| aise Avakako (-dIndriyase paMcendriya ) trasahiMsAkA to sarvathA tyAga ho, aura sthAvarahiMsAkI mI maryAdA ho| aisA ahiMsAvata hotA hai| isI prakAra satyakA bhAva ho aura asatyakA tyAga ho, corIkA tyAga hoH parastrIkA tyAga ho aura svastrImeM saMtoSa, aura vaha bhI zuddha ho tabhI, arthAt ki RtumatI-azuddha ho taba usakA bho tyAga,-isa prakArakA ekadeza brahmacarya ho; tathA parigrahakI kucha maryAdA ho; isaprakAra zrAvakako pAMca aNuvata hote haiN| pA~ca aNuvrata pazcAt zrAvakako tIna guNavata bhI hote haiM: prathama digvata arthAt dazoM dizAmeM nizcita maryAdA taka hI gamana karanekI jIvanaparyaMta pratikSA karanAH dUsarA dezavata arthAt dignatameM jo maryAdA kI hai usameM bhI nizcita kSetrake bAhara nahIM jAnekA niyama karanA; tIsarA anarthadaNDaparityAganata arthAt binA prayojanake pApakarma karanekA tyAga; usake pA~ca prakAra-apadhyAna, pApakA upadeza, pramAdacaryA, jisase hiMsA ho aise zAna AdikA dAna aura duHzruti-jisase rAga-dveSakI vRddhi ho aisI duSTa kathAoMkA zravaNa vaha na kre| isa prakAra zrAvakake tIna guNavata hote haiN|
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ thApakadharma-prakAza ] [7 maura cAra zikSAbata hote haiN| sAmAyika-arthAt paMcamaguNasthAnavI bhASaka pratidina pariNAmako antarameM ekAgra karanekA abhyAsa kre| prauSadhopavAsa-aSTamI caudasake dinoM meM zrAvaka upavAsa karake pariNAmako vizeSa ekAgra karanekA prayoga kre| sabhI Arambha chor3akara dharmadhyAnameM hI pUrA dina vyatIta kre| dAna-apanI zaktianumAra yogya vastukA dAna kare: AhAradAna, zAstradAna, auSadhadAna, abhayadAna,-isaprakArarake dAna zrAvaka kre| unakA vizeSa varNana Age kreNge| atithike prati arthAt muni yA dharmAtmA zrAvakake prati bahumAnapUrvaka AhAradAnAdi kare, zAstra deve, zAnakA pracAra kaise bar3he-aisI bhAvanA usako hotI hai| ise atithisaMvibhAga-vrata bhI kahate haiN| bhogopabhogaparimANa bata-arthAt khAne-pIne ityAdi kI jo vastu ekabAra upayogameM Ato hai use bhoga-sAmagrI kahate haiM, aura vastrAdi jo sAmagrI bArambAra upayogameM Ave use upabhoga-sAmagrI kahate haiM, usakA pramANa kare, maryAdA kre| usameM sukhabuddhi to pahalese hI chuTa gaI hai, kyoMki jisameM sukha mAne usakI maryAdA nahIM hotii| isaprakAra pA~ca aNuvrata aura cAra zikSAvana-aise bAraha vrata zrAvakako hote haiN| ina vratoMmeM jo zubhavikalpa hai vaha to puNyabandhakA kAraNa hai aura usa samaya svadravyake AlambanarUpa jitanI zuddhatA hotI hai vaha mavara-nijaMga hai| zAyaka AtmA rAgake eka aMzakA bhI kartA nahIM, aura gagake eka aMza bhI use lAbha nahIM aisA bhAna dharmIko banA rahatA hai| yadi jJAnameM rAgakA kartRtva mAne athavA rAgase lAbha mAne to mithyAtva hai| mevAnIko zubharAgameM pApase banA utanA lAbha kahalAtA hai, parantu nizcayadharmakA lAga usa zubharAgameM nhiiN| dharmakA lAbha to jitanA bItagagamAva huA utanA hI hai| samyaktvasahita aMzarUpameM vItarAgabhAvapUrvaka zrAvakapanA zobhatA hai| ___ bhAI, AtmAke khajAneko kholaneke liye aimA avasara milA, vahA~ vikathAmeM, pApasthAnameM aura pApAvArameM mamaya gamAnA kese nime ? mAMza paramAtmA dvArA kahe hue AtmAke zuddha svabhAvako lazameM lekara bArambAra usako anubhavameM lA aura usameM ekAgratAko vRddhi kara / lokameM mamatAvAle jIva bhojana Adi marvaprasaMgameM strI-putrAdiko mamatAse yAda karate haiM usI prakAra dharmake premI jIva bhojanAdi sarva prasaMgameM premapUrvaka dharmAtmAko yAda karate haiM ki mere A~ganameM koI dharmAtmA athavA koI munirAja padhAreM
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58) [ bhAvakadharma-prakAza to unako bhaktipUrvaka bhojana dekara maiM bhojana kreN| bharata cakravartI jaise dharmAtmA bhI bhojanake samaya rAste para Akara munirAjake AgamanakI pratIkSA karate the; munirAjake M TmM -:-:o padhArane para parama bhaktipUrvaka AhAradAna karate the| ahA ! aisA lage ki AMganameM kalpavRkSa phalita huA, isase bhI adhika Ananda mokSamArgasAdhaka munirAjako apane mAMganameM dekhakara dharmAtmAko hotA hai| apanI rAgarahita caitanyasvabhAvakI dRSTi hai aura sarvasaMgatyAgakI buddhi hai vahA~ gRhasthako aise zubhabhAva Ate haiN| usa zubharAgakI maryAdA jitanI hai utanI vaha jAnatA hai| antarakA mokSamArga to rAgase pAra caitanyasvabhAvake Azrayase pariNamatA hai| zrAvakake vratameM mAtra zubharAgakI bAta nahIM hai| jo zubharAga hai use to jainazAsanameM puNya kahA hai aura usa samaya zrAvakako jitanI zuddhatA svabhAvake Azrayase vartatI hai utanA dharma hai, vaha paramArtha-vrata hai, aura mokSakA sAdhana hai-aisA samajhanA /
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ [41 bhAvakamarma-prakAza ] ........ [7] .............. gRhasthako satpAtradAnakI mukhyatA bhAI ! lakSmI to kSaNabhaMgura hai; tU dAna dvArA lakSmI mAdikA prema haTAkara dharmakA prema bddh'aa| jise dharmakA ullAsa hotA hai use dharma prasaMgameM tana-mana-dhana kharca karanekA ullAsa Aye binA nahIM rAtA / ' dharmako zobhA kisa prakAra bar3e, dharmAtmA kisa prakAra Age bar3he aura sAdharmiyoMko koI pratikUlatA ho to vaha kaise dUra ho-aisA prasaMga vicArakara zrAvaka usameM utsAhase vartatA hai| aise dharmake premI zrAvakako dAnake bhAva hote haiN| samyagdarzanapUrvaka dezavatI zrAvakako aSTa mUlaguNa aura bAraha aNuvrata hote hai-yaha batAyA / aba kahate haiM ki-gRhasthako yadyapi jinapUjA bhAdi aneka kArya hote haiM to bhI unameM satpAtradAna sabase mukhya hai: devArAdhanapUjanAdibahuSu vyApArakAryeSu sat puNyopArjanahetuSu pratidinaM saMjAyamAneSvapi / saMsArArNavatAraNe pravahaNaM satpAtramuddizya yat taddezavratadhAriNo dhanavato dAnaM prakRSTo guNaH // 7 // zrAvakako sat puNyopArjanake kAraNarUpa jinadevakA ArAdhana-pUjana Adi baneka kArya hamezA hote haiN| unameM bhI dhanavAna zrAvakakA to, saMsAra-samudrako pAra karaneke liye naukA samAna aisA satpAtradAna uttama guNa hai; arthAta zrAvakake saba kAryoM meM dAna mukhya kArya hai|
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 ] [bhAvakadharma-pramANa dharmI jIva pratidina dharmakI pramAvanA, zAnakA pracAra, bhagavAnakI pUjA-bhakti Adi kAryoM meM apanI lakSmIkA sadupayoga kiyA karatA hai, unameM dharmAtmAkoM muni Adike prati bhaktipUrvaka dAna denA mukhya hai| AhAradAna, auSadhadAna, zAnadAna aura abhayadAna ye cAra prakArake dAna Ageke cAra zlokoMmeM btaaveNge| __ dhanavAna arthAt jisane abhI parigraha nahIM chor3A aise zrAvakakA mukhya kArya satapAtradAna hai| samyagdarzanapUrvaka jahA~ aise dAna-pUjAdikA zubharAga AtA hai vahA~ antaTimeM usa rAgakA bhI niSedha vartatA hai, arthAt usa dharmIko usa rAgase "satpuNya" ba~dhatA hai| ajJAnIko "satpuNya' hotA nahIM, kyoMki use to puNyakI ruci hai, rAgake AvarakI buddhise puNyake sAtha mithyAnvarUpI bar3A pApakarma use ba~dhatA hai| yahA~ dAnakI mukhyatA kahI hai usase anyakA niSedha na samajhanA / jinapUjA Adiko bhI satpuNyakA hetu kahA hai, vaha bhI zrAvakako pratidina hotA hai| koI usakA niSedha kare to use zrAvakapanekI yA dharmakI khabara nahIM / jinapUjAko koI paramArthase dharma hI mAna le to galatI hai, aura jinapUjAkA koI niSedha kare to vaha bhI galatI hai| jina pratimA jainadharmameM anAdikI vastu hai| parantu vaha jina pratimA vItarAga ho-"jina pratimA jinasArakhI" kisIne isa jina pratimAke Upara candana-puSpa-AbharaNa-mukuTa-vastra Adi car3hAkara usakA svarUpa vikRta kara diyA, aura kisI ne jina pratimAke darzana-pUjanameM pApa batAkara usakA niSedha kiyA ho, yaha donoMko bhUla hai| isa sambandhI eka dRSTAnta prastuta kiyA jAtA hai-do mitra the; eka mitrake pitAne dUsareke pitAko 100 (eka sau) rupaye udhAra diye, aura bahImeM likha liye / dusarekA pitA mara gyaa| kitane hI varSAMka bAda purAne bahIkhAte dekhate pahale mitrako khabara lagI kI mere pitAne mitrake pitAko eka sau rupayA diye the; parantu use to bahuta varSa bIta gaye / aisA samajhakara usane 100ke Upara Age do bindu lagAkara 100,00 (dasa hajAra ) banA diyeH aura pazcAt mitrako kahA ki tumhAre pitAne mere pitAse dasa hajAra rupaye liye the, isaliye lauttaao| isa mitrane kahA ki maiM mere purAne bahI cApar3e dekhakara phira khuuNgaa| ghara jAkara pitAkI bahiyA~ dekhI to usameM dasa hajArake badale sau rupaye nikle| isa para usane vicAra kiyA ki jo sau rupaye svIkAra karatA hU~ to mujhe dasa hajAra rupaye denA pdd'eNge| isaliye usakI nIyata kharAba ho gaI aura usane to mUlase hI rakama ur3A dI kI mere pahiyoMmeM kucha nahIM nikalatA / isameM sau rupayekI rakama to
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ sacI thI, parantu ekane lobhavaza usameM do vindu bar3A diye aura dUsarene vaha rakama sampUrNa ur3A dii| usI prakAra anAdi jinamArgameM jinapratimA, jinamandira, unakI pUjA Adi yathArtha hai| parantu pakane do binduoMkI taraha usake Upara yatra-AbharaNa Adi parigraha bar3hAkara vikRti kara DAlI aura dUsarene to zAstrameM mUrti hI nahIM aisA galata artha karake usakA niSedha kiyaa| aura ina do ke alAvA vItarAgI jinapratimAko svIkAra karake bhI usa taraphake zubharAgako jo mokSakA sAdhanarUpa dharma batAve usane bhI dharmake sacce svarUpako nahIM samajhA hai| bhAI, jinapratimA hai, usake vana-pUjanakA bhAva hotA hai, parantu usakI sImA kitanI ? ki zubharAga jitanI / isase bhAge bar3hakara ise jo tu paramArthadharma mAna le to vaha terI bhUla hai| eka zubhavikalpa uThe vaha bhI vAstavameM dhAnakA kArya nahIM: maiM to sarvasvabhAvI hU~, jaise sarvazameM vikalpa nahIM vaise hI mere jJAnameM bhI rAgarUpI vikalpa nahIM / " ye vikalpa uThate haiM na ?" to kahate haiM ki vaha karmakA kArya hai, mega nhiiN| maiM to zAma hai. nakA kArya rAga kaise ho?-isa prakAra jJAnIko rAgase pRthaka kAlika svabhAvake bhAvapUrSaka use TAlanekA udyama hotA hai / jisane rAgase pRthaka apane svarUpako nahIM jAnA aura rAgako apanA svarUpa mAnA hai vaha rAgako kahA~se TAla sakegA? aise medajJAnake binA sAmAyika bhI saccI nahIM hotii| mAmAyika to do ghar3I antarameM nirvikalpa Ananda ke anubhavakA eka abhyAsa hai| aura dina-rAta caubIsa ghaNTe Anandake anubhavakI jA~ca usakA nAma prauSadha hai; aura zarIra chUTane ke prasaMgameM antarameM ekAgratAkA vizeSa abhyAsakA nAma saMllekhanA athavA saMthAga hai| parantu jise gagase bhinna AtmasvabhAvakA anubhava hI nahIM use kaisI sAmAyika ? aura kaisA prauSadha ? aura kaisA saMthArA ? bhAI, yaha vItarAgakA mArga jagatase nyArA hai| yahA~ abhI samyakadarzana sahita jisane vrata aMgIkAra kiye haiM aise dharmI zrAvakako jigapUjA Adike uparAnta dAnake bhAva hote haiM usakI carcA cala rahI hai| tIva lobharUpI kuvekI kholameM pha~se hue jIvoMko usameMse bAhara nikalaneke liye zrI padmanandI svAmIne karuNA karake dAnakA vizeSa upadeza diyA hai| dAna adhikArakI chayAlIsavIM gAthAmeM kaudhekA dRSTAnta dekara kahA hai ki jo lobhI puruSa dAna nahIM detA aura lakSmIke moharUpI bandhanase ba~dhA huA hai usakA jIvana vyartha hai; usakI apekSA to vaha kauvA zreSTha hai jo apaneko milI huI jalI khuracanako kA~va kA~dha karake dUsare kauvoMko bulAkara khAtA hai| jisa samayameM tere guNa jale arthAt unameM vikRti huI usa samayameM rAgase puNya thA, usa puSyase kucha samamI. milI, aura aba tU satpAtrake
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52) [ zrAvakadharma-prakAza dAnameM use nahIM svarce aura mAtra pApahaMtumeM hI kharce to tujhe sirpha pApakA hI bandhana hotA hai; terI yaha lakSmI tujhe bandhanakA hI kAraNa hai / satpAtradAnarahita jIvana niSphala hai, kyoMki jisameM dharmakA aura dharmAtmAkA prema nahIM-usameM AtmAko kyA lAbha! bhAI, yaha dAnakA upadeza santa tere hitake liye dete haiN| santa to vItarAga hai aura koI tere dhanakI vAJchA nahIM, ye to parigraharahita digambara santa vana-jaMgalameM basanevAle aura caitanyake AnandameM jhulanevAle haiN| yaha jIvana, yauvana aura dhana saba svapnasamAna kSaNabhaMgura haiM, to bhI jo jIva satpAtradAna AdimeM usakA upayoga nahIM karate aura lobharUpI kue~kI kholameM bhare hue haiM una para karuNA karake uddhArake liye santoMne yaha upadeza diyA hai| antarameM samyakdRSTipUrvaka anya dharmAtmAoMke prati dAna-bahumAnakA bhAva Ave usameM svayaMkI dharmabhAvanA puSTa hotI hai, isaliye aisA kahA ki dAna zrAvakako bhavasamudrase tiraneke liye jahAjake samAna hai| jise nijake dharmakA prema hai use anya dharmAtmAke prati pramoda-prema aura bahumAna AtA hai| dharma, dharmI jIvake AdhArase hai isaliye jise dharmI jIvoMke prati prema nahIM use dharmakA prema nhiiN| jo manuSya sAdharmI-sajjanoMke prati zakti-anusAra vAtsalya nahIM karatA usakI AtmA prabala pApase DhaMkI huI hai aura dharmase vimukha hai arthAt vaha dharmakA abhilASI nhiiN| bhavya jIvoMko sAdharmI sajjanoMke sAtha avazya prIti karanI cAhiye-aisA upAsaka-saMskArakI gAthA 26 meM pananandI svAmIne kahA hai| bhAI, lakSmI AdikA prema ghaTAkara dharmakA prema bddh'aa| svayaMko dharmakA ullAsa Ave to dharmaprasaMgameM tana-mana-dhana kharca karanekA bhAva uchale binA rahe nahIM; dharmAtmAko dekhate hI use prema umar3atA hai| vaha jagatako dikhAneke liye dAnAdi nahIM karatA, parantu svayaMko antarameM dharmakA aisA prema sahaja hI ullasita hotA hai| __ dharmAtmAkI dRSTi meM to AtmAke AnandasvabhAvakI hI mukhyatA hai, parantu usako zubha kAryoM meM dAnakI mukhyatA hai| dRSTimeM AtmAke AnandakI mukhyatA rakhate hue bhUmikA anusAra dAnAdike zubha bhAyoMmeM vaha pravartatA hai| vaha kisIko dikhAneke liye nahIM karatA, parantu antarameM dharmake prati usako sahajarUpase ullAsa AtA hai| loga sthUla dRSTise dharmIko mAtra zubhabhASa karatA huA dekhate haiM, parantu andarakI gaharAI meM dharmIko mUlabhUta dRSTi vartatI hai-jo svabhAvakA avalambana kabhI chor3atI nahIM aura rAgako kabhI AtmarUpa karatI nahIM, usako duniyA dekhatI
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma - prakAza 1 [ 53 nahIM, parantu dharmakA mUla to vaha dRSTi hai / "dharmakA mUla gaharA hai / " gaharA aisA jo antaraMgasvabhAvadharmakA vaTavRkSa hai, usa dhruvake Upara dRSTi DAlakara ekAgratAkA sIMcana karate karate isa vaTavRkSameMse kevalajJAna pragaTa hogA / ajJAnIke zubhabhAva arthAt paralakSI zAstrapaThana ye to bhAdava mahIne ke bhIMDIke paudhe jaise haiM, ve lambe kAla taka TikeMge nhiiN| dharmAtmAko dhruvasvabhAvakI dRSTise dharmakA vikAsa hotA hai: bIcameM zubharAga aura puNya AtA hai usako to vaha heya jAnatA hai: - jo vikAra hai usakI mahimA kyA ? aura usase AtmAkI mahattA kyA ? ajJAnI to rAga dvArA apanI mahattA mAnakara, svabhAvakI mahattAko bhUla jAtA hai aura saMsAra meM bhaTakatA hai| jJAnIko satsvabhAvakI dRSTipUrvaka jo puNyabandha hotA hai use satapuNya kahate haiM: ajJAnIke puNyako satpuNya nahIM kahate / jise rAgakI - puNyakI aura usake phalakI prIti hai vaha to abhI saMyoga prahaNa karanekI bhAvanA vAlA hai, arthAt use dAnakI bhAvanA saccI nahIM hotI hai / svayaM tRSNA ghaTAve to dAnakA bhAva kahA jAtA hai / parantu jo abhI kisIko grahaNa karanemeM tatpara hai aura jise saMyogakI bhAvanA hai vaha rAga ghaTAkara dAna denemeM rAjI kahA~se hogA ? merA AtmA jJAnasvabhAvA apanese pUrNa hai, parakA grahaNa athavA tyAga meremeM hai hI nahIM, aise asaMgasvabhAvakI dRSTi vAlA jIva parasaMyogahetu mAthApaccI na kare, ise saMyogakI bhAvanA kitanI Tala gaI hai ? parantu isakA mApa antarakI dRSTi binA pahicAnA nahIM jA sakatA / bhAI, tujhe puNyodayase lakSmI milI aura jainadharmake sacce deva- guru mahAratna tujhe mahAbhAgyase mile, aba to tU dharma-prasaMgameM terI lakSmIkA upayoga karaneke badale strI- putra tathA viSaya - kaSAyake pApabhAvameM hI dhanakA upayoga karatA hai to hAthameM AyA huA ratna samudra meM pheMka dene jaisA terA kAma hai / dharmakA jise prema hotA hai vaha to dharmakI vRddhi kisa prakAra ho, dharmAtmA kaise Age bar3he, sAdharmiyoMko koI bhI pratikUlatA ho to vaha kaise dUra hove - aise prasaMga vicAra-vicArakara unake liye utsAhase dhana khatA hai| dharmI jIva bArambAra jinendra-pUjanakA mahotsava karatA hai / putrake lagnameM kitane utsAhase dhana kharca karatA hai ! udhAra karake bhI kharcatA hai, to dharmakI laganameM deva- gurukI prabhAvanAke liye aura sAdharmake premake liye usase bho vizeSa ullAsapUrvaka pravartanA yogya hai / ekabAra zubhabhAvameM kucha kharca kara diyA isaliye basa hai - aisA nahIM, parantu bArambAra zubhakAryameM ullAsase varte / dAna apanI zakti anusAra hotA hai, lAkha karor3a kI jAyadAdameMse sau rupayA kharca hove - vaha koI zakti anusAra nahIM kahA jA sakatA / utkRSTarUpase cauthA bhAga,
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ } [ zrAvakadha madhyamarUpase chaTTA bhAga, kamase kama dasavA~ bhAga kharca kare usako zakti anusAra kahA gayA hai / dekhiye, yaha kisI prakAra koI parake liye karanekI bAta nahIM, parantu AtmAke mAna sahita parigrahakI mamatA ghaTAne kI bAta hai / naye naye mahotsabake prasaMga taiyAra karake zrAvaka apane dharmakA utsAha bar3hAtA jAtA hai aura pApabhAva ghaTAtA jAtA hai / uma prasaMgoMmeM munirAjako athavA dharmAtmAko apane A~ganameM padharAkara bhaktise AhAradAna karanA usakA pradhAna kartavya kahA gayA hai kyoMki usameM apane dharmake smaraNakA aura dharmakI bhAvanAkI puSTikA sIdhA nimitta hai| munirAja ityAdi dharmAtmAko dekhate hI svayaMke ratnatrayadharmakI bhAvanA tIvra hojAtI hai / koI kahe ki hamAre pAsa bahuta sampatti nahIM; to kahate haiM ki bhAI, kama pU~jI ho to kama hI vApara / tujhe tere bhoga-vilAsake liye lakSmI milatI hai aura dharma-prabhAvanAkA prasaMga AtA hai vahA~ tU hAtha khIMca letA hai, to tere premakI dizA dharmakI tarapha nahIM parantu saMsAra tarapha hai / dharmake vAstavika premavAlA dharmaprasaMgameM chipatA nahIM / bhAI, lakSmIkI mamatA to tujhe kevala pApabandhakA kAraNa hai: strI-putrake liye yA zarIrake liye tU jo lakSmI kharca karegA vaha to tujhe mAtra pApabandhakA hI kAraNa hogI / aura vItarAgI deva-guru-dharma-zAstra- jinamaMdira AdimeM jo terI lakSmIkA sadupayoga karegA vaha puNyakA kAraNa hogI aura usameM tere dharmake saMskAra bhI dRr3ha hoMge / isaliye saMsArake nimitta aura dharmake nimitta ina donoMkA viveka kara / dharmAtmA rreeso to sahaja hI yaha viveka hotA hai aura use supAtradAnakA bhAva hotA hai / jaise riztedArako premase Adarase jimAtA hai usI prakAra, saccA sambandha sAdhase hai / sAdharmI - dharmAtmAoMko premase- bahumAnase ghara bulAkara jimAtA hai, aise dAnake bhAvako saMsArase tiranekA kAraNa kahA, kyoMki munike yA dharmAtmAke antara ke jJAnAdikI pahacAna vaha saMsArase niranekA setu hotA hai| saccI pahacAnapUrvaka dAnakI yaha bAta hai / samyagdarzana binA akele dAnake zubhapariNAmale bhavakA anta ho jAya -paisA nahIM banatA / yahA~ to samyagdarzanapUrvaka zrAvakako dAnake bhAva hote haiM isakI mukhyatA hai / aba isa dAna ke cAra prakAra haiM-AhAradAna, auSadhadAna, jJAnadAna aura abhayadAna -inakA varNana karate haiN|
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma-prakAza ] E **1 *[ 8 ]************ AhAradAnakA varNana ********** *********** caitanyakI mastI meM masta muniko dekhate gRhasthako aisA bhAva Ace ki aho, ratnatrayako sAdhane vAle isa saMtako zarIrakI anukUlatA rahe aisA AhAra - auSadha deU~ jisase vaha ratnatrayako nirvighna sAdhe | isameM ise mokSamArgakA bahumAna hai ki aho ! dhanya ye santa aura dhanya AjakA dina ki mere A~gana meM mokSamArgI munirAjake caraNa par3e... Aja to mere AMgana meM mokSamArga sAkSAt AyA...vAha, dhanya aisA mokSamArga ! aise mokSamArgI muniko dekhate hA zrAvakakA hRdaya bahumAnase uchala jAtA hai| jise dharmI prati bhakti nahIM, Adara nahIM use dharmakA prema nahIM / 000 dharmI zrAvakako AhAradAnake kaise bhAva hote haiM vaha yahA~ batAte haiMsarvo vAnchati saukhyameva tanubhRt tanmokSa eva sphuTaM dRSTayAditraya eva sidhyati sa tannirgrantha eva sthitam / tadbhRtirvapuSo'sya vRttirazanAt nahIyate zrAvakaiH kAle kliSTatarespi mokSapadavI prAyastato vartate // 8 // [ 44 sarva jIva sukha cAhate haiM; vaha sukha pragaTarUpase mokSa meM haiM; usa mojhakI siddhi samyaka darzanAdi ratnatraya dvArA hAtAM hai: ratnatraya nirvrantha-digambara sAdhuko hotA sAdhukI sthiti zarIrake nimittase hotI hai, aura zarIrako sthiti bhojanake nimittase hotI hai; aura bhojana dhAvakoM dvArA denemeM AtA hai| isa prakAra isa atizaya kliSTa kAmeM zrI mokSamArgako pravRtti "prAyaH " zrAvakoM ke nimittase ho rahI hai /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrAvakadharma-prakAza ___ vyavahArakA kathana hai isaliye prAyaH zabda rakhA hai; nizcayase to AtmAke zuddha bhAvake Azrayase hI mokSamArga TikA huA hai, aura usa bhUmikAmeM yathAjAta. rUpadhara nirgrantha zarIra, AhAra Adi bAhya nimitta hote haiM arthAt dAnake upadezameM prAyaH isake dvArA hI mokSamArga pravartatA hai-aisA nimittase kahA jAtA hai / vAstavameM koI AhArase yA zarIrase mokSamArga TikatA hai-aisA nahIM batAnA hai| are, mokSamArgake TikanemeM jahA~ mahAvata Adike zubharAgakA sahArA nahIM vahA~ zarIrakI aura AhArakI kyA bAta? isake AdhArase mokSamArga kahanA yaha to saba nimittakA kathana hai| yahA~ to AhAradAna dene meM dharmI jIva-zrAvakakA dhyeya kahA~ hai? vaha batAnA hai| dAna Adike zubhabhAvake samaya hI dharmI gRhasthako antarameM mokSamArgakA yahumAna hai; puNyakA bahumAna nahIM, bAhyakriyAkA kartavya nahIM, parantu mokSamArgakA hI bahumAna hai ki aho, dhanya ye santa ! dhanya AjakA dina ki mere A~ganameM mokSamArgI munirAjake caraNa par3e ! Aja to jInA-jAgatA mokSamArga mere mA~ganameM AyA ! aho, dhanya yaha mokSamArga ! aise mokSamArgI muniko dekhate hI zrAvakakA hRdaya bahumAnase uchala uThatA hai, munike prati use atyanta bhakti aura pramoda utpanna hotA hai / "sAcuM re sagapaNa sAdharmItaj"-anya laukika sambandha apekSA ise dharmAtmAke prati vizeSa ullAsa AtA hai| mohI jIvako strI-putra-bhAI bahana Adike prati premarUpa bhakti AtI hai vaha to pApabhakti hai; dharmI jIvako deva-guru-dharmAtmAke prati parama prItirUpa bhakti uchala uThatI hai vaha puNyakA kAraNa hai, aura usameM vItarAgavijJAnamaya dharmake premakA poSaNa hotA hai| jise dharmIke prati bhakti nahIM hotI use dharmake prati bhI bhakti nahIM, kyoMki dhaki binA dharma nahIM hotA / jise dharmakA prema ho use dharmAtmAke prati ullAsa Aye binA nahIM rhtaa| sItAjIke birahameM rAmacandrajIkI ceSTA sAdhAraNa logoMko to pAgala jaisI lage, parantu unakA antaraMga kucha judA hI thA / aho, sItA merI sahadharmiNI ! usake hadayameM dharmakA vAsa hai, use AtmajJAna varta rahA hai| vaha kahA~ hogI ? usa jaMgalameM usakA kyA huA hogA? isaprakAra sAdharmIpaneke kAraNa rAmacandrajIko sItAke haraNase vizeSa duHkha AyA thaa| are, vaha dharmAtmA deva-gurukI parama bhakta, use merA viyoga huA, mujhe aisI dharmAtmA-sAdharmIkA vichoha huA,-aise dharmakI pradhAnatAkA viraha hai| parantu bAnIke hRdayako saMyogakI orase dekhane vAle mUr3ha jIva parakha nahIM sakate / . . dharmI-zrAvaka anya dharmAtmAko dekhakara Anandita hotA hai aura bahumAnase AhAradAna AdikA bhAva AtA hai, usakA yaha varNana cala rahA hai / muniko to
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvadharma-prakAza] koI zarIra para rAga nahIM, ve to caitanyakI sAdhanAmeM lIna hai| aura jaba kabhI dezI sthiratAke liye AhArakI vRtti uThatI hai taba AhArake liye nagarImeM padhArate hai| aise muniko dekhate gRhasthako aise bhAva Ate haiM ki maho ! ratnatrayako sAdhanevAle ina muniko zarIrakI anukUlatA rahe aisA AhAra-auSadha deU~ jisase ye ratnatrayako nirvighna sAdhe / isa prakAra vyavahArase zarIrako dharmakA sAdhana kahA hai aura usa zarIrakA nimitta anna hai| isaliye vAstava meM to AhAradAna deneke pIche gRhasthakI bhAvanA paramparAse ratnatrayake poSaNakI hI hai, usakA lakSya ratnatraya para hai. aura vaha bhaktike sAtha apanI AtmAmeM ratnatrayakI bhAvanA puSTa karatA hai| zrIrAma aura sItAjI jaise bhI paramabhaktise muniyoMko AhAra dete the| - muniyoMke AhArakI vizeSavidhi hai| muni jahAM-tahA~ AhAra nahIM karate / ve jainadharmakI zraddhAvAle zrAvakake yahI hI, navadhAbhakti Adi vidhipUrvaka AhAra karate haiN| zrAvakake yahA~ bhI bulAye binA (- bhaktise par3agAhana-nimaMtraNa kiye binA) muni AhArake liye padhArate nhiiN| aura pIche zrAvaka atyanta prasannatApUrvaka nau prakAra bhaktise nirdoSa AhAra munike hAthameM dete haiM / (1-pratigrahaNa arthAt AdarapUrSaka nimaMtraNa, 2-ucca Asana, 3-pAda-prakSAlana, 4-pUjana-stuti, 5-praNAma, 5-manazuddhi, 7-vacanazuddhi, 8-kAyazuddhi aura 9-AhArazuddhi-aisI naSadhAbhaktipUrvaka bhAvaka mAhAradAna de|) jisa dina munike AhAradAnakA prasaMga apane A~ganameM ho usa dina ursa zrIvakake AnandakA pAra nahIM hotaa| zrIrAma aura sItA jaise bhI jaMgala meM muniko bhaktise AhAradAna karate haiM usa samaya eka gRddhapakSI (-jaTAyu) bhI use dekhakara usako anumodanA karatA hai aura use jAtismaraNahAna hotA hai| zreyAMsakumArane jaba RSabhamuniko prathama AhAradAna diyA taba bharata cakravartI use dhanyavAda dene usake ghara gaye the / yahA~ munikI utkRSTa bAta lI, usI prakAra anya sAdharmI dhAvaka dharmAtmAke prati bhI AhAradAna AdikA bhAva dharmIko hotA hai| aise zubhabhAva bhAvakakI bhUmikAmeM hote haiM isaliye use zrAvakakA dharma kahA hai, to bhI usakI maryAdA kitanI?-ki puNyabandha ho itanI, isase adhika nhiiN| dAnakI mahimAkA varNana karate hue upavArase aisA bhI kahA hai ki muniko mAhAradAna zrAvakako molakA kAraNa hai, vahA~ vAstavameM to zrAvakako usa samayameM jo pUrNatAke lakSyase samyakathaddhA-bhAna vartatA hai vahI monakA kAraNa hai, rAga kahIM mokSakA pAraNa nahIM, aisA samajhanA /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58] [ bhAvakadharma-prakAza saba jIvoMko sukha caahiye| pUrNa sukha mokSadazAmeM hai| 8 mokSakA kAraNa samyagdarzana-bAna-cAritra hai| * yaha ratnatraya nigraMtha muniko hotA hai| * munikA zarIra AhArAdike nimittase TikatA hai| * AhArakA nimitta gRhastha-zrAvaka hai| * isaliye paramparAse gRhastha mokSamArgakA kAraNa hai| jisa bhAvakane muniko bhaktise AhAradAna diyA usane mokSamArga TikAyA aisA paramparA nimitta apekSA kahA hai| parantu isameM AhAra lenevAlA aura denevAlA donoM samyagdarzana sahita haiM, donoMko rAgakA niSedha aura pUrNa vijJAnaghana svabhASakA Adara vartatA hai / AhAradAna denevAleko bhI satpAtra aura kupAtrakA viveka hai| cAhe jaise mithyAraSTi anyaliMgIko guru mAnakara Adara kare usameM mithyAtvakI puSTi hotI hai| dharmI zrAvakako to mokSamArgakI pravRttikA prema hai| sukha to mokSadazAmeM hai aisA usane jAnA hai isaliye use anya kahIM sukhabuddhi nahIM / ratnatrayadhArI digambara muni aise mokSasukhako sAdha rahe haiM, isase mokSAbhilASI jIvako aise mokSasAdhaka munike prati parama ullAsa, bhakti aura anumodanA AtI hai| vahA~ AhAradAna Adi. ke prasaMga sahaja hI bana jAte haiN| dekho, yahA~ to zrAvaka bhI aisA hai ki jise mokSadazAmeM hI sukha bhAsita huA hai, saMsArameM arthAt puNyameM-rAgameM-saMyogameM kahIM sukha bhAsatA nahIM / jise puNyameM miThAsa lage, rAgameM sukha lage, use mokSake atIndriya sukhakI pratIti nahIM, aura mokSamArgI munivarake prati..use saccI bhakti ullasita nahIM hotI / mokSasukha to rAgarahita hai ise pahacAne binA, rAgako sukhakA kAraNa mAne use mokSakI athavA mokSamArgI saMtoMkI pahacAna nhiiN| aura pahacAna binAkI bhaktiko sabhI bhakti nahIM kahI jaatii| muniko AhAradAna denevAle zrAvakakA lakSya mokSamArga para hai ki maho ! me dharmAtmA munirAja mokSamArgako sAdha rahe haiN| vaha isa mokSamArgake bahumAnase aura usakI puTikI bhAvanAse mAhAradAna detA hai isase use mokSamArga TikAnekI bhAvanA hai aura apane meM bhI vaisA hI mokSamArga pragaTa karanekI bhAvanA hai, isaliye kahA hai ki mAhAradAna denevAle bhAvaka dvArA mokSamArgakI pravRtti hotI hai / jaise bahuta bAra saMgha jimAne vAleko aisI bhAvanA hotI hai ki isameM koI jIva bAkI
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrISakadharma-prakAza ] Lue nahIM rahanA cAhiye; kyoMki isameM kadAcit koI jIva tIrthakara hone vAlA ho to ! isaprakAra jimAnemeM use avyaktarUpase tIrthakara Adike bahumAnakA bhAva hai / usIprakAra yahA~ muniko AhAra dene vAle zrAvakakI dRSTi mokSamArga para hai, AhAra deU~ aura puNya ba~dhe isa para usakA lakSya nhiiN| isakA eka dRSTAnta AtA hai ki koIne bhaktise eka munirAjako AhAradAna diyA aura usake A~ganameM ratnavRSTi huI, dUsarA koI lobhI manuSya aisA vicArane lagA ki maiM bhI ina munirAjako AhAradAna hU~ jisase mere ghara ratnoMkI vRSTi hogii| dekho, isa bhAvanAmeM to lobhakA poSaNa hai| zrAvakako aisI bhAvanA nahIM hotI; zrAvakako to mokSamArgake poSaNakI bhAvanA hotI hai ki aho ! caitanyake anubhavase jaisA mokSamArga ye munirAja sAdha rahe haiM vaisA mokSamArga meM bhI sArdhaM; aisI mokSamArgako pravRttikI bhAvanA use vartatI hai| isaliye isa kliSTa kAlameM bhI prAyaH aise zrAvakoM dvArA mokSamArgakI pravRtti hai-aisA kahA hai| andara meM zuddhadRSTi to hai, rAgase pRthak caitanyakA vedana huA hai, vahA~ bhAvakako aise zubhabhAva AyeM usake phalase vaha mokSaphalako sAdhatA hai aisA bhI upacArase kahA jAtA hai, parantu vAstavameM usa samaya aMtara meM jo rAgase pare dRSTi par3I hai vahI mokSako sAdha rahI hai / (pravacanasAra gAthA 254 meM bhI isI apekSA bAta kI hai| ) antardRSTiko samajhe binA mAtra rAgase vAstavika mokSaprApti mAna le to use zAstrake arthakI athavA saMtoMke hRdayakI khabara nahIM, mokSamArgakA svarUpa vaha nahIM jAnatA / yaha adhikAra hI vyavahArakI mukhyatAse hai, isaliye isameM to vyavahAra-kathana hogA; antardRSTikA paramArtha lakSyameM rakhakara samajhanA cAhiye / eka ora jorazorase bhAra dekara aisA kahA jAtA hai ki bhUtArthasvabhAvake mAbhayase hI dharma hotA hai, aura yahA~ kahA ki AhArake yA zarIrake nimittale dharma TikatA hai, to bhI usameM koI paraspara virodha nahIM, kyoMki pahalA paramArthakathana hai aura dUsarA upacArakathana hai| mokSamArgakI pravRtti prAyaH gRhastha dvArA diye huye dAnale calatI hai, isameM prAyaH zabda yaha sUcita karatA hai ki yaha niyamarUpa nahIM, jahA~ zuddhAtmAke Azrayase mokSamArga Tike vahA~ AhArAdiko nimitta kahA jAtA hai, isaliye yaha to upacAra hI huA / zuddhAtmAke Azrayase mokSamArga TikatA hai - yaha niyamakapa siddhAnta hai, isake binA mokSamArga ho nahIM sakatA / sukha arthAt mokSaH AtmAkI mokSadazA yahI suna hai, isake alAvA makAnameM, paisemeM, lImeM, rAgameM, kahIM sukha nahIM, dharmIko AtmA sivAya kahIM sukhabuddhi nahIM /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ caitanyake bAhara kisI pravRttimeM kahIM sukha hai hI nhiiN| mAtmAke muka svamAyaka anubhavameM sukha hai| samyagdRSTine aisI bhAtmAkA nizcaya kiyA hai, usake sukhakA svAda vakhA hai| aura jo umra anubhava dvArA mokSako sAkSAt sAdha rahe haiM aise munike prati atyanta ullAsase aura bhaktise baha AhAradAna detA hai| AnandasvarUpa prAtmAmeM zraddhA-bhAna-sthiratA mokSakA kAraNa hai aura bIcake pratAdi zubhapariNAma puNyabandhake kAraNa haiN| AtmAke AnandasAgarako uchAlakara usameM jo magna haiM aise namamuni ratnatrayako sAdha rahe haiM, usake nimittarUpa deha hai aura dehake TikAnekA kAraNa AhAra hai, isaliye jisane bhaktise muniko AhAra diyA usane mokSamArga diyA, arthAt usake bhASameM mokSamArga TikAnekA Adara huaa| isa prakA bhaktise AhAradAna dene vAlA dhAvaka isa duHSamakAlameM mokSamArgakI pravRttikA kAraNa hai / aisA samajhakara dharmAtmA zrAvakako muni Adi satpAtrako roja bhaktise dAna denA caahiye| aho, mere ghara koI dharmAtmA saMta padhAreM, zAna-dhyAnameM atIndriya AnandakA bhojana karanevAle koI saMta mere ghara padhAreM, to bhaktise unheM bhojana karAkara pIche maiM bhojana kruuN| aisA bhAva gRhastha-zrAvakako roja-roja AtA hai| RSabhadevaka jIvane pUrSake AThaveM bhavameM munivaroMko paramabhaktise AhAradAna diyA thA, aura tiryacoMne bhI usakA anumodana karake uttamaphala prApta kiyA thA, yaha bAta purANoMmeM prasiba hai| zreyAMsakumArane AdinAtha munirAjako AhAradAna diyA thA, candanA satIne mahAdhIra munirAjako AhAradAna diyaa| ye saba prasaMga prasiddha haiN| isa prakAra cAra prakArake dAnameMse AhAradAnakI carcA kI, aba dUsare auSadhidAnakA upadeza dete haiN|
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ [61 pApa-prakAza ne.................[ 9 ]..................... auSadhidAnakA varNana .. ... .. ... .. . .. . . . dekhiye, yahA~ dAnameM sAmane satpAtrarUpa mukhyataH muniko liyA 8 hai, arthAt dharmake lakSyapUrvaka dAnakI isameM mukhyatA hai| dAna karane vAlekI dRSTi mokSamArga para lagI hai| zuddhopayoga dvArA kevalajJAnake kapATa khola rahe munivara dehake prati nirmama hote haiN| parantu bhAvaka bhaktipUrvaka dhyAna rakhakara nirdoSa AhArake sAtha nirdopa auSadhi bhI detA hai| muniko to caitanyake andara amRtasAgarameMse AnandakI lahareM uchalI haiM, inheM ThaMDI-garmIkA athavA dehako rakSAkA lakSya Sssssssssssss zrAvaka muni Adiko auSadhadAna deve-yaha kahate haiM svecchAhAravihAra jalpanatayA nIvapurjAyate sAdhUnAM tu na sA tatastadapaTu prAyeNa saMbhAvyate / kuryAdaupadhapathyavAribhiridaM cAritra bhArakSamaM yattasmAdiha vartate prazaminAM dharmo gRhasthottamAt / / 9 // icchAnusAra AhAra-vihAra aura sammASaNa dvArA zarIra niroga rahatA hai, parantu muniyoMko to icchAnusAra bhojanAdi nahIM hotA isaliye unakA zarIra prAyaH mazaka hI rahatA hai / parantu uttama gRhastha yogya auSadhi tathA pathya bhojana-pAnI dvArA muniyoM ke zarIrako cAritrapAlana hetu samartha banAtA hai / isa prakAra munidharmakI pravRtti uttama prAvaka dvArA hotI haiM / ataH dharmI gRhasthoMko aise dAnadharmakA' pAlana karanA caahiye|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ bhASakarma-prakAra jo samyagdarzana aura samyagjJAna pUrvaka zuddhopayoga dvArA kevalajJAnake kapATa khola rahe haiM aise munirAja zarIrase bhI atyanta udAsIna hote haiM, ve vana-jaMgalameM rahate haiM, ThaMDameM or3hanA athavA garmI meM snAna karanA unheM nahIM hotA, rogAdi hove to bhI auSadhi nahIM lete, dinameM eka bAra AhAra lete haiM, usameM bhI koI bAra ThaMDA mAhAra milatA hai, koI samaya bharagarmImeM garama AhAra milatA hai, isa prakAra icchAnusAra unako AhAra nahIM milatA, ataH muniko kaI bAra roga-nirbalatA mAdi ho jAtI hai, parantu aise prasaMgameM dharmAtmA uttama zrAvaka munikA dhyAna rakhate haiM, unako roga vagairaha huA ho to use jAnakara, AhArake samaya AhArake sAtha nirdoSa auSadhi bhI dete haiM, tathA Rtu anusAra yogya AhAra dete haiM / isa prakAra bhaktipUrvaka bhASaka munikA dhyAna rakhate haiM / yahA~ utkRSTarUpase munikI bAta lI hai| isase yaha na samajhanA ki muniko chor3akara anya jIvoMko AhAra athavA auSadhadAna denekA niSedha hai| zrAvaka anya jIvoMko bhI unakI bhUmikAke yogya Adarase athavA karaNAbuddhise yogya dAna deve| parantu dharmaprasaMgakI mukhyatA hai, vahA~ dharmAtmAko dekhate hI vizeSa ullAsa AtA hai| muni uttama pAtra hai isa kAraNa usakI mukhyatA hai| aho, munidazA kyA hai-usakI jagatako khabara nhiiN| choTA-sA rAjakumAra ho aura muni hokara caitanyako sAdhatA ho, caitanyake atIndriya AnandakA pracura svasaMvedana jisako pragaTa huA ho aisA muni dehase to atyanta udAsIna haiN| sarva bhAvayI audAsinya vRtti karI, mAtra deha te saMyama hetu hoya jo / cAhe jitanI ThaMDa ho parantu deha sivAya anya parigraha jise nahIM; bAhyaraSTivAle jIvoMko lagatA hai ki aisA muni bahuta duHkhI hogaa| are bhAI, unake antarameM to AnandakI dhArAyeM bahatI haiM, ki jisa AnandakI kalpanA bhI tujhe nahIM A sktii| baitanyake isa AnandakI abhilASAmeM ThaMDa-garmIkA lakSya hI kahA~ hai ? jisa prakAra madhyavinduse sAgara uchalatA hai usI prakAra caitanyake antarake madhyameMse muniko mAnandakI lahareM uchalatI hai / aise muniko rogAdi hove to bhaktipUrvaka dhyAna rakhakara uttama gRhastha pathya AhArake sAtha yogya auSadhi bhI dete hai isakA nAma sAdhu vaiyAvRtya hai, vaha gurubhaktikA eka prakAra hai| zrAvakake kartavyameM pahale devapUjA kahI aura dUsarI guru-upAsanA kahI, usameM isa prakArake bhAva bhAvakako hote haiN| muni svayaM to bolate nahIM ki mujhe aisA roga huA hai, ataH aisI khurAka athavA aisI davA do, parantu bhaktivAna bhASaka isakA dhyAna rakhatA hai|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIdharma-prakAza ] [ 63 dekhiye ! isameM mAtra zubharAgakI bAta nahIM, parantu sarvajJakI bhaddhA aura samyagdarzana kaise ho vaha pahale batAyA gayA hai, aisI zraddhApUrvaka bhAvakadharmakI yaha bAta hai / jahA~ zraddhA hI saccI nahIM aura kudeva, kugurukA sevana hotA hai vahA~ to zrAvakadharma nahIM hotA / zrAvakako muni Adi dharmAtmAke prati kaisA prema hotA hai vaha yahA~ batAnA hai / jisa prakAra apane zarIrameM rogAdi hone para dakSA karavAnekA rAga hotA hai, to muni ityAdi dharmAtmAke prati bhI dharmIko vAtsalyabhAvase auSadhidAnakA bhAva AtA hai| gRhastha pyAre putrako rogAdi hone para usakA kaise dhyAna rakhatA hai ! to dharmako to sabase priya muni Adi dharmAtmA haiM, unake prati use AhAradAna - auSadhidAna zAstradAna ityAdikA bhAva Aye binA rahatA nahIM / yahA~ koI davAse zarIra acchA rahatA hai athavA zarIrase dharma TikatA hai-aisA siddhAnta nahIM sthApanA hai, parantu dharmIko rAga kisa prakArakA hotA hai vaha batAnA hai| jise dharmakI apekSA saMsArakI taraphakA prema adhika rahe vaha dharmI kaisA ? saMsArameM jIva strI-putra AdikI varSagAMTha lagna-prasaMga Adike bahAne rAgakI puSTi karatA hai, vahA~ to azubhabhAva hai to bhI puSTi karatA hai, to dharmakA jise raMga hai vaha dharmI jIva bhagavAnake janmakalyANaka, mokSakalyANaka, koI yAtrA - prasaMga, bhaktiprasaMga, jJAna-prasaMga - mAdike bahAne dharmakA utsAha vyakta karatA hai| zubhake aneka prakAroMmeM auSadhidAnakA bhI prakAra zrAvakako hotA hai, usakI bAta kI / aba tIsarA jJAnadAna hai usakA varNana karate haiN| GEEEEEEEE he bhAvaka ! ho aura svabhAvasukhakA yaha bhavaduHkha tujhe priya na lagatA anubhava tU cAhatA ho, to tere pragaTa dhyeyako dizA palaTa de; jagat se udAsa hokara antarameM caitanyako dhyAnese tujhe parama Ananda hogA aura bhavakI latA kSaNameM TUTa jAvegI / AnandakArI paramabhArAbhya caitanyadeva teremeM hI virAja rahA hai / BEREFBAGE
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 [bhAvaka-prakAra ........ [10] ....... jJAnadAna athavA zAstradAnakA varNana ...2222222 **** ****** * kundakundAcAryake jIvane pUrvameM gvAleke bhavameM bhaktipUrvaka muniko zAkha diyA thA-vaha udAharaNa zAstradAnake liye prasiddha hai| dekho, isa zAnadAnakI bar3I mahimA hai ! jisane sacce zAstrakI pahacAna karalI hai aura svayaM samyagjJAna pragaTa kiyA hai use aisA bhAva AtA hai ki aho, aisI jinavANI aura aisI guruvANIkA jagatameM pracAra ho aura jIva samyagdarzana prApta karake apanA hita kareM / zAnake bahumAnapUrvaka zAstradAna dvArA jJAnakA bahuta zyopazamamAva pragaTa hotA hai| mAnadAnakI mahimA aura usakA mahAna phala kevalazAna batAte haiMvyAkhyA pustakadAnamuattadhiyAM pAThAya bhavyAtmanAM bhaktyA yakriyate zratAzrayamidaM dAnaM tadAhurbudhAH / sidesmin jananAntareSu katiSu trailokya-lokotsavaH bhokAriprakaTIkatAkhila jagat kaivalpabhAjo janAH // 10 // sarpakSadevake kahe hue zAstroMkA bhaktipUrvaka vyAkhyAna karanA tathA vidyAla khuzivAle jIvoMko svAdhyAyahetu pustaka denA use zAnIjana zAlAna. yA zAnadAna kahate haiN| aise zAnadAnakA phala kyA? to kahate haiM ki aise zAnadAna dvArA bhavya jIpa thor3e hI bhavoMmeM, tIna lokako mAnandakArI tathA kalyANakArI arthAt samavasarakA
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAvakadharma-prakAza ] Adi lakSmIko karanevAlI, aura lokake samasta padArthoMko hastarekhA samAna dekhanevAlI aisI kevalajJAnajyoti prApta karatA hai| arthAt tIrthakara-pada sahita kevalajJAnako prApta karatA hai| zAnakI ArAdhanAkA jo bhAva hai usake phalameM kevalajJAna prApta hotA hai aura bIvameM zAnake bahumAnakA, dharmIka bahumAnakA jo zubhabhASa hai usase tIrthakara-pada Adi milatA hai| isaliye apane hitako cAhanevAle bhASakako hamezA jJAnadAna karanA caahiye| dekho, isa zAnadAnakI mahimA ! sacce zAla kauna hai usakI jisane pahacAna kI hai aura svayaM samyagjJAna pragaTa kiyA hai use aisA bhASa bhAtA hai ki aho, aisI jinavANIkA jagatmeM pracAra ho, aura jIva samyagjJAna prApta karake apanA hita kreN| aisI zAna-pracArako bhAvanApUrSaka svayaM zAstra likhe, likhAve, pade, prasiddha kare, logoMko saralatAse zAstra mileM-aisA kare, aise zAnadAnakA bhAva dharmI jIyako bhAtA hai, dharma-jijJAsuko bhI aisA bhAva AtA hai| zAnadAnameM svayaMke zAnakA bahumAna puSTa hotA hai| yahA~ kisI samyagdRSTi jIvako aisA U~cA puNya ba~dhatA hai ki vaha tIrthakara hotA hai, aura samavazaraNameM divyadhvani khiratI hai, usa divyadhvaniko jhelakara bahutase jIva dharma prApta karate haiN| " abhIkSNa jJAnopayoga" arthAt zAnake tIvra rasase bArambAra usameM upayoga lagAmA use bhI tIrthakara-prakRtikA kAraNa kahA hai| parantu aise bhAva vAstavameM kise hote haiM? jJAnasvarUpa AtmAko jAnakara jisane samyagdarzana pragaTa kiyA ho arthAt svayaM dharma prApta kiyA ho use hI zAnadAna yA abhIkSNa jJAnopayoga yathArtharUpase hotA hai| sacA mArga jisane jAna liyA hai aise zrAvakake dharmakI yaha bAta hai| samyagdarzana binA to vrata-dAna Adi zubha karate hue bhI vaha anAdise saMsArameM paribhramaNa kara rahA hai| yahA~ to medajJAna pragaTa kara jo mokSamArgameM ArUr3ha hai aise jIvakI bAta hai| jisane svayaM hI zAna nahIM pAyA vaha anyako zAnadAna kyA karegA ? jAnake nirNaya binA zAstra Adike bahumAnase pustaka AdikA dAna kare usameM mokSamArgarahita puNya ba~dhatA hai, parantu yahA~ zrAvaka-dharmameM to mokSamArga sahita dAnAdikI pradhAnatA hai; isaliye samyagdarzanakI prApti to prathama karanI cAhiye, usake binA mokSamArga nahIM hotA / zAnadAna-zAstradAna karanevAle zrAvakako satzAla aura kuzAlake bIca viveka hai| sarvajJakI vANI jhelakara gaNadharAdi mantoM dvArA race hue vItarAgI zAstroMko pahacAnakara unakA dAna aura pracAra kare; parantu mithyASTiyoMke race hue, tattvaviruddha, kumArgakA poSaNa karanevAle aise kuzAloMko vaha nahIM
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrAvakadharma-prakAza mAne, unakA dAna yA pracAra nahIM kare / anekAntamaya satzAstrako pahacAnakara unakA hI dAnAdi kare / saMyogakI aura azuddhatAko ruci chor3akara, apane cidAnandasvabhAvakI dRSTiruci-prIti karanA vaha samyagdarzana hai, vaha dharmakI pahalI vastu hai, usake binA puNya baMdhatA hai parantu kalyANa nahIM hotA, mokSamArga nahIM hotaa| puNyakI rucimeM rukA, puNyake vikalpameM kartRtvabuddhise tanmaya hokara rukA use puNyake sAtha-sAtha mithyAtvakA pApa bhI baiMdhatA hai| paMDita zrI ToDaramalajI mokSamArga prakAzakake chaThe adhyAyameM kahate haiM ki-"jainadharmameM to aisI AmnAya hai ki pahale bar3A pApa chur3Akara poche choTA pApa chur3AnemeM AtA hai| isaliye isa mithyAtvako sAna vyasanAdise bhI mahAna pApa jAnakara pahale chur3AyA hai| isaliye jo pApake phalase DaratA ho, aura nijake AtmAko duHkhasamudra meM hubAnA na cAhatA ho vaha jIva isa mithyAtva-pApako avazya choDe / nindA-prazaMsA Adike vicArase bho zithila honA yogya nhiiN|" ___ koI kahe ki samyaktva to bahuta U~cI bhUmikAmeM hotA hai, pahale to bata-saMyama honA cAhiye, to use jinamatake kramakI khabara nhiiN| "jinamatameM to aisI paripATI hai ki pahale samyaktva ho, pIche vrata ho|" (mokSamArga prakAzaka pRSTa 29.5) "munipada lenekA krama to yaha hai ki pahale tattvajJAna ho, pIche udAsIna pariNAma ho, parISahAdi sahana karane kI zakti ho aura vaha svayaMkI preraNAse hI muni honA cAhe, taba zrIguru use munidharma aMgIkAra karAveM / parantu yaha to kisa prakArakI viparItatA hai ki tattvajJAnarahita aura viSayAsakta jIvako mAyA dvArA athavA lobha batAkara munipara dekara, pIchese anyathA pravRtti karAnI! yaha to bar3A anyAya hai|"-do sau varSa pUrva paMDita ToDaramalajIkA yaha kathana hai| bandhake pA~ca kAraNoM meM mithyAtva sabase mukhya kAraNa hai| mithyAtva chor3e binA avrata athavA kaSAya Adi nahIM chUTate / mithyAtva chUTate hI ananta bamdhana eka kSaNameM TUTa jAte haiN| jise abhI mithyAtva chor3ane kI to icchA nahIM use avata kahA~se chuTeMge? aura vrata kahA~se AveMge? AtmA kyA hai usakI jise khabara nahIM yaha kisameM sthira rahakara vrata karegA ? cidAnanda svarUpakA anugava honeke pazcAt usameM kucha vizeSa sthiratA karate haiM, taba do kapAyoMkI caukar3Ike abhAvarUpa paMcamaguNasthAna pragaTa hotA hai aura use sacce vrata hote haiN| aise bhASakadharmake udyotakA yaha adhikAra hai| samyagdarzana binA paleza (Ananda nahIM para kleza) sahana karake mara jAya to bhI bhaSa ghaTaneke nhiiN| samayasAra kalaza TIkA, pRSTa 126 meM paMDita rAjamaladhI
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvadharma-prakAza kahate haiM ki-'zubha kriyA paramparAse-Age jAkara mokSakA kAraNa hogI-aisA akSAnIko bhrama hai| hiMsA, jhUTha, corI, abrahma, parigraha inase rahitapanA, tathA mahAna parISahoMkA sahanA; -isake bar3e bojhase, bahuta kAlataka marake cUrA hote hue bahuta kaSTa karate haiM to karo, parantu isake dvArA karmakSaya to hotA nhiiN|' abAnIkI yaha saba zubhakriyA to kASTarUpa hai, duHkharUpa hai, zuddhamvarUpake anubhavakI taraha yaha koI sukharUpa nahIM, anubhavakA jo parama Ananda hai usakI gaMdha bhI zubharAgameM nhiiN| aise zubharAgako koI mokSakA kAraNa mAne,-paramparAse bhI usa rAgako mokSakA kAraNa honA mAne to kahate haiM ki vaha jhUThA hai, bhramameM hai / mokSakA kAraNa yaha nahIM: mokSakA kAraNa to zuddhasvarUpakA anubhava hai| praznaH-cauthe kAlameM zuddhasvarUpakA anubhava mokSakA kAraNa bhale ho, parantu isa kaThina paMcamakAlameM to rAga mokSakA kAraNa hogA na ? uttaraH-paMcama kAlameM hue muni paMcamakAlake jAvAMkA to yaha bAta samajhAte haiN| cauthe kAlakA dharma judA aura paMcamakAlakA dharma judA-aisA nahIM hai| dharma arthAt mokSakA mArga tInoM kAlameM eka hI prakArakA hai| jaba aura jahA~, jo koI jIva mokSa prApta karegA vaha gagako chor3akara zuddhamvarUpake anubhavase hI prApta karegA / cAhe kisI bhI kSetrameM, koI bhI jIva gaga dvArA mokSa prApta nahIM karatA, yaha niyama hai| prathama jisane mokSamArgake aise svarUpakA nirNaya kiyA hai aura samyagdarzana dvArA apanemeM usakA aMza pragaTa kiyA hai, use bAdameM gagakI maMdatAke kaunase prakAra hote haiM unake kathanameM cAra prakArake dAnakI bAta cala rahI hai / muni Adi dharmAtmAke prati bhaktise AhAradAna-auSadhidAnake pazcAt zAnadAnakA bhI bhAva bhAvakako AtA hai / use vItarAgI zAstroMkA bahuta vinaya aura bahumAna hotA hai| vItarAgI zAnakI prabhAvanA kaise ho, bahuta jIyoMmeM isakA pracAra kaise ho, isake liye vaha apanI zakti lagAve: isameM anya jIva samajhe yA na samajhe usakI mukhyatA nahIM parantu dharmIko apane samyagjJAnakA bahuta prema hai usakI mukhyatA hai; arthAt anya jIva bhI sacA tattvajJAna kaise prApta kareM vaisI bhAvanA dharmIko hotI hai| sarvazadeva dvArA kahe gaye zAstroMkA rahasya svayaM jAnakara anyako use samajhAnA aura bhakti se usakA pracAra karanA vaha zAnadAna hai / antarameM to svayaMne svayaMko samyagjJAnakA dAna diyA, aura bAhAmeM anya jIva bhI aisA mAna prApta kareM aura bhava duHbase TeM-pesI bhAvanA dharmIko hotI hai| zAstrajJAnake bahAne mammako
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrAvakadharma-prakAza 68 ] samajhAne athavA pracAra karaneke bahAne apanI mAna-pratiSThA athavA bar3appanakI bhAvanA ho to vaha pApa hai / dharmIko aisI bhAvanA nahIM hotI / dharmAtmA to kahatA hai ki are, hamArI jJAnacetanAse hamArA kArya hamArI AtmAmeM ho rahA hai, vahA~ bAhara anyako batAnekA kyA kAma hai ! anya jIva jAne to ise saMtoSa ho aisA nahIM, ise to antarameM AtmAse hI santoSa hai / 66 svayaM ekAkI antarameM apanI AtmAkA kalyANa kara le vaha bar3A, athavA bahutase jIvoMko samajhAve vaha bar3A ? " - are bhAI ! anya samajhe ki na samajhe usake sAtha isako kyA sambandha ? kadAcit anya bahutase jIva samajheM to bhI usa kAraNase ise jarA bhI lAbha huA ho aisA nahIM; aura dharmIko kadAcit vANIkA yoga kama ho ( - mUka kevalI bhagavAnakI taraha vANIkA yoga na bhI ho ) to usase koI usakA antarakA lAbha ruka jAve aisA nahIM / bAhyameM anya jIva samajhe isa parase dharmokA jo mApa karanA cAhatA hai use dharmIkI antaradazAkI pahacAna nahIM / yahA~ jJAnadAnameM to yaha bAta hai ki svayaMko aisA bhAva hotA hai ki anya jIva bhI sacce jJAnako prApta hoM, parantu anya jIva samajheM yA na samajheM yaha unakI yogyatA para hai, unake sAtha ise koI lenA-denA nahIM / svayaMko pahale ajJAna thA aura mahAduHkha thA, vaha dUra hokara svayaMko samyagjJAna huA aura apUrva sukha pragaTa huA arthAt svayaMko samyagjJAnakI mahimA bhAsI hai, isase anya jIva bhI aise samyagjJAnako prApta hoM to unakA duHkha miTe aura sukha pragaTe - isa prakAra dharmIko antara meM jJAnakI prabhAvanAkA bhAva AtA hai aura sAthameM usI samaya antarameM zuddhAtmAkI bhAvanAle jJAnakI prabhAvanA - utkRSTa bhAvanA aura vRddhi antarameM ho rahI hai| dekho, yaha bhAvakakI dazA ! aisI dazA ho tabhI jainakA zrAvakapanA kahalAtA hai, aura munidazA to usake pazcAt hotI hai| usane sarvajJakA aura sarvazakI vANIkA svayaM nirNaya kiyA hai| jise svayaMko hI nirNaya nahIM vaha sacce jJAnakI kyA prabhAvanA karegA ? yaha to apane jJAnameM nirNaya sahita dharmAtmAkI bAta hai / aura dharmAtmAko, vizeSa buddhimAnako bahumAnapUrvaka zAstra denA vaha bhI jJAnadAna hai; zAstroMkA sacA artha samajhAnA, prasiddha karanA vaha bhI jJAnadAnakA meda hai| kisI sAdhAraNa manuSya ko jJAnakA vizeSa prema ho aura use zAstra na milate hoM to dharmI use premapUrvaka prabandha karake deve| - aisA bhAva dharmIko AtA hai / apane pAsa koI zAstra ho aura dUsareke pAsa na ho vahA~, anya par3hegA to mujhase Age bar3ha jAvegA athavA merA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza ] samajhanA kama ho jAvegA-aisI IrSAvaza yA mAnavazaH zAla par3haneko mAMge aura vaha na de-aise jIvako zAnakA saccA prema nahIM aura zubha bhAvakA bhI ThikAnA nhiiN| bhAI, anya jIva zAnameM Age bar3hatA ho to bhale bar3he, tujhe usakA anumodana karanA caahiye| tujhe zAnakA prema ho to, anya bhI jJAna prApta kare isameM anumodana ho ki IrSA ho? anyake jJAnakI jo IrSA AtI hai to tujhe zAstra par3ha-par3hakara mAnakA poSaNa karanA hai, tujhe jJAnakA saccA prema nhiiN| jJAnake premIko anyake zAnako IrSA nahIM hotI parantu anumodanA hotI hai| eka jIva yahuta samayase muni ho, dUsarA jIva pIchese abhI hI muni huA ho aura zIghra kevalajJAna prApta karale. yahA~ pahale muniko aisI IrSA nahIM hotI ki are, abhI to Aja hI dIkSA lI aura mujhase pahale isane kevalajJAna prApta kara liyA ! parantu ulaTakara anumodanA AtI hai ki vAha ! dhanya hai se ki isane kevalajJAna sAdha liyA, mujhe bhI yahI iSTa hai, mujhe bhI yahI karanA hai...... isaprakAra anumodanA dvArA apane puruSArthako jAgRta karatA hai| IrSA karane vAlA to aTakatA hai, aura anumodanA karane vAlA apane puruSArthako jAgRta karatA hai| apane aMtaraMgameM jahAM zAnasvabhASakA bahumAna hai vahA~ rAgake samaya zAnakI prabhAvanAkA aura anumodanAkA bhAva Aye binA nahIM rhtaa| mAnake bahumAna dvArA yaha thor3e hI samayameM kevalajJAna prApta kregaa| rAgakA phala kevalazAna nahIM parantu jJAnake bahumAnakA phala kevalajJAna hai| aura sAthameM zubharAgase jo uttama puNyabaMdha hai usake phalameM samavazaraNa Adiko racanA hogI aura indra mahotsava kregaa| abhI yahA~ cAhe kisIko khabara na ho parantu kevalazAna hote hI tInalokameM AzcaryakArI halacala ho jAvegI, indra isakA mahotsava kareMge aura tInalokameM Ananda hogaa| aho, yaha to vItarAgamArga hai ! vItarAgakA mArga to vItarAga ho hotA hai nA? vItarAgabhAvakI vRddhi ho yahI sacI mArgaprabhAvanA hai| rAgako jo AdaraNIya batAye vaha jIva vItarAgamArgakI prabhAvanA kaise kara sakatA hai? use to rAgakI hI bhAvanA hai| jainadharmake cAroM anuyogoMke zAstroMkA tAtparya vItarAgatA hai| dharmI jIva vItarAgI tAtparya batAkara cAroM anuyogoMkA pracAra kre| prathamAnuyogameM tIrthakarAdi mahAn dharmAtmAoMke jIvanakI kathA, caraNAnuyogameM unake AcaraNakA varNana, karaNAnuyogameM guNasthAna AdikA varNana aura dravyAnuyogameM adhyAtmakA varNana-na bAra prakArake zAstroMmeM vItarAgatAkA hI tAtparya hai / ina zAstroMkA bahumAnapUrvaka svayaM abhyAsa kare, pracAra aura prasAra kare / javAharAtake gahane yA bahumUlya vana mAviko kaise premase gharameM sambhAlakara rakhate haiM,-sakI apekSA vizeSa premase zAsako
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Gar 11 [ zrAvakadharma-prakAza gharameM virAjamAna kare, aura sajAkarake unakA bahumAna kare / yaha saba zAnakA vinaya hai / zAnadAnake sambandhameM kundakundasvAmIkI pUrvabhavakI kathA prasiddha hai, pUrvabhavameM vaha eka seThake yahA~ gAyoMkA gvAlA thA / ekabAra usa gvAleko vanameM koI zAstra milA; usane atyanta bahumAnapUrvaka kinhIM munirAjako usa zAstrakA dAna kriyA / usa samaya avyaktarUpase jJAnakI aciMtya mahimAkA koI bhAva paidA huA; isase vaha usa seThake ghara hI janmA; choTI umra meM hI muni huA aura jJAnakA agAdha samudra usako ullasita huaa| ahA, unhoMne to tIrthakara paramAtmAkI divyavANI sAkSAt sunI, aura bharatakSetrameM jJAnakI nahara calAI ! inake antarameM jJAnakI bahuta zuddhi pramaTa huI aura bAhyameM bhI zrutakI mahAn pratiSThA isa bharatakSetrameM unhoMne kI / ahA, unake nijavaibhavakI kyA bAta ! jJAnadAna se arthAt jJAnake bahumAnake bhAvase jJAnakA kSayopazamabhASa khilatA hai, aura yahA~ to usakA utkRSTa phala batAte hue kahate haiM ki vaha jIva thor3e bhavameM kevalajJAna prApta karegA, use samavasaraNakI zobhAkI rakhanA hogI aura tInalokake jIva usakA utsava mnaayeNge| kyoMki jJAnAnanda svabhAvakI ArAdhanA sAthameM vartatI hai arthAt ArAdhakabhAvakI bhUmikAmeM aisA U~cA puNya ba~dhatA hai / usameM dharmakA lakSya jJAnasvabhAvakI ArAdhanA para hai, rAga athavA puNya para usakA lakSya nahIM, vaha to bIcameM anAjake sAthake bhUsekI taraha sahaja hI prApta jAtA hai| jJAnasvabhAvakI ArAdhanAse dharmI jIva sarvajJapadako sAdhatA hai / use kisI samaya aisA bhI hotA hai ki, are ! hama bhagavAnake pAsa hote, bhagavAnakI vANI sunate aura bhagavAnale praznoMkA sIdhA samAdhAna lete; aba bharatakSetrameM bhagavAnakA viraha huA; kimale prazna pUchUM ? aura kauna samAdhAna kare ? dharmAtmAko sarvajJaparamAtmA ke virahakA aisA bhAva AtA hai| bharata cakravartI jaiseko bhI RSabhadeva bhagavAna mokSa padhAre taba aisA virahakA bhAva AyA thaa| aMtaraMgameM nijake pUrNa jJAnakI bhAvanA hai ki are ! isa paMcamakAlameM apane sarvajJapadakA hamako viraha ! arthAt nimittameM bhI sarvajJakA viraha latAtA hai| isa bharatakSetrameM kuMdakuMda prabhuko vicAra AyA- are nAtha ! paMcamakAlameM isa bhastakSetra meM ApakA bichoha huA, sarvajJatAkA viraha huA ... isaprakAra sarvajJake prati bhaktikA bhAva ullasita huA, aura ve citavana karane lge| vahAM puNyakA yoga thA aura pAtratA bhI vizeSa thI, isase sImaMdhara bhagavAnake pAsa jAnekA yoga bnaa| ahA, sevA (jIva) manuSya zarIrasahita videhakSetra gayA, aura bhagavAnase milApa huA /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAvakadharma-prakAza / bhagavAnakI divyadhvani sAkSAt zravaNa kI aura unhoMne isa bharatakSetrameM bhutahAlakI dhArA bahAI / inheM ArAdhaka bhAvakA vizeSa jora aura sAthameM puNyakA bhI mahAna yoga thA / inhoMne to tIrthakara jaisA kAma kiyA hai| __ ArAdhakakA puNya lokottara hotA hai| tIrthakarake jIvako garmameM mAlekI chaha mahInekI dera ho, abhI to yaha jIva (zreNika Adi koI ) naraka meM ho gayA svargameM ho; idhara to indra-indrANI yahA~ Akara unake mAtA-pitAkA bahumAna karate haiM ki dhanya ratnakhadhAriNI mAtA ! chaha mahIne pazcAt ApakI phaikhameM tInalokake nAma tIrthakara AnevAle haiM !-aisA bahumAna karate haiM; aura jahA~ unakA janma honevAlA ho vahA~ pratidina karor3oM ratnoMkI vRSTi karate haiM / chaha mAsa pUrva narakameM bhI usa jIvako upadrava zAMta hojAte haiM / tIrthakara-prakRtikA udaya to pIche terahaveM guNasthAna meM kevalajJAna hogA taba AvegA, parantu usake pahale usake sAtha aisA puNya hotA hai| (yahA~ utkRSTa puNyakI bAta hai; sabhI Agadhaka jIvoMko aisA puNya hotA hai-aisA nahIM, parantu tIrthakara honevAle jIvako hI aisA puNya hotA hai / ) yaha saba to avisya bAta hai| AtmAkA svabhAva bhI acitya, aura usakA jo bhArAdhaka humA usakA puNya bhI aciMtya ! isaprakAra AtmAke lakSyase bhAvaka-dharmAtmA zAnadAna karatA hai, usameM use rAgakA niSedha hai aura zAnakA Adara hai, isaliye yaha kevalajJAna prApta kara tIrthakara hogA, tInalokake jIva utsava manAyeMge aura usakI divyadhvanise dharmakA nirmala mArga clegaa| isaprakAra zAnadAnakA varNana kiyA / "durlama hai saMsArameM eka yathAraya mAna"
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ +++++ 22.....**** [bhAvakadharma-prakAza ....... [11] ....... abhayadAnakA varNana MAMALIN MARATHI RSSSSSSS0000 99999999999 / dharmI jIva samyagdarzanAdi dvArA jisaprakAra apane duHkhako ja dUra karanekA upAya karatA hai usI prakAra anya jIvoM para bhI use , karuNAke bhAva Ate haiM / jise jIvadayA hI nahIM use saccA dharma athavA dAna kahA~se ho ?....saccA abhayapanA vaha hai ki jisase bhava8 bhramaNakA bhaya dUra ho, AtmA nirbhayarUpase sukhake mArgakI ora agrasara 8 8 ho / ajJAna hI sabase bar3A bhayakA kAraNa hai| samyagjJAna dvArA 8 hI vaha bhaya dUra hokara abhayapanA hotA hai; isaliye jIvoMko samyagjJAnake mArgameM lagAnA saccA abhayadAna hai / 9000000000000 bhASakadharmake kathanameM cAra prakArake donoMkA varNana cala rahA hai| usameM AhAradAna, auSadhadAna tathA zAnadAna-ina tInakA varNana huaa| aba cauthA abhayadAna, usakA varNana karate haiM sarveSAmabhayaM pravRdakaruNairyaddIyate prANinAM dAnaM syAdabhayAdi tena rahitaM dAnatrayaM niSphalam / AhArauSadhazAstradAnavidhibhiH kSudrogajADayAdbhayaM yattatpAtrajane vinazyati tato dAnaM tadekaM param // 11 // atizaya karuNAvAna bhavya jIvoM dvArA samasta prANiyoMko jo abhaya dene meM AtA hai vaha abhayadAna hai| bAkIke tIna dAna isa jIvadayAke binA niSphala hai| mAhAradAnase kSudhAkA duHkha dUra hotA hai, auSadhadAnase rogakA bhaya dUra hotA hai aura zAnadAnase ajJAnakA bhaya dUra hotA hai-isa prakAra ina tIna dAnoMse bhI jIvoMko abhaya hI dene meM AtA hai| isaliye saba dAnoM meM abhayadAna hI eka zreSTha mora prazaMsanIya hai|
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza ] dharmI jIva apanI AtmAmeM jisa prakAra samyagdarzanAdi dvArA duHkha dUra karanekA upAya karatA hai usI prakAra anya jIvoMko bhI duHkha na ho, unakA duHkha miTe, aise karuNAke bhAva use hote haiM / jIvadayA bhI jise na ho usakA to eka bhI dAna saccA nahIM hotA / kisI jIvako mAranekI athavA duHkha denekI vRtti dharmIko nahIM hotI, saba jIvoMke prati karuNA hotI hai / duHkhI jIvoMke prati karuNApUrvaka pAtraanusAra AhAra, auSadha athavA jJAna Adi dekara usakA bhaya miTAtA hai / dekho, aise karuNAke pariNAma zrAvakako sahaja hI hote haiN| 30 ] sabA abhayadAna to use kahate haiM ki jisase bhavabhramaNakA duHkha Tale aura AtmA nirbhayarUpase siddhake patthakI ora agrasara ho ! ajJAna aura mithyAtva hI jIvake liye sabase bar3e bhaya aura duHkhakA kAraNa hai: samyagdarzana aura samyagjJAna hone para vaha bhaya dUra hokara AtmA abhayapanA prApta karatA hai / isaliye jIvako samyagjJAnake mArga meM lagAnA vaha bar3A abhayadAna hai / isaliye bhagavAnako bhI abhayadAtA (abhayazyANam ) kahA jAtA hai / bhagavAn aura santa kahate haiM ki he jIva ! tU apane svarUpako pahacAnakara nirbhaya ho ! zaMkAkA nAma bhaya hai jisako svarUpameM zaMkA hai use maraNa AdikA bhaya kabhI nahIM miTatA / samyagdRSTi jIva hI niHzaMka honese nirbhaya hai, use maraNa Adi sAta prakArake bhaya nahIM hote / kundakunda svAmI kahate haiM ki samyaktvavanta jIva niHzaMkita usase haiM nirbhaya khare, aura sapta bhaya pravimukta haiM jisase usa hetu niHzaMka haiM / svarUpakI bhrAnti dUra huI vaha bhaya dUra ho gayA / zarIra hI maiM nahIM, maiM to zAzvata jJAnamaya AtmA hU~, taba merA maraNa kaisA ? ora maraNa hI nahIM phira maraNakA bhaya kaisA ? mithyAtvameM maraNakA bhaya thA, mithyAtva dUra huA vaha maraNAdikA bhaya miTA | isake atirikta rogAdikA athavA siMha - bAghakA bhaya thor3e samayake liye cAhe miTa jAve parantu jabataka yaha bhaya na miTe tabataka jIvako saccA sukha nahIM hotA / - isa prakAra jJAnI samajhAte haiM ki he bhAI! tU to jJAnasvarUpa hai; isa dehakA janma-maraNa vaha vAstavameM terA svarUpa nahIM; ajJAnase tUne dehako apanA mAnakara isameM sukhakI kalpanA kI hai isase tujhe rogakA, kSudhAkA, maraNAdikA bhaya lagatA hai / parantu dehase bhinna vajra jaisA terA jJAnasvarUpa hai vaha nirbhaya hai, use 10
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrAvakadharma-prakAza antarameM dekhanese para-sambandhI koI bhaya tujhe nahIM rahegA-isa prakAra nitya abhayasvarUpa samajhakara zAnI saccA abhayadAna detA hai, usameM saba dAna samAviSTa ho jAte haiN| parantu jo jIva aisA samajhanekI yogyatAvAle na hoM una duHkhI jIvoM para bhI zrAvaka karuNA karake jisa prakAra unakA bhaya kama ho usa prakAra unheM AhAra, auSadha AdikA dAna detA hai / apanI AtmAkA bhaya dUra huA hai aura anyako abhaya denekA zubhabhAva. AtA hai-aisI zrAvakakI bhUmikA hai| apanA hI bhaya jisane dUra nahIM kiyA yaha : anyakA bhaya kahA~se miTAyegA? ajJAnIko bhI jo karuNAbhAva AtA hai, dAnakA, bhAva AtA hai usameM use bhI zubhabhAva hai, parantu jJAnI jaisA uttama prakArakA bhAva use nahIM hotaa| dekho, kitane hI jIva asaMyamI jIvoMke prati dayA-dAnake pariNAmako pApa batAte haiM, yaha to atyanta viparItatA hai| bhUkheko koI khilAye, pyAseko pAnI pilAye, duSkAla ho, gAyeM ghAsake binA maratI hoM aura koI dayAbhAvase unheM harA ghAsa khilAye to usameM koI pApa nahIM; usake dayAke bhAva haiM ve puNyake kAraNa haiM / jIva-dayAke bhAvameM pApa batAve use to bahuta bar3I viparItatA hai| dharma vastu to abhI pRthak hai, parantu ise to puNya aura pApake bIcakA bhI viveka nhiiN| isI prakAra koI jIva paMcendriya Adi jIvoMkI hiMsA karake usameM dharma manAtA hai, vaha to mahAn pApI hai| aise hiMsAmArgako jijJAsu kabhI ThIka nahIM maantaa| eka bhI jIvako mAranekA athavA duHkhI karanekA bhAva dharmI zrAvakako hotA nhiiN| are dhItarAgamArgako sAdhane AyA usake pariNAma to kitane komala hoM ! patnanaMdI svAmI to kahate haiM ki-mere nimittase kisI prANIko duHkha na ho| kisIko merI nindAse athavA mere doSa prahaNa (dekhanA) karanese santoSa hotA ho to isa prakAra bhI vaha sukhI hove; kisIko isa dehanAzakI icchA ho to vaha yaha deha lekara bhI sukhI hove / arthAt hamAre nimittase kisIko bhaya na ho, duHkha na ho / arthAt hameM kisIke prati deSa athavA krodha na ho . isa prakAra svayaM apane vItarAgabhASameM rahanA cAhatA hai| yahA~ to cAritravaMta manikI mukhyatAse bAta hai, usameM gauNarUpase zrAvaka bhI A jAtA hai, kyoMki zrAvakako bhI apanI bhUmikA anusAra aisI hI bhAvanA hotI hai| sAmanekA jIva svayaM apane guNa-doSake kAraNa abhayapanA prApta kare athavA na kare yaha vastu usake AdhIna hai, parantu vahA~ jJAnIko apane, . bhAvameM saba jIvoMko abhaya denekI vRtti hai| hamArA koI zatru nahIM, hama kisIke..
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 75 zrAvakradharma - prakAza ] zatru nahIM haiM--aisI bhAvanAmeM zAnIko anantAnubaMdhI kaSAyakA pUrva abhAva hai / tatpazcAt anya rAga-dveSa AdikI bhI bahuta mandatA ho gaI hai; aura bhAvakako to ( paMcama guNasthAna meM) isase bhI adhika rAga dUra ho gayA hai, tathA hiMsAdike pariNAma chUTa gaye haiM / -- isa prakAra bhAvakake dezavratakA yaha prakAzana hai / AtmAkA cidAnanda svabhAva pUrNa rAgarahita hai, use jisane zraddhAmeM liyA hai| athavA zraddhAmeM lenA cAhatA hai aise jIvako rAgakI kitanI mandatA ho, deva-gurudharmakI tarapha pariNAma kisa prakArake hoM, sarvajJakI pahicAna kaisI ho- ina saba mekA isa adhikArameM munirAjane bahuta sarala varNana kiyA hai| sabhAmeM yaha tIsarI bAra par3hA jA rahA hai| mahApuNya ho tabhI jainadharmakA aura satya zravaNakA aisA yoga prApta hotA hai: use samajhaneke liye antarameM bahuta pAtratA honI caahiye| eka rAgakA kaNa bhI jisameM nahIM aise svabhAvakA zravaNa karanemeM aura use samajhanekI pAtratAmeM jo jIva AyA use sthUla anItikA, tIvra kaSAyakA, mAMsa-madya Adi abhakSyake bhakSaNakA tathA kudeva - kuguru-kudharmake sevanakA to tyAga hotA hI hai; aura sacce deva-guru-zAstrakA Adara, sAdharmIkA prema, pariNAmoMkI komalatA, viSayoMkI miThAsakA tyAga, vairAgyakA raMga- pesI yogyatA hotI hai| aisI pAtratA vinA hI tattvajJAna ho jAya aisA nahIM / bharata cakravartIke choTI-choTI umra ke rAjakumAra bhI AtmAke bhAna sahita rAjapATa meM the, unakA aMtaraMga jagatase udAsa thaa| choTe rAjakumAra rAjasabhAmeM Akara do ghar3I baiThate haiM vahA~ bharatajI rAja-bhaMDArameMse karor3oM sonekI mohareM unheM dene ko kahate haiM, parantu choTese kumAra vairAgyale kahate haiM-pitAjI ! ye sonekI mohareM rAja-bhaMDAra meM hI rahane do, hameM inase kyA karanA hai ? hama to mokSalakSmIkI sAdhanA ke liye Aye haiM, paisA ekatrita karaneke liye nahIM Aye / parake sAtha hamAre sukhakA sambandha nahIM, parase nirapekSa hamArA sukha dAdAjI ( RSabhadeva bhagavAna ) ke pratApase hamane samajhA hai, aura isI sukhako sAdhanA cAhate haiM / dekho, kitanA vairAgya ! yaha to pAtratA samajhane ke liye eka udAharaNa diyaa| isaprakAra dharmakI yogyatAvAle jIvako anya saba padArthoMkI apekSA AtmasvabhAvakA deva-guru- dharmakA vizeSa prema hotA hai, aura samyakmAna sahita vaha rAgAdiko dUra karatA jAtA hai| usameM bIca-bIcameM dAnake prakAra devapUjA Adi kisaprakArake hote haiM yaha batAyA, aba usa dAnakA phala kaheMge / hamArI AtmAmeM hai - aisA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakA-sA *remi- [12] ...mertainm zrAvakako dAnakA phala Yi Shi Lu She ###Ran Jing Shi Lu ###Bei Shen Dan **** * ****** * * * dharmAtmAko zuddhatAke sAtha rahanevAle zubhabhAvase U~cA puNya baMdhatA hai, parantu usakI dRSTi to AtmAkI zuddhatAko sAdhane para hai| jo jIva samyagdarzana pragaTa nahIM kare aura mAtra zubharAgase hI mokSa honA mAnakara u meM aTakA rahe to vaha mokSa prApta nahIM kara sakatA, use to zrAvakapanA bhI sacA nahIM hotA....sAmanekA jIva dharmakI ArAdhanA kara rahA ho use dekhakara dharmIko usake prati pramoda AtA hai, kyoMki use svayaMko ArAdhanAkA tIvra prema hai| sarpakSakathita vastusvarUpakA nirNaya karake jisane samyagdarzana pragaTa kiyA hai, usake pazcAt munidazAkI bhAvanA hote hue bhI jo abhI mahAvata aMgIkAra nahIM kara sakatA isaliye zrAvakadharmarUpa dezavatakA pAlana karatA hai, aise jIvako AhAradAnaauSadhadAna-zAsAdAna-abhayadAna-ina cAra prakArake dAnakA bhAva AtA hai usakA varNana kiyAaba usa dAnakA phala batAte haiM AhArAmukhitauSadhAdatitarAM nirogatA jAyate zAkhApAtra niveditAtparabhave pANDityamatyadbhutam / etatsarvaguNapamAparikaraH puMso'bhayAtdAnataH paryante punaronnatonnatapada prAptirvimuktistataH // 12 // uttama Adi pAtroMko AhAradAna denese parabhavameM svargAdi sukhakI prApti hotI hai| mauSadhadAnase atizaya nirogatA aura sundara rUpa milatA hai, zAnadAnase azyanta adbhuta pANDitya pragaTa hotA hai aura abhayadAnase jIvako ina saba guNoMkA parivAra prApta hotA hai tathA krama-kramase U~cI padavIko prApta kara vaha mokSa prApta karatA hai| dekho, yaha dAnakA phala ! bhAvakadharmake mUlameM jo samyagdarzana hai use lakSyameM rakhakara yaha bAta samajhanI hai| samyaksI bhUmikA pAnAdi zumamAvoMse rekhA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvadharma- kAza | it utkRSTa puNya bandhatA hai ki indrapada, cakravartI pada Adi prApta hotA hai; aura usa puNyaphalameM heyabuddhi hai isaliye vaha rAgako tor3akara, vItarAga hokara mokSa prApta karegA / isa apekSAle upacAra karake dAnake phalase ArAdhaka jIvako mokSakI prApti kaha dI / parantu jo jIva samyagdarzana pragaTa na kare aura mAtra zubharAgase hI mokSa honA mAnakara usameM ruka jAye, vaha mokSa prApta nahIM kara sakatA, use to bhAvakapanA bhI saccA nahIM hotA / dAnake phalasvarUpa puNya se svargake sukha niroga-rUpavAna zarIra, cakravartIpadakA vaibhava Adi mile usameM zAnIko koI sukhabuddhi nahIM, antarake caitanyasukhako pratIti aura anubhavameM liyA hai, isake atirikta anya kahIM para use sukha nahIM bhAsatA / dAnake phalameM kisIko aisI Rddhi pragaTa ho ki usake zarIrake snAnakA pAnI chIMTate hI anyakA roga miTa jAve aura mUrchA dUra ho jAye / zAstradAnase jJAnAvaraNakA kSayopazama hotA hai aura AzcaryakArI buddhi pragaTatI hai / dekho nA, gvAleke bhavameM zAstradAna dekara jJAnakA bahumAna kiyA to isa bhavameM kundakundAcAryadevako kaisA zrutajJAna pragaTA ! aura kaisI labdhi prApta huI ! to jJAnake agAdha sAgara the: tIrthaMkara bhagavAnakI sAkSAt divyadhvani isa paMcama kAlameM unheM sunane ko milI / maMgalAcaraNake zloka meM mahAvIra bhagavAna aura gautama gaNadharake pIche maMgalam kundakundAryo kahakara tIsarA unakA nAma liyA jAtA hai| deva-guru-zAstrake anAdarase jIvako tIvra pApa ba~dhatA hai, aura deva-guru-zAstra ke bahumAnase jIvako jJAnAdi pragaTa hote haiN| jisa prakAra anAjake sAtha bhUsA to sahaja hI pakatA hai, parantu catura kisAna bhUseke liye bonI nahIM karatA, usakI dRSTi to anAja para hai / usI prakAra dharmAtmAko zuddhatA ke sAtha rahanevAle zubhase U~cA puNya bandhatA hai aura cakravartI Adi U~cI padavI sahaja hI milatI hai, parantu usakI dRSTi to AtmAkI zuddhatA ke sAdhana para hai, puNya athavA usake phalakI vAJchA use nahIM / jile puNyake phalakI vAJchA hai aise mithyAdRSTiko to U~cA puNya nahIM bandhatAH cakravartI Adi U~cI padavIke yogya puNya mithyAdarzanakI bhUmikAmeM bandhatA nahIM / samyagdarzanarahita jIva munirAja Adi uttama pAtrako AhAradAna de athavA anumodana kare to usake phalameM vaha bhogabhUmimeM utpanna hotA hai, vahA~ asaMkhya varSakI Ayu hotI hai aura dasa prakArake kalpavRkSa use puNyakA phala dete haiM / RSabhadeva bhAdi jIvoMne pUrvameM muniyoMko AhAradAna diyA isase bhogabhUmimeM janme the, aura vahA~ munike upadezase samyagdarzana prApta kiyA thA / zreyAMsakumArane RSabhadeva bhagavAnako AhAradAna diyA usakI mahimA to prasiddha hai /
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8] (bhAvakadharma-prakAza ROM - - - - - kundakunda svAmIkA jIva pUrvake gvAleke bhavameM jJAnake aciMtya bahumAnapUrvaka zAstradAna karatA hai| dUsare bhavameM unheM sImaMdharanAthakI sAkSAt divyavANI sunanekA mahAbhAgya milatA hai aura ve zrutakI mahAna prabhAvanA karate haiN|
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakadharma-prakAza ] isaprakArake bhakti-pUjA-AhAradAna Adi zubhabhAva zrAvakako hote hai, aisI hI usakI bhUmikA hai| dRSTimeM to vartamAnameM hI usane rAgako heya kiyA hai isaliye dRSTike balase alpakAlameM hI cAritra pragaTa kara, rAgako marSayA dUra kara vaha mukti prApta kregaa| sAmanevAlA jIva dharmakI ArAdhanA kara rahA ho use dekhakara dharmIko usake prati pramoda, bahumAna aura bhaktikA bhAva ullamita hotA hai, kyoMki svayaMko usa ArAdhanAkA tIvra prema hai| isaliye usake prati bhaktise ( -maiM usa para upakAra karatA hU~ aisI buddhise nahIM parantu Adarapoka) zAstradAna, AhAravAna Adike bhAya Ate haiN| isa bahAne vaha svayaM apane rAgako ghaTAtA hai aura ArAdhanAkI bhAvanAko puSTa karatA hai| dekho, yaha to vItarAgI santoMne yastusvarUpa pragaTa kiyA hai ! ve anyanta nispRha the, unheM koI parigraha nahIM thA, unheM jagatase kucha lenA nahIM thaa| dharmI jIva bhI nispRha hotA hai, use bhI kisIse lenekI icchA nhiiN| lenekI vRtti to pApa hai| dharmI jIva to dAnAdi dvArA rAga ghaTAnA cAhatA hai| kisI dharmIko vizeSa puNyase bahuta vaibhava bhI ho, usase use adhika gaga hai-aisA nhiiN| rAgakA mApa saMyogase nhiiN| yahA~ to dharmakI nicalI bhUmikAmeM (zrAvakadazAmeM ) dharma kitanA ho, rAga kaisA ho aura usakA phala kyA ho vaha vatAyA hai| vahAM jinanI vItarAgatA huI hai utanA dharma hai aura usakA phala to AtmazAMtikA anubhava hai| svargAdi vaibhava mile vaha koI vItarAgabhAvarUpa dharmakA phala nahIM, vaha to gagakA phala hai| koI jIva yahA~ brahmacarya pAle aura svargameM use aneka deviyA~ mileM, to kyA brahmacaryaka phalameM deviyA~ milI ? nahIM, brahmacaryameM jitanA gaga dUra huA aura vItarAgabhAva humA usakA phala to AtmAmeM zAnti hai, parantu abhI vaha pUrNa vItarAga nahIM huA arthAt aneka prakArake zubha aura azubha rAga bAkI raha gaye haiN| abhI dharmIko jo zubharAga bAkI raha gayA hai usake phalameM vaha kahA~ jAyegA? kyA narakA de gatimeM jAyegA ? nahIM; vaha to devalokameM hI jaavegaa| arthAt devalokakI prApti rAnakA phala hai, dharmakA nhiiN| yahA~ puNyakA phala batAkara koI usakI lAlaca nahIM karAte, parantu rAga ghaTAnekA upadeza dete haiN| jisa prakAra strI, zarIra Adike liye mazubhamAvase zakti anusAra utsAhapUrvaka kharca karatA hai, vahA~ anyako yaha kahanA nahIM par3atA ki tU itanA sarva kara / to jise dharmakA prema hai vaha jIva svapreraNAle, utsAhase deva-guru-dharmakI bhakti, pAtradAna AdimeM bArambAra apanI lakSmIkA upayoga karatA hai, -sameM vaha kisIke kahane kI rAha nahIM dekhtaa| rAga to apane liye ghaTAnA hai nA!
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ . [ zrAvakadharma-prakAza kisI anya ke liye rAga nahIM ghaTAnA hai| isaliye dharmI jIva caturvidha dAna dvArA apane rAgako ghaTAye aisA upadeza hai // 12 // aneka prakArake Arambha aura pApase bhare hue gRhasthAzramameM pApase bacane ke liye dAna mukhya kArya hai; usakA upadeza AgekI chaha gAthAoMmeM kreNge| ) -- yaditu samyaniche ... MER samyaktvAdi ratnatrayaguNake dhAraka aise guNIjanoMke prati dharmIko pramoda AtA hai; usa ratnatrayako tathA usake ArAdhaka guNIjanoMko dekhakara usake antarameM prema-harSa-utsAha aura bahumAna utpanna hotA hai, use vAtsalya ullasita hotA hai| guNIjanoMke prati jise pramoda na Ave, to samajho ki usa jIvako guNoMkI mahimAkI khabara nahIM, use antarameM guNa pragaTe nhiiN| apanemeM jise guNa pragaTe hoM use vaise guNa anyameM dekhakara pramoda Aye - binA nahIM rhtaa| 8993989
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza ] ...........[13].............. aneka prakAra pApoMse bacaneke liye gRhastha dAna kre| * * * Lu Jin Lu Yi Te Lu Lu Pu Lu Lu Che Lu Lu ,Lu Lu Ge Shi Pu Lu Lu Shi REEK HERE AREER SREEEEEEEE + 899g ahA, jise sarvajJake dharmako mahimA AI hai, antaradRSTise prAsmAke. dharmako jo sAdhatA hai. mahimApUrvaka vItarAgabhAvameM jo Age bar3hatA hai, aura tIvra rAga ghaTanese jise zrAvakapanA huA hai--usa zrAvakake bhAva kase hoM usakI yaha bAta hai| sarvArthasiddhike devako apekSA jisakI padavI U~cI, aura svargake indrakI apekSA jise Atmasukha adhika aisI zrAvakadazA hai| vaha zrAvaka bhI hamezA dAna karatA hai| mAtra - lakSmIko lolupatAmeM, pApabhAvameM jIvana bitA de aura bhAtmAkI koI jijJAsA na kare-aisA jIvana dharmIkA athavA jizAmukA nahIM hotaa| RETREKKEE ASE gRhasthako dAnakI pradhAnatAkA upadeza dete haiM kRtvA'kAryazatAni pApabahulAnyAzritya khedaM para bhrAntvA vAridhimekhalAM vasumatI duHkhenayaccArjitam / tatputrAdapi jIvitAdapi dhana miyo'sya panyA zubho dAnaM tena ca dIyatAmidamaho nAnyena tatsadgati // 13 // jIvoMko putrakI apekSA aura apane jIvanakI apekSA dhana adhika pyArA hai| pApase bhare hue saikar3oM akArya karake, samudra, parvata aura pRthvImeM bhramaNa karake tathA aneka prakArake kapase mahA kheda bhogakara duHkhase jo dhana prApta karatA hai, vaha dhana jIvoMko putrakI apekSA aura jIvanakI apekSA bhI adhika pyArA hai, aise dhanakA upayoga karanekA zubhamArga eka dAna hI hai, isake sivAya dhana kharca karanekA koI uttama mArga nhiiN| isaliye AvAryadeva kahate haiM ki aho, bhavya jIvo! tuma aisA dAna kro| 11
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82] [bhAvakadharma-prakAza dekho to, Ajakala to jIvoMko paisA kamAneke liye kitanA pApa aura jhUTha karanA par3atA hai| samudrapArake dezameM jAkara aneka prakArake apamAna sahana kare, sarakAra paisA le legI aisA dina-rAta bhayabhIta rahA kare, isa prakAra paiseke liye kitanA kaSTa sahana karatA hai aura kitane pApa karatA hai? isake liye apanA bahumUlya jIvana bhI naSTa kara detA hai, putrAdikA bhI viyoga sahana karatA hai, isa prakAra vaha jIvanakI apekSA aura putrakI apekSA dhanako pyArA ginatA hai| to AcAryadeva kahate hai ki-bhAI, aisA pyArA dhana, jisake liye tUne kitane pApa kiye, usa dhanakA saJcA-uttama upayoga kyA ? isakA vicAra kr| strI-putrake liye athavA viSayabhogoMke liye tU jitanA dhana kharca karegA, usameM to ulaTe tujhe pApabandha hogaa| isaliye lakSmIkI saccI gati yaha hai ki rAga ghaTAkara deva-guru-dharmakI prabhAvanA, pUjA-bhakti, zAstrapracAra, dAna Adi uttama kAryoM meM usakA upayoga karanA / praznaH-baccoMke liye kucha na rakhanA ? uttaraH-bhAI, jo terA putra suputra aura puNyavaMta hogA to vaha tujhase savAyA dhana prApta karegA; aura jo ghaha putra kuputra hogA to terI ikaTThI kI huI saba lakSmIko bhoga-vilAsameM naSTa kara degA, aura pApamArgameM upayoga karake tere dhanako dhUla kara DAlegA, to aba tujhe saMcaya kisake liye karanA hai ? putrakA nAma lekara tujhe apane lobhakA poSaNa karanA ho to judI bAta hai ! anyathA pUta sapUta to kyoM dhana saMcaya ? pUta kapUta to kyoM dhana saMcaya ! isaliye, lobhAdi pApake kue~ se terI AtmAkA rakSaNa ho aisA kara; lakSmIke rakSaNakI mamatA chor3a aura dAnAdi dvArA terI tRSNAko ghttaa| vItarAgI santoMko to tere pAsase kucha nahIM caahiye| parantu jise pUrNa rAga-rahita svabhAvakI ruci utpanna huI, vItarAgasvabhAvakI tarapha jisakA pariNamana lagA usako rAga ghaTe vinA nahIM aataa| kisIke kahanese nahIM parantu apane sahaja pariNAmase hI mumukSuko rAga ghaTa jAtA hai| isa sambandhameM dharmI gRhasthako kaise vicAra hote hai ? samantabhadrasvAmI ratnakara:zrAvakAcArameM kahate haiM ki yadi pApanirodho'nyasampadA ki prayojanam / atha pApAsavo'styanyasampadA kiM prayojanam // 27 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza __ yadi pApakA Asrava majhe ruka gayA hai to mujhe mere svarUpakI sampadA prApta hogI, vahA~ anya sampadAkA mujhe kyA kAma ! aura jo mujhe pApakA mAlaba ho rahA hai to aisI sampadAse mujhe kyA lAbha hai? jisa sampadAke milanese pApa bar3hatA ho aura svarUpakI sampadA luTatI ho aisI sampadA kisa kAmakI ?-sa prakAra donoM tarahase sampadAkA asArapanA jAnakara dharmI usakA moha chor3atA hai / jo mAtra lakSmIkI lolupatAke pApabhAvameM jIvana bitA de aura AtmAkI koI jijJAsA na kare aisA jIvana dharmIkA athavA jijJAsukA nahIM hotA / ahA; jise sarvacakI mahimA AyI hai, antararASTise AtmAke svabhAvako jo sAdhate haiM, mahimApUrvaka vItarAga mArgameM jo Age bar3hate haiM, aura tIna rAga ghaTanese jinheM zrAvakapanA pragaTa humA haiaise zrAvakake bhAva kaise hoM usakI yaha bAta hai| sarvArthasiddhike devakI apekSA jisakI padavI. U~cI hai, svargake indrakI apekSA jisakA Atmasumya adhika hai-aisI Avaka dazA hai| svabhAvake sAmarthyakA jise bhAna hai, vibhAvakI viparItatA samajhatA hai aura parako pRthak dekhatA hai, aisA zrAvaka rAgake tyAga dvArA apane meM kSaNa-kSaNa zuddhatAkA dAna karatA hai aura bAhyameM anyako bhI ratnatrayake nimittarUpa zAstra bhAdikA dAna karatA hai| aisA manuSya-bhava prApta kara, AtmAkI jijJAsA kara usake mAnakI kImata bhAnI cAhiye, zrAvakako svAdhyAya, dAna Adi zubhabhAva vizeSarUpase hote hai| jise zAnakA rasa ho, prema ho, vaha hamezA svAdhyAya kare; naye-naye zAnoMkA svAdhyAya karanese jJAnakI nirmalatA bar3hatI jAtI hai, use naye-naye vItarAgabhASa pragaTa hote jAte haiN| apUrva tattvake zravaNa aura svAdhyAya karanese use aisA lagatA hai ki maho, mAja merA dina saphala huA ! chaha prakArake antaraMga toMmeM dhyAnake pabhAt dUsarA naMbara svAdhyAyakA kahA hai| bhAvakako saba pakSoMkA viveka hotA hai| svAdhyAya mAdikI tarA devapUjA mAdi kAryoMmeM bhI yaha bhaktise vartatA hai| bhAvakako bhagavAn sarvadeva prati parama prIti ho....aho, yaha to iSTa dhyeya hai ! isa prakAra jIvanameM vaha bhagavAnako to icchatA hai| calate-phirate pratyeka prasaMgameM use bhagavAna yAda mAte hai| yaha nadIke jharanekI kala-kala mAvAja sunakara kahatA hai ki he prabho! Apane pUjIkA tyAga kara dIkSA lI isase manAtha huI yaha pRthvI kalarava karatI vilApa karatI hai aura usake mAsumoMkA yaha pravAha hai| vaha bhAkAzameM sUrya-candrako dekhakara kahatA hai ki prabho ! mApane zukla-dhyAna dvArA ghAtiyA kamIko jaba bhasma kiyA taba usake sphasliga
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ zrAvakadharma-prakAza mAkAzameM ur3e, ve sphulliMga hI ye sUrya-candra rUpameM ur3ate dikhAI de rahe haiN| aura bhyAna-agnimeM bhasma hokara ur3ate hue karmake samUha ina bAdaloMke rUpameM abhI bhI jahAM-tahA~ ghUma rahe haiN| aisI upamAoM dvArA zrAvaka bhagavAnake zukla-dhyAnako yAda karatA hai aura svayaM bhI usakI bhAvanA bhAtA hai| dhyAnakI agni, aura vairAgyakI havA usase agni prajvalita hokara karma bhasma ho gaye, usameMse sUrya-candra rUpI sphulliga ur3e / dhyAnastha bhagavAnake bAla havAmeM phara phara ur3ate dekhakara kahatA hai ki, ye bAla nahIM ye, to bhagavAnake antarameM dhyAna dvArA jo karma jala rahe haiM unakA dhuAM ur3a rahA hai| isa prakAra sarvazadevako pahacAnakara unakI bhaktikA raMga lagAyA hai| usake sAtha gurukI upAsanA, zAstrakA svAdhyAya Adi bhI hotA hai| zAla to kahate haiM ki are, kAna dvArA jisane vItarAgI siddhAntakA zravaNa nahIM kiyA aura manameM usakA citavana nahIM kiyA, use kAna aura mana milanA na milaneke barAbara hI hai| AtmAkI jijJAsA nahIM kare to kAna aura mana donoM gumAkara ekendriyameM calA jAyagA / kAnakI saphalatA isameM hai ki dharmakA zravaNa kare, manakI saphalatA isameM hai ki Atmika guNoMkA citavana kare, aura dhanakI saphalatA isameM hai ki satpAtrake dAnameM usakA upayoga ho| bhAI, aneka prakArake pApa karake tUne dhana ikaTThA kiyA, to aba pariNAmoMko palaTakara usakA aisA upayoga kara ki jisase tere pApa dhuleM aura tujhe uttama puNya bandhe |-uskaa upayoga to dharmake pAnAnapUrvaka satpAtradAna karanA yahI hai| logoMko jIvanase aura putrase bhI yaha dhana pyArA hotA hai| parantu dharmI bhAvakako dhanakI apekSA dharma pyArA hai| isaliye dharmake liye dhana kharcanemeM ise ullAla mAtA hai| isaliye thAvakake gharameM aneka prakArake dAnake kArya niraMtara calA karate haiN| dharma aura vAnarahita gharako to smazAnatulya ginakara kahate haiM ki aise gRhavAsako to gahare pAnI meM jAkara 'svA...hA' kara denA / jo ekamAtra pApabandhakA hI kAraNa ho aise gRhavAsako tU tilAMjali denA, pAnImeM Dabo denA / are, vItarAgI santa isa dAnakA gunjAra zabda karate haiM .. use sunakara kina bhavya jIvoMke layakamala na khila uThe ? kise utsAha nahIM Ave ? bhramarake gunjAra zabdase aura. candramAke udayase kamalakI kalI to khila uThato hai, patthara nahIM khilatA hai; usI prakAra isa upadezarUpI guMjAra zabdako sunakara dharmakI rucivAle jIvakA haraya to khila uThatA hai...ki vAha ! deva-guru-dharmakI sevAkA avasara AyA...merA dhanya bhAgya...ki mujhe deva-guru-kA kAma milA / isa prakAra ullasita hotA hai| zAstra meM
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ th bhAvakadharma-prakAza kahate haiM ki zakti-pramANa dAna krnaa| tere pAsa eka rupayekI pUMjI ho to usameMse eka paisA dAna karanA...parantu dAna avazya karanA, lobha ghaTAne kA abhyAsa avazya karanA / lAkhoM-karor3oMkI pU~jI ho tabhI dAna diyA jA sake aura ochI pU~jI ho usameM dAna nahIM diyA jA sake-aisA koI nahIM hai| svayaM kA lobha ghaTAnekI bAta hai, isameM koI pU~jIkI mAtrA dekhanA nahIM hai| uttama zrAvaka kamAI kA cauthA bhAga dharmameM sarva kare, madhyamarUpase chaTThA bhAga kharca kare aura kamase kama isamAMza kharca kare-aisA upadeza hai| candrakAnta-maNikI saphalatA kaba ? ki candramAke saMyogase usameM pAnI sarane lage taya; usI prakAra lakSmIkI saphalatA kaba ? ki satpAtrake prati yaha dAnameM kharca ho taba / dharmIko aisA bhAva hotA hI hai, parantu usake udAharaNase anya jIvoMko samajhAte haiN| ___ saMsArameM lobhI jIva dhanaprAptike lie kaise-kaise pApa karate haiN| lakSmI to puNyAnusAra milatI hai parantu usakI prAptike liye bahutase jova jhUTha-corI Adi aneka prakArake pApabhAva karate haiN| kadAcit koI jIva aise bhAva na kare aura pramANikatAse vyApAra kare to bhI lakSmI prApta karanekA bhAva to pApa hI hai| yaha batAkara yAta aisA kahate haiM ki bhAI, jisa lakSmIke liye tR itane-itane pApa karatA hai aura jo lakSmI putrAdikI apekSA bhI tujhe adhika pyArI hai, usa lakSmIkA uttama upayoga yahI hai ki satpAtradAna Adi dharmakAryoM meM use kharca; satpAtradAnameM svarcI gaI lakSmI masaMkhyaguNI hokara phlegii| eka AdamI cAra-pA~ca hajAra ru. ke naye noTa lAyA aura ghara Akara stroko diye, usa strIne unheM cUleke pAsa rakha diyA aura anya kAmase jarA dUra calI gii| usakA choTA lar3akA pIcha sigar3I ke pAsa baiThA thaa| sardAka dina the, lar3akene noTakI gar3I uThAkara sigar3ImeM DAla dI aura agni bhar3aka gaI aura vaha tApane lagA.. itane meM mAM AI, lar3akA kahane lagA-mA~ dekha...maine sigar3I kaisI kara dI! dekhate hI mA~ samajha gaI ki are, isane to pA~ca hajAra rupayoMkI rAkha kara dI! use aisA krodha car3hA ki usane lar3akeko itanA adhika mArA ki lar3akA mara gayA ! dekho, putrakI apekSA yaha dhana kitanA pyArA hai !! dUsarI eka ghaTanA-eka gvAlina dUdha becakara usake tIna rupaye lekara apane gA~va jA rahI thI, akAlake dina the, rAstemeM luTere mile| bAIko Dara lagA ki ye loga mere rupaye chIna leMge, isaliye vaha tIna rupaye-kaldAra peTameM nigala gii| parantu luTeroMne vaha dekha liyA aura bAIko mArakara usake peTameM se rupaye nikAla liye| dekho, yaha krUratA! aise jIva daur3akara naraka na jAveM to anya kahA~ jAveM ? aise tIna
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ aj [ bhAvadharma-prakA pApake pariNAma to jijJAsuko hote hI nhiiN| bahutase logoMko to lakSmI kamAnekI dhunameM acchI taraha khAnekA samaya bhI nahIM milatA; deza chor3akara anAryakI taraha paradezameM jAtA hai, jahA~ bhagavAnake darzana bhI na mileM, satsaMga bhI na mile! are bhAI! jisake liye tUne itanA kiyA usa lakSmIkA kucha to sadupayoga kr| pacAsa-sATha varSa saMsArakI majadUrI kara-karake marane baiThA ho, marate-marate anta ghaDImeM baca jAya aura khaTiyAmeM se uThe to bhI aura vahI kA vahI pApakAryameM saMlagna ho jAya, parantu aisA nahIM vicAratA ki are, samasta jindagI dhana kamAnemeM garvA dI aura muphtameM pApa bAMdhA, phira bhI yaha dhana to koI sAtha calanekA nahIM, isaliye apane bAthale hI rAga ghaTAkara isakA koI sadupayoga karU~, aura jIvanameM AtmAkA kucha hita ho aisA udyama kr| deva-guru-dharmakA utsAha, satpAtradAna, tIrthayAtrA AdimeM rAga ghaTAkara aura lakSmIkA upayoga karegA to bhI tujhe antaraMgameM aisA santoSa hogA ki mAtmAke hitake liye maiMne kucha kiyA hai| anyathA mAtra pApameM hI jIvana bitAyA to terI lakSmI bhI niSphala jAvegI aura maraNa samaya tU pachatAvegA ki are, jIvanameM mAtmahitake liye kucha nahIM kiyA; aura azAntarUpase deha chor3akara kauna jAne kahA~ jAkara paidA hogA? isaliye he bhAI! chaThese sAtaveM guNasthAnameM mUlate munirAjane karuNA karake tere hitake liye isa zrAvakadharmakA upadeza diyA hai| tere pAsa cAhe jitane dhanakA samUha ho, parantu usameM terA kitanA? tU dAnameM kharca kare utanA teraa| rAga ghaTAkara dAnAdi satkAryameM kharca ho utanA hI dhana saphala hai| bArambAra satpAtradAnake prasaMgase, munivaroM-dharmAtmAoM Adike prati bahumAna, vinaya, bhaktise tujhe dharmake saMskAra bane raheMge, aura ye saMskAra parabhavameM bhI sAtha cleNge| lakSmI ko parabhavameM sAtha nahIM cltii| isaliye kahate haiM ki saMsArake kAryo meM (vivAha, bhogopabhoga mAvimeM) tU lobha karatA ho to bhale kara, parantu dharmakAryoM meM tU lobha mata karanA, yahA~ to utsAhapUrvaka dhartana krnaa| jo apaneko dharmI bhAvaka kahalavAtA hai parantu dharma-prasaMgameM utsAha to AtA nahIM, dharmake liye dhana bhAdikA lobha bhI ghaTA nahIM sakatA, to bhAcAryadeva kahate haiM ki yaha vAstavameM dharmI nahIM parantu daMbhI hai, bharmIpanekA vaha sirpha daMbha karatA hai| dharmakA jise vAstava meM raMga lagA ho use to dharmaprasaMgameM utsAha mAye hI; aura dharmake nimittoM meM jitanA dhana kharca ho utanA saphala 1-aisA samajhakara dAna mAdimeM vaha utsAhase dhartatA hai| -saprakAra dAnakI bAta kahI; yahI bAta aba vizeSa prakArase kahate hai|
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvadharma-prakAza] 4.. kumare.......... [14] ...... gRhasthapanA dAnase hI zobhatA hai dharmako prabhAvanA Adike liye dAna karanekA prasaMga Ave vahA~ dharmake premI jIvakA hRdaya jhanajhanAtA huA udAratAse uchala jAtA hai ki-aho, aise uttama kAryake liye jitanA dhana kharca kiyA jAye utanA saphala hai| jo dhana apane hitake liye kAma na Ave aura pandhanakA hI kAraNa ho-vaha dhana kisa kAmakA ? -aise dhanase dhanavAnapanA kauna kahe ? sacA dhanavAna to vaha hai ki jo udAratApUrvaka dharmakAryoM meM apanI lakSmI khaca karatA hai| bhAvakake hamezAke jo chaha kartavya haiM, unameMse dAnakA yaha varNana bala sA hai dAnenaiva gRhasthatA guNavatI lokadvayodhotikA naiva syAnnanu tahinA dhanavato lokavayadhvaMsakRt / durvyApArazateSu satsu gRhiNaH pApaM yadutpadyate tannAzAya zazAMkazubhrayazase dAnaM na cAnyatparam // 14 // dhanavAna manuSyoMkA gRhasthapanA dAna dvArA hI lAbhadAyaka hai, tathA dAna dvArA hI isaloka aura paraloka donoMkA udyota hotA hai, dAnarahita gRhasthapanA to donoM lokoMkA dhvaMsa karanevAlA hai| gRhasthako saikar3oM prakArake durvyApArale jo pApa hotA hai usakA nAza dAna dvArA hI hotA hai aura dAna dvArA candrasamAna ujjvala yaza prApta hotA hai| isa prakAra pApakA nAza aura yazakI prAptike liye gRhasthako satpAtradAnake samAna anya kucha nahIM / isaliye apanA hita cAhanevAle gRhasthoMko dAna dvArA gRhasthapanA saphala karanA cAhiye /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188) [ zrAvakadharma-prakAza deva-guru-zAstrakI taraphake ullAsake dvArA saMsArakI orakA ullAsa kama hotA hai taba vahA~ dAnAdike zubhabhAva Ate haiM, isaliye gRhasthako pApa ghaTAkara zubhabhASa karanA cAhiye-aisA upadeza hai| tR zubhabhAva kara aisA upadeza vyavahArameM hotA hai; paramArthase to gagakA kartRtva AtmAke svabhAvameM nhiiN| rAgake kaNakA bhI kartRtva mAne athavA use mokSamArga mAne to mithyASTi hai aisA zuddhadRSTike varNanameM AtA hai| aisI dRSTipUrvaka rAgakI bahuta mandatA dharmIko hotI hai| rAgarahita svabhAva dRSimeM le aura rAga nahIM ghaTe aisA kaise bane ? yahA~ kahate haiM ki jise dAnAdi zubhabhAvakA bhI patA nahIM, mAtra pApabhAvameM hI par3A hai usakI to isa lokameM bhI zobhA nahIM aura paralokameM bhI use uttama gati nahIM miltii| pApase bacanake liye pAtradAna hI uttama mArga hai / munivaroMko to parigraha hI nahIM, unako to azubha pariNati chUTa gaI hai aura bahuta AtmaramaNatA vartatI hai-unakI to kyA bAta ! yahA~ to gRhasthake liye upadeza hai| jisameM aneka prakArake pApake prasaMga haiM aise gRhasthapane meM pApase bakhaneke liye pUjA-dAna-svAdhyAya Adi kartavya haiM / tIvra lobhI prANIko sambodhana karake kArtikeya svAmI to kahate haiM ki are jIva ! yaha lakSmI caMcala hai, isakI mamatA tU chodd'| tU tIna lobhase anyake liye (deva-guru-zAstrake zubha kAryoM meM ) to lakSmI nahIM kharcatA, parantu apane zarIrake liye to kharca ! itanI to mamatA ghttaa| isa prakAra bhI lakSmokI mamatA ghaTAnA sIkhegA to kabhI zubha kAryoMmeM bhI lobha ghaTAnekA prasaMga AyegA / yahA~ to dharmake nimittoMke prati ullAsabhAvase jo dAnAdi hotA hai usakI hI mukhya bAta hai / jise dharmakA lakSya nahIM aura kucha manda rAgase dAnAdi kare to sAdhAraNa puNya ba~dhatA hai, parantu yahA~ to dharmake lakSya sahitake puNyakI mukhyatA hai, isaliye adhikArake prArambhameM hI arahantadevakI pahacAna karAyI hai| zAlameM to jisa samaya jo prakaraNa calatA ho usa samaya usakA hI vistArase varNana hotA hai, brahmacaryake samaya brahmacaryakA varNana hotA hai, aura dAnake samaya dAnakA varNana hotA hai; mUlabhUta siddhAnta lakSyameM rakhakara pratyeka kathanakA bhAva samajhanA caahiye| logoMmeM to jisake pAsa adhika dhana ho use loga dhanavAna kahate haiM, parantu zAsakAra kahate haiM ki jo lobhI hai usake pAsa cAhe jitanA dhana par3A ho to bhI baha dhanavAna nahIM parantu raMka hai, kyoMki jo dhana udAratApUrvaka satkAryameM kharca karaneke kAma na Ave, apane hitake liye kAma na Ave mAtra pApabandhakA hI kAraNa ho vaha dhana kisa kAmakA ? aura aise dhanase dhanavAnapanA kauna mAne ? sathA dhanavAna to
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ svadharma-prakAza ] [ a vaha hai ki jo udAratApUrvaka apanI lakSmIko dAnameM kharca karatA ho / bhale lakSmI thAr3I ho parantu jisakA hRdaya udAra hai vaha dhanavAna hai / aura lakSmIkA Dera hote hue mI jisakA hRdaya ochA hai- kaMjUsa hai vaha daridrI hai| eka kahAvata hai ki jaise yuddha meM talavAra calAnekA prasaMga Ave vahIM rAjapUtakI zUravIratA chipI nahIM rahatI, vaha gharake konemeM cupacApa nahIM baiThatA, usakA zaurya uchala jAtA hai, usI prakAra jahA~ dAnakA prasaMga AtA hai vahA~ udAra hRdayake manuSyakA hRdaya chipA nahIM rahatA; dharmake prasaMga meM prabhAvanA Adike liye dAna karanekA prasaMga Ave vahA~ dharmake premI jIvakA hRdaya jhanajhanAhaTa karanA udAratAse uchala jAtA hai| vaha bacane kA bahAnA nahIM DhU~r3hatA, athavA use bAra-bAra kahanA nahIM par3atA parantu apane utsAhase hI dAna Adi karatA hai ki aho ! aise uttama kAryake liye jitanA dAna karU~ utanA kama hai / merI jo lakSmI aise kAryameM kharca ho vaha saphala hai / isaprakAra zrAvaka dAna dvArA apane gRhasthapaneko zobhita karatA hai| zAstrakAra aba isa bAtakA vizeSa upadeza dete haiN| kara raNa car3hA rajapUta chupe nahIM.... dAtA chupe nahIM ghara mA~gana Aye..... *********** saMsArameM jaba hajAroM prakArakI pratikUlatA ekasAtha Apar3e, kahIM mArga na sUjhe, usa samaya upAya kyA ? upAya eka hI ki- dhairyapUrvaka jJAnabhAvanA / jJAnabhAvanA kSaNamAtrameM saba prakArakI udAsIko naTa kara hitamArga sujhAtI hai, zAMti detI hai, koI alaukika dhairya aura acitya zakti detI hai / gRhastha zrAvakako bhI "jJAnabhAvanA" hotI hai| ** **** ****
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9.] -41.2 . 2 *** . * [ bhAvakadharma-prakAza ...............[15]....... : pAtradAnameM upayoga ho vahI saccA dhana hai in.............. ............... deva-guru-dharmake prasaMgameM bArambAra dAna karanese dharmakA saMskAra tAjA rahA karatA hai aura dharmako rucikA bArambAra gholana honese / Age bar3hanekA kAraNa hotA hai....jo jIva pApakAryameM to utsAhase dhana khaca karatA hai aura dharmakAryoMmeM kaMjUsI karatA hai use dhamakA saccA prema / nahIM, dharmakA premavAlA gRhastha saMsArako apekSA vizeSa utsAhase dharmakAryoM meM / vartatA hai| ___ gRhasthakA jo dhana pAtradAnameM kharca ho vahI saphala hai-aisA kahakara dAnakI preraNA dete haiM pAtrANAmupayogI yatkila dhanaM tatdhImatAM manyate yenAnantaguNaM paratra sukhadaM vyAvartate tatpunaH / yabhogAya gataM punardhanayataH tannaSTameva dhruvaM sarvAsAmiti sampadAM gRhavatAM dAnaM pradhAnaM phalam / / jo dhana satpAtra-dAnake upayogameM AtA hai usa dhanako ho buddhimAna vAstavameM dhana samajhate haiM, kyoMki satpAtrameM kharca kiyA humA dhana paralokameM anantagunA hokarake sukha devegaa| parantu jo pana bhogAdi pApakAryoM meM kharca hotA hai vaha to sahI rUpameM naSTa ho jAtA hai| isa prakAra pAtradAna gRhasthako samasta sampadAkA uttamaphala hai aisA samajhanA / dekho, aisA samajhe usake pApapariNAma kitane kama ho jAveM ! aura puNyapariNAma kitane bar3ha jAveM ! aura phira dharma to inase bhI bhinna tIsarI hI vastu hai| bhAI, pApa aura puNyake bIcameM viveka kara, ki saMsArake bhogAdike liye jo kara vaha
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvadharma-prakAza to mujhe pApabandhakA kAraNa hai; aura dharma prasaMgameM, dharmAtmAke gumAna mAdika liye jo karU~ vaha puNyakA kAraNa hai, aura usake phalasvarUpa paralokameM peso sampadA milegI / parantu dharmAtmA to isa sampadAko bhI chor3akara, muni hokara, rAgarahita aise kevalajhAnako sAdhakara mokSa prApta karegA / isa prakAra tInoMkA viveka karake dharmI joSa jahA~ taka munidazA na ho sake vahA~ taka gRhastha avasthAmeM pApase bacakara dAnAdi zubhakAryoM meM pravartatA hai| zro pananandi svAmIne dAnakA vizeSa rUpase alaga adhikAra bhI varNana kiyA hai| ( usake Upara bhI aneka bAra pravacana ho gayA hai) bhAI ! strI mAdike liye tU jo dhana kharca karatA hai vaha to vyartha hai, putra-putrIke lagna AdimeM pAgala hokara dhana kharca karatA hai vaha to vyartha hai, mAtra vyartha hI nahIM parantu ulaTe pApakA kAraNa hai| usake badale he bhAI! jinamaMdirake liye, vItarAgI zAloMke liye tathA dharmAtmA-zrAvaka-sAdharmI Adi supAtroMke liye terI lakSmI kharca ho vaha dhanya hai! lakSmI to eka jar3a hai, parantu usake dAnakA jo bhAva hai vaha dhanya hai-aisA samajhanA, kyoMki satkAryameM jo lakSmI kharca huI usakA phala anantagunA maavegaa| isakI iSTimeM dharmakI prabhAvanAkA bhAva hai arthAt ArAdhakabhAvase puNyakA rasa anantagunA bar3ha jAtA hai| nava prakArake deva kahe hai-paMca parameSThI, jinamaMdira, jinabimba, jinavANI aura jinadharma, ina nau prakArake devoMke prati dharmIko bhaktikA ullAsa bhAtA hai| jo jIva pApakAryoM meM to dhana utsAhase kharca karatA hai aura dharmakAryoMmeM kaMjUsI karatA hai, to usa jIvako dharmakA saccA prema nahIM, dharmakI apekSA saMsArakA prema use adhika hai| dharmakA premavAlA gRhastha apanI lakSmI saMsArakI mapekSA adhika utsAhase dharmakAryoM meM kharca karatA hai| mare, caitanyako sAdhane ke liye jahA~ sarpasaMgaparityAgI muni donekI bhAvanA ho, vahA~ lakSmIkA moha na ghaTe yaha kaise bane ? lakSmImeM, bhogAmeM athavA zarIrameM dharmIko sukhabuddhi nahIM hotii| AtmIya sukha jisane dekhA hai arthAt vizeSa sukhoMkI tRSNA jise naSTa ho gaI hai| jisameM sukha nahIM usakI bhAvanA kauna kare? isa prakAra dharmAtmAke pariNAma atyanta komala hote haiM, tIvra pApabhAva use hotA nhiiN| lobhiyoMke hetu kauvekA udAharaNa zAstrakArane diyA hai| jalI huI rasoIkI khuracana mile vahA~ kauvA kavi-kAva karatA rahatA hai, vahIM alaMkArase bhAcArya batAte hai ki mare, yaha kauvA bhI kAMva-kAva karatA huvA anya kauvoMko ikaTThA karake bAtA.hai, maura tU rAga dvArA tere guNa jale taba puNya aMdhA aura usake phalameM yaha lakSmI milI,
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ Avakadharma-prakA ] isa tere guNake jale hue khurakhanako jo tU akelA akelA khAve aura sAdharmI-prema marahameM usakA upayoga na kare to kyA kauvese bhI tU gayA-bItA ho gayA ? ataH he bhAI, pAtradAnakI mahimA jAnakara tU terI lakSmIkA sadupayoga kara / pradyumna kumArane pUrvabhavameM auSadhidAna kiyA thA, usase kAmadeva jaisA rUpa tathA aneka RddhiyA~ milI thIM lakSmaNakI paTarAnI vizalyAdevIne pUrvabhavameM eka ajagarako karuNAbhAvase abhayadAna kiyA usase aisI Rddhi milI thI ki usake smAnake pAnIle lakSmaNa AdikI mUrcchA utara gaI / vajrajaMgha aura zrImatI S kI bAta bhI prasiddha hai; ve AhAradAnase bhogabhUmimeM utpanna hue aura vahA~ munirAjake upadezase unhoMne samyagdarzana pAyA thA unake AhAradAnameM anumodana karane vAle cAroM jIva ( siMha, bandara, nevalA aura sUvara ) bhI bhogabhUmimeM unake sAtha ho janme aura samyagdarzana prApta kara sake / samyagdarzana koI pUrvake zubharAgakA phala nahIM; parantu samyagdarzana huvA isaliye pUrvake rAgako paramparA - kAraNa bhI kahanemeM mAtA hai, aisI upacArakI paddhati hai / deva-guru- dharmake prasaMgameM bArambAra dAna karanese tere dharmake saMskAra tAje rahA kareMge, aura dharmakI rucikA bArambAra cintana honese tujheM Age bar3hanekA kAraNa banegA /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakArI-prakArA | dharmake prema sahita dAnAdikA jo bhAva huA vaha pUrvameM anantakAlameM nahIM duvA isaliye apUrva hai, aura usake phalameM jo zarIra Adi mileMge ve bhI apUrNa hai, kyoMki bhArAdhakabhAva sahita puNya jisameM nimitta ho aisA zarIra bhI pahale mahAnadazAmeM kabhI nahIM milA thaa| jIvake bhAvoMmeM apUrvatA hone para saMyogoMmeM bhI apUrvatA ho gii| satpAtradAnake prasaMgase antarameM svayaMko dharmakI prIti puSTa hotI hai usakI mukhyatA hai; usake sAthakA rAga aura puNya bhI jadA prakArakA hotA hai| -isaprakAra dAnakA uttama phala jAnanA / SAdda
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ bhAvakavarma-pramANa .......... [16] .......... puNyaphalako chor3akara dharmI jIva mokSako sAdhatA hai . Wo Kan Zhao Tou Zi Zhe Zui Pu Che Ben Shen Zi Zhe Shi Zhe Can Shi Chang Zhe + acc prabho ! divyadhvani dvArA Apane AtmAke acintya nidhAnako spaSTa rUpase batAyA, to aba isa jagatmeM aisA kauna hai jo isake khAtira rAjapATake nidhAnako tRNasama samajhakara na chor3e ?aura caitanyanidhAnako na sAdhe ? ahA, caitanyake AnandanidhAnako jisane dekhA use rAgake phalarUpa bAhya-vaibhava to tRNatulya SSSSSSS lagatA hai| 800000SSSSSss * 655555550000 putre rAjyamazeSamarthiSu dhanaM datvA'bhayaM prANi prAptA nityamukhAspadaM mutapasA mokSaM purA pArthivAH / mokSasyApi bhavettataH prathamato dAnaM nidhAnaM budhaiH zaktyA deya midaM sadAticapale dravye tathA jIvite // 16 // yaha jIvana aura dhana donoM atyaMta kSaNabhaMgura hai-aisA jAnakara catura puruSoMko sadA zakti anusAra dAna karanA cAhiye, kyoMki mokSakA prathama kAraNa dAna hai| pUrSameM bhaneka rAjAmoMne yAbaka janoMko dhana dekara, saba prANiyoMko abhaya dekara bhaura samasta rAjya putrako dekara samyaktapa dvArA nitya sukhAspada mokSa pAyA / dekhiye, yahA~ aisA batAte haiM ki dAnake phalameM dharmI jIvako rAjya-sampadA dhagairaha mile usameM vaha sukha mAnakara mUJchita nahIM hotA, parantu dAnAdi dvArA usakA tyAMga karake muni hokara mokSako sAdhane calA jAtA hai|
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASakadharma-prakAza [1 jisa prakAra catura kisAna bIjakI rakSA karake pAkIkA anAja bhogatA hai, aura bIja botA hai usake hajAroMgune dAne pakate hai, usI prakAra dharmojIva puNyaphalarUpa lakSmI vagairaha vaibhavakA upabhoga dharmakI rakSApUrvaka karatA hai, aura dAnAni satkAryomeM lagAtA hai, jisase usakA phala bar3hatA jAtA hai aura bhaviSyameM tIrthakaradevakA samavasaraNa tathA gaNadharAdi saMta-dharmAtmAmoMkA yoga vagairaha dharmake uttama nimitta milate haiM, vahA~ AtmasvarUpako sAdhakara, bAhyaparigraha chor3akara, muni hokara, kevalajJAnarUpa ananta Atmavaibhavako prApta karatA hai| puNyake niSedhakI bhUmikAmeM ( arthAt vItarAgabhASako sAdhate sAdhate) bAnI ko anantagunA puNya baMdhatA hai| puNyakI rucivAle ajJAnIko jo puNya baMdhe usase puNyakA niSedha karanevAle jJAnIkI bhUmikAmeM jo puNya baMdhe vaha alaukika hotA hai jisase tIrthakara-pada mile, cakravartI-pada mile, baradeva-para mile aisA puNya ArAdhaka jIvako hI hotA hai, rAgakI ruci ghAle virAdhakako aisA puNya nahIM ba~dhatA / aura puNyakA phala Ave naba bhI jJAnI una saMyogoMko anuSa-bhaNabhaMgura bijalI jaise capala jAnakara unakA tyAga karatA hai, aura bhava aise sukhadhAma AtmAko sAdhane hetu sarvasaMgatyAgI muni hotA hai aura mobhako sAdhatA hai| pahalese hI dAnakI bhAvanA dvArA rAga ghaTAyA thA usase Age bar3hate bar3hate sarvamaMga chor3akara muni hotA hai / parantu pahalese hI gRhasthapane meM dAnAdi dvArA thor3A bhI gaga ghaTAte jisase nahIM banatA, rAgarahita svabhAva kaga hai vaha lakSya meM bhI nahIM letA. vaha sarva rAgako chor3akara munipanA kahA~se legA ?-isa apekSAse mobhakA prathama kAraNa dAna kahA gayA hai| mAnI jAnatA hai ki, eka to lakSmI ityAdi bAhyasaMyogameM merA sukha jarA bhI nahIM; phira saMyoga bhaNabhaMgura hai, aura usakA AnA-jAnA to pUrvake puNya-pApake AdhIna hai| puNya ho to, dAmameM kharca karanese lakSmI samApta nahIM hotI, aura puNya samApta ho to lAla upAya dvArA bhI vaha rahatI nhiiN| aisA mAnate huye yaha mahApuruSa dhana vagairaha chor3akara muni hotA hai; aura sarva paripraha chor3akara munipanA na lete bane tabataka usakA upayoga dAnAdimeM karatA hai| isa prakAra tyAga athavA dAna-ye do hI lakSmIke upayogake uttama mArga hai| ajJAnI to pariprahameM sukha mAnanese usakI mamatA karake use sAthameM hI rakhanA cAhatA hai| " jitanA bar3he parigraha utanA bar3he sukha" -aisI ajJAnIko bhramaNA hai| jAnI jAnatA hai ki jitanA paripraha chuTe utanA sukha mAtra vAyatyAgako bAta nahIM: aMdarakA moha chaTe taba parigraha chUTA kahanemeM maataa|
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ [bhASAdharma sAla mahA, caitanyakA AnandanidhAna jisane dekhA use rAgake phalampa bAhya vaibhava to tuNatulya lagatA hai| RSabhadeva bhagavAnakI stutimeM pananaMdI svAmI kahate haiM ki aho mAya! divyadhvani dvArA Apane AtmAke acintya nidhAnako sparUpase batAyA, to maba isa jagatmeM aisA kauna hai ki usa nidhAnake khAtira isa rAjapATake nidhAnako tRNasamAna samajhakara na tyAge?-aura caitanyanidhAnako na sAdhe! dekho to, bAhubalI jaise balavAna yoddhA gaja. sampadA chor3akara isa prakAra cale gaye ki pIche phirakara bhI nahIM dekhA ki rAjyakA kyA hAla hai ! caitanyakI sAdhanAmeM adigarUpase aise lIna hue ki khar3e khar3e hI kevala. jJAna prApta kara liyaa| zAMtinAtha, kunthunAtha, arahanAtha jaina cakravartI-tIrthakara vaise hI bhagtacakravartI, pANDava Adi mahApuruSa bhI kSaNamAtrameM rAjya vaibhava chor3akara muni hue; unake jIvanameM prArambhase hI bhinnatAkI bhAvanAkA gholana thA / ve rAgase aura rAjase pahale ho se alipta the, isaliye kSaNabharameM ho jisaprakAra sarpa kAMcalI utAratA hai usI prakAra ke rAjya aura rAga donoMko chor3akara muni hue aura unhoMne svarUpakA sAdhana kiyaa| ajJAnIko to sAdhAraNa paripraha kI mamatA chor3anI bhI kaThina par3atI hai| cakravartIkI sampadAko to kyA bAta ! parantu unhoMne caitanyasukhake sAmane use bho tuccha samajhakara eka bhaNameM chor3a dii| isaliye kavi kahate haiM ki chayAnave hajAra nAra chinakameM dInI chAra; are mana ! tA nihAra, kAhe tU Darata hai ? chahoM khaNDakI vibhUti chAMr3ata na bera kInIM, camU caturaMgana soM neha na dharata hai| nau nidhAna Adi je caudaha ratana tyAga, deha setI neha tor3a vana vicarata hai; aiso vibhau nyAgata vilamba jina kInhIM nAhI, tere kaho ketI nidhi ? soca kyoM karata hai ? mare, lakSmI aura jIvana atyanta hI asthira hai, usakA kyA bharosA ? lakSmIkA dUsarA nAma 'capalA' kahA hai, kyoMki vaha indradhanuSa jaisI capala hai-kSaNabhaMgura hai|
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakavarma-prakAza ] hai| lakSmI kaba calI jAvegI aura jIvana kaba samApta ho jAvegA isakA koI bharosA nahIM, kalakA karor3apati athavA rAjA-mahArAjA Aja bhikhArI bana jAtA hai, bhAjakA nirogI dUsare kSaNa mara jAtA hai, subaha jisakA rAjyAbhiSeka huA saMdhyA samaya usakI hI citA dekhane meM AtI hai| bhAI, ye to saba adhruva hai, isaliye dhruva caitanyasvabhAvako dRSTimeM lekara isa lakSmI AdikA moha chor3a / dharmI zrAvaka athavA jijJAsu gRhastha apanI vastumeMse zaktianusAra yAcakoMko icchita dAna dekheM / dAna yogya vastukA hotA hai, ayogya vastukA dAna nahIM hotA / laukika kathAoM meM AtA hai ki kisI rAjAne apane zarIrakA mAMsa kATakara dAnameM diyA, athavA amuka bhaktane apane kisI eka putrakA mastaka dAna meM diyA,-parantu yaha vastu dharmase viruddha hai, yaha dAna nahIM kahalAtA, yaha to kudAna hai| dAna denevAloMko bho yogya-ayogyakA viveka honA cAhiye / jo ki AdaraNIya dharmAtmA Adiko AdarapUrvaka dAna deveM, aura anya dIna duskhI jIvoMko karuNAbuddhise dAna deveM / dharmIko aisI bhAvanA hotI hai ki mere nimittase jagatameM kisI prANIko duHkha na ho| sarva prANiyoMke prati ahiMsAbhAvarUpa abhayadAna hai / aura zAstradAna AdikA varNana bhI pUrvameM ho gayA hai| aise dAnako mokSakA prathama kAraNa kahA gayA hai| ___ praznaH-mokSakA mUla to samyagdarzana hai, to yahA~ dAnako mokSakA prathama kAraNa kaise kahA? ___ uttaraH-pahale prArambhameM sarvakSakI pahacAnakI bAta ko thI, usa sahitako yaha bAta hai| usI prakAra zrAvakako prathama bhUmikAmeM dharmakA ullAsa aura dAmakA mAva avazya hotA hai use batAneke liye vyavahArase use monakA prathama kAraNa kahA hai| itanA rAga ghaTAnA bhI jise nahIM ruce vaha mokSamArgameM kaise AvegA ? vItarAgadRSTipUrvaka jitanA rAga ghaTA utanA mokSamArga hai| pahale dAnAdimeM rAga ghaTAnA sIkhegA to Age bar3hakara munipanA levegA aura mokSamArgako sAdhegA / isa apekSAse dAnako mokSakA prathama kAraNa kahA hai-aisA samajhanA /
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28] [ bhAvakadharma-prakAza @@Gee GEECCC ......................[17]ommen......... manuSyapanA prApta karake yA to muni ho, yA dAna de .................... ......... . ..... (r)(r)(r)(r)(r)(r)(r)(r)(r)(r)(r)(r)pha 7000000000000 - jainadharmakA caraNAnuyoga bhI alaukika hai / dravyAnuyogake adhyAtma kA aura caraNAnuyogake pariNAmakA mela hotA hai / dRSTi sudhare aura * pariNAma cAhe jaise huA kareM aisA nahIM banatA / adhyAtmakI dRSTi ho 7 vahA~ deva-gurukI bhakti, dAna, sAdharmIke prati vAtsalya Adi bhAva - sahaja Ate hI haiN| zrAvakake antarameM munidazAkI prIti hai isaliye OM hamezA tyAgakI ora lakSa rahA karatA hai, aura munirAjako dekhate 7 - hI bhaktise usake roma-roma ullasita ho jAte haiN| bhAI ! aisA * manuSya-avatAra milA hai to mokSamArga sAdhakara ise saphala kara / & 00000000 0 0000000000000 AvakadharmakA varNana sarvakSakI pahicAnase zurU kiyA thA, usameM yaha dAnakA prakaraNa cala rahA hai| usameM kahate haiM ki aisA durlabha manuSyapanA prApta karake jo mokSa kA udyama nahIM karatA arthAt munipanA bhI nahIM letA aura dAnAdi bhAvakadharmakA bhI pAlana nahIM karatA, vaha to mohabaMdhanameM ba~dhA huvA hai ye mokSaprati nodhatAH munubhave labdhepi durbuddhayaH te tiSThati gRhe na dAnamiha cet tanmohapAzo dRDhaH / matvedaM gRhiNA yadi vividha dAnaM sadA dIyatAM tatsaMsArasaritpati prataraNe potAyate nizcitaM // 17 // aisA uttama manuSyabhava prApta karake bhI jo kubuddhi jIva mokSakA udyama nahIM karatA aura gRhasthapanemeM rahakara dAna bhI nahIM detA usakA gRhasthapanA dRr3ha mohapAzake samAna hai| aisA samajhakara gRhasthake liye apanI zakti anusAra vividha prakAra dAna denA sadA kartavya hai, kyoMki gRhasthako to dAna saMsArasamudrase tiraneke liye nizcit jahAjake samAna hai|
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza prathama to aise manuSyapaneko pAkara muni hokara mokSakA sAkSAt ucama karanA cAhiye / utanI zakti na hove to gRhasthapane meM rahakara dAna to jarara karanA cAhiye / itanA bhI jo nahIM karate aura saMsArake mAtra pApameM hI lage rahate haiM ye to tIva moha. ke kAraNa saMsArakI durgatimeM kaSTa uThAte haiN| isase bacane ke liye dAna uttama jahAjake samAna hai| dAnameM deva-guru-zAstrake prasaMgakI mukhyatA hai, jisase usameM dharma. kA saMskAra banA rahe aura rAga ghaTatA jAve / tathA Age jAkara munipanA hokara vaha mokSamArgako sAdha ske| zrAvakake antaHkaraNameM munidazAkI prIti hai isaliye hamezA tyAgakI ora lakSa rahA karatA hai; munirAjako dekhate hI bhaktise usako roma roma pulakita ho jAte haiN| munipanAkI bhAvanAkI bAteM kare aura abhI rAga thor3A bhI ghaTAnekA ThikAnA na ho, lobhAdi asIma ho aise jIvako dharmakA sabA prema nhiiN| dharmoM jIva muni athavA arjikA na ho sake to bhale hI gRhavAsameM rahatA ho, parantu gRhavAsameM rahate huye bhI isakI mAtmAmeM kitanI udAsInatA hai ! are, yaha manuSya avatAra milA hai, jainadharmakA aura satsaMgakA aisA uttama yoga milA hai to AtmAko sAdhakara mokSamArga dvArA usako saphala kr| jo saMsArake mohameM hI jIvana bitAtA hai usake badale Antarika prayatna dvArA mAtmAmeM se mAla bAhara nikAla, mAtmAkA vaibhava pragaTa kara ! baitanyanidhAnake sAmane jagatake anya sabhI nidhAna tuccha haiN| ahA, saMtoMne isa caitanidhAnako spaSTa rUpase dikhA diyA; use sAdhakara, parigraha chor3akara isa caitanya khajAneko na leve aisA mUrkha kauna hai? caitanyanidhAnako dekhaneke pazcAt bAharake mohameM lagA rahe aisA mUrya kauna hai? karor3oM rupayA dene para bhI jisa bhAyujyakA eka samaya bhI bar3ha nahIM sakatA aise isa kiMmatI manuSya jovanako jo vyartha gamAte haiM aura janma-maraNake maMtakA upAya nahIM karate ve durbuddhi haiN| bhAI, isa AtmAko sAdhanekA avasara hai| tere bajAnemese jitanA baibhava nikale utanA nikAle aisI bAta hai,| are, isa avasarako kauna bodhe? mAnandakA bhaMDAra khule to Anandako kauna na keve ? bar3e bar3e pakavatiyoMne maura masyAyu rAjakumAroMne isa caitanya-khajAneko lene hetu bAharake bajAneko chor3achor3akara banameM gamana kiyA aura aMtarameM dhyAna karake sarvapadake bhacintya khajAne ko bolA, unhoMne jIvana saphala kiyaa| isaprakAra dharmAtmA to mAtmAkA mAnanda-bajAnA kaise bar3e usImeM hI ucamI hai| jo durbuddhi jIva aisA udyama nahIM karatA, tRSNAkI tIvratAse paripraha hI ikaTThA kiyA karatA hai usakA to jIvana vyartha hai| dAnake binA pahastha to morakI jAlameM
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100] [ bhAvakadharma-prakAza phaMse hueke samAna hai| jisa prakAra rasanA-indriyakI tIvra lolupI machalI jAlameM phasa jAnI hai aura duHkhI hotI hai, usI prakAra tIva lolupI gRhastha mithyAtva-mohakI jAlameM pha~sA rahatA hai aura saMsArabhramaNameM duHkhI hotA hai| aise saMsArase bacane hetu dAna naukAsamAna hai| ataH gRhasthoMko apanI Rddhike pramANameM dAna karanA caahiye| "Rddhike pramANameM" kA artha kyA? lAkhoM-karor3oMkI sampattimeM se pAMcadama rupayA kharce-vaha koI Rddhike pramANameM nahIM kahA jA sakatA / athavA anya koI karor3apatine pA~ca hajAra varca kiye aura maiM to usase kama sampatti vAlA haiataH mujhe to umase kama kharca karanA cAhiye-aisI tulanA na kare / mujhe to mere rAga ghaTAne hetu karanA hai nA ? usameM dusarekA kyA kAma hai ? praznaH-hamAre pAsa ochI sampatti hove to dAna kahA~se kareM ? uttaraH-bhAI, vizeSa sampati hove to hI dAna hove aisI koI bAta nhiiN| aura tU tere saMsArakAryo meM to kharca karatA hai ki nahIM ? to dharmakAryameM bhI ullAsapUrvaka moThI sampattimeM se terI zakti pramANa svarca kara / dAnake binA gRhasthapanA niSphala hai| are, mokSakA udyama karanekA yaha avasara hai| usameM sabhI rAga na chuTe to thor3A rAga to ghaTA! mokSa hetu to sabhI rAga chor3ane para mukti hai: dAnAdi dvArA thor3A rAga bhI ghaTAte tujhase jo nahIM banatA to mokSakA udyama tU kisa prakAra karegA? ahA, isa manuSyapane meM AtmAmeM rAgarahita jJAnadazA pragaTa karanekA prayatna jo nahIM karatA aura pramAdase viSaya-kaSAyoMmeM hI jIvana bitAtA hai vaha to mUdabuddhi manuSyapanA kho detA hai-bAdameM use pazcAtApa hotA hai ki are re! manuSyapane meM hamane kucha nahIM kiyA! jise dharmakA prema nahIM, jisa gharameM dharmAtmAke prati bhaktike ullAsase tana-mana-dhana nahIM lagAyA mAtA vaha vAstavameM ghara hI nahIM hai parantu mohakA piMjarA hai, saMsArakA jelakhAnA hai| dharma kI prabhAvanA aura dAna dvArA hI gRhasthapanekI saphalatA hai / munipanemeM rahate hue tIrthakarako athavA anya mahAmuniyoMko AhAradAna dene para ratmavRSTi hotI hai-aisI pAtradAnakI mahimA hai| ekabAra mAhAradAnake prasaMgameM eka dharmAtmAke yahAM ratnavRSTi huI, use dekhakara kisIko aisA dubhA ki maiM bhI dAna deU~ jisase mere yahAM bhI ratna baraseM / -aiso bhAvanAsahita AhAradAna diyA, AhAra daMtA jAye aura bhAkAzako ora dekhatA jAve ki aba mere mAMganameM ratna baraseMge; parantu kucha nahIM brsaa| dekhiye, ise dAna nahIM kahate; isameM mUDa
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakadharma-prakAza ] [ 201 jIvake lobhakA poSaNa hai| dharmI jIva dAna deve usameM to use guNoMke prati pramoda hai aura rAga ghaTAnekI bhAvanA hai| pahale mUrkhatAvaza kudeva- kuguru para jitanA prema thA usakI apekSA adhika prema yadi macce deva - guruke prati na Ave to usane sacce deSaguruko vAstava meM pahicAnA hI nahIM, mAnA nahIM, vaha deva-gurukA bhakta nahIM; use to sattAsvarUpameM kulaTA- strI samAna kahA hai / dekhiye, isa jainadharmakA caraNAnuyoga bhI kitanA alaukika hai ! jaina zrAvakake AcaraNa kisa prakAra hoveM usakI yaha bAta hai| rAgakI mandatAke AcaraNa binA jaina zrAvakapanA nahIM bntaa| eka rAgake aMzakA kartRtva bhI jisakI dRSTimeM rahA nahIM aise AcaraNa meM rAga kitanA maMda par3a jAtA hai ! pahale jaise hI rAga-dveSa kiyA kare to samajhanA ki isakI hoTameM koI apUrvatA nahIM AI, isakI ruci meM koI parivartana nahIM huA / ruci aura dRSTi badalate hI sArI pariNatimeM apUrvatA A jAtI hai, pariNAmakI uthalaputhala ho jAtI hai / isaprakAra dravyAnuyogake adhyAtmakA aura caraNAnuyoga ke pariNAmakA mela hotA hai / dRSTi sudhare aura pariNAma cAhe jaise huA kareM aisA nahIM banatA / deva guruke prati bhakti, dAna vagairaha pariNAmakI mandatAkA jisako ThikAnA nahIM hai use to dRSTi sudhAranekA prasaMga nahIM / jijJAsukI bhUmikAmeM bhI saMsArako taraphake pariNArmokI atyaMta hI mandanA hA jAtI hai aura dharmakA utsAha bar3ha jAtA hai / dAnAdike zubhapariNAma mokSake kAraNa haiM- aisA caraNAnuyogameM upacArase kahA jAtA hai, parantu usameM svasanmukhatA dvArA jitane aMza gagakA abhAva hotA hai utane aMza mokSakA kAraNa jAnakara dAnako upacArase mokSakA kAraNa kahA isaprakAra paramparAse vaha makSikA kAraNa hogA, parantu kise ? jo zubharAga meM dharma mAnakara nahIM aTake use / parantu zubhagagako hI jo kharekhara mokSakA kAraNa mAnakara aTaka jAvegA usake liye to vaha upacAra se bhI mokSamArga nahIM / vItarAgI zAstroMkA koI bhI upadeza rAga ghaTAne hetu hI hotA hai, rAgake poSaNa hetu nahIM hotA / addo, jise apanI AtmAkA saMsArase uddhAra karanA hai use saMsArale uddhAra karanekA mArga batAne vAle deva-guru- dharmake prati parama ullAsa AtA hai / jo bhavase pAra ho gaye unake prati ullAsase rAga ghaTAkara svayaM bhI bhavase pAra honeke mArgameM Age bar3hatA hai| jo jIva saMsArase pAra honekA icchuka hove use kudeva, kaguru, kuzAstrake prati prema AtA hI nahIM, kyoMki unake prati prema to saMsArakA hI phAraNa hai|
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ [bhAvakadharma-prakAza pramaH-sacce deva-guruke prati prema karanA bhI to rAga hI hai nA? uttaraH-yaha satya hai, parantu sacce deva-guruko pahicAna sahita unake taraphakA rAga saberekI lAlimA jaisA hai. usake bAda thor3e samayameM hI vItarAgatAse jagamagAtA huA sUrya udaya hogaa| aura kudeva AdikA rAga to sandhyAkI lAlimA jaisA hai, usake pazcAt andhakAra hai arthAt saMsArabhramaNa hai| jahA~ dharmake prasaMgameM Apatti par3e vahA~ tana-mana-dhana arpaNa karanemeM dharmI cUkatA nahIM; use kahanA nahIM par3atA ki bhAI! tuma aisA karo nA! parantu saMgha para, dharma para athavA sAdharmI para jahA~ mApattikA prasaMga Ave aura AvazyakatA par3e vahA~ dharmAtmA apanI sArI zaktike sAtha taiyAra hI rahatA hai| jisaprakAra raNa-saMgrAmameM rAjapUtakA zaurya chipatA nahIM usI prakAra dharma-prasaMgameM dharmAtmAkA utsAha chipA nahIM rhtaa| dharmAtmAkA dharmaprema aisA hai ki dharmaprasaMgameM usakA utsAha chipA nahIM ra sakatA; dharmakI rakSA khAtira athavA prabhAvanA khAtira sarvasva svAhA karanekA prasaMga mAve to bhI pIche mur3akara nahIM dekhe| aise dharmotsAhapUrvaka dAnAdikA bhAva bhAvakako bhava-samudrase pAra hone hetu jahAja samAna hai| ataH gRhasthoMko pratidina dAna denA caahiye| -isa prakAra dAnakA upadeza diyA gayA. aba jinendrabhagavAnake darzanakA vizeSa upadeza diyA jAtA hai|
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ [106 bhASA-prakAza ................... [18] ........ jinendra-darzanakA bhAvabharA upadeza ... ......... bhagavAnakI pratimA dekhate hI 'aho, aise bhagavAna !' isa prakAra eka bAra bhI jo majadevake yathArtha svarUpako lakSagana karale to kahate haiM ki bhavase terA ber3A pAra hai / prAtaHkAla bhagavAnake darzana dvArA apane iSTa-dhyeyako smaraNa karake bAdameM hI zrAvaka dUsarI pravRtti kare / isI prakAra svayaM bhojana karaneke pUrva munivaroMko yAda kare ki ahA, koI santa-munirAja athavA dharmAtmA mere AMganameM padhAreM aura bhakti-pUrvaka unheM bhojana karA karake poche maiM bhojana karUM / deva-gurukI bhaktikA aisA pravAha zrAvakake hRdayameM bahanA cAhiye / bhAI prAtaHkAla uThate hI tujhe vItarAga bhagavAna ko yAda nahIM AtI, dharmAtmA santa-muni yAda nahIM Ate aura saMsArake avAra, vyApAra-dhandhA athavA strI AdikI yAda AtI hai, to tu hI vicAra ki nerI pariNati kisa ora jA rahI hai? bhagavAn sarvazadevakI zraddhA pUrvaka dharmI dhAvakako pratidina jinendradevake darzana, svAdhyAya, dAna Adi kArya hote haiM usakA varNana cala rahA hai| usameM sAtavIM gAthAse prArambha karake satrahavIM gAthA taka aneka prakArase dAna kA upadeza kiyA / jo jIva jinendradevake darzana-pUjana nahIM karatA tathA muniyaroMko bhaktipUrvaka dAna nahIM detA usakA gRhasthapanA pattharakI naukAke samAna bhava-samudrame hubonevAlA hai -aisA maba kahate haiM nityaM na vilokyate jinapatiH na smayate nAya'te na stuyeta na dIyate munijane dAnaM ca bhalyA param / sAmadhye sati yadgRhAzramapadaM pASANanAvA samaM tatrasvA bhavasAgaretiviSame majani nazyanti ca // 18 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104) [zrAvakadharma-prakAza sAmarthya hote hue bhI jo gRhastha hamezA parama bhaktise jinanAthake darzana nahIM karatA, arcana nahIM karatA aura stavana nahIM karatA, usI prakAra parama bhaktise munirAjoMko dAna nahIM detA, usakA gRhasthAzramapada pantharakI nAvake samAna hai| usa pattharakI naukAke samAna gRhamthapadameM sthita huvA vaha jIva atyanta bhayaMkara bhavasAgarameM ikhatA hai aura naSTa hotA hai| jinendradeva-sarvakSaparamAtmAkA darzana, pUjana usa zrAvakake hamezAke kartavya haiN| pratidinake chaha karnavyoMmeM bhI sabase pahalA karttavya jinadevakA darzana-pUjana hai| prAtaHkAla bhagavAnake darzana dvAga nijake dhyeyarUpa iSTapadako smaraNa karake pazcAt hI zrAvaka dUsarI pravRtti kare / isI prakAra svayaM bhojanake pUrva munivaroMko yAda karake ahA, koI santa-munirAja athavA dharmAnmA mere A~ganameM padhAreM to bhaktipUrvaka unheM bhojana dekara pazcAt meM bhojana karU~ / isa prakAra zrAvakake hRdayameM deva-guruko bhaktikA pravAda bahanA cAhiye / jisa gharameM aisI deva-gurukI bhakti nahIM vaha ghara to pattharako naukAke samAna DUbanevAlA hai| chaThe adhikArameM ( zrAvakAcAra-upAsakasaMskAra gAthA 35 meM ) bhI kahA thA ki dAna binA gRhasthAzrama pattharako naukAke samAna hai / bhAI ! prAtaHkAla uThate hI tujhe vItarAga bhagavAnakI yAda nahIM AtI dharmAtmA-saMta-muni yAda nahIM Ate aura saMsArake akhabAra, vyApAra-dhaMdhA athavA strI mAdikI yAda AtI hai to tU hI vicAra ki terI pariNati kisa tarapha jA rahI hai ?-saMsAra kI tarapha yA dharmakI tarapha ? AtmapremI ho usakA to jIvana hI mAno deva-gurumaya ho jAtA hai| 'haratAM pharatAM pragaTa hari dekhuM re... mAruM jIvyuM saphaLa taba lekhu re...' paMDita banArasIdAsajI kahate hai ki jinapratimA jinasArakhI' jinapratimAmeM jinavaradevakI sthApanA hai, usa parase jinavaradevakA svarUpa jo pahicAna letA hai, uttIprakAra jinapratimAko jinasamAna hI dekhatA hai usa jIvakI bhavasthiti atialpa hotI hai, alpakAlameM vaha mokSa prApta karatA hai| 'SaTkhaNDAgam' (bhAga 6 pRSTha 427) meM bhI jinendradarzanako samyaktvakI utpattikA nimitta kahA hai tathA usase nikhata aura nikAcitarUpa mithyAtva Adi karmasamUha bhI naSTa ho jAte hai aisA kahA hai| isakI rubimeM vItarAgI-sarvasvabhAva priya lagA hai aura saMsArakI ruci ise chUTa gaI hai, isaliye nimittameM bhI aise vItarAmAnimittake prati use bhaktibhAva uchalatA hai|
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza ] jo paramabhaktise jinendra-bhagavAnakA darzana nahIM karatA, to isakA artha yaha humA ki ise vItarAgabhAva nahIM rucatA, aura tiranekA nimitta nahIM rucatA; parantu saMsArameM DUbanekA nimitta rucatA hai| jaisI ruci hotI hai vaise viSayakI tarapha ruci jAye binA nahIM rhtii| isaliye kahate haiM ki vItarAgI jinadevako dekhate hI jise antara meM bhakti nahIM ullasatI, jise pUjA-stutikA bhAva nahIM utpanna hotA vaha gRhastha samudra ke bIca pattharako nAvameM baiThA hai| niyamasArameM panaprabhu muni kahate haiM kihe jIva! bhavabhayabhedini bhagavati bhavataH kiM bhaktiratra na zamasti ? tarhi bhavAmbudhimadhyagrAhamukhAntargato bhavasi // 12 // bhavabhayako chedana karane vAle aise ina bhagavAnake prati kyA tujhe bhakti nahIM ?yadi nahIM to tU bhavasamudrake bIca magarake mukhameM hai| - NIK bhakti naukA M MDM AlambanaM bhavajale patatAM janAnAma: are, bar3e-bar3e muni bhI jinendradevake darzana aura stuti karate haiM aura yadi tujhe aisA bhAva nahIM AtA aura ekamAtra pApameM hI racApacA rAtA hai to tU bhavasamudra meM iba jAvegA, bhAI ! isaliye tujhe isa bhavaduHkhake samudra meM nahIM banA ho aura isase tiranA ho to saMsArake taraphako terI ruci badalakara vItarAgI deva-gurukI tarapha tere pariNAmako lagA; ve dharmakA svarUpa kyA kahate haiM use samajha, unake kahe hue AtmasvarUpako rucimeM le; to bhavasamudrameMse terA chuTakArA hogaa| 14
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ [bhAvakadharma-prakAza bhagavAnakI mUrtimeM 'yaha bhagavAna haiM'-aisA sthApanAnikSepa vAstavameM samyA. dRSTiko hI hotA hai| kyoMki, samyagdarzanapUrvaka pramANazAna hotA hai, pramANapUrvaka samyaknaya hotA hai, aura nayake dvArA saJcA nikSepa hotA hai| nikSepa naya binA nahIM, naya pramANa binA nahIM aura pramANa zuddhAtmAkI dRSTi vinA nhiiN| aho, dekho to sahI, yaha vastusvarUpa ! jainadarzanakI eka hI dhArA calI jA rahI hai| bhagavAnkI pratimA dekhate hI 'aho, aise bhagavAna !' aisA eka bAra bhI jo sarvazadevakA yathArtha svarUpa lakSagata kara liyA, to kahate haiM ki bhavase terA ber3A pAra hai ! yahI ekamAtra darzana karanekI bAta nahIM kI, parantu prathama to 'parama bhakti' sahita darzana karaneko kahA hai, usI prakAra arcana (pUjana ) aura stuti karaneko bhI kahA hai| sacco pahicAna pUrvaka hI parama bhakti utpanna hotI hai, aura sarvatradevakI saccI pahicAna ho vahA~ to AtmAkA svabhAva lakSagata ho jAtA hai, arthAt use dIrghasaMsAra nahIM rahatA hai| isa prakAra bhagavAnake darzanakI bAtameM bhI gaharA rahasya hai| mAtra Upara se mAna le ki, sthAnakavAsI loga mUrtiko nahIM mAnate aura hama digambara jaina arthAt mUrtiko mAnane vAle haiM, aise rUr3higata bhAvase darzana kare, usameM saccA lAbha nahIM hotA, saryakSadevakI pahacAna sahita darzana kare to hI saccA lAbha hotA hai| (yaha bAta "sattAsvarUpa" meM bahuta vistArase samajhAI hai) ____ are bhAI ! tujhe AtmAke to darzana karanA nahIM AtA aura AtmAke svarUpa ko dekhane hetu daparNasamAna aise jinendradevake darzana bhI tU nahIM karatA to tU kahA~ jAvegA bhaiyA ! jinendrabhagavAnake darzana-pUjana bhI na kare aura tU apaneko jaina kahalAve, ye terA jainapanA kaisA? jisa gharameM pratidina bhaktipUrvaka deva-guruke darzana-pUjana hote haiM, munivaroM Adi dharmAtmAoMko AdarapUrvaka dAna diyA jAtA hai-vaha ghara dhanya hai; aura isake binA ghara to smazAnatulya hai| are, vItarAgI santa isase adhika kyA kareM ? aise dharmarahita gRhasthAzramako to he bhAI! samudra ke gahare pAnImeM tilAMjali de denA! nahIM to yaha tujhe ibo degA! dharmI jIva pratidina jinendra bhagavAna ke darzanAdi karate haiN| jisa prakAra saMsArakA rAgI jIva strI-putrAdike mu~hako athavA citrako premase dekhatA hai, usI prakAra dharmakA rAgI jIva vItarAga-pratimAkA darzana bhaktisahita karatA hai| rAgakI itanI dazA badalate bhI jisase nahIM banatI yaha vItarAgamArgako kisa prakAra sAdhegA ? jisa prakAra priya putra-putrIko na dekhe to mAtAko baina nahIM par3atA, athavA mAtAko na dekhe to
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAparva-prasAdha] bAlakako baina nahIM par3atA, usI prakAra bhagavAna ke darzana binA dharmAtmAko baina nahIM pdd'taa| "are re, Aja mujhe paramAtmAke darzana na huve, Aja maiMne mere bhagavAnako nahIM dekhA, mere priya nAthake darzana Aja mujhe nahIM mile!" isaprakAra dharmIko bhagavAnake darzana binA caina nahIM pdd'taa| (celanA rAnIko jisa prakAra zreNikake rAjyameM pahale caina nahIM par3atA thA: usI prakAra / ) antarameM apane dharmakI lagana hai aura pUrNadazAkI bhAvanA hai isaliye pUrNadazAko prApta bhagavAnako milane hetu dhaki antarameM tIvra icchA A gaI hai: sAkSAta tIrthakarake viyogameM unakI vItarAga-pratimAko bhI jinavara samAna hI samajhakara bhaktise darzana-pUjana karatA hai, aura vItarAgake prati bahumAnake kAraNa aisI bhakti-stuti karatA hai ki dekhanevAloMke roma-roma pulakita ho jAte haiN| isaprakAra jinendradevake darzana, munivaroMkI sevA, zAsasvAdhyAya, dAnAdimeM zrAvaka pratidina lagA rahatA hai| yahA~ to munirAja kahate haiM ki zakti hone para bhI pratidina jo jinadevaka darzana nahIM karatA vaha bhAvaka hI nahIM: vaha to pattharakI naukAmeM baiThakara bhavasAgarameM DUbatA hai| to phira vItarAga-pratimAke darzana-pUjanakA jo niSedha kare usakI to bAta hI kyA karanA !-isameM to jinamArgakI ativirAdhanA hai| are, sarvakSako pUrNa paramAtmadazA pragaTa ho gaI vaisI paramAtmadazAkA jise prema hove, use unake darzanakA ullAsa Aye binA kaise rahe ? vaha to pratidina bhagavAnake darzana karake apanI paramAtmadazArUpa dhyeyako pratidina tAjA rakhatA hai| bhagavAnake darzanakI taraha munivaroM ke prati bhI dharmIko parama bhakti hotI hai| bharata cakravartI jaise mahAna bhI AdarapUrvaka bhaktise muniyoMko AhAradAna dete the, aura apane A~ganameM muni padhAreM usa samaya apaneko dhanya mAnate the| ahA ! mokSamArgI munike darzana bhI kahA~ !!-yaha to dhanyabhAgya aura dhanya ghar3I! munike virakAlameM bar3e dharmAtmAoMke prati bhI aisA bahumAnakA bhAva AtA hai ki aho, dhanyabhAgya, mere A~ganameM dharmAtmAke caraNa par3e ! aise dharmake ullAsase dharmI dhAyaka mosamArgako sAdhatA hai; aura jise dharmakA aisA prema nahIM yaha saMsArameM ikhatA hai| koI kahe ki mUrti to pASANa kI hai !-parantu bhAI, isameM zAnabalase paramAtmAkA nikSepa kiyA hai ki-" yaha paramAtmA hai|"-is nikSepakA inkAra karanA jJAnakA hI inkAra karane jaisA hai| jinabimba-darzanako to samyagdarzanakA nimitta ginA hai, usa nimittakA bhI jo niSedha kare use samyagdarzanakA bhI bAna nhiiN| samantabhadra svAmI kahate hai ki
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508] [bhAvakadharma-prakAza hameM terI stutikA vyasana par3a gayA hai| jisa prakAra vyasanI manuSya apane vyasanakI vastuke binA nahIM raha sakatA, usI prakAra sarvazake bhaktoMko stutikA vyasana hai isaliye bhagavAnakI stuti-guNagAna binA ve nahIM raha skte| dharmAtmAke hadayameM sarvadevake guNagAna citrita ho gaye haiN| ahA, sAkSAt bhagavAnako dekhanA mile yaha to dhamya ghar3I hai! kundakundAcArya jaisoMne videhameM jAkara sImandharanAthako sAkSAt dekhaa| inakI to kyA bAta! abhI to yahA~ aisA kAla nhiiN| are tIrthaMkaroMkA viraha, kevaliyoMkA viraha, mahAna saMta-muniyoMkA bhI viraha-aise kAlameM jinapratimAke darzanase bhI dharmI jIva bhagavAnake svarUpako yAda karatA hai| isI prakAra vItarAga jinamudrAko dekhanekI jise umaMga na ho vaha jIva saMsArakI tIvra ruciko lekara saMsAra-sAgarameM DUbane vAlA hai| vItarAgakA bhakta to vItarAgadevakA nAma sunate hI aura darzana karate hI prasanna ho jAtA hai| jisa prakAra sajjana vinayavanta putra roja sabere mAtA-pitAke pAsa jAkara vivekase caraNasparza karatA hai, usI prakAra dharmI jIva prabhuke pAsa jAkara bAlaka jaisA hokara, vinayase pratidina dharmapitA jinendrabhagavAnake darzana karatA hai, unakI stuti-pUjA karatA hai| munivaroMko bhaktise AhAradAna karatA hai| pesI vItarAgI deva-gurukI bhaktike binA jIva mithyAtvakI nAvameM baiThakara cAra gatike samudra meM DUbatA hai aura bahumUlya manuSya-jIvanako naSTa kara DAlatA hai| ataH dharmake premI jIva deva-gurukI bhaktike kAryoM meM hamezA apane dhanakA aura jIvanakA sadupayoga kareM-aisA upadeza hai| -saprakAra bhAvArya jinendradevake darzanakA tathA dAnakA upadeza dekara aba dAtAkI prazaMsA karate hai|
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza . . . tute ...........[19]....... dharmAtmA isa kaliyugake kalpavRkSa haiM HEREBEBEBEESEBERRIES AcArya kahate haiM ki puNyaphalarUpa cintAmaNi AdikI mahimA hameM nahIM; hameM to yaha dAtA hI uttama gagatA hai ki jo dharmakI ___ ArAdhanA sahita dAna karatA hai...apanI zakti hote hue bhI dharmakArya ruke aisA dharmI jIva dekha nahIM sktaa| RSSHRERESENTATERESTING dharmAtmA-zrAvaka dAnAdi dvArA isa kAlameM kalpavRkSa mAdikA kArya karate haiM, pesA aba kahate haiM: cintAratna-muradru-kAmamurabhi-sparzopalAcA bhuvi khyAtA eva paropakArakaraNe dRSTA na te kenacit , tairatropakRtaM na keSucidapi mAyo na saMbhAvyate tatkAryANi punaH sadaiva vidadhat dAtA paraM dRzyate // 19 // jagatmeM cintAmaNi, kalpavRkSa, kAmadhenu aura pArasa patthara paropakAra karane meM prasiddha hai, parantu yahA~ upakAra karate hue unako kisIne nahIM degA, usImakAra unhoMne kisIko upakRta nahIM kiyA aura yahA~ unakI saMbhAvanA bhI prAyaH nahIM hai| parantu dAtAra akelA manovAMchita dAnase sadeva isa cintAmaNi mAdikA kAma karate hue dekhane meM AtA hai| ataH sacA dAtA puruSa hI una cintAmaNi mAdi padArthose uttama hai| dharmAtmAke liye paramArtharUpase cintAmaNi to apanI AtmA hai ki jisake cintanase kevalajJAna aura samyagdarzana Adi nidhAna pragaTa hote haiN| isa baitanyacintAmaNi
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Pto] [ zrAvaka-prakAza sAmane bAharake cintAmaNi AdikI vAMchA jJAnIko nahIM hai, jo bhI puNyake phalameM cintAmaNi, kalpavRkSa Adi vastueM hotI haiM kharI, isake cintavanale bAhya sAmagrI vastra - bhojanAdi milate haiM, parantu isake pAsase koI dharma athavA samyagdarzanAdi nahIM milatA hai| cauthe kAlameM isa bharatabhUmimeM bhI kalpavRkSa vagairaha the, samavasaraNameM bhI ve hote haiM, parantu Ajakala logoMke puNya ghaTa gae haiM isaliye ve vastue~ yahA~ dekhanemeM nahIM AtI; parantu AcAryadeva kahate haiM ki aise puNyaphalakI mahimA hameM nahIM, hameM to vaha dAtAra hI uttama lagatA hai ki jo dharmakI ArAdhanA sahita dAna karatA hai / dAnake phalameM kalpavRkSa Adi to isake pAsa sahajarUpameM AveMge / pArasakA patthara lohemeMse sonA karatA hai- isameM kyA ! - isa caitanyacintAmaNikA sparza hote hI AtmA pAmarameMse paramAtmA bana jAtA hai-aisA cintAmaNi zAnIke hAthameM A gayA hai / vaha dharmAtmA antara meM rAga ghaTAkara dharma kI vRddhi karatA hai, aura bAhyameM dharmakI vRddhi kaise ho, deva gurukI prabhAvanA aura mahimA kaise bar3he aura dharmAtmA - sAdharmIko dharmasAdhana meM kisaprakAra anukUlatA ho, aisI bhAvanA se vaha dAnakArya karatA hai| jaba AvazyakatA ho taba aura jitanI AvazyakatA ho utanA deneke liye vaha sadaiva taiyAra rahatA hai, isaliye vaha vAstava meM cintArmANa aura kAmadhenu hai / dAtA pArasamaNike samAna hai, kyoMki usake samparka meM AnevAlekI daridratA vaha dUra karatA hai / meruparvatake pAsa devakuru - uttarakuru bhogabhUmi hai, vahA~ kalpavRkSa hote haiM, ve icchita sAmagrI dete hai; vahA~ jugaliyA jIva hote haiM aura kalpavRkSase apanA jIvananirvAha karate haiM / dAnake phalameM jIva vahA~ janma letA hai| yahA~ bhI prathama - dvitIya tRtIya AremeM aise kalpavRkSa the, parantu vartamAnameM nahIM haiN| isaliye zAstrakAra kahate haiM ki ye kalpavRkSa Adi prasiddha hote hue bhI vartamAna meM yahA~ to ve kisIkA upakAra karate dekhanemeM nahIM Ate / yahA~ to dAtAra zrAvaka hI icchita dAna dvArA upakAra karatA dekhane meM AtA hai / cintAmaNi Adi to vartamAnameM zravaNamAtra haiM dikhate nahIM, parantu cintAmaNikI taraha udAratA se dAna karanevAlA dharmI - bhAbaka to vartamAna meM bhI dikhAI par3atA hai| dekho, nau sau varSa pUrva padmanaMdI munirAjane yaha rakhA hai; usa samaya aise zrAvaka the| ye padmanaMdI munirAja mahAna saMta the| vanavAsI digambara saMtoMne sarvajJake vItarAgamArga kI yathArtha praNAlIko TikA rakhA hai| digambara mubi to jainazAsanake staMbha
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvakadharma - prakAza ] [ 111 haiN| ina padmanaMdI munirAjane isa zAstrameM vairAgya aura bhaktike upadezakI relamachela kI hai, usIprakAra nizcayapaMcAzata Adi adhikAroMmeM zuddhAtmA ke adhyAtmasvarUpakA adhyayana kiyA hai / kundakundasvAmIkA dusarA nAma padmanaMdI svAmI thA / parantu ve ye padmanaMdI nahIM the, ye padmanaMdI muni to unake pIche lagabhaga hajAra varSa bAda hue| ve kahate haiM ki dAna karanevAlA uttama zrAvaka dharmAtmA cintAmaNi samAna hai / 66 saMghameM jarUra par3e athavA jinamaMdira nayA-bar3A karAnA hai / to zrAvaka kahatA hai ' kitanA kharca ?' ki savA lAkha rupayA / vaha turanta kahatA hai - yaha lo, aura uttama mandira banavAo / *** 99 isaprakAra udAratAle dAna dene vAle dharmAtmA the| isake liye ghara ghara jAkara caMdA nahIM karanA par3atA thA / apanI zakti hote hue bhI dharmakA kArya ruke vaha dharmI jIva nahIM dekha sktaa| isaliye kahate haiM ki dharmAtmA zrAvaka hI udAratAse manovAMchita dAna dene vAlA bintAmaNi- kalpavRkSa aura kAmadhenu hai, jaba AvazyakatA par3e taba deve / AvazyakatA par3ane para dAna nahIM deve to vaha dAtAra kaisA ? dharma prasaMgama AvazyakatA par3ane para dAtA chipA nahIM rhtaa| jisaprakAra dezake liye bhAmAzAhane ( vaha jaina thA ) apanI sampUrNa saMpatti mahArANA pratApake pAsa rakha dI, usI prakAra dharmI jIva dharma ke liye jarUrata par3ane para apanA sarvasva arpaNa kara de / dAtAko cintAmaNi Adi bhI dAna priya hai; kyoMki cintAmaNi Adi vastue~ jo upakAra karatI haiM vaha bhI pUrvameM satpAtradAna se jo puNya baMdhA usake kAraNase hai; isaliye vAstavameM dAtAmeM hI yaha saba samA jAtA hai-isaprakAra dAtAkI prazaMsAkI gii| aba jahA~ dharmAtmA zrAvaka rahate hoM vahA~ aneka prakArase dharmakI pravRtti calA karatI hai - yaha batAkara usakI prazaMsA karate haiN|
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112] [ zrAvakadharma-prakAra ......... [20] ...... dharmI zrAvakoM dvArA dharmakA pravartana .................... ................. * guNavAna zrAvakoM dvArA dharmakI pravRtti calA karatI hai isaliye ve zrAvaka prazaMsanIya haiN| zrAvaka-zrAvikA apanI lakSmI Adi arpaNa karake bhI dharmakI prabhAvanA kiyA karate haiN| santoMke hRdayameM dharmakI prabhAvanAkA bhAva hotA hai; dharmako zobhAke liye dharmAtmA-zrAvaka apanA hRdaya lagA dete haiM, aisI dharmakI lagana unake antarameM hotI hai| jahA~ dharmI zrAvaka nivAsa karatA ho vahA~ dharmakI kaisI pravRtti balatI hai vaha batAte haiM yatra zrAvakaloka eSa vasati syAttatra caityAlayo yasmin so'sti ca tatra santi yatayo dharmazca teH vartate / dharma satyaghasaMcayo vighaTate svargApavargAzrayaM saukhyaM bhAvi nRNAM tato guNavatAM syuH zrAvakAH saMmatAH // 20 // jahA~ aise dharmAtmA prAvakajana nivAsa karate hoM vahA~ caityAlaya-jinamandira hotA hai, aura jinamandira ho vahA~ muni mAdi dharmAtmA Ate haiM aura vahA~ dharmakI pravRtti calatI hai| dharma dvArA pUrva saMcita pApoMkA nAza hotA hai aura svarga-mokSake sukhakI prApti hotI hai| isaprakAra dharmakI pravRttikA kAraNa honese guNavAna puruSoM dvArA prAvaka iSTa hai-AdaraNIya hai-prazaMsanIya hai| bhASaka jahA~ nivAsa karatA ho yahA~ darzana-pUjanake liye jinamandira banavAtA hai| aneka muni mAdi vihAra karate karate jahA~ jinamandira hotA hai vahA~ Ate hai, maura unake upadeza bhAdise dharmakI pravRtti balA karatI hai, aura svarga-mokSakA
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAvakadharma-prakAza ] sAdhana hotA hai| zrAvaka ho vahA~ hI yaha saba hotA hai| isaliye bhavya jIvoMko aise uttama zrAvakakA Adara-satkAra karanA caahiye| 'saMmatAH' arthAt ki yaha e hai, dharmAtmAoMko mAnya hai, prazaMsanIya hai| __ dekhiye, jahA~ zrAvaka rahate hoM vahA~ jinamandira to honA hI caahiye| thoDe zrAvaka hoM aura choTA gA~va ho to darzana-pUjana hetu cAhe choTA-sA hI caityAlaya pahile bnvaave| pUrvakAlameM kaI zrAvakoMke gharameM hI caityAlaya sthApita karate the| dekhiye na, mUDabidrI ( dakSiNa deza )meM ratnoMkI kaisI jina-pratimAe~ hai ? aise jinadeSaka darzanase tathA muni Adike upadeza zravaNase pahileke baiMdhe hue pApa bhaNameM chUTa jAte haiN| pahile no sthAna-sthAna para grAmoMmeM bItagagI jinamandira the, kyoMki darzana binA to zrAvakako cale hI nhiiN| darzana kiye binA khAnA to bAsI bhojana samAna kahA gayA hai| jahA~ jinamandira aura jinadharma na ho vaha gA~va to smazAnatulya kahA gayA hai| ataH jahA~ jahA~ zrAvaka hote haiM yahA~ binamandira hote hai aura muni zrAdi tyAgI dharmAtmA vahA~ AyA karate hai, aneka prakArake utsava hote haiM, dharmacaryA hotI hai; aura isake dvArA pApakA nAza tathA mvarga-mokSakA sAdhana hotA hai| jinapimpa darzanase niddhata aura nikAcita mithyAtvakarmake bhI saikar3oM Tukar3e ho jAte haiM aisA ullekha siddhAntameM hai; dharmakI rucisahitakI yaha bAta hai| 'aho, yaha mere bAyakasvarUpakA pratibimba ! aise bhAvase darzana karane para, samyagdarzana na ho to nayA samyagdarzana prApta hotA hai aura anAdike pApoMkA nAza ho jAtA hai, mokSamArga khula jAtA hai| gRhasva-zrAvakoM dvArA aise jinamandirakI aura dharmakI pravRtti hotI hai, ataH AcAryadeva kahate haiM ki ve zrAvaka dhanya hai! gRhasthAvasthAmeM rahane vAle bhAI-bahina bhI jo dharmAtmA hote haiM ve sajjanoM dvArA AdaraNIya hote hai| prAdhikA bhI jainadharmakI aisI prabhAvanA karatI hai; vaha zrAvikA-dharmAtmA bhI jagatke jIvoM dvArA satkAra karane yogya hai| dekhiye na, celanArAnI ne jainadharmakI kitanI prabhAvanA kI? isaprakAra gRhasthAvasthAmeM rahanevAle zrAvaka-mAvikA apanI lakSmI mAdi nyauchAvara karake bhI dharmako prabhAvanA karate haiN| santoMke hRdayameM dharmakI prabhAvanAke bhAva rahate haiM, dharmakI zobhA hetu dharmAtmA-zrAvaka apanA hadaya bhI arpaNa kara dete haiM aisI dharmakI tIva lagana inake hRdaya meM hotI hai| aise AvakadharmakA yahA~ pamanandI svAmIne isa adhikArameM prakAza kiyA hai-udyota kiyA hai| isakA vistAra aura
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 ] [ zrAvakadharma prakAzaM pracAra karane jaisA hai, ataH apane pravacanameM yaha adhikAra tIsarI bAra par3hA jA rahA hai / ( isa pustakameM tInoM bArake pravacanoMkA saMkalana hai ) dekhiye, isa zrAvakadharmameM bhUmikA anusAra AtmAkI zuddhi to sAtha hI vartatI hai| paMcamaguNasthAnavartI bhAvaka uttama devagati sivAya anya kisI gatimeM jAtA nahIM - yaha niyama hai| svarga meM jAkara vahA~ bhI vaha jinendradevakI bhakti-pUjana karatA hai| chaThe sAtaveM guNasthAnameM jhUlate saMta pramodase kahate haiM ki aho ! svarga-mokSakI pravRttikA kAraNarUpa vaha dharmAtmA zrAvaka hameM sammata hai, guNIjanoM dvArA AdaraNIya hai / bhAvaka akelA ho to bhI apanI zaktianusAra darzana hetu jinamandira Adi camacAve | jisaprakAra putra-putrIke vivAhameM apanI zaktianusAra dhana umaMgapUrvaka kharca karatA hai, vahA~ anyake pAsa caMdA karAneke lie jAtA nahIM, usIprakAra dharmI jIva jinamaMdira Adi hetu apanI zaktianusAra dhana kharca karatA hai| apane pAsa zakti hote hue bhI dhana na kharace aura anyake pAsa mA~gane jAya - yaha zobhA nahIM detA hai / jinamaMdira to dharmako pravRttikA mukhya sthAna hai| muni bhI vahA~ darzana karane Ate haiN| gA~vameM koI dharmAtmAkA Agamana ho to vaha bhI jinamaMdira to jarUra jAtA hai / uttamakAla meM to aisA hotA thA ki munivara AkAzameM gamana karate samaya nIce maMdira dekhakara darzana karane Ate the, aura mahAn dharmaprabhAvanA hotI thI / aho, aise vItarAgI munikA vartamAnameM to darzana honA kaThina hai ! vana meM vicaraNa karane vAle siMha jaise munivaroMke darzana to bahuta durlabha haiM; parantu dharmakI pravRti dharmAtmA bhAvakoM dvArA calA karatI hai isaliye aise bhASaka prazaMsanIya hai /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavakarma-kAsa] (215 .................... [21] ... jinendra-bhaktivaMta zrAvaka dhanya hai! F.... .......... ................... 925555SSSSSSSSSSSSSSSSSSex zrAvaka pragAr3ha jinabhaktise jainadharmako zobhita karatA hai| 8 8 zAMta dazA prApta dharmI jIva kimaprakArake hote haiM aura vItArAgI deSa guruke prati unakI bhaktikA ullAsa kaisA hotA hai usakA bhI jIvoM ko jJAna nhiiN| indra jaise bhI bhagavAnake prati bhaktise karate haiM ki he nAtha ! isa vaibhava-vilAsameM rahA huA hamArA yaha jIvana koI jovana 8 nahIM, saccA jIvana to ApakA hai.......kevalajJAna aura atIndriya bhAnanda8 maya jIvanase Apa ho jI rahe haiN| 899999999903390 SSSSSSSSScess kAle duHkhamasaMjJake jinapatedharme gate kSINAM tucche mAmayike jane bahutare mithyAndhakAre sati / caitye caityagRhe ca bhaktisahito yaH so'pi no dRzyate yastatkArayate yathAvidhi punarmavyaH sa vaMdyaH satAm // 21 // isa duHkhamA kAlameM jaba ki jinendra bhagavAnakA dharma kSINa hotA nAtA, jainadharmake mArAdhaka dharmAtmA-jIva bhI bahuta thor3e haiM aura mithyAtva-aMdhakAra pata phaila rahA hai, jinamandira aura jina-pratimAke prati bhaktivanta jIva bhI guta nahIM dikhate; aise isa kAlameM jo jIva vidhipUrvaka jimamandira tathA jina-pratimA karAte haiM ve bhavya jIva sajjanoM dvArA vaMdanIya haiN| jahA~ tIrthakara bhagavAna virAjate haiM yahA~ to dharmakI avirata dhArA patI, cakravartI aura indra jaise isa dharmakI ArAdhanA karate hai| parantu vartamAnameM to yahA~ jaimadharma bahuta ghaTa gayA hai| tIrthakaroMkA viraha, munivaroMkI bhI durlabhatA, viparIta mAnyatAke poSaNa karanevAle mithyAmArgoM kA manta nahIM, aisI viSamatale samparka 800000000
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ bhAvakavarma-prakAza bIcameM bhI jo jIva dharmake premako sthira rakhakara bhaktise jinamandira mAdi banavAte hai ve dhanya hai ! stavanameM bhI AtA hai ki caityAlaya ko kareM dhanya so zrAvaka kahiye, tAmeM pratimA ghareM dhanya so bhI saradahiye. pUrvameM to bharata cakravartI sarIkhene bhI kailAsa parvata para tIna caubIsI tIrthaMkaroMke ratnamaya jinabimboMkI sthApanA kI thii| dUsare bhI aneka bar3e-bar3e rAjA-mahArAjA aura dharmAtmAoMne vizAla jinamaMdira banavAye the| dekho to, mUDabidromeM "tribhuvanatilaka cUDAmaNi" jinamandira kitanA bar3A hai| jisake eka hajAra to staMbha hai| aura mahAmUlya ratnoMkI mUrtiyA~ bhI vahA~ haiM, ye bhI dharmAtmA zrAvakoMne darzanahetu sthApI hai| bhavaNabelagolAmeM bhI indragiri pahAr3ameM khudI huI 57 phITa U~cI bAhubalI bhagavAnakI pratimA kitanI adbhuta hai ! ahA, jaise vItarAgatAkA piNDa ho! pavitratA aura puNya donoM isameM dikhAI de rahe haiN| isa prakAra zrAvaka bahuta bhaktise jinabimboMkI sthApanA aura jinamaMdirakA nirmANa karAtA hai / AjakAla to yahA~ anAryavRtti vAle bahuta aura AryajIva thor3e, usameM bhI jaina thor3e, usameM bhI dharmake jijJAsu bahuta thor3e, maura unameM bhI dharmAtmA aura sAdhu to atyanta virale / vastutaH ve tInoMkAlameM virala hai parantu vartamAnameM yahA~ to bahuta hI virale haiM / jahA~ dekho vahA~ kudeva aura mithyAtva kA jora phailA humA hai| aise kalikAlameM bhI jo jIva bhaktipUrvaka jinAlaya aura jinabimbakI vidhipUrvaka sthApanA karAte haiM ve jinadevake bhakta, samyagdRSTi, dharmake rucivaMta hai, aura aise dharmI jIvoMkI sajjana loga prazaMsA karate haiN| dekho bhAI, jinamArgameM vItarAga-pratimA anAdikI hai| svargameM zAzvata jinapratimAyeM hai, nandIzvarameM haiM, meruparvata para haiM / pAMcasau dhanuSake ratnamaya jinabimba aise alaukika haiM-mAnoM ki sAkSAt tIrthakara hoM aura abhI vANI khiregI !! kArtika, phAlguna aura aSADha mAsakI bhaSTAhnikAmeM indra aura deva nandozvara jAkara mahA bhaktipUrvaka darzana-pUjana karate haiM / zAkhoMmeM aneka prakArake mahApUjana kahe hai-indra dvArA pUjA ho vaha indradhvaja pUjA hai, cakravartI kimicchaka dAnapUrvaka rAjAoMke sAtha jo mahApUjA karatA hai use kalpadruma pUjA kahate haiM, aSTAnhikAmeM jo vizeSa pUjA ho use mArAmhika pUjana kahate haiM, mukuTabaddha rAjA jo pUjana karAte haiM use sarvatobhadra mathavA mahAmahaH pUjA kahate haiM, pratidina bhAvaka jo pUjA kare vaha nityamahaH pUjana hai| bharata cakravartI mahApUjana racAte the usakA vizada varNana AdipurANameM mAtA hai| sUryake andara zAzvata jinabimba hai, bharata cakravartIko cakSu saMbaMdhI jAnakA
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvadharma-prakAza itanA tIna bhayopazama thA ki ve apane mahalameMse sUryameM rahe due jinapimpakA parjana karate the| usa parase prAtaH sUryadarzanakA rivAja pracalita ho gyaa| loga mUla vastuko bhUla gaye aura sUryako pUjane lage, zAstroMmeM sthAna-sthAna para jinapratimAkA varNana AtA hai| are, sthAnakavAsI dvArA mAne hue AgamameM bhI jinapratimAkA ullekha AtA hai parantu ve usakA artha viparIta karate haiM! eka bAra saMvat 1978 meM maiMne (pUjya zrI kAnajI svAmIne ) eka purAne sthAnakavAsI sAdhuse pUchA ki ina zAstroMmeM jina-pratimAkA to varNana AtA hai, kyoMki "jinake zarIra-pramANa U~cAI" aisI upamA dI hai, jo yaha pratimA yakSakI ho to aisI jinakI upamA nahIM dete| taba usa sthAnakavAsI sAdhune yaha bAta svIkAra ko aura kahA ki ApakI bAta satya hai hai to aisA hii'| tIrthakarakI hI pratimA hai| parantu bAharameM aisA nahIM bolA jaataa| taba aisA lagA ki are, yaha kyA ! andara kucha mAne aura bAhyameM dUsarI bAta kaheaisA bhagavAnakA mArga nahIM hotaa| ina jIvoMko AtmAkI darakAra nhiiN| bhagavAnake mArgakI darakAra nahIM; satyake zodhaka jIva aise sampradAyameM nahIM raha skte| jinamArgameM vItarAga mUrtikI pUjA anAdise calI A rahI hai, bar3e-bar3e zAnI bhI use pUjate haiN| jisane mUrtikA niSedha kiyA usane ananta zAniyoMkI virAdhanAkI hai| zAstrameM to aisI kathA AtI hai ki jaba mahAvIra bhagavAn rAjagRhImeM padhAre aura zreNika rAjA unakI vaMdanA karane jAte haiM taba eka meMDhaka bhI bhakise muMDameM phUla lekara prabhukI pUjA karane jAtA hai; vaha rAhameM hAthIke pairake nIce dabakara mara jAtA hai aura devaparyAyameM utpanna hokara turanta bhagavAnake samavasaraNameM mAtA hai| dharmI jIva bhagavAnke darzana karate hue sAkSAt bhagavAnko yAda karatA hai ki maho, bhagavAn ! aho sImandharanAtha ! Apa videhakSetrameM ho aura maiM yahAM bharatakSetrameM hai, Apake sAkSAt darzanakA mujhe ghirA huA ! prabho, pesA avasara kaba Ave ki mApakA viraha dUra ho, arthAt rAga-dveSakA sarvathA nAza karake mApa jaisA vItarAga kara hoU~ ! dharmI aisI bhAvanA dvArA rAgako tor3atA hai| arthAt bhagavAnase vaha kSetra apekSA dUra hote hue bhI bhAvase samIpa hai ki he nAtha! isa vaibhaSa-vilAsameM rakhApacA hamArA jovana yaha koI jIvana nahIM, vAstavika jIvana to ApakA hai; Apa kevalajJAna aura atIndriya Anandamaya jIvana jI rahe ho, vahI saccA jovana hai| prabho, hameM bhI yahI udyama karanA hai| prabho, vaha ghar3I dhanya hai ki jaba maiM muni hokara Apake jaisA kedalamAnakA sAdhana karU~gA ! aisA puruSArtha nahIM jAgatA tabataka dharmI jIva bhAvaka
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 [bhAvakadharmakA pAlana karatA hai, aura dAna, jinapUjA Adi kAryoM dvArA vaha apane gRhasthajovanako saphala karatA hai| vartamAnameM to muniyoMkI durlabhatA hai, aura muni hoM to bhI ve koI jinamandira saMghavAne yA pustaka chapavAne jaisI pravRtti nahIM karate, bAyakI koI pravRttikA bhAra muni apane sira para nahIM rakhate, aisA kArya to zrAvaka hI karatA hai| uttama zrAvaka pragAr3ha bhakti sahita jinamandira banAve, pratiSThA karAve, usakI zobhA bar3hAve, kahA~ kyA cAhiye; aura kisa prakAra dharmakI zobhA bar3hegI-aisI pragAr3ha bhakti karatA hai| calo jinamandira darzana karane, calo prabhukI bhakti karane, calo dharmakA mahotsava karane, calo koI tIrthakI yAtrA karane. / -sa prakAra prAvaka-zrAvikA pragAr3ha bhaktise jainadharmako zobhita kre| ahA, zAnta dazAko prApta dharmI jIva kaisA hotA hai aura vItarAgI deva-gurukI bhaktikA use ullAsa kaisA hotA hai usakI bhI jIvoMko khabara nhiiN| pUrSa samayameM to vRddhayuvA, bahimeM aura bAlaka sabhI dharmapremI the aura dharma dvArA apanI zobhA mAnate the| isake badale vartamAnameM to sinemAkA zauka bar3hA hai aura svacchanda phUTa par3A hai| aise viSamakA meM bhI mo jIva bhaktivAle haiM, dharmake premI haiM aura jinamandira Adi banavAtA 1-vese bhASaka dhanya haiM! -
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ m bhApakarma-prakAza ] ........[22] ......... sacI jinabhaktimeM vItarAgatAkA Adara PRETRIOSISTERESSES FARASHTRIANRAPARIWARIRROR + RABARIRIASRANASAMEERNATA dharmIke thor3e zubhabhAvakA bhI mahAna phala hai to isakI zudanAkI mahimAkI to kyA bAta ! jise antarameM vItarAgabhAva rucA use vItarAgatAke bAhya nimittoMke prati bhI kitanA unmAha hogA ! jinamaMdira banavAnekI bAta to dUra rahI parantu vahA~ darzana karane jAnekA bhI jise avakAza nahIM-use dharmakA premI kauna kahe ? EVISERRASSHRIRAMESHRA vItarAgI jinamArgake prati zrAvakakA utsAha kaisA hotA hai aura usakA phala kyA hotA hai vaha kahate haiM vimbAdalonati yavonnanimeva bhaktyA ye kArayanti jinasamra ninAkati ca puNyaM tadIyamiha vAgapi naiva zaktA stotuM parasya kimu kArayituH dvayasya : / 22 // jo jIva bhaktise belake patra jitanA choTA jinamaMdira banavAtA hai aura jo jo ke dAne jitanI jina-mAkRti (minapratimA) sthApita karAtA hai usake mahAna puNyakA varNana karaneke liye isa lokameM sarasvatI-vANI bhI samartha mahIM, to phira jo jIva yaha donoM karAtA hai, arthAt U~ce-U~ce jinamandira banavAtA hai aura atizaya madhya jina-pratimA sthApita karavAtA hai-usake puNyakI to kyA bAta ! dekho, isameM " bhaktipUrvaka "kI mukhya bAta hai| mAtra pratiSThA athavA mAnasanmAnake liye athavA dekhAdekhIse kitane hI paise kharca kara de usakI yaha bAta nahIM, parantu bhaktipUrvaka arthAt jise sarvaza bhagavAnakI kucha pahacAna huI hai aura mantarameM gumAna paidA huA hai ki aho, aise vInarAgI sarvazadeva! aise bhagavAnako meM apane mantaramai sthApita kaU~ aura saMsArameM bhI hamako prasidi ho-aise mAra
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 ] [ bhAvakadharma-prakAza se bhaktibhAvapUrvaka jina-pratimA aura jina-mandira banavAne kA bhAva jise AtA hai use ucca jAtikA lokottara puNya ba~dhatA hai; kyoMki usake bhAvoMmeM vItarAgatAkA bahumAna huA hai / - pazcAt bhale hI pratimA moTI ho yA choTI, parantu usakI sthApanAmeM vItarAgatAkA bahumAna aura vItarAgakA Adara hai, yahI uttama puNyakA kAraNa hai / bhagavAna kI mUrtiko yahA~ "jinAkRti kahA hai arthAt arahanta - jinadevakI jaisI AkRti hotI hai vaisI hI nirdoSa AkRtivAlI jina-pratimA hotI hai / jinendra bhagavAn - mukuTa nahIM pahanate aura inakI mUrti vastra mukuTa sahita ho to ise jinAkRti nahIM kahate / jina pratimA jinasArakhI bhAkhI Agama mA~ya / aisI nirdoSa pratimA (6 39 "" jinazAsanameM pUjyanIya hai / yahA~ to kahate haiM ki aho, jo jIva bhaktise aisA vItarAga jinabimba aura jima pratimA karAtA hai usake puNyakI mahimA vANIse kaise kahI jA sakatI hai ? dekho to sahI, dharmIke alpa zubhabhAvakA itanA phala ! to isakI zuddhatAko mahimAkI to kyA bAta !! jise antaraMgameM vItarAgabhAva racA use vItarAgatAke bAhya nimittoMke prati bhI kitanA utsAha ho ? eka udAharaNa isaprakAra AtA hai ki - eka seTha jinamandira banavAtA thA, usameM kAma karate hue pattharakI jitanI raja kArIgara dvArA nikAlI jAtI usake vajana ke barAbara cA~dI detA thA / isake manameM aisA bhAva thA ki aho, mere bhagavAnkA mandira bana rahA hai to usameM kArIgaroMko bhI maiM prasanna karU~, jisase merA mandirakA kAma uttama ho / usa samayake kArIgara bhI sacce hRdaya vAle the| vartamAnameM to logoM kI vRtti meM bahuta pheraphAra ho gayA hai| yahA~ to bhagavAnake bhakta bhAvaka-dharmAtmAko jina-mandira aura jina - pratimAkA kaisA zubharAga hotA hai vaha batAyA hai / saMsAra meM dekho to, pA~ca-isa lAkha rupayoMkI kamAI ho aura lAkha-do lAkha roye kharca karake baMgalA banavAnA ho to kitanI hoMza karatA hai ? kahA~ kyA cAhiye aura kisaprakAra adhika zobhA ho - isakA kitanA vicAra karatA hai ? isameM to mamatAkA poSaNa hai / parantu dharmAtmAko aisA vicAra AtA hai ki aho, mere bhagavAna jisameM birAjeM pesA jinamaMdira, usameM kyA-kyA cAhiye aura kisa rItile adhika zobhita ho ? - isaprakAra vicAra karake hoMzase ( tanase, manase, dhanase) usameM vartana karatA hai| vahA~ vyarthakI jhUThI karakasara athavA kaMjUsAI karatA nahIM / bhAI, aise dharmakAryameM tU udAratA rakhegA to tujhe aisA lagegA ki maiMne jIvanameM dharmake liye kucha kiyA hai, ekamAtra pApameM hI jindagI nahIM bigAr3I, parantu dharma
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASakarma-prakAza ] / 15 kI taraphake kucha bhAva kiye hai-saprakAra tujhe dhaka bahumAnakA bhAva rahA kregaa| isakA ho lAbha hai| aura aise bhAvake sAtha no puNya baMdhatA hai vaha bhI laukika dayA-dAnakI apekSA uccakoTikA hotA hai ! eka makAna pA~dhane vAlA kArIgara jaisejaise makAna U~cA hotA jAtA hai vaise-vaise yaha bhI U~cA bar3hatA jAtA hai, usImakAra dharmI jIva jaise-jaise zuddhatAmeM Age bar3hatA jAtA hai vaise-vaise usake puNyakA rasa bhI bar3hatA jAtA hai| jina maMdira aura jina-pratimA karAnevAleke thAyameM kyA hai ? - isake bhAvameM vItarAgatAkA Adara hai aura rAgakA Adara chaTa gayA hai| aise bhAvase karAve to saccI bhakti kahalAtI hai| aura vItarAgabhAvake bahumAna dvArA yaha jIva alpakAlameM rAgako tor3akara mokSa prApta karatA hai| parantu, yaha bAta lakSyameM liye binA, aise hI koI kaha de ki tumane mandira banavAyA isaliye 8 bhaSameM tumhArA mokSa ho jAyegA, yaha bAta siddhAntakI nahIM hai| bhAI, zrAvakako aisA zubhabhAva hotA hai yaha bAta satya hai, parantu isa rAgakI jitanI hada ho utanI rakhanI caahiye| isa zubharAgake phalase uccakoTikA puNya ba~dhane kA kahA hai parantu usase karmakSaya hAne bhagavAnane nahIM kahA hai| karmakA kSaya to samyagdarzana-bAna-cAritrase hI kahA hai| ___ are, saccA mArga aura sacce tattvako samajhe binA jIva kahA~ bhaTaka jAta hai| zAstrameM vyavahArake kathana to aneka prakArake Ate haiM, parantu mUla tatvako aura vItarAgabhAvarUpa mArgako lakSyameM rakhakara isakA artha samajhanA caahiye| zubharAgase U~cA puNya bandhatA hai-aisA batAneke liye usakI mahimAkI, vahA~ koI usameM hI dharma mAnakara aTaka jAtA hai| anya kitane hI jIva to bhagavAnakA jima mandira hotA hai vahA~ darzana karane bhI nahIM jAte / bhAI, jise vItarAgatAkA prema hotA hai aura jahA~ jina-mandirakA yoga ho vaha! vaha bhaktise roja darzana karane jAtA hai| jinamandira banavAnekI bAta to dUra rahI, parantu yahA~ darzana karane jAnekA bhI jise avakAza nahIM use dharmakA premI kauna kahe ? bar3e-bar3e muni bhI vItarAga pratimAkA bhaktise darzana karate haiM aura usakI stuti karate haiN| ponnUra prAmameM eka purAnA maMdira hai, kundakundAcAryadeva prAmameM Aye taba ve vahA~ darzana karane jAte the / (saMvat 2020 kI yAtrAmeM mApane vaha maMdira dekhA hai) samantabhadrasvAmIne bhI bhagavAnakI padabhuta stutikI hai| 2000 varSa pUrva kisI bar3e sajAko jimAvimba-pratiSThA karavAnI thI
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 ] [ bhAvakadharma-prakAza 66 99 taba usakI vidhike liye zAstra rakhane kI AjJA kundakundAcAryadevane apane ziSya jayasena muniko dI, una jayasena svAmIne mAtra do dinameM pratiSThA pAThakI racanAkI isaliye kundakundAcAryadevane una jayasena svAmIko "vasubindu ( arthAt ATha karmoM kA abhAva karanevAle ) aisA vizeSaNa diyA, unakA racA pratiSThA-pATha 'vasubindu' pratiSThA-pATha kahalAnA hai| usake AdhAra se pratiSThAko vidhi hotI hai| bar3e-bar3e dharmAtmAoMko jina bhagavAnakI pratiSThAkA, unake darzanakA aisA bhAva AtA hai, aura tU kahatA hai ki mujhe darzana karanekA avakAza nahIM milatA athavA mujhe pUjA karate zarma AtI hai ! to tujhe dharmakI ruci nahIM, deva gurukA tujhe prema nahIM / pApake kAma meM tujhe avakAza milatA hai aura yahA~ tujhe avakAza nahIM milatA-yaha to terA vyarthakA bahAnA hai / aura jagat ke pApakAryoM kAlA bAjAra Adi ke karanemeM tujhe zarma nahIM AtI aura yahA~ bhagavAnake samIpa jAkara pUjA karanemeM tujhe zarma AtI hai !! vAha, balihArI hai terI auMdhAI kI ! zarma to pApakArya karanemeM AnI cAhiye, usake badale vahA~ to tujhe hoza AtI hai aura dharmake kArya meM zarma AnekA kahatA hai, parantu vAstava meM tujhe dharmakA prema hI nahIM hai| eka rAjAkI kathA AtI hai ki rAjA rAjadarabAra meM A rahA thA vahA~ bocameM kinhIM munirAjake darzana huye, vahA~ bhaktise rAjAne unake caraNameM mukuTabaddha sira jhukAyA aura pazcAt rAjadarabAra meM AyA / vahA~ dIvAnane unake mukuTa para dhUla lagI dekhI aura vaha use jhAr3ane lagA / taba rAjA use rokakara kahate haiM ki -dIvAnajI rahane do... isa rajase to mere mukuTakI zobhA hai yaha raja to mere bItarAga guruke caraNase pavitra huI hai ! - dekho, yaha bhakti !! isameM ise zarma nahIM AtI ki are, mere bahumUlya mukuTameM dhUla laga gaI ! - athavA anya merI ha~sI ur3AyeMge ! are, bhaktimeM zarma kaisI ? bhagavAnake bhaktako bhagavAna ke darzana binA caina nahIM / yahA~ ( sonagar3ha meM ) pahale maMdira nahIM thA, taba bhaktoMko aisA vicAra AyA ki are, apaneko yahA~ bhagavAnakA viraha huA hai, unake to sAkSAt darzana nahIM aura unakI pratimAke bhI darzana nahIM ! - isa prakAra darzanakI bhAvanA utpanna huI / usa parale saMvat 1997meM yaha jina-mandira banA / AcAryadeva kahate haiM ki aho, bhagavAnake darzanase kise prasannatA na ho ! aura unakA jina mandira tathA jina-pratimA sthApana karAve usake puNyakI kyA bAta !! bharata cakravartI jaisoM ne pAMca-pAMca sau dhanuSakI U~cI pratimAe~ sthApita karavAI thIM, unakI zobhAko kyA bAta !! bartamAnameM bhI dekhiye- bAhubalI bhagavAna kI mUrti kailo hai ! ahA, vartamAnameM to inakI kahIM jor3a nahIM / nemIcandra siddhAntacakravartI mahAna muni
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza ] [1 // the, unake dvArA isako pratiSThA huI hai aura isake sAmanekI pahAr3I (candragiri) para eka jinAlayameM unhoMne gommaTasArakI racanA kI thii| bAhubalI bhagavAnakI yaha pratimA gomaTezvara bhI kahalAtI hai| yaha to sattAvana phITa U~cI hai aura isakA acintya-darzana hai...puNya aura pavitratA donoMkI jhalaka unakI mudrA Upara camakatI hai / aura bAhubalI bhagavAnakI anya eka atyanta choTo (baneke dAne barAbara) ratnapratimA mUlabidrImeM hai| aisI pratimA karavAnekA utsAha bhASaka-dharmAtmAmoMko AtA hai aisA yahA~ batAnA hai| dekho, yaha kisakI bAta calatI hai? yaha zrAvaka dharmakI bAta calatI hai| AtmA rAgarahita zuddhacaitanyasvarUpa hai, usakI ruci karake rAga ghaTAnekA antaraprayatna vaha gRhasthadharmakA prakAza karanevAlA mArga hai| usameM dAnake varNanameM jina-pratimA karAnekA vizeSa varNana kiyA hai| jisa prakAra, jise dhana priya hai vaha dhanavAnakA guNagAna karatA hai, usI prakAra jise vItarAgatA priya hai vaha bhaktipUrvaka vItarAgadevake guNagAna karatA hai| unake vighameM unakI pratimAmeM sthApanA karake darzana-stuti karatA hai| isa prakAra zuddhasvarUpakI dRSTi rakhakara, azubha sthAnoMse bacatA hai, aisA zrAvaka-bhUmikAkA dharma hai| koI kahe ki zuddhatA vaha munikA dharma, aura zubharAga yaha zrAvakakA dharma,to aisA nhiiN| dharma to muniko athavA zrAvakako donoMko eka hI prakArakA rAgarahita zuddhapariNatirUpa hI hai| parantu zrAvakako abhI zuddhatA alpa hai vahA~ rAgake meda zinapUjA, vAna Adi hote haiM, isaliye zuddhatAke sAthake ina zubhakAryoMko bhI gRhasthake dharmarUpase varNana kiyA hai| arthAt isa bhUmikAmeM aise zubhabhASa hote haiN| dekhiye, nagna-digambara santa, vanameM basanevAle aura svarUpakI sAdhanAmeM chaThe-sAtaveM guNasthAnameM jhalanevAle muniko bhI bhagavAnake prati kaise bhAva ullasita hote haiM ! ve kahate haiM ki-choTA-sA mandira banAve aura usameM jo ke dAne jitanI jina-pratimAko sthApanA kare-usa zrAvakake puNyakI apUrva mahimA! marthAt use vItarAgabhAvakI jo ruci huI hai usake mahAna phalakI kyA bAta ! pratimA cAhe choTo ho-parantu vaha dhItarAgatAkA pratIka hai nA! isakI sthApanA karane vAleko vItarAgakA Adara hai, usakA phala mahAna hai| kundakundasvAmI to kahate haiM kibarahaMtadevako barAbara pahacAne to samyakadarzana ho jAve / jise vItarAgatA priya lagI, jise sarvazasvabhAva rucA, use sarvaca-vItarAgadevake prati paramabhaktikA ullAsa mAtA
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ (bhAvakadharma-prakAza 124.] 6 indra jaise bhI devaloka se utarakara samavasaraNameM A-Akara tIrthakara prabhuke caraNoMkI sevA karate haiM... hajAra hajAra A~khase prabhuko dekhate haiM - to bhI unakI tRpti nahIM hotI / aho, ApakI vItarAgI zAnta mudrA dekhA hI kareM aisA lagatA hai ! gRhasthakI bhUmikAmeM aise bhAvoMse U~cI jAtikA puNya ba~dhatA hai, ise rAga to hai, parantu rAgakI dizA saMsArakI tarapha se haTakara dharmakI tarapha ho gaI hai, isaliye arrrrrrkI bhAvanA khUba ghuTatI rahatI hai / ahA, bhagavAn svarUpameM Thahara gaye lagate haiM, tAdRSTApanese jagatko sAkSIrUpa dekha rahe hoM aura upazama-rasakI dhAga barasa rahI ho-aisI bhAvaSAhI jina pratimA hotI hai / aisI nirvikAra vItarAga jinamudrAkA darzana vaha apane vItarAgasvabhAvake smaraNakA aura dhyAnakA nimitta hai / dharmakA dhyeya vItarAgatA hai| jisaprakAra catura kisAna cAreke liye nahIM botA parantu anAja hetu botA hai; anAjake sAtha cArA bhI bahuta hotA hai / usIprakAra dharmIkA prayatna vItarAgatAke liye hai rAga hetu nahIM / caitanyasvabhAvakI dRSTipUrvaka zuddhatAko sAdhate - sAdhate bIcameM puNyarUpI U~cA ghAsa bhI bahuta pakatA hai / parantu isa ghAsako koI manuSya nahIM khAtAH manuSya to anAja khAtA hai; usIprakAra dharmI jIva rAgako athavA puNyako AdaraNIya nahIM mAnatA hai, vItarAgabhAvako hI AdaraNIya mAnatA hai / dekho, isameM donoM bAteM ikaTThI haiM, dhAvakakI bhUmikAmeM rAga kaisA hotA hai aura dharma kaisA hotA hai- ina donoMkA svarUpa isameM A jAtA hai / puSTikara hotA hai; duSkAlameM nahIM hotI; usIprakAra jahA~ zAnIko dharma sahita jo puNya hotA hai vaha U~cI jAtikA hotA hai; ajJAnIkA puNya binA sAravAlA hotA hai, usakI paryAya meM dharmakA duSkAla hai / jisaprakAra uttama amAjake sAtha no ghAsa pakatA hai vaha ghAsa bhI anAja binA akelA ghAsa pakatA hai usameM bahuta puSTi dharmakA duSkAla hai vahA~ puNya bhI halakA hotA hai, aura dharmakI bhUmikA meM puNya bhI U~cI jAtikA hotA hai / tIrthakarapanA, cakravartIpanA, indrapanA AdikA lokottara puNya dharmakI bhUmikAmeM hI ba~dhatA hai gRhasthoMko jina-mandira jinabimba banavAnese tathA AhAradAna Adile mahAna puNya ba~dhatA hai, isIliye munirAjane usakA upadeza diyA hai| adhikRta skrUsake AnandameM jhUlanevAle saMta-prANa jAveM to bhI jo jhUTha nahIM boleM, aura indrANI AkAzase uttara Ave to bhI azubhavRtti jinheM nahIM uThe, - aise vItarAgI munikA yaha kathana hai, jagata ke pAsase inheM eka kaNa bhI nahIM cAhiye,
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvaparma prakAza mAtra jagatake jIvoMko lobharUpI pApake kue~se nikAlane aura dharma meM lagAne hetu karuNApUrvaka upadeza diyA hai| jisakA patthara jaisA hadaya hove usakI bhitra bAta hai, parantu phUlakI kalI jaisA komala jisakA hRdaya ho use to isa vItarAgI upadezakI guMgAra sunate hI prasannatA ho uThegI: jinendra bhaktivaMta to Anandita hogaa| parantu jisa prakAra ullUko athavA ghugghUko sUryakA prakAza acchA nahIM lagatA hai, use to aMdherA acchA lagatA hai, usI prakAra caitanyakA prakAza karanevAlA yaha vItarAgI upadeza jise nahIM rucatA vaha bhI mithyAtvake ghora andhakArameM par3A huA hai| jijJAsuko to aisA ullAsa AtA hai ki aho, yaha to mere caitanyakA prakAza karane vAlI apUrva bAta hai| tInalokake nAtha jinadeva jisameM virAjamAna hote haiM usakI zobhA hetu dharmI bhaktoMko ullAsa hotA hai| vAdirAja svAmI kahate haiM-prabho! Apa jisa nagarImeM mavatAra lete haiM vaha nagarI sonekI ho jAtI hai, to dhyAna dvArA maiMne mere hRdayameM Apako sthApana kiyA aura yaha zarIra binA rogake sone jaisA na hove yaha kaise ho sakatA hai ? aura Apako AtmAmeM virAjamAna karate hI AtmAmeM se moharoga naSTa hokara zuddhatA na hove yaha kaise bane ? dharmI zrAvakako, usIprakAra dharmake jijJAsu nainako aisA bhAva AtA hai ki maho, maiM mere vItarAgasvabhAvake pratibimbarUpa isa jinamudrAko pratidina dekh| jisaprakAra mAtAko binA putrake caina na par3e usI prakAra bhagavAnake virahameM bhagavAnake darzana binA bhagavAnake putroMko-bhagavAnake bhaktoMko caina nahIM pdd'taa| ghelanA rAnI zreNika rAjAke rAjyameM AI parantu zreNika to bauddha dharmako mAnatA thA, isaliye use vahA~ jainadharmakI chaTA nahIM dikhI, isa kAraNa belanAko kisI prakAra caina nahIM par3A, Akhira meM rAjAko samajhAkara bar3e-bar3e jina mandira banavAe aura zreNika rAjAko bhI jainadharma grahaNa krvaayaa| isIprakAra hariSeNa cakravartIkI bhI kathA AtI hai| inakI mAtA jinadevakI vizAla rathayAtrA nikAlanekI mAMga karatI rahIM parantu dUsarI rAniyoMne usa rathako rukavA diyA isaliye hariSeNakI mAtA ne anazanakI pratijJA lI thI ki mere jinendra bhagavAnakA ratha dhUmadhAmase nikalegA tabhI maiM AhAra lUMgI |-aasbirmeN usake putrane cakravartI hokara bar3I dhUmadhAmase bhagavAnakI rathayAtrA nikaalii| akalaMka svAmIke samayameM bhI aisI hI pAta duI aura unhoMne bauddha guruko vAda-vivAdameM harAkara bhagavAnakI rathayAtrA nikalavAyI aura jainadharmakI bahuta prbhaavnaakii| (ina tInoMke-celanArAnI, hariSeNa cakravartI bhaura akalaMka svAmIke dhArmika nATaka sonagar3hameM ho cuke hai|) isaprakAra dharmI
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ Avakaca prakAza 126 ] dhAvaka bhaktipUrvaka jinazAsanakI prabhAvanA karate haiM, jina-mandira bandhavAte haiM, vItarAga jinabimbakI sthApanA karate haiM aura isake kAraNa unheM atizaya puNya ba~dhatA hai ! cAhe choTI se choTI vItarAga pratimA ho parantu usakI sthApanAmeM traikAlika vItarAgamArgakA Adara hai ! isa mArgake Airase U~cA puNya ba~dhatA hai / - isaprakAra jinadevake bhakta dharmI- zrAvaka atyanta bahumAnase jina - mandira tathA jina-bimbako sthApanA karAte haiM vaha bAta kahI tathA usakA uttama phala batAyA / jahA~ jina-mandira hotA hai vahA~ sadaiva dharmake naye-naye maMgala-utsava hote rahate haiM, vaha bAta aba agalI gAthAmeM kaheMge /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza ] [23] zrAvakakI dharmapravRttike vividha prakAra ********** **************** ************ cu ******************* cu dharmI jIvako gharakI zobhAkI apekSA jina-maMdirakI zobhAkA adhika utsAha hotA hai; sarva prakArase saMsArakI orakA prema kama karake dharmake premako vaha bar3hAtA hai| mAtra kisI kula meM janma lenese zrAvakapanA nahIM hotA, parantu sarvajJako pahicAna aura strasanmukhatA pUrvaka zrAvakadharma kA AcaraNa karanese zrAvakapanA hotA hai / jahA~ dharmake utsava ke liye roja dAna hotA hai, jahA~ muni Adi dharmAtmAoMkA Adara hotA hai vaha gRhasthAzrama zobhA pAtA hai, isake binA zrAvakapanA zobhA nahIM pAtA hai / [ 127 jahA~ jina-mandira ho vahA~ zrAvaka hamezA bhaktise naye-naye utsava karatA hai, usakA varNana karate haiM yAtrAbhiH snapanairmahotsavazataiH pUjAbhirullocakaiH naivedyairbalibhirdhvajaizva kalazaiH sUryatrikerjAgareH / ghaMTA cAradarpaNAdibhirapi prasvArya zobhAM parza bhavyAH puNyamupArjayanti satataM satyatra caityAlaye // 23 // isa jagatameM jahA~ baityAlaya ho vahA~ bhavya jova rathayAtrA nikAle | bhagavAnakA kalazAbhiSeka Adi saikar3oM prakArake bar3e-bar3e utsava kare, aneka prakArake pUjanAdi kare, cA~danI - ba~devA - toraNa car3hAve, naivedya tathA anya bheMTa car3hAve dhvaja, kalaza, sUryatrika arthAt gIta-nRtya - sAja, jAgaraNa, ghaMTA, ba~vara tathA darpaNa Adi dvArA utkRSTa zobhAkA vistAra kre| - isaprakAra nirantara puNyakA upArjana karatA hai /
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1128 ] [ bhAvakadharma-prakAza dekho, jahA~ dharmake premI zrAvaka ho vaha jina-maMdira ho, aura jahA~ mandira ho vahA~ pratidina maMgala-mahotsava huA kre| kisI samaya maMdirakI varSagA~Tha ho, bhagavAnake kalyANakakA prasaMga ho, paryuSaNa ho, aSTAhnikA-parva ho, aise aneka prasaMgoMmeM dharmI jIva bhagavAnake mandira meM pUjA-bhaktikA utsava karAve / isa bahAne dAnAdimeM apanA dhana kharca karake zubhabhAva kare aura rAgako ghttaave| jo ki vItarAgabhagavAna to kucha nahIM dete aura kucha nahIM lete, pUjA karanevAleke prati athavA nindA karane vAleke prati unheM to vItarAgabhAva hI vartatA hai, parantu bhaktako jina-mandirakI zobhA AdikA ullAsabhAva Aye binA nahIM rhtaa| apane gharakI zobhA bar3hAnekA bhAva kaise mAtA hai ?--usIprakAra dharmIko dharmaprasaMgameM jina mandirakI zobhA kisaprakAra bar3e,-aisA bhAva AtA hai| zrAvaka atyanta bhaktise zuddha jala dvArA bhagavAnakA mabhiSeka kare taba use aisA bhAva ullasita hove ki mAnoM sAkSAt arahantadevakA hI sparza ho rahA ho| jisaprakAra putrake lagna Adi prasaMgameM utsava karatA hai aura maMDapakI tathA gharakI zobhA karAtA hai, usakI apekSA adhika utsAhase dharmI jIva dharmakI zobhA aura utsAha karAve |-jhaaN mandira ho aura jahA~ dharmo zrAvaka ho vahA~ bArambAra Ananda-maMgalake aise prasaMga banA kareM, aura gharake choTe baccoMmeM bho dharmake saMskAra pdd'e| dharmake liye jo anukUla na ho athavA dharmake liye jo bAdhAkAraka lage aise dezako, aise saMyogako dharmI jova chor3a de| jahA~ jina-mandira Adi ho vahAM dharmAtmA rahe, aura vahAM naye-naye maMgala-utsava huA kreN| aura koI prakArakA jinamandira athavA jinapratimA ho vahA~ yAtrA karaneke liye aneka zrAvaka AveM; tathA sammedazikhara, giranAra Adi tIrthokI yAtrA bho zrAvaka kare,-saprakAra vaha mokSagAmI santoMko yAda karatA hai| kisI samaya mandirako varSagA~Tha ho, kisI samaya mandirako dasa athavA paccIsa athavA sau varSa pUre hote ho to vaha usakA utsava kare; koI bar3e saMta-mahAtmA muni mAdi padhAreM taba utsava kare, putra-putrIke lagnotsava-janmotsava mAdike nimitta bhI mandirameM pUjanAdise zobhA karAve, rathayAtrA nikalavAye, isa prakAra pratyeka prasaMgameM gRhastha dharmako yAda kiyA kare / koI nayA mahAn zAna Ave taba usake bahumAnakA utsava kare / zAstra arthAt jinavANI, vaha bhI bhagavAnakI taraha hI pUjya hai| apane gharako jaise toraNa Adise zRMgArita karatA hai aura naye-naye bana lAtA hai usIprakAra jina-mandirake dvArako bhauti-bhAMtike toraNa mAdise zRMgArita kare aura naye-naye baMdoSA Adise zobhA bddh'aaye| isaprakAra bhAvakake
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza ] rAgakI dazA badala gaI hai| sAtha hI sAtha vaha yaha bhI jAnatA hai ki yaha rAga puNyAvakA kAraNa hai, aura jitanI vItarAgI zuddhatA hai utanA hI mosamArga hai| jina-mandirake Upara kalaza tathA dhvaja car3habAnekA bhI mahAna utsava hotA hai| pUrva samayameM to zikhara meM bhI kImatI ratna lagavAte the, ve jagamagAte the| naye-naye vItarAgI citroM dvArA mandirakI zobhA kare-sa prakAra bhAvaka sarvaprakArase saMsArakA prema kama karake dharmakA prema bar3hAtA hai| jise vItarAgamArgake prati prema ullasita humA hai use aise bhAva zrAvakadazAmeM Ate haiN| isa dhUlake Dhera jaisA zarIrakA phoTo kisa prakAra nikalavAtA hai ? aura kitane premase dekhatA hai aura zaMgAra karatA hai? to vItarAga-jinabimba vItarAgabhagavAnakA phoTo hai, paramAtmadazA jise priya ho use inake prati prema aura ullAsa AtA hai| kevala kula-vizeSameM janma leneseM zrAvakapanA nahIM ho jAtA, parantu sarpakSakI pahicAna pUrvaka zrAvakadharmakA AcaraNa karanese zrAvakapanA hotA hai / samayamArameM jisa prakAra ekatva-vibhakta zuddhAtmA batAyA hai usa prakAra zuddha mAtmAkI pahicAnapUrvaka samyakadarzana hove to zrAvakapanA zobhA detA hai| samyagdarzanake binA bhAvakapanA zobhA nahIM detA / nirvikalpa anubhUti sahita samyagdarzana hove usake bAda mAnandakI anubhUti aura svarUpasthiratA bar3ha jAnese apratyAkhyAna kaSAyoMkA bhI prabhAva hotA hai, aisI AMzika arAgI dazA hove usakA nAma dhAvakapanA hai / aura usa bhUmikAmeM jo rAga bAkI hai usameM jinendradarzana-pUjana, gurusevA, zAsasvAdhyAya, dAna, aNuvata Adi hote haiM, isaliye vaha bhI vyavahArase zrAvakakA dharma hai| aise bhAvakadharmakA yaha prakAzana hai| __vartamAnameM tIrthakara bhagavAna sAkSAt nahIM hai parantu unakI vANI to hai, isa pANIse bhI bahuta upakAra hotA hai, isaliye usa vANIkI (zAsakI) bhI pratiSThA kI jAtI hai| aura bhagavAnakI mUrti samakSa dekhanese aisA lagatA hai mAno sAkSAt bhagavAna mere sAmane hI virAja rahe haiM-sa prakAra apane jJAnameM bhagavAnako pratyakSa karake sAdhakako bhakti-bhASa pallasita hotA hai| pratidina bhagavAnakA abhiSeka karate samaya prabhukA sparza hone para zrAvaka mahAna harSa mAnatA hai ki aho, mAja maiMne bhagavAnake caraNa sparza kiye, mAja bhagavAnakI varaNa-sevAkA parama saubhAgya milA / isa prakAra dharmAtmAke hRdayameM bhagavAnake prati prema umar3atA hai| mandirameM bhagavAnake pAsase ghara jAnA par3atA hai vahA~ ise acchA nahIM lagatA, use lagatA hai ki bhagavAna
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130] [ zrAvakadharma prakAza ke pAsa hI baiThA rhuuN| bhagavAnakI pUjA Adike bartana bhI uttama ho; gharameM to acche bartana rakhe aura pUjana karane hetu * mAmUlI bartana le jAve-aisA nahIM hotaa| isaprakAra zrAvakako to cAroM orase sabhI pahaluoMkA viveka hotA hai| sAdharmiyoM para bhI use parama vAtsalyabhAva hotA hai| jise bItarAgasvabhAvakA bhAna huA hai aura munidazAkI bhAvanA vartatI hai aise jIvakA yaha varNana hai| usake pahale jijJAsu bhUmikAmeM bhI yaha bAta yathAyogya samajha lenA caahie| dharmake utsavameM jo bhaktipUrvaka bhAga nahIM letA, jisake gharameM dAna nahIM hotA use zAstrakAra kahate haiM ki bhAI ! terA gRhasthAzrama zobhA nahIM paataa| jisa gRhasthAzramameM roja-roja dharmake utsava hetu dAna hotA hai, jahA~ dharmAtmAkA Adara hotA hai vaha gRhasthAzrama zobhA pAtA hai aura vaha zrAvaka prazaMsanIya hai| ahA! zuddhAtmAko rASTimeM lete ho jisakI dRSTimeMse sabhI rAga chUTa gayA hai usake pariNAmameM rAgakI kitanI maMdatA hotI hai ! aura yaha maMda rAga bhI sarvathA chUTakara vItarAgatA hove taba hI kevalajJAna aura mukti hotI hai !-aise mokSakA jo sAdhaka huA use rAgakA Adara kaise hove ? apane vItarAgasvabhAvakA jise bhAna hai vaha sAmane vItarAgabimpako dekhate hI sAkSAtkI taraha hI bhakti karatA hai, kyoMki isane apane zAnameM to bhagavAna sAkSAtarUpa dekhe haiM nA! zrAvakako svabhAvake AnaMdakA anubhava humA hai, svabhAvake AnaMdasAgarameM ekApra hokara bAramyAra usakA svAda cakhatA hai, upayogako aMtarameM jor3akara zAntarasameM bArambAra sthira hotA hai, parantu vahA~ vizeSa upayoga nahIM ThaharatA isaliye azubha prasaMgoMko chor3akara zubha prasaMgameM vaha vartatA hai, usakA yaha varNana hai| aisI bhUmikAvAlA zrAvaka Ayu pUrNa hone para svargameM hI jAve-aisA niyama hai, kyoMki zrAvakako sIdhI mokSaprApti nahIM hotI; sarvasaMgatyAgI munipaneke binA sIdhI mokSaprApti kisIko nahIM hotii| sAtha hI paMcamaguNasthAnI zrAvaka svarga sivAya anya koI gatimeM nahIM jAtA hai| ataH zrAvaka zubhabhAvake phalameM svargameM hI jAtA hai, aura pIche kyA hotA hai vaha bAta AgekI gAthAmeM kheNge| .. . .
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvadharma-prakAza ] .................[24]........... zrAvakako puNyaphalaprApti aura mokSakI sAdhanA . . . ********* EBRUAE333333BABESBXB bha A RERAISATANISATRITIERSA zrAvakako siddha bhagavAna jaise Atmika-AnandakA aMza hotA hai| vaha uttama svargameM jAtA hai parantu usake vaibhavameM mUJchita nahIM hotA, vahA~ bhI ArAdhakabhAva banAye rakhatA hai, aura bAdameM manuSya hokara vairAgya prApta kara muni hokara AtmasAdhanA pUrI karake kevalazAna pragaTa * karake siddhALayameM jAtA hai| aisA zrAvakadharmakA phala hai| STARTRSRARARIAN RAATRA + ARTISRIVASRHARURREARS dharmI zrAvaka sarvazadevako pahicAnakara devapUjA Adi SaTkArya pratidina karatA hai, jina-mandirameM aneka utsava karatA hai, aura usase puNya bAMdhakara svargameM jAtA hai| vahA~ ArAdhanA cAlU rakhakara bAdameM uttama manuSya hokara munipanA lekara kevalahAna aura mokSa pAtA hai; aisI bAta aba kahate haiM te cANuvratadhAriNo'pi niyataM yAntyeva devAlaya tiSThaMtyeva mahardikAmarapadaM tatraiva landhvA ciram / anAgatya punaH kule'timahati prApta prakRSTaM zubhAva mAnuSyaM ca virAgatAM ca sakalatyAgaM ca muktAstataH // 24 // vaha dhAvaka cAhe munivata na le sake aura aNuvratadhArI hI hove to bhI, mAyu pUrNa hone para niyamase svargameM jAtA hai, vahA~ aNimA mAdi mahAna Rddhisahita bahuta kAla paryanta amarapadameM (devapadameM ) rahatA hai, usake bAda prakRTa zuma dvArA mahAna uttama kulameM manuSyapanA prApta kara, vairAgI hokara, sakala pariprahakA tyAga kara muni hokara zuddhopayogarUpI sAdhana dvArA mokSa pahu~catA hai|-s prakAra zrAvaka paramparAle mosako sAdhatA hai-aisA jAnanA / /
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132] (bhAvakadharma-prakAza muni to mokSake sAkSAt sAdhaka hai; aura zrAvaka paramparAse mokSakA sAdhaka hai| zrAvakako kevala vyavahArasAdhana hai aisA nahIM, kintu use bhI aMzarUpa nizcayasAdhana hotA hai aura vaha nizcayake balase hI (arthAt zuddhike balase hI) Age bar3hakara rAga tor3akara kevalajJAna aura mokSa pAtA hai| zrAvakako abhI zuddhatA kama hai aura rAga zeSa hai-isaliye vaha svargameM mahAna Rddhi sahita deva hotA hai| zrAvaka marakara kabhI bhI videhakSetrameM janma nahIM letaa| manuSyagasise marakara videhakSetrameM utpanna honevAlA to mithyAdRSTi hI hotA hai pahale baMdhI hue Ayuke kAraNa jo samakitI manuSya punaH sIdhA manuSya hI bane vaha to asaMkhya varSakI Ayu vAlI bhogabhUmimeM hI janma leve, videha AdimeM janma nahIM letA. aura paMcama guNasthAnavartI zrAvaka to kabhI manuSyaparyAyameMse manuSya hotA hI nahIM, devagatimeM hI jAtA hai, aisA niyama hai| samyakSTi manuSya kabhI manuSya, tiryaca athavA narakakI Ayu nahIM bAMdhatA; manuSyagatimeM ye tInoM Ayu mithyASTiko bhUmikAmeM hI baMdhatI haiM;-Ayu baMdhane para cAhe samkadarzana prApta ho jAya-yaha bAta alaga hai, parantu ina tInameM se koI Ayu bA~dhate samaya to vaha manuSya mithyAdRSTi hI hotA hai| samyakdRSTi deva hove yA nArakI ho vaha manuSyakI Ayu bA~dha sake, parantu samyakadRSTi manuSya yadi use bhava hove aura Ayu baghi, to devagatikI hI Ayu bA~dhe, anya na bA~dhe -aisA niyama hai| gRhasthapane meM adhikase adhika pAMcaveM guNasthAna taka kI bhUmikA hotI hai, isase U~cI bhUmikA nahIM hotI, vaha adhikase adhika ekabhavAvatArI ho sake parantu gRhasthAvasthAmeM mokSa nahIM pA sakatA / bAhya-mabhyantara digambara munidazA hue binA koI jIva mokSa nahIM pA sktaa| bhASaka-dharmAtmA ArAdhakabhASake sAtha uttama puNyake kAraNa yahA~se vaimAnika devalokameM jAtA hai, vahA~ aneka prakAra mahAnaRddhi aura vaibhava hote haiM, parantu dharmI usameM mUcchita (mohita) nahIM hotA, vaha vahA~ bhI ArAdhanA cAlU rakhatA hai| usane mAtmAkA sukha bakhA hai isaliye bAhyavaibhavameM mUcchita hotA nhiiN| svargameM janma hone para vahA~ sabase pahale ise aisA bhAva hotA hai kiaho! yaha to maiMne pUrvabhavameM dharmakA sevana kiyA usakA pratApa hai, merI ArAdhanA madhUrI raha gaI, aura rAga zeSa rahA isa kAraNa yahA~ avatAra huA; pahale jinendrabhagavAnakI pUjana-bhakti kI thI usakA yaha phala hai| isaliye calo, sabase pahale jinendra bhagavAnakA pUjana karanA caahiye| aisA kahakara svargameM jo zAzvata jinapratimA haiM unakI pUjA karatA hai| isa prakAra yaha svargameM bhI bhArAdhakabhAva cAlU
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASakadharma-prakAza rakhakara vahA~ asaMkhya varSakI Ayu pUrNa hone para uttama manupyakulameM janma letA hai, aura yogya kAlameM vairAgya pAkara muni hokara AtmasAdhanA pUrNa karake kevalajJAnapragaTa karake siddhAlayameM jAtA hai| dekho, isa bhAvakavazAkA phala ! zrAvakako mida bhagavAna jaisA mAsmika mAnandakA aMza hotA hai, aura vaha ekabhavAvatArI bhI hotA hai / yA utkae bAta khii| koI jIva ko do-tIna athavA adhikase adhika ATha bhava bhI (mArAdhakabhAva sahitake, manuSyake ) hote haiM / parantu vaha to mokSapurI meM jAte-jAte bIcameM vibhAma lene jitane haiN| dekho, yaha prAvakadharmake phalameM mokSaprApti kaho, arthAt yahA~ zrAvakadharmameM ekamAtra puNyakI bAta nahIM, parantu samyaktvasahitakI zuddhatApUrvakako yaha bAta hai| AtmAke zAna binA saccA zrAvakapanA nahIM hotA, zrAvakapanA kyA hai isakA bhI bahutoMko jJAna nahIM / jainakulameM janma lenese hI zrAvakapanA mAna le, parantu aisA zrAvakapanA nahIM / bhAvakapanA to AtmAko dazAmeM hai| apana tA gRhastha hai isaliye sI-kuTumbako saMbhAla karanA apanA kartavya' hai-aisA mAnI mAnatA hai| parantu mAI ! terA saccA kartavya to apanI AtmAko sudhAranekA hai, jIvanameM yahI saccA kartavya hai, anyakA kartavya tere para nhiiN| are, pahale pesI zraddhA to kara ! prasAra pazcAt alpa rAgAdi hoMge parantu dharmI use kartavya nahIM svIkAratA isaliye ve laiMgare ho jAyeMge, atyanta manda ho jAyeMge / jaise raMga-biraMge kapar3ese lipaTo sonekI lakar3I vaha koI vastrarUpa nahIM hotI, usI prakAra citra-vicitra paramANu moMke samUhase lipaTI yaha caitanya-lakar3o koI zarIrarUpa huI nahIM, bhinna hI hai| AtmAko jahA~ zarIra hI nahIM vahA~ putra makAna Adi kaise?-yaha to spaSTarUpase bAhara-dUra par3e haiN| aisA medavAna karanA saccA viveka aura caturAI hai| bAharako caturAI meM to koI hita nhiiN| catura use kahate haiM jo caitanyako cete, jAne; vivekI use kahate ki hai jo sva-parakA viveka kare arthAt bhinnatA jAne; jIva use kahate haiM jo bAna-Anandamaya jIvana jIve; catura use kahate haiM jo AtmAke jAnanemeM apanI caturAI kharca kare ? AtmAke jAnanemeM jo mUr3ha rahe use catura kauna kahe ?-use vivekI kauna kahe! mora bhAtmapAna binA jIne ko jIvana kauna kahe ? bhAI, mUlabhUta vastu to mAramAko pahacAna hai| tIrthayAtrAmeM bhI musya hetu yaha hai ki tIrtha meM mArAdhaka jIvoMkA vizeSa smaraNa rotA hai tathA koI santa-dharmAsmAkA satsaMga mile / ahiMsA Adi aNuvatakA pAlana, jinendradevakA darzana-pUjana, tIrthayAtrA Adise zrAvakako uttama puNya saMdhatA hai aura
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134] [bhAvakadharma-prakAza yaha svargameM jAtA hai| zrAvakako aisI bhAvanA nahIM hai ki maiM puNya karU~ aura svargameM AU~ parantu jaise kisIko caubIsa gA~va jAnA ho aura solaha gA~va calakara bIcameM thor3e samaya vizrAmake liye ruka jAve, vaha koI vahA~ rukaneke liye nahIM, usakA dhyeya to caubIsa gA~va jAnekA hai; usoprakAra dharmIko siddhapadameM jAte-jAte, rAga chUTate chUTate kucha rAga zeSa raha gayA, isaliye bIca meM svargakA bhava hotA hai, parantu isakA dhyeya koI vahA~ rukanekA nahIM, isakA dhyeya to paramAtmasvarUpakI prApti karanA hI hai| manuSyabhavameM ho athavA svargameM ho, parantu vaha paramAtmapadakI prApti kI bhAvanAse hI jIvana bitAtA hai / dekho to, zrImad rAjacandrajI bhI gRhasthapanAmeM rahakara munidazAkI kaisI bhAvanA bhAte the ? ( 'apUrva-avasara' kAvyameM munipadase lekara sicadazA takake paramapadakI bhAvanA bhAyI hai|) AMzika zuddhapariNati sahita dharmAtmAkA jIvana bhI alaukika hotA hai| puNya aura pApa, athavA zubha yA azubharAga vikRti hai; usake amAvase mAnandadazA pragaTa hotI hai vaha svabhAvika muktadazA hai / zrAvaka sAdhakako bhI aisI AnandadazAkA namUnA pragaTa ho gayA hai |-aisii dazAko pahacAnakara usakI bhAvanA bhAkara, jisakAra bane usaprakAra svarUpameM ramaNatA bar3hAne aura rAgako ghaTAnekA prayatna karanA jisase alpakAlameM pUrNa paramAtmadazA pragaTa honekA prasaMga Ave / bhAI, sampUrNa rAga na chUTe aura tU gRhasthadazAmeM ho taba terI lakSmIko dharmaprasaMgameM kharca karake saphala kara / jaise candrakAnta-maNikI saphalatA kaya ki candrakiraNake sparzase usameMse amRta jhare tabaH usIprakAra lakSmIkI zobhA kaba? ki satpAtrake yogase vaha dAnameM kharca hove taba / zrAvaka-dharmIjIva nizcayase to antarameM svayaM apanekA vItarAgabhAvakA dAna karatA hai, aura zubharAga dvArA muniyoMke prati, sAdharmiyoM ke prati bhaktise dAnAdi detA hai, jinendradevakI pUjanAdi karatA hai-aisA usakA vyavahAra hai| isaprakAra cauthI-pA~cavIM bhUmikAmeM dharmAko aisA nizcaya-vyavahAra hotA hai| koI kahe ki cauthI bhUmikAmeM jarA bhI nizcayadharma nahIM hotA-to vada pAta asatya hai: nizcaya binA mokSamArga kaisA? aura, vahA~ nizcayadharmake sAtha pUjA-dAna-aNuvata Adi jo vyavahAra hai use bhI jo na svIkAre to vaha bhI bhUla hai| jisa bhUmikAmeM jisaprakArakA nizcaya-vyavahAra hotA hai use barAvara svIkAra karanA cAhiye / vyavahArake Azrayase mokSamArga mAne to hI vyavahArako svIkAra kiyA kahA jAya' aisA zraddhAna Thoka nahIM hai| bahutase aisA kahate haiM ki tuma
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhASakadharma-prakAza ] [ 135 vyavahArake avalambanase mokSa honA nahIM mAnate, isaliye tuma vyavahArako hI nahIM mAnate, parantu yaha bAta barAbara nahIM hai| jagatameM to svarga-naraka, puNya-pApa, jIvaajIva saba tattva haiM, unake Azrayase lAbha mAne to hI unheM svIkAra kiyA kahA jAve aisA koI siddhAMta nahIM hai; isIprakAra vyavahArako bhI samajhanA / munidharma aura zrAvakadharma aise donoM prakArake dharmoM kA bhagavAnane upadeza diyA hai| ina donoM dharmoMkA mUla samyagdarzana hai| vahA~ svonmukhatAke bala dvArA jitanA rAga dUra hokara zuddhatA pragaTa huI utanA hI nizcayadharma hai, aura mahAvata-aNukta athavA dAna-pUjA Adi sambandhI jitanA zubharAga rahA utanA usa bhUmikAkA bhasadbhUta vyavahAranayase jAnane yogya vyavahAradharma hai| dharmI jIva svargameM jAtA hai vahA~ bhI jinendra-pUjana karatA hai, bhagavAnake samavasaraNameM jAtA hai, nandIzvara dvIpa jAtA hai, bhagavAnake kalyANaka prasaMgoMko manAne AtA hai, aise aneka prakArake zubhakArya karatA hai| devalokameM dharmIkI Ayu itanI hotI hai ki devake eka bhavameM to asaMkhya tIrthaMkaroM ke kalyANaka manAye jAte haiM / isaliye devoMko 'amara' kahA jAtA hai| dekho to, jIvake pariNAmakI zakti kitanI hai ! zuddha pariNAma kare so do ghar3ImeM kevalajJAna prApta kare; do ghar3Ike zubhapariNAma hAga asaMkhya varSakA puNya ba~dhe; aura ajJAna dvArA tIvra pApa kare to do ghaDImeM asaMkhya varSa taka narakake duHkha ko prApta kare !-udAharaNasvarUpa brahmadatta cakravartIkI Ayu kitanI ? ki sAta sau (700) varSaH ina sAta sau varSoMkI saMkhyAta sekaMDa hotI haiN| itane kAlameM isane narakakI taitIsa sAgaroMkI arthAt asaMkhyAta araba varSako AyuSa bAMdhI; arthAt eka eka sekaMDake pApake phalameM asaMkhya araba varSake narakakA duHmva prApta kiyaa| pApa karate samaya jIvako vicAra nahIM rahatA parantu isa narakake duHkha kI bAta sune toM ghabarAhaTa ho jAya / ye duHkha jo bhogatA hai-usakI pIr3AkI to kyA bAta,-parantu isakA varNana sunate hI ajJAnIko bhaya paidA ho jAya aisA hai / isaliye aisA avasara prApta karake jIvako cetanA cAhiye / jo cetakara AtmAkI ArAdhanA kare to usakA phala mahAna hai, jisaprakAra pApake eka sekaMDake phalameM asaMkhya varSakA narakaduHkha kahA, usIprakAra sAdhakadazAke eka eka samayakI ArAdhanAke phalameM anantakAlakA anantagunA mokSasukha hai| kisI jIvako sAdhakadazAkA kula kAla asaMkhya samayakA hI hotA hai, saMkhyAta samayakA nahI hotA, athavA ananta samayakAmahI hotA; aura mokSakA kAla to sAdi-ananta hai arthAt eka-eka samayake sAdhakabhAvake phalameM anantakAlakA mokSasukha AyA |-vaah, kaisA lAbhakA vyApAra ! bhAI, tere AtmAke zuddhapariNAmakI zakti kitanI hai-vaha to dekha ! aise zuddhapariNAmase AtmA jAgRta ho to kSaNamAtrameM karmoko tor3aphor3a kara mokSako prApta kara ke /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ bhAvakadharma-prakAza 136 ] koI jIva antarmuhUrta hI munipanA pAle, aura usa antarmuhUrta meM zubhapariNAmameM aisA puNya bA~dhe ki navamI graiveyakameM ikatIsa sAgaropamakI sthiti vAlA deva hotA hai / dekho, isa jIvake zubha, azubha athavA zuddhapariNAmakI zakti aura usakA phala ! usameM zubha-azubhase svarga-naraka ke bhava to anantabAra jIvane kiye. parantu zuddhatA pragaTa karake mokSako sAdhe usakI balihArI hai ! koI jIva devameM se sIdhA deva nahIM hotA / koI jIva devameM se sIdhA nArakI nahIM hotA / koI jIva nArakI meM se sIdhA nArakI nahIM hotA / koI jIva nArakImeM se sIdhA deva nahIM hotA / deva marakara manuSya athavA tiryacameM upaje / nArakI marakara manuSya athavA tiryacameM upaje / manuSya marakara cAroMmeM se koI bhI gatimeM upaje / tiryaca marakara cAroMmeM se koI bhI gatimeM upaje / yaha sAmAnya bAta kI aba samyagdRSTikI bAtaH deva meM se samyagdRSTi jIva manuSyameM hI avatare / naraka se samyagdRSTi jIva manuSyameM hI Ave / manuSya samyagdRSTi jIva devagatimeM jAve, parantu jo mithyAtvadazAmeM Ayu baMdha gaI ho to naraka athavA tiryaca athavA manuSya meM bhI jAve / tiyaMca samyagdRSTi jIva devagatimeM hI jAve, aura paMcamaguNasthAnavartI zrAvaka ( tiryaca ho yA manuSya ) vaha to niyamase svarga meM hI jAve, anya kisI gatikA AyuSya use nahIM hotA / isa prakAra dharmI zrAvaka svargameM jAtA hai, aura vahA~se manuSya hokara, caudaha prakArakA antaraMga aura dasa prakArakA bAhya - sarva parigraha chor3akara, muni hokara, zuddhatAkI zreNI mAMr3akara, sarvakSa hokara siddhalokako jAtA hai, vahA sadAkAla ananta Atmika AnandakA bhoga karatA hai / ahA, siddhoMke mAnandakA kyA kahanA ! isa prakAra samyaktvasahita aNuvratarUpa bhAvakadharma vaha bhAvakako paramparAse mokSakA kAraNa hai, isaliye zrAvaka usa dharmako aMgIkAra karake usakA pAlana kare - aisA upadeza hai|
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza ] [ 25 ] mokSamArga meM nizcayasahita vyavahAradharma mAnya ha ********........................*** ***** ************* *********** *********** [ 130 k SSSSSSSS bhAI, uttama sukhakA bhaMDAra to mokSameM hai, isaliye moma puruSArtha hI saba puruSArthoM meM zreSTha hai ! sAdhakako mokSapuruSArthake sAtha aNuvratAdi zubharAgarUpa jo dharmapuruSArtha hai vaha vyavahArase mokSakA sAdhana hai, isaliye zrAvakakI bhUmikA meM vaha bhI grahaNa karane yogya hai / parantu mokSake puruSArtha binA mAtra puNya ( mAtra vyavahAra ) kI zobhA nahIM, isakA to phaLa saMsAra hai ! CSSSSSSSSSS pha occossos zrAvaka puNyaphalako prApta karake mokSa pAtA hai aisA btaayaa| aba kahate haiM ki zubharAga hote hue bhI dharmIko mokSapuruSArtha ho mukhya hai aura vaha upAdeya aura usake sAthakA aNuvatAdirUpa jo vyahAradharma hai vaha bhI mAnya hai- . puMso'rtheSu caturSu nizvaLataro mokSaH paraM satsukhaH zeSAstadviparItadharma kalitA heyA mumukSorataH / tasmAttatpadasAdhanatvadharaNo dharmopi no saMmataH yo bhogAdinimittameva sa punaH pApaM budhairmanyate / / 25 / / dharma artha kAma aura mokSa ina cAra puruSArthoMmeM mAtra mokSa hI i nAzI aura satyasukharUpa hai, zeSa tIna to isase viparIta svabhAva vAle haiM arthAt asthira aura duHkharUpa haiM: ataH mumukSuke liye ve heya haiM aura kevala mokSa hI upAdeya hai / tathA usa mokSake sAdhanarUpa vartatA hove vaha dharma bhI hameM mAnya haisaMmata hai, arthAt mokSamArgako sAdhate sAdhate usake sAtha mahAvata athavA aNuvatake jo zubhabhAva hote haiM ve to saMmata haiM, kyoMki ve bhI vyavahArase mokSake sAdhana haiM, parantu jo mAtra bhogAdike nimitta hai unhe to paMDitajana pApa kahate haiM /
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 ] [bhAvakadharma-prakAza mAcAryadeva kahate haiM ki aho, saccA sukha to eka mokSapadameM hI hai, ataH mumukSuoMko usakA hI puruSArtha karanA cAhiye / isake sivAya anya bhAva to viparIta honese heya haiM / dekhiye, ise viparIta aura heya kahA usameM zubharAga bhI A gayA / isaprakAra use viparIta aura heyarUpameM svIkAra karake, pazcAt yadi vaha mokSamArga sahita hove to use mAnya kiyA hai, arthAt vyavahArase use mokSamArgameM svIkAra kiyA hai / parantu jo sAthameM nizcaya mokSasAdhana (samyagdarzanAdi ) na hove to mokSamArga binA aise akele zubharAgako mAnya nahIM karate arthAt use vyavahAra mokSasAdhana bhI nahIM kaha sakate / isake sivAya jo kAma aura artha sambandhI puruSArtha hai vaha to pApa hI hai, ataH sarvathA heya hai| bhAI, uttama sukhakA bhaMDAra to mokSa : ataH mokSapuruSArtha hI sarva puruSArtha meM zreSTha hai / puNyakA puruSArtha bhI isakI apekSA halkA hai; aura saMsArake viSayoMkI prApti hetu jitane prayatna hai ve to ekadama pApa hai, ataH ve sarvathA tyAjya hai| aba sAdhakako puruSArthake sAtha aNuvratAdi zubharAgarUpa jo dharmapuruSArtha hai vaha bhasadbhUta vyavahArase mokSakA sAdhana hai mataH zrAvakakI bhUmikAmeM vaha bhI vyavahAranayaka viSayameM grahaNa karane yogya hai| mokSakA puruSArtha to sarvazreSTha hai, parantu usake abhAvameM (arthAt nicalI sAdhakadazAmeM) vrata-mahAvatAdirUpa dharmapuruSArtha jarUra grahaNa karanA caahiye| ajJAnI bhI pApa chor3akara puNya karatA hai to ise koI asvIkAra nahIM karate: pApakI apekSA to puNya bhalA hI hai| parantu kahate haiM ki bhAI, mokSamArga binA terA akelA puNya zobhA nahIM pAtA hai| kyoMki jise mokSamArgakA lakSya nahIM vaha to puNyake phalameM mile huye bhogoMmeM Asakta hokara punaH pApameM calA jaavegaa| mataH budhajana-bAnI-vijJAna aise puNyako paramArthase to pApa kahate haiM / (dekho, yogIndradeva AcAryakRta yogasAra dohA naM. 71-72 samayasAra gA. 163, pazcAt zrI jayasenAcAryakI saM. TIkAmeM pariziSTa puNya-pApa adhikAra / ) mosameM hI saccA sukha hai aisA jo samajhe vaha rAgameM yA puNyaphalameM sukha kaise mAne ?-nahIM hI mAne / jisakI dRSTi akele rAgameM hai aura usake phalameM jise sukha lagatA hai use to zubhabhAvake sAtha bhogakI abhilASA par3I hai, ataH isa zubha ko mokSamArgameM mAnya karate nahIM, mosake sAdhanakA vyavahAra use lAgU nahIM pdd'taa| dharmIko mokSamArga sAdhate sAdhate bIbameM abhilASA rahita aura bhaddhAmeM heyabuddhi sahita zubharAga rahatA hai, usameM mosake sAdhanakA vyavahAra lAgU par3atA hai| parantu
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhApakarma-prakAza ] [119 zurUse hI jo rAgako zraddhA iSTa mAnakara apanAtA hai yaha rAgase dUra kaise hovegA? aura rAgarahita mokSamArgameM kahA~se AvegA? aise jIva zubhako to 'bhogahetu dharma' samayasArameM kahA hai, use 'mokSahetu dharma' nahIM kahate / mokSake hetubhUta sacce dharmakI abAnIko pahacAna bhI nahIM, rAgarahita jJAna kyA hai use yaha nahIM jAnatA, zubamAnake anubhavakA use abhAva hai isaliye mokSamArgakA use abhAva hai| dhamIko zuddhajAnake anubhava sahita jo zubharAga zeSa rahA use vyavahArase dharma, athavA mokSakA sAdhana kahane meM AtA hai| nIcekI sAdhaka bhUmikAmeM aisA vyavahAra hai jahara, use jaisA hai vaisA mAnanA cAhiye / -- isakA artha yaha nahIM ki ise hI upAdeya mAnakara santuSTa ho jAnA / vAstavameM upAdeya to mokSArthIko nizcayaratnatrayarUpa mokSamArga hI hai, usake sAtha usa. usa bhUmikAmeM jo vyavahAra hotA hai use vyavahArameM AdaraNIya kahA jAtA hai| tIrthakara. devakA Adara karanA darzana-pUjana karanA, munivaroMko bhakti, AhAradAna, svAdhyAya, ahiMsAdi vratoMkA pAlana-ye saba vyavahAra hai vaha satya hai, mAnya hai, mAdaraNIya, parantu nizcayaSTimeM zuddhAtmA hI upAdeya hai aura usake Azrayase dI mokSamArga hai| aisI zraddhA prArambhase hI honI cAhiye / ___ vyavahArako ekAnta heya kahakara koI jIva devadarzana-pUjana-akti, muni mAdi dharmAtmAkA bahumAna, svAdhyAya vratAdiko chor3a de aura azubhako seve vaha to svacchandI aura pApI hai; zuddhAtmAke anubhavameM lInatA hote hI ye saba vyavahAra ra jAte hai, parantu usake pUrva to bhUmikAke anusAra vyavahArake pariNAma hote haiN| zukhasvarUpakI dRSTi aura sAthameM bhUmikA anusAra vyavahAra-yaha donoM sAdhakako sAthameM hone haiN| mokSamArgameM aisA nizcaya-vyavahAra hotA hai / koI ekAnta prahaNa kare arthAt nIcekI bhUmikAmeM bhI vyavahArako svIkAra na kare athavA nizcaya binA use hI sarvasva mAna le to ve donoM mithyAdRSTi haiM, ekAntavAdI hai, aura unheM nizcayakI mathavA vyavahArakI khabara nhiiN| baya aura nikSepa samyaksAnameM hote haiM arthAt samyakadRSTike hI ve sacce hote hai| svabhAvaSTi huI usa samyak bhAvazruta humA, aura usa samaya pramANa maura naya sacce hue; bAdameM nizcaya kyA maura vyavahAra kyA-aisI usako babara par3hatI hai| nizcayasApekSa vyavahAra dharmIko ho hotA hai; mavAnIko jo ekAnta vyavahAra hai vaha saccA mArga nahoM athavA vaha saccA vyavahAra nahIM / dharmI vIva zuddhatAko gAte hue
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240] [bhAvakadharma prakAza aura bIca bhUmikAnusAra pratAdi vyavahArakA pAlana karate hue aMtameM anantasukhake maMDArarUpa mokSako sAdhate hai| aisA mokSamArga hI mumukSukA parama kartavya hai, arthAt vItarAgatA kartavya hai: rAga kartavya nhiiN| vItarAgatA na ho vahA~ taka kramazaH jitanA rAga ghaTe utanA ghaTAnA prayojanavAna hai| pahale aisI vItarAgI samyakdRSTi kare pIche hI 'dharmameM dharaNa par3ate haiM, isake binA to, kalaza-TIkAmeM paMDita zrI rAjamalajI kahate hai, "marake cUrA hote hue bahuta kaSTa karate haiM to karo, tathApi aisA karate hue karmamaya to nahIM hotA' / dekhiye, 300 varSa pahale paMDita banArasIdAsajIne zrI rAjamalajI ko 'samayasAra nATakake maramI' kahA hai| bhAvakadharmake mUlameM bhI samyagdarzana to hotA hI hai| aise samyaktva sahita rAga ghaTAnekA jo upadeza hai yaha hitakArI upadeza hai| bhAI, kisI bhI prakAra jinamArga ko pAkara tU svadravyake Azrayake bala dvArA rAga ghaTA usameM terA hita hai: dAna Adi kA upadeza bhI usI hetu diyA gayA hai| koI kahe ki khUba paisA mile to usameMse thor3A dAnameM lagAU~ (dasa lAkha mile to eka lAkha lagAU~)-isameM to ulaTI bhAvanA huI, lobhakA poSaNa huA; pahale ghara ko Aga lagA aura pIche kuA~ khodakara usake pAnIse mAga bujhAnA-saprakArako yaha mUrkhatA hai| vartamAnameM pApa bA~dhakara pIche dAnAdi karanaiko kahatA hai, isakI apekSA vartamAnameM hI tU tRSNA ghaTA lenA bhAI! eka bAra AtmAko jora dekara terI rucikI dizA hI badala DAla ki mujhe rAga athavA rAga phale kucha nahIM cAhiye, mAtmAkI zuddhatAke atirikta anya kucha bhI mujhe mI / aisI rucikI dizA palaTanese terI dazA palaTa jAvegI; apUrva dazA pragaTa ho vigii| dhIko jahA~ AtmAkI apUrva dazA pragaTo vahA~ use dehameM bhI eka prakAra kI apUrNatA mA gaI, kyoMki samyaktva AdimeM nimittabhUta hove aisI deha pUrvameM kabhI nahIM milI thIH athavA samyaktvasahitakA puNya jisameM nimitta ho aisI deha pUrvameM mithyAtvadazAmeM kabhI nahIM milI thii| vAha, dharmokA AtmA apUrva, dharmIkA puNya bhI apUrva aura dharmIkA deha bhI apUrva ! dharmI kahatA hai ki yaha deha aMtima hai arthAt phirase pesA (virAdhakapanAkA) deha milanekA nahIM; kadAcit kucha bhava hoMge aura deha mileMge to ve ArAdhakabhASa sahita hI hoMge, ataH usake rajakaNa bhI pUrvameM na Aye hoM aise apUrva hoMge, kyoMki yahA~ jIvake bhAvameM (zubhameM bhI) apUrvatA mA go, dharmI jIvakI sabhI bAte alaukika hai / bhaktAmara stotrameM mAnatuMgasvAmI
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ . bhagavAnakI bhakti karate huye kahate haiM ki he prabho ! jagatameM utkRSTa zAntarasarUpa pariNamita jitane rajakaNa the ve saba ApakI deharUpa pariNamita ho gaye haiN| isa kathanameM gahana bhAva bhare haiM / prabho, mApake kevalajJAnakI aura baitamyaka upazamarasakI to apUrvatA, aura usake sAthakI paramaaudArika dehameM bhI apUrvatA,-aisI deha anyako nahIM hotii| ArAdhakakI sabhI bAta jagatase anokhI hai, isakI AtmAkI zuddhatA bhI jagatase anokhI hai aura isakA puNya bhI anokhA hai| isaprakAra mokSa aura puNyaphala donoMko bAta kI: phira bhI kahate haiM ki he mumukSu ! tujhe AdaraNIya to mokSakA hI puruSArtha hai: puNya no isakA bhAnuSaMgika phala hai arthAta anAjake mAthake ghAsakI taraha yaha to bIcameM sahaja hI A jAtA hai| isameM bhI jahA~ heyabuddhi hai vahA~ zrAvakake liye pApakI to bAta hI kaiso ? isaprakAra pI zrAvakako mokSapuruSArthakI mukhyatAkA upadeza kiyA aura usake sAtha puNyake zubhapariNAma hote haiM yaha bhI btaayaa| are jIva! tU sarvazakI aura jJAnakI pratIti binA dharma kyA karegA? rAgameM sthita rahakara sarvakSakI pratIti nahIM hotI; rAgase judA par3akara, jJAnarUpa hokara, sarvarako pratIti hotI hai| isaprakAra jJAnasvabhAvake lakSapUrvaka sarvazakI pahicAna karake usake vacanAnusAra dharmako pravRtti hotI hai / samyakadRSTi-bAnI ke jo vacana haiM ve bhI sarvaanusAra hai, kyoMki usake hRdayameM sarvadeva virAja rahe haiN| jisake hRdayameM sarvaha na ho arthAt sarva ko jo na mAnatA ho usake dharmavacana sacce nahIM hote / isaprakAra sarvatakI pahacAna dharmakA mUla hai| 1 Indane .
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ :142] [bhAvakadharma-prakAza ...........[26].......... mokSakI sAdhanAsahita hI aNuvratAdikI saphalatA ** ** **** ************** * WEBEBRBRBRBRBH358333 tlli he bhavya ! terA sAdhya mokSa hai; arthAt prata athavA mahAvratake pAlanameM usa-usa prakArako aMtaraMgazuddhi bar3hatI jAya aura mokSamArga saghatA jAya-use tU lakSyameM rakhanA / mokSake dhyeyako cUkakara jo kucha karanemeM Ave vaha to duHkha aura saMsArakA hI kAraNa hai| ETRIETRIHARJHIK38333 5 3 3353HIREXJRARIES dharmI jIvako mokSa hI sAdhyarUpa hai; mokSarUpa sAdhyako bhUlakara jo anyakA Adara karatA hai usake vatAdi bhI saMsArake hI kAraNa hote haiM-aisA aba EVERBETERBETERESERT bhavyAnAmaNubhivratairanaNubhiH sAdhyotra mokSaH paraM nAnyatkiMcidiiva nizcayanayAt jIvaH sukhI jAyate / sarva tu vratanAtamidRzadhiyA sAphalyametyanyathA saMsArAzrayakAraNaM bhavati yat tanduHkhameva sphuTam // 26 // yahA~ bhavya jIghako aNuvana athavA mahAvrata dvArA mAtra mokSa hI sAdhya hai, saMsAra saMbaMdhI anya koI bhI sAdhya nahIM, kyoMki nizcayanayase mokSameM hI jIva sukhI hotA hai| aisI buddhi arthAt mokSakI buddhise jo vratAdi karanemeM Ate haiM ve sarva saphala hai; parantu isa mokSarUpI dhyeyako bhUlakara jo vratAdi karane meM Ate haiM ye to saMsArake kAraNa hai aura duHkhI hI hai| dekho, adhikAra pUrA karate huye antameM spaTa karate haiM ki bhAI, hamane prAvakake dharmarUpameM pUjA-dAna Adi aneka zubhabhAvoMkA varNana kiyA tathA aNuvata AdikA varNana kiyA, parantu usameM jo zubharAga hai use sAdhya na mAnanA, usako dhyeya na
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvakadharma-prakAza [ 143 mAnanA, dhyeya aura sAdhya to 'sampUrNa vItarAgabhAvarUpa' mokSa hI hai, aura vahI parama sukha hai| dharmIkI dRSTi-ruci rAgameM nahIM, use to mokSako sAdhanekI hI bhAvanA hai| saccA sukha mokSameM hI hai| rAgameM athavA puNyake phala meM koI sukha nhiiN| isaliye he bhavya ! vrata athavA mahAvatake pAlane meM usa-usa prakArakI antaraMgazuddhi bar3hatI jAya aura mokSamArga saghatA jAya-use tU lakSyameM rkhnaa| zuddhatAke sAtha-sAtha jo vrata-mahAvratake pariNAma hote haiM ve mokSamArgake sAtha nimitta hai, parantu jarA bhI zuddhatA jise pragaTa nahIM aura mAtra rAgakI bhAvanAmeM hI ruka gayA hai usakA to vratAdi pAlana karanA bhI saMsArakA kAraNa hotA hai aura vaha duHkha hI prApta karatA hai| isaprakAra mokSamArgake yathArtha vrata-mahAvata samyagdRSTiko hI hote haiM-yaha bAta isameM A gii| bIcameM vratake pariNAma Age isase puNya uccakoTikA baMdhegA aura devalokakA acintya vaibhava milegaa| parantu he monArthI ! tujhe inameM kisIkI ruci arthAt bhAvanA nahIM karanI hai| bhAvanA to mokSakI hI karanA ki kaba yaha rAga tor3akara mokSadazA prApta ho, kyoMki mokSameM Atmikasukha hai, svargake vaibhavameM sukha nahIM, vahA~ bhI AkulatAke aMgAre haiN| dharmIko bhI svargameM jitanA gaga aura viSayatRSNAkA bhAva hai utanA kleza hai dharmIko usase chUTanekI bhAvanA hai aisI bhAvanAse mokSake liye jo vrata-mahAbata pAlana karanemeM AveM ve sarva saphala haiM aura isase viparIta saMsArake svargAdike sukhakI bhAvanAse jo kucha karane meM Ave vaha duHkhakA aura bhavabhramaNakA kAraNa hai| isaliye mokSArthI bhavyoMko AtmAkI zraddhA-bAnaanubhava karake vItarAgatAko bhAvanAse zaktianusAra prata-mahAvata karanA caahiye| jaise, kisIne sthAna jAnekA sacA mArga jAna liyA hai parantu calane meM thor3I dera lagatI hai to bhI vaha mArgameM hI hai, usI prakAra dharmI jIvane vItarAgatAkA mArga dekhA hai, rAgarahita svabhAvako jAnA hai, parantu sarvathA rAga dUra karane meM thor3A samaya lagatA hai, to bhI vaha mokSake mArgameM hI hai| parantu jisane saccA mArga nahIM jAnA, viparIta mArga mAnA hai vaha zubharAga kare to bhI saMsArake mArgameM hai| 'nizvayase vItarAgamArga hI mokSakA sAdhana hai, zumarAga vAstavameM mokSakA sAdhana nahIM'-aisA kahane para kisIko bAta na ruce to kahA hai ki bhAI, hama anya kyA batAveM ! vItarAgadeva dvArA kahA huA satyamArga hI yaha hai| jisa prakAra pamanandI svAmI brahmacarya-aSTakameM brahmacaryakA uttama varNana karake aMtameM kahate haiM ki jo mumukSu hai usake liye strI-saMgake niSedhakA yaha upadeza maiMne diyA hai, parantu jo jIva bhogarUpI rAgake sAgarameM DUbe huye haiM unheM isa brahmacaryakA upadeza na ruce to ve
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ bhAvakadharma-prakAra mere para krodha na kareM, kyoMki maiM to muni hUM; munike pAsa to yahI vItarAgI upadeza hotA hai, koI rAgake poSaNakI bAta munike pAsa nahIM hotii| usI prakAra yahA~ mokSake puruSArtha meM puNyakA niSedha kiyA gayA hai, vahA~ rAgakI rucivAle kisI jIvako vaha na ruce to kSamA karanA, kyoMki saMtoMkA upadeza to mokSakI pradhAnatAkA hai isaliye usameM rAgako AdaraNIya kaise kahA jAya? bhAI, tujhase saMpUrNa rAga abhI cAhe na chUTa sake, parantu yaha chor3ane yogya hai aipA saccA dhyeya to pahale hI ThIka kr| dhyeya saccA hogA to vahA~ phuNcegaa| parantu dhyeya hI khoTA rakhoge-rAgakA dhyeya rakhoge to rAga tor3akara vItarAgatA kahA~se lAoge ? ataH satyamArga vItarAgI saMtoMne prasiddha kiyA hai| ___ sarpakSatAko sAdhate-sAdhate vanavihArI saMta padmanaMdI munirAjane yaha zAsa racA hai, ve bhI AtmAkI zaktimeM jo pUrNa Ananda bharA hai usakI pratIti karake usameM lIna hokara bolate the, siddha bhagavAnake sAtha svAnubhava dvArA bAta karate the aura siddhaprabhu jaise atIndriya-AnandakA bahuta anubhava karate the, taba hI unhoMne bhavya jIvoM para karuNA karake yaha zAstra racA hai| usameM kahate haiM ki are jIva! sabase pahale tU sarvadevako pahicAna / sarpakSadevako pahicAnate hI terI saccI jAti tujhe pahicAnane meM mA skegii| pandanA padaprAyazyaka svAdhyAya
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 145 bhAvakadharma-prakAza ] summ e ...[27]....................: zrAvakadharmakI ArAdhanAkA aMtima phala-mokSa In............ ..................... SSSSSSSSSSS S SSSSSSSSex zrAvakadharmakA adhikAra pUrNa karate huye maMgala AzIrvAda pUrvaka 8 zrI munirAja kahate haiM ki isa zrAvakadharmakA prakAza jayavaMta raho.... 8 9 aise dharmake ArAdhaka jIva jayavaMta raho! dharmakI ArAdhanA dvArA hI " manuSyabhavakI saphalatA hai| bao cao so 8 o oooh isa dezavata-udyotana adhikArameM zrI pananandI munirAjane bhAvakake dharmakA bahuta gharNana 26 gAthAmeM kiyA / aba aMtima gAthAmeM AzIrvAda pUrvaka adhikAra samApta karate huye kahate haiM ki uttama kalyANakI paramparA pUrvaka mokSaphala denevAlA yaha dezavatakA prakAza jayavanta rahe yatkalyANaparamparArpaNaparaM bhavyAsmanAM saMsto paryante yadanantasaukhyasadanaM mokSaM dadAti dhruvam / tajjIyAdatidurlabhaM munaratAmukhyerguNaiH prApitaM zrImatpaMkajanaMdibhirviracitaM dezavatodyotanam // 27 // dharmI jIvake liye yaha dezavata saMsArameM to uttama kalyANakI paramparA (cakravartIpada, indrapada, tIrthakarapada Adi) dene vAlA hai aura antameM anantasukhakA ghAma aise mokSako avazya detA hai| zrImAn pananandI munine jisakA varNana kiyA hai, tathA uttama durlabha manuSyapamA aura samyagdarzanAdi guNake dvArA jisakI prApti hotI hai, aise dezavatakA udyotana (prakAza ) jayavanta rhe| jo jIva dharmI hai, jise AtmAkA bhAna hai, jo mokSamArgakI sAdhanAmeM tatpara hai use vrata-mahAvatake rAgase aisA U~cA puNya ba~dhatA hai ki cakravatIMpanA, tIrthakarapanA Adi lokottara padavI mila jAtI hai, paMcakalyANaka mAdikI kalyANaparamparA use prApta hotI hai, aura antameM gaga tor3akara vaha mokSa pAtA hai|
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ [bhAvakadharma-prakAza dekho! yaha manuSyapanekI saphalatAkA upAya ! jIvanameM jisane dharmakA ullAsa nahIM kiyA, Atmahitake liye rAgAdi nahIM ghaTAye aura mAtra viSaya-bhogake pApabhAvameM hI jIvana bitAyA hai vaha to niSphala avatAra gumAkara saMsArameM hI paribhramaNa karatA hai| jabaki dharmAtmA zrAvaka to AtmahitakA upAya karatA hai, samyakadarzana sahita vratAdi pAlana karatA hai aura svargameM jAkara vahA~se manuSya hokara munipanA lekara mukti prApta karatA hai| bhAI, aisA uttama manuSyapanA aura usameM bhI dharmAtmAke saMgakA aisA yoga saMsArameM bahuta durlabha hai; mahAbhAgyase tujhe aisA suyoga milA hai to isameM sarvazakI pahicAna kara samyaktvAdi guNa pragaTa kr| aura usake pazcAt zaktianusAra vata aMgIkAra kara, dAna Adi kr| usa dAnakA to bahuta prakArakA upadeza diyA / vahA~ koI kahe ki-bApa dAnakI to bAta karate ho, parantu hameM Age-pIchekA (strI-putrAdikA) koI vicAra karanA yA nahIM ? to kahate haiM ki bhAI, tU tanika dhIraja dhara! jo tujhe Age-pochekA terA hitakA saJcA vicAra ho to abhI hI tU mamatA ghaTA, vartamAnameM strI-putrAdike bahAne tU mamatAmeM DUbA huA hai aura apane bhaviSyake hitakA vicAra nahIM krtaa| bhaviSyameM maiM mara jAU~gA to strI-putrAdikA kyA hogA-saprakAra unakA vicAra karatA hai, parantu bhaviSyameM terI AtmAkA kyA hogA-isakA vicAra kyoM nahIM karatA ? are, rAga tor3akara samAdhi karanekA samaya AyA usameM phira Age-pIchekA anya kyA vicAra karanA? jagatake jIvoMko saMyoga-viyoga to apane-apane udaya anusAra sabako huA karate haiM, ye koI tere kiye nahIM hote| isaliye bhAI, dUsarekA nAma lekara tU apanI mamatAko mata bar3hA / cAhe lAkhoM-karor3oM rupayoMkI pU~jI ho parantu jo dAna nahIM karatA to vaha hRdayakA garIba hai| isakI apekSA to thor3I pU~jIvAlA bhI jo dharma-prasaMgameM tana-mana-dhana ullAsapUrvaka lagAtA hai vaha udAra hai, usakI lakSmI aura usakA jIvana saphala hai| sarakArI Teksa (kara) AdimeM parataMtrarUpase denA par3e use deve parantu svayaM hI dharmake kAmameM hozapUrvaka jIva kharca na kare to AcAryadeva kahate haiM ki bhAI, tujhe terI lakSmIkA sadupayoga karanA nahIM AtA; tujhe deva-guru-dharmakI bhakti karate nahIM AtI aura tujhe zrAvakadharmakA pAlana karanA nahIM AtA, zrApaka to deva-guru-dharmake liye ullAsapUrvaka dAnAdi karatA hai| eka manuSya kahatA hai ki mahArAja ! mujhe vyApArameM 25 lAkha rupaye milane vAle the, parantu ruka gaye, jo ve mila jAyeM to usameMse 5 lAkha rupaye dharmArtha meM dene kA vicAra thA; isaliye AzIrvAda dIjiye! are mUrkha! kaisA
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAbakadharma - prakAza ] [ 247 6. AzIrvAda ? kyA tere lobha-poSaNake liye jJAnI tujhe AzIrvAda deM ! zAnI to dharmakI ArAdhanAko AzIrvAda dete haiM / 5 lAkha rupaye kharca karanekI bAta karake vAstavameM to ise 20 lAkha lenA hai, aura isakI mamatA poSanI hai / ' jaise koI mAne ki prathama jahara khA lU~ pIche usakI davA karUMgA " - isake jaise terI mUrkhatA hai / tujhe vAstavameM dharmakA prema ho aura tujhe rAga ghaTAnA ho to abhI tere pAsa jo hai usameMse rAga ghaTAnA ! tujhe rAga ghaTAkara dAna karanA ho to kauna tujhe rokatA hai ? bhAI, aisA manuSyapanA aura aisA avasara prApta kara tU dhana prApta karane kI tRSNAke pApameM apanA jIvana naSTa kara rahA hai| isake badale dharmako ArAdhanA kr| dharma kI ArAdhanA dvArA hI manuSyabhavakI saphalatA hai / dharmakI ArAdhanA ke bIca puNyaphalarUpa bar3e-bar3e nidhAna sahaja hI mila jAveMge, tujhe isakI icchA hI nahIM karanI par3egI / - ' mAMge usake dUra aura tyAge usake Age ' - puNyakI icchA karatA hai use puNya nahIM hotA / mAMge usake Age arthAt ki dUra jAtA hai; aura tyAge usake Age arthAt jo puNyakI ruci chor3akara caitanyako sAdhatA hai usako puNyakA vaibhava samakSa AtA hai| dharmI jIva AtmAkA bhAna karake aura puNyakI abhilASA sarvathA chor3akara mokSa tarapha calane lagA hai, bahuta-sA rAstA taya kara liyA hai, thor3A zeSa hai, vahA~ puruSArthakI maMdatAle zubharAga huA arthAt svargAdikA eka yA do uttama bhavarUpI dharmazAlA meM thor3e samaya rukatA hai, use aisA U~cA puNya hotA hai ki jahA~ janmatA hai vahA~ samudra meM motI pakate haiM, AkAzameMse rajakaNa utkRSTa ratnarUpa pariNamana kara barasate haiM, paththarakI khAnameM nIlamaNi utpanna hote haiM, rAjA ho vahA~ use prajAse barajorI kara Adi nahIM lenA par3atA / parantu prajA svayaM calakara dene AtI hai, aura saMta-muni-dharmAtmAoMkA samUha aura tIrthaMkaradevakA saMyoga milatA hai aura saMtoMke satsaMgameM punaH ArAdhakabhAva puSTa kara, rAja-vaibhava chor3a muni hokara kevalajJAna pragaTa kara sAkSAt mokSa prApta karatA hai / sarvazadevakI pahicAnapUrvaka zrAvakane jo dharmakI ArAdhanA kI usakA yaha uttama phala kahA hai, vaha jayavaMta ho... aura use sAdhanevAle sAdhaka jagatameM jayavaMta hoM ! - aise AzIrvAda sahita yaha adhikAra samApta hotA hai / ( zrI padmanandIpacIsIke dezavrata udyotana para pUjya zrI kAnajIsvAmIke pravacana pUrNa hue / )
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ en opg8888888888888888888888888888888888 svataMtratA kI ghoSaNA HERLASRIRATRAILE B A RSANRARIERTAINS [cAra boloMse svataMtratAko ghoSaNA karatA huA vizeSa pravacana ] samayamAra-kalaza 211 ] [saM0 2022 kArtika zuklA 3-4 EYESTERESEARNASEEBRSEEBHB bhagavAna sarvajJadevakA dekhA huA vastusvabhAva kaisA hai, usameM kartA-karmapanA kisamakAra hai, vA aneka prakArase dRSTAMta aura yuktipUrvaka punaH punaH samajhAte hue, usa svabhAvake nirNayameM mokSamArga kisaprakAra AtA hai vaha pUjya gurudevane ina pravacanoMmeM batalAyA hai / inameM punaH punaH medavAna karAyA hai aura vItarAgamArgake rahasyabhUta svataMtratAko ghoSaNA karate hue kahA hai ki-sarvazadeva dvArA kahe hue isa paramasatya vItarAgavijJAnako jo samajhegA usakA apUrva kalyANa hogaa| RATRITIYATREATRISALALAILS LARITREETIMATAJITATASATRE kartA-karma sambandhI medazAna karAte hue AcAryadeva kahate haiM ki nanu pariNAma eSa kila karma vinizcayataH sa bhavati mAparasya pariNAmina eva bhavet / na bhavati kartRzUnyamiha karma na cekatayA sthitiriha vastuno bhavatu kartu tadeva tataH / / 211 // vastu svayaM apane pariNAmakI kartA hai, aura anya ke sAtha usakA kartA-karma kA sambandha nahIM hai-isa siddhAMtako AcAryadevane bAra boloMse spaSTa samajhAyA hai: (1) pariNAma arthAt paryAya hI karma hai-kArya hai| (2) pariNAma apane mAyabhUta pariNAmIke hI hote haiM, anyake nahIM hote| kyoMki pariNAma apane-apane AzrayabhUta pariNAmI (dravya)ke Azrayase hote hai| bhanyake pariNAma anyake Azrayase nahIM hote| (3) karma-kartAke binA nahIM hotA, arthAt pariNAma vastuke binA nahIM hote|
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ svataMtratAko ghoSaNA (4) vastukI nirantara ekasamAna sthiti nahIM rahatI, kyoMki vastu myaparyAyasvarUpa hai| isaprakAra AtmA aura jar3a sabhI vastue~ svayaM hI apane pariNAmarUpa karmakI kartA hai aisA vastusvarUpakA mahAna siddhAMta AcAryadevane samajhAyA hai aura usIkA yaha pravacana hai / isa pravacanameM aneka prakArase spaSTIkaraNa karate hue gurudevane medavAna ko punaH punaH samajhAyA hai| dekho, isameM vastusvarUpako cAra boloM dvArA samajhAyA hai| isa jagatameM chaha vastue~ hai, AtmA ananta hai, pudgalaparamANu ananta haiM tathA dharma, adharma, bhAkAza aura kAla,-aisI chahoM prakArakI vastue~ aura unake svarUpakA vAstavika niyama kyA hai? siddhAnta kyA hai ? use yahA~ cAra boloMmeM samajhAyA jA rahA hai: (1) pariNAma hI karma hai| prathama to 'nanu pariNAma eva kila karma vinizcayataH' arthAt pariNAmI pastuke jo pariNAma hai vahI nizcayase usakA karma hai| karma arthAt kArya pariNAma arthAt avasthA; padArthakI avasthA hI vAstavameM usakA karma-kArya hai| pariNAmI arthAt akhaNDa vastu; yaha jisa bhAvase pariNamana kare usako pariNAma kahate haiN| pariNAma kaho, kArya kaho, paryAya kaho yA karma kaho-vaha vastuke pariNAma hI haiN| jaise ki-AtmA bhAnaguNasvarUpa hai; usakA pariNamana honese mAnanekI paryAya huI vaha usakA karma hai, vaha usakA vartamAna kArya hai / rAga yA zarIra para koI zAnakA kArya nahIM; parantu 'yaha rAga hai, yaha zarIra hai'-aisA unheM jAnanevAlA go bAna hai vaha AtmAkA kArya hai| mAtmAke pariNAma vaha mAtmAkA karma aura jar3ake pariNAma arthAt jar3akI avasthA vaha jar3akA kArya hai, saprakAra eka bola pUrNa huaa| (2) pariNAma vastukA hI hotA hai dUsarekA nhiiN| aba, isa dUsare bolameM kahate haiM ki-jo pariNAma hotA hai vaha pariNAmI padArthakA hI hotA hai, pariNAma kisI anyake Azrayase nahIM hotA / jisaprakAra bhavaNaka samaya jo jJAna hotA hai yaha zAna kArya hai-karma hai| vaha kisIkA kArya hai? vaha kahI zabdoMkA kArya nahIM hai, parantu pariNAmI vastu jo AtmA hai sIkA vaha kArya hai|
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ svataMtratAko ghoSaNA pariNAmIke vinA pariNAma nahIM hotaa| bAtmA pariNAmI hai-usake binA jJAnapariNAma nahIM hotA-yaha siddhAMta hai; parantu vANIke binA jJAna nahIM hotA- yaha bAta saca nahIM hai| zabdoMke binA jJAna nahIM hotA-aisA nahIM, parantu AtmAke binA jJAna nahIM hotaa| isaprakAra pariNAmIke Azrayase hI zAnAdi pariNAma haiM / dekho, yaha mahA siddhAMta hai, vastusvarUpakA yaha abAdhita niyama hai| pariNAmIke Azrayase hI usake pariNAma hote haiN| jAnanevAlA AtmA vaha pariNAmI hai, usake Azrita hI zAna hotA hai; ve zAnapariNAma AtmAke haiM, vANIke nhiiN| vANIke, rajakaNoMke Azrita jJAnapariNAma nahIM hote, parantu mAnasvabhAvI Atmabastuke bAyase ve pariNAma hote haiN| AtmA trikAla sthita rahanevAlA pariNAmI hai, baha svayaM rUpAMtara hokara navIna-nabIna avasthAoMko dhAraNa karatA hai| usake mAnamAnanda ityAdi jo vartamAna bhAva haiM be usake pariNAma haiN| __ 'pariNAma' pariNAmIke hI haiM anyake nahIM, isameM jagatake sabhI padArthoMkA niyama mA jAtA hai| pariNAma pariNAmIke hI Azrita hote haiM, anyake Azrita nahIM hote| bAnapariNAma AtmAke Athita haiM, bhASA Adi anyake Azrita zAnake pariNAma nahIM haiN| isaliye isameM parako ora dekhanA nahIM rahatA; parantu apanI vastuke sAmane dekhakara svasanmukha pariNAsana karanA rahatA hai; usameM mokSamArga AjAtA hai| vANI to ananta jar3a-paramANuoMkI avasthA hai, yaha apane paramANuoMke bhita hai| bolanekI jo icchA huI usake Athita bhASAke pariNAma tInakAlameM nahIM haiN| aba icchA huI aura bhASA nikalI usa samaya usakA jo zAna huA, vaha jAna mAyAke Azrayase huA hai| bhASAke Azrayase tathA icchAke Azrayase zAna nahIM __ pariNAma apane AzrayabhUta pariNAmIke hI hote haiM, anyake Azrayase nahIM hote, saprakAra asti-nAstise anekAnta dvArA vastusvarUpa samajhAyA hai| satyake sivAMtakI arthAt vastuke satsvarUpakI yaha bAta hai, usako pahicAne binA mUr3hatA pUrSaka mahAvatAmeM hI jIvana pUrNa kara DAlatA hai| parantu bhAI ! AtmA kyA? jar3a kyA? usakI bhinnatA samajhakara vastusvarUpake vAstavika satko samajhe binA zAnameM sapanA nahIM AtA, arthAt samyakSAna nahIM hotA, vastusvarUpake satyajJAnake binA vi aura zraddhA bhI saccI nahIM hotI, aura sabhI zraddhAke binA vastumeM sthiratArUpa
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ svataMtratAko ghoSaNA ] cAritra pragaTa nahIM hotA, zAMti nahIM hotI, samAdhAna aura sukha nahIM hotA / isaliye vastusvarUpa kyA hai use prathama samajhanA caahiye| vastusvarUpako samajhanese mere pariNAma parase aura parake pariNAma mujhase -aisI parAzrita bukhi hI rahatI bhAda svAbhita-svasanmukha pariNAma pragaTa hotA hai, yahI dharma hai| _AtmAko jo zAna hotA hai usako jAmaneke pariNAma mAtmAke mAzrita, ve pariNAma vANIke Azrayase nahIM hue hai, kAnake Azrayale nahIM hue hai tathA usa samayako icchAke Azrayase bhI nahIM hue haiM / yadyapi icchA bhI mAtmA pariNAma hai, parantu una pariNAmoMke Azrita jJAnapariNAma nahIM haiM, bAnapariNAma bhAnmavastu ke mAmila haiM;-isaliye vastusanmukha dRSTi kara / bolanekI icchA ho, hoMTha hileM, bhASA nikale aura usa samaya usaprakArakA zAna ho, aisI cAroM kriyAe~ ekasAtha hote huye bhI koI kriyA kisIke Azrita nahIM, sabhI apane-apane pariNAmIke hI Azrita haiM / icchA vaha AtmAke cAritraguNake pariNAma haiM, hoMTha hile vaha hoMThake rajakaNoM kI avasthA hai, vaha avasthA icchAke mAdhArase nahIM huI / bhASA pragaTa ho vaha bhASAvargaNAke rajakaNoMkI avasthA hai vaha avasthA icchAke Azrita yA hoMThake Azrita nahIM huI, parantu pariNAmI aise rajakaNoMke bhAyase vaha bhASA utpanna huI hai aura usa samayakA jJAna Atmavastuke Azrita hai. icchA athavA bhASAke Azrita nahIM hai,-aisA vastusvarUpa hai| bhAI, tInakAla tInalokameM sarvaza bhagavAnakA dekhA huA yaha ghastusvabhAva hai| use jAne binA aura samajhanekI paravAha binA andhekI bhA~ti calA jAtA hai. parantu vastusvarUpake sacce jJAnake binA kimIprakAra kahIM bhI kalyANa nahIM ho sakatA / isa vastumvarUpako bArambAra lakSameM lekara pariNAmoMmeM medazAna karaneke liye yaha bAta hai| eka vastuke pariNAma anya vastuke gAzrita to haiM nahIM. parantu usa vastumeM bhI usake eka pariNAmake Azrita dUsare pariNAma nahIM hai. pariNAmI vastuke Akhima hI pariNAma hai| yaha mahAna siddhAnta hai| pratikSaNa icchA, bhASA aura jJAna yaha tInoM ekasAtha hote hue bhI icchA aura zAna jIvake Azrita haiM aura bhASA vaha jar3ake Azrita hai; icchAke kAraNa mASA huI aura bhASAke kAraNa zAna huA-aimA nahIM: usIprakAra icchAke Azrita zAna mI nahIM / icchA aura zAna-yaha donoM haiM to AtmAke pariNAma tathApi eka Azrita dUsareke pariNAma nahIM haiN| jJAnapariNAma aura icchApariNAma donoM bhinna-bhinna hai|
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152] [svataMtratAkI ghoSaNA bAma vaha icchAkA kArya nahIM hai aura icchA bahAnakA kArya nahIM hai| jahA~ bAnakA kArya icchA bhI nahIM, vahA~ jar3a bhASA Adi to usakA kArya kahAMse ho sakatA hai? vaha to jar3akA kArya hai| jagatameM jo bhI kArya hote haiM vaha satkI avasthA hotI hai, kisI vastuke pariNAma hote hai, parantu vastuke binA adharase pariNAma nahIM hote / pariNAmIkA pariNAma hotA hai, mityasthita vastuke Azrita pariNAma hote haiM, parake Azrita nahIM hote| paramANumeM hoMThoMkA hilanA aura bhASAkA pariNamana-yaha donoM bhI mitra vastu hai / mAtmAmeM icchA aura zAna-yaha donoM pariNAma bhI bhinna-bhinna hai| hoMTha hilaneke Azrita bhASAko paryAya nahIM hai| hoMThakA hilanA vaha hoMThake pudgaloMke Azrita hai, bhASAkA pariNamana vaha bhASAke pudgaloMke Azrita hai| hoMTha aura bhASA, icchA aura zAna, -ina cAroMkA kAla eka hone para bhI cAroM pariNAma alaga hai| usameM bhI icchA aura zAna-yaha donoM pariNAma AtmAzrita hone para bhI icchApariNAmake mAbhita bAnapariNAma nahIM hai| jJAna vaha AtmAkA pariNAma hai, icchAkA nahIM, isIprakAra icchA vaha AtmAkA pariNAma hai, zAnakA nhiiN| icchAko jAnane vAlAhAna vaha icchAkA kArya nahIM hai, usIprakAra vaha mAna icchAko utpanna nahIM karatA / icchA-pariNAma mAtmAkA kArya avazya hai parantu zAnakA kArya nhiiN| bhinnabhinna guNake pariNAma bhinna-bhinna haiM, eka hI dravyameM hone para bhI eka guNake Amita dUsare guNake pariNAma nahIM hai| kitanI svataMtratA!! aura isameM parake AzrayakI to bAta hI kahA~ rahI ? AtmAmeM cAritraguNa ityAdi anantaguNa hai, unameM pAritrake vikRta pariNAma so icchA hai, vaha cAritraguNake mAzrita hai, aura usa samaya usa icchAkA jJAna humA baha bAnaguNakapa pariNAmIke pariNAma hai, vaha kahIM icchAke pariNAmake Azrita nahIM hai| isaprakAra icchApariNAma aura sAnapariNAma donoMkA bhinna pariNamana hai, eka-dUsareke bhAbhita nahIM hai| - sat jaisA hai usIprakAra usakA gAna kare to sat bAna ho, maura satkA bAna kare to usakA bahumAna pavaM yathArSakA Adara pragaTa ho, ruci ho, zraddhA ho
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ svataMtratAko ghoSaNA [152 aura usameM sthiratA ho, use dharma kahA jAtA hai| satase viparIta zAna kare to dharma nahIM hotaa| svameM sthiratA hI mUla dharma hai, parantu vastusvarUpake sacce pAna binA sthiratA kahA~ karegA? mAtmA aura zarIrAdi rajakaNa bhinna-bhinna tasva hai| zarIrakI avasthA, halanacalana-bolanA, vaha usake pariNAmI pudgaloMkA pariNAma hai, una pudgaloMke Azrita yaha pariNAma utpanna hue haiM, icchAke Azrita nahIM, usI prakAra icchAke Azrita zAna bhI nahIM / pudgalake pariNAma AtmAke Azrita mAnanA, aura AtmAke pariNAma pudgalAzrita mAnanA, usameM to viparIta mAnyatArUpa mUr3hatA hai| jagatameM bhI jo vastu jaisI ho usase viparIta batalAnevAleko loga mUrkha kahate haiM, to phira sarvazakathita yaha lokottara vastusvabhAva jaisA hai vaisA na mAnakara viruddha mAne to vaha lokottara mUrkha aura avivekI hai, vivekI aura vivakSaNa kaba kahA jAya ? ki vastuke jo pariNAma hue use kArya mAnakara, use pariNAmI-vastuke Azrita samajhe aura dusareke Azrita na mAne, taba sva-parakA medakSAna hotA hai, aura tabhI vivekI hai aisA kahane meM AtA hai| AtmAke pariNAma parake Azrayase nahIM hote| vikArI aura avikArI jo bhI pariNAma jisa vastuke haiM vaha usI vastuke Azrita hai, anyake Azrita nhiiN| padArthake pariNAma vahI usakA kArya hai-yaha eka bAta, dUsarI bAta yaha ki vaha pariNAma usI vastuke Azrayase hote haiM, anyake Azrayase nahIM hote| yaha niyama jagatake samasta padArthoM meM lAgU hote haiN| dekho, bhAI ! yaha to medajJAnake liye dhastusvabhAvake niyama batalAye gaye haiN| dhIre-dhIre dRSTAMtase, yuktise vastusvarUpa siddha kiyA jAtA hai| kisIko aise bhAva utpanna hue ki sau rupaye dAnameM hU~, usake vaha pariNAma Atmavastuke Azrita hue haiM; vahA~ rupaye jAne kI jo kriyA hotI hai vaha rupayeke rajakaNoMke Azrita hai, jIvakI icchAke Azrita nhiiN| aba usa samaya una rupayoMko kriyAkA zAna, athavA icchAke bhAvakA hAna hotA hai vaha hAnapariNAma AtmAbhita huA hai -isa prakAra pariNAmoMkA vibhAjana karake vastusvarUpakA jJAna karanA caahiye| bhAI, terA jJAna aura terI icchA, yaha donoM pariNAma AtmAmeM hote hue bhI ve eka-dUsareke, Athita nahIM hai, to phira parakai AzrayakI to bAta hI kahA~ rahI.
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ { svataMtratAko ghoSaNA pAnakI icchA huI aura rupaye diye gaye, vahA~ rupaye jAnekI kriyA bhI hAthake Azrita nahIM, hAthakA hilanA icchAke Azrita nahIM, aura icchAkA pariNamana vaha jJAnake Azrita nahIM hai| sabhI apane-apane mAzrayabhUta vastuke mAdhArase haiN| dekho, yaha sarva vijJAnapATha hai| aisA vastusvarUpakA zAna saccA padArtha vijJAna hai| jagasake padArthoMkA svabhAva hI aisA hai ki ve sadA ekarUpa nahIM rahate, parantu pariNamana karake navIna-navIna avasthArUpa kArya kiyA karate haiM, yaha bAta cauthe bola meM kahI jAyagI / jagatake padArthokA svabhAva aisA hai ki vaha nityasthAyI rahe aura usameM pratikSaNa navIna-navIna avasthArUpa kArya usake apane Azrita huA kare / vastu. svabhAvakA aisA jAna hI samyagjJAna hai| jIvako icchA huI isaliye hAtha hilA aura sau rupaye diye gaye-aisA nahIM hai| icchAkA bhAdhAra AtmA hai, hAtha aura rupayoMkA AdhAra paramANu hai| rupaye jAnA the isaliye icchA huI aisA bhI nahIM hai| hAthakA halama-khalana vaha hAthake paramANuoMke AdhArase hai| rupayoMkA AnA-jAnA vaha rupayoMke paramANuoMke AdhArase hai| icchAkA honA vaha AtmAke cAritraguNake AdhArase hai| yaha to bhinna-bhinna dravyake pariNAmakI bhinnatAkI bAta huI; yahA~ to usase bhI Age antarakI bAta lenA hai| eka hI dravyake aneka pariNAma bhI eka-dUsareke Azrita nahIM hai aisA batalAnA hai / rAga aura zAna donoMke kArya bhinna haiM, eka-dUsare ke Azrita nahIM hai| kisIne gAlI dI aura jIvako dveSake pApa-pariNAma hue, vahA~ ve pApake pariNAma pratikUlatAke kAraNa nahIM hue, aura gAlI denevAleke Azrita bhI nahIM hue, parantu cAritraguNake Azrita hue haiM, cAritraguNane usa samaya usa pariNAmake anusAra pariNamana kiyA hai| anya to nimittamAtra haiN| aba veSake samaya usakA bhAna hubhA ki 'mujhe yaha dveSa huA' yaha zAnapariNAma hAnaguNake Abhita hai, krodhake mAzrita nahIM hai / zAnasvabhAvI dravyake bhAbhita hAnapariNAma hote haiM, manyake Azrita nahIM hote| isIprakAra samyagdarzana pariNAma samyamAna pariNAma, Ananda pariNAma ityAdimeM bhI aisA hI samajhanA / yaha jJAnAdi pariNAma ivyake Abhita hai, anyake bhAbhita nahIM hai, tathA paraspara eka-dUsare ke mAzrita bhI nahIM hai|
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ svataMtratAkI ghoSaNA | [ 155 gAlIke zabda athavA dveSake samaya usakA jJAna huA, vaha jJAna zabdoMke Azrita nahIM aura krodhake Azrita bhI nahIM hai, usakA AdhAra to jJAnasvabhAvI vastu hai,isaliye usake Upara dRSTi lagA to terI paryAyameM mokSamArga pragaTa ho; isa mokSamArgarUpI kAryakA kartA bho tU hI hai, anya koI nahIM / aho, yaha to sugama aura spaSTa bAta hai / laukika par3hAI adhika na kI ho, tathApi yaha samajhameM AjAye aisA hai / jarA antarameM utarakara lakSameM lenA cAhiye ki AtmA astirUpa hai, usameM anantaguNa haiM, jJAna hai, Ananda hai, adA hai, mastitva hai, isaprakAra anantaguNa haiN| ina anantaguNoMke bhinna-bhinna bhananta pariNAma pratisamaya hote haiM, una sabhIkA AdhAra pariNAmI aisA Atmadravya hai, anya vastu to usakA AdhAra nahIM hai, parantu apane meM dUsare guNoMke pariNAma bhI usakA bhAdhAra nahIM haiM,jaise ki - zraddhApariNAmakA AdhAra jJAnapariNAma nahIM hai aura jJAnapariNAmakA AdhAra zraddhA nahIM; donoM pariNAmakA AdhAra AtmA hI hai / usIprakAra sarva guNoMke pariNAmoMke liye samajhAnA / isaprakAra pariNAma pariNAmIkA hI hai, anyakA nahIM / isa 211 kalazameM AcAryadeva dvArA kahe gaye vasturUpake bAra boloMmeMse abhI dUsare bolakA vivecana cala rahA hai| prathama to kahA ki ' pariNAma eva kila karma' aura phira kahA ki ' sa bhavati pariNAmina eva, na aparasya bhavet' pariNAma hI karma hai, aura vaha pariNAmIkA hI hotA hai, anyakA nahIM, aisA nirNaya karake svadravyasammukha lakSa jAnese samyagdarzana aura samyagjJAna hotA hai / samyagdarzana pariNAma hue vaha AtmAkA karma hai, vaha AtmArUpa pariNAmIke AdhArase hue haiM / pUrvake mandarAgake Azrayase athavA vartamAnameM zubharAgake mAbhayale ve samyagdarzana pariNAma nahIM hue / yadyapi rAga bhI hai to AtmAkA pariNAma, parantu zraddhApariNAmale rAgapariNAma anya haiM, ve addhAke pariNAma rAgake mAmita nahIM haiM / kyoMki pariNAma pariNAmIke hI Adhayale hote haiM, anyake Azrayase nahIM hote / usIprakAra aba cAritra pariNAmameM - mAtmasvarUpameM sthiratA vaha cAritrakA kArya hai; vaha kArya zraddhApariNAmake Azrita nahIM, jJAnake Azrita nahIM, parantu cAritraguNa dhAraNa karanevAle AtmAke hI Azrita hai | zarIrAdike Azrayase cAritra nahIM hai / zraddhAke pariNAma Atmadravyake Azrita hai; jJAnake pariNAma Atmadravyake Azrita hai; sthiratA ke pariNAma Atmadravyake Azrita haiM; Ananda ke pariNAma Atmadravyake bhAzrita haiM /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156] [ svataMtratAkI ghoSaNA basa, mokSamArgake sabhI pariNAma svadravyAzrita hai, anyake Azrita nahIM hai| usa samaya anya (rAgAdi) pariNAma hote haiM unake Azrita bhI yaha pariNAma nahIM hai| eka samayameM zraddhA-zAna-cAritra ityAdi anaMta guNoMke pariNAma vaha dharma, usakA mAdhAra dharmI arthAt pariNamita honevAlI vastu hai; usa samaya anya jo aneka pariNAma hote haiM unake AdhArase zraddhA ityAdike pariNAma nahIM haiN| nimittAdike AdhArase to nahIM haiM. parantu apane dUsare pariNAmake AdhArase bhI koI pariNAma nahIM hai| eka hI dravyameM ekasAtha hone vAle pariNAmoMmeM bhI eka pariNAma dUsare pariNAmake Azrita nahIM; dravyake hI Abhita sabhI pariNAma haiM, sabhI pariNAmoMrUpase pariNamana karane vAlA dravya hI hai-arthAt dravyasanmukha lakSa jAte hI samyak paryAyeM pragaTa hone lagatI hai| vAha ! dekho, AcAryadevako zailI thor3emeM bahuta samA dene kI hai| cAra boloMke isa mahAna siddhAMtameM vastusvarUpake bahutase niyamoMkA samAveza ho jAtA hai| yaha trikAla satyakA sarvaka dvArA nizcita kiyA huA siddhAMta hai| aho, yaha pariNAmIke pariNAmakI svAdhInatA, sarvakSadeva dvArA kahA huA vastusvarUpakA tattva santoMne isakA vistAra karake AzcaryakArI kArya kiyA hai, padArthakA pRthakkaraNa karake medazAna karAyA hai| aMtarameM isakA maMthana karake dekhe to mAlUma ho ki anaMta sarvakSoM tathA saMtoMne aisA hI vastusvarUpa kahA hai aura aisA hI vastukA svarUpa hai| __ sarvaza bhagavaMta divyadhvani dvArA aisA tattva kahate Aye haiM-aisA vyavahArase kahA jAtA hai; divyadhvani to paramANuoMke Azrita hai| koI kahe ki are, divyadhvani bhI paramANu-Azrita hai? hA~, divyadhvani vaha pudgalakA pariNAma hai, aura pudgala pariNAmakA AdhAra to pudgala dravya hI hotA hai; jIva usakA AdhAra nahIM ho sktaa| bhagavAnakA AtmA to apane kevalajJAnAdikA mAdhAra hai| bhagavAnakA mAtmA to kevalakSAna-darzana-sukha ityAdi nija-pariNAmarUpa pariNamana karatA hai. parantu kahIM deha aura vANIrUpa avasthA dhAraNa karake bhagavAnakA AtmA pariNakti nahIM hotA, usarUpa to pudgala hI pariNamita hotA hai| pariNAma pariNAmIke hote haiM, anyake nhiiN| ___ bhagavAnakI sarvazatAke AdhArase divyadhvanike pariNAma hue-aisA vastusvarUpa nahIM hai| bhASApariNAma anaMta pudgalAdhita hai, aura sarpakSatA Adi pariNAma jIvAzrita haiM; isaprakAra donoMko bhinnatA hai| koI kisIkA kartA yA AdhAra nahIM hai|
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ svataMtratAkI ghoSaNA ] dekho, yaha bhagavAna AtmAko apanI bAta hai| samajhameM nahIM AyegI, aisA mahIM mAnanA; aMtarlakSa kare to samajhameM Aye-aisI sarala hai| dekho, lakSameM lo ki aMdara koI vastu hai yA nahIM ? aura yaha jo jAnaneke yA rAgAdike bhAva hote haiM ina bhAvoMkA kartA kauna hai? AtmA svayaM unakA kartA hai| isaprakAra AtmAko lakSameM lene ke liye dUsarI par3hAI kI kahA~ AvazyakatA hai ? duniyAko begAra karake duHkhI hotA hai usake badale vastusvabhAvako samajhe to kalyANa ho jAye / are jIva ! pese sarasa nyAyoM dvArA santoMne vastusvarUpa samajhAyA hai, use tU samajha / vastusvarUpake do bola hue| aba tIsarA bolaH (3) karttAke binA karma nahIM hotA kartA arthAt pariNamita honevAlI vastu aura karma arthAt usako avasthArUpa kArya kartAke binA karma nahIM hotA; arthAt vastuke binA paryAya nahIM hotI; sarvathA zUnyameM se koI kArya utpanna ho jAye aisA nahIM hotA / dekho, yaha vastuvijJAnake mahA siddhAnta ! isa 211 veM kalazameM cAra boloM dvArA cAroM pakSoMse svataMtratA siddhakI hai| videzoMmeM azAnakI par3hAIke pIche hairAna hote haiM, usakI apekSA sarvazadeva kathita isa paramasatya vItarAgI vijJAnako samajhe to apUrva kalyANa ho| (1) pariNAma so karmaH yaha eka bAta / (2) vaha pariNAma kisakA ?-ki pariNAmI vastukA pariNAma hai, dUsarekA nhiiN| yaha dusarA bola; isakA bahuta vistAra kiyA hai| aba isa tIsare bolameM kahate haiM ki-pariNAmIke binA pariNAma nahIM hotaa| pariNAmI vastuse bhinna anyatra kahIM pariNAma ho aisA nahIM hotaa| pariNAmI vastumeM hI usake pariNAma hote haiM, isaliye pariNAmI vastu vaha kartA hai, usake binA kArya nahIM hotaa| 'dekho, isameM nimittake binA kArya nahIM hotA-aisA nahIM khaa| nimitta nimittameM rahatA hai, vaha kahIM isa kAryameM nahIM A jAtA, isaliye nimittake binA kArya hai parantu pariNAmI binA kArya nahIM hotaa| nimitta bhale ho, parantu usakA astitva to nimicameM hai, isameM usakA astitva nahIM hai| pariNAmI vastukI sattAmeM hI usakA kArya hotA hai| mAtmAke binA samyaktvAdi pariNAma nahIM hote| apane samasta pariNAmoMkA kartA AtmA hai, usake binA karma nahIM hotaa| "karma kartRzUnyaM na bhavati"-pratyeka padArthako avasthA
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158] [svataMtratAkI ghoSaNA usa-usa padArthake binA nahIM hotii| sonA nahIM hai aura gahane bana gaye, vastu nahIM hai aura avasthA ho gaI-aisA nahIM ho sktaa| avasthA hai vaha traikAlika vastuko pragaTa karatI hai-prasiddha karatI hai ki yaha avasthA isa vastukI hai| jaise ki-jar3akarmarUpa pudgala hote haiM, ve karmapariNAma kartAke binA nahIM hote| aba unakA kartA kauna ?-to kahate haiM ki-usa pudgalakarmarUpa pariNamita hone vAle rajakaNa hI kartA haiM; mAtmA unakA kartA nahIM hai| -mAtmA kartA hokara jar3akarmakA baMdha kare-aisA vastusvarUpameM nahIM hai| -jar3akarma AtmA ko vikAra karAyeM-aisA vastusvarUpameM nahIM hai| -maMdakaSAyake pariNAma samyaktvakA AdhAra ho-aisA vastusvarUpameM nahIM hai| -zubharAgase kSAyikasamyaktva ho-aisA vastusvarUpameM nahIM hai| tathApi ajJAnI aisA mAnatA hai-yaha saba to viparIta hai-anyAya hai| bhAI, tere yaha anyAya vastusvarUpameM sahana nahIM hoMge / vastusvarUpako viparIta mAnanese tere AtmAko bahuta duHkha hogA,-aisI karuNA santoMko AtI hai / santa nahIM cAhate ki koI jIva duHkhI ho / jagatake sAre jIva satyasvarUpako samajheM aura duHkhase chUTakara sukha prApta kareM aisI unakI bhAvanA hai| bhAI! tere samyagdarzanakA AdhAra terA Atmadravya hai / zubharAga kahIM usakA AdhAra nahIM hai| mandarAga vaha kartA aura samyagdarzana usakA kArya aisA trikAlameM nahIM hai| vastukA jo svarUpa hai vaha tInakAlameM Age-pIche nahIM ho sakatA / koI jIva ajJAnase use viparIta mAne usase kahIM satya badala nahIM jAtA / koI samajhe yA na samajhe, satya to sadA satyarUpa hI rahegA, vaha kabhI badalegA nahIM / jo use yathAvat samajheMge ve apanA kalyANa kara leMge aura jo nahIM samajheMge unakI to bAta ho kyA ? ve to saMsArameM bhaTaka hI rahe haiN| dekho, vANI sunI isaliye bAna hotA hai na! parantu sonagar3havAle inkAra karate hai ki 'vANIke AdhArase zAna nahIM hotA;-aisA kahakara kucha loga kaTAkSa karate haiM, lekina bhAI! yaha to vastusvarUpa hai; trilokInAtha sarvakSa paramAtmA bhI divyadhvanimeM yahI kahate haiM ki-bAna AtmAke Azrayase hotA hai, zAna vaha AtmAkA kArya hai, viSyadhvanike paramANukA vaha kArya nahIM hai| jAnakAryakA kartA AtmA haina ki vANIke rajakaNa? jisa padArthake jisa guNakA jo vartamAna ho vaha manya
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ svataMtratAko ghoSaNA ] padArthake yA anya guNake Azrayase nahIM hotaa| usakA kartA kauna ?-ki vastu svayaM kartA aura usakA kArya donoM eka hI vastumeM hone kA niyama hai, ve bhinna vastumeM nahIM hote| yaha lakar3I Upara uThI so kArya hai| yaha kisakA kArya hai ?-ki kartAkA kArya, kartAke binA kArya nahIM hotA / kartA kauna hai ?-ki lakar3Ike rajakaNa hI lakar3IkI isa avasthAke kartA haiM; yaha hAtha, aMgulI yA icchA usakA kartA nahIM haiN| ___ aba antarakA sUkSma dRSTAnta leM to-kisI AtmAmeM icchA aura samyagadAna donoM pariNAma vartate haiM; vahA~ icchAke AdhArase samyagjJAna nahIM hai| icchA samyagjJAnakI kartA nahIM hai| AtmA hI kartA hokara usa kAryako karatA hai| kartAke binA karma nahIM hai aura dUsarA koI kartA nahIM hai| isaliye jIvakartA dvArA jAnakArya hotA hai| isa prakAra samasta padArthoke sarva kAryoMmeM usa-usa padArthakA hI kartApanA hai aisA samajhanA caahiye| dekho bhAI, yaha to sarvajJa bhagavAnake gharakI bAta hai; use sunakara santuSTa honA cAhiye / ahA! mantoMne vastusvarUpa samajhAkara mArga spaSTa kara diyA hai| saMtoMme sArA mArga sarala aura sugama banA diyA hai, usameM boyameM kahIM aTakanA par3e aisA nahIM hai| parase bhinna aimA spaSTa vastusvarUpa samajhe to mona ho jaaye| bAharase tathA antarase aisA merazAna samajhane para mokSa hathelImeM A jAtA hai / maiM to parase pRthaka hai aura mujhameM eka guNakA kArya dUsare guNase nahIM hai-yaha mahAga siddhAnta samajhane para svAbhayabhAvase apUrva kalyANa pragaTa hotA hai| karma apane kartAke binA nahIM hotA-yaha bAta tIsare bolameM kahI; aura cauthe bolameM kartAkI (-vastukI) sthiti ekarUpa arthAt sadA eka-samAna nahIM hotI parantu vaha naye-naye pariNAmorUpase badalatA rahatA hai-yaha bAta kheNge| hara bAra pravacanameM isa cauthe bolakA vizeSa vistAra hotA hai; isa bAra dUsare bolakA vizeSa vistAra aayaa| kartAka binA kArya nahIM hotA yaha siddhAnta hai: vahA~ koI kahe ki yaha jagata so kArya hai aura Izvara usakA kartA hai, to yaha bAta vastusvarUpa kI nahIM hai| pratyeka vastu svayaM hI apanI paryAyakA Izvara hai aura vahI kartA hai| usase bhinna dUsarA koI para yA anya koI padArtha phartA nahIM hai| paryAya so kArya aura padArtha rakhakA kaa|
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 [svataMtrAkI ghoSaNA kartAke binA kArya nahIM aura dUsarA koI kartA nahIM / koI bhI avasthA ho-zuddha avasthA, vikArI avasthA yA jar3a avasthA, usakA kartA na ho aisA nahIM hotA, tathA dUsarA koI kartA ho-aisA bhI nahIM hotaa| -to kyA bhagavAna usake kartA haiM ? -ho, bhagavAna kartA avazya haiM, parantu kauna bhagavAna ? anya koI bhagavAna nahIM parantu yaha AtmA svayaM apanA bhagavAna hai, vahI kartA hokara apane zuddha-azuddha pariNAmoMko karatA hai| jar3ake pariNAmako jar3a padArtha karatA hai| vaha apanA bhagavAna hai| pratyeka vastu apanI-apanI avasthAkI racayitA Izvara hai| svakA svAmI hai parakA svAmI mAnanA mithyAtva hai| saMyogake binA avasthA nahIM hotI-aisA nahIM hai; parantu vastu pariNamita hue binA avasthA nahIM hotI-aisA siddhAnta hai| apanI paryAyake kartRtvakA adhikAra vastukA apanA hai, usameM parakA adhikAra nahIM hai| icchArUpI kArya huA usakA kartA Atmadravya hai| usa samaya usakA zAna huA, usa zAnakA kartA Atmadravya hai| pUrva paryAyameM tIva rAga thA isaliye vartamAnameM rAga huA, isaprakAra pUrva paryAyameM isa paryAyakA kartApanA nahIM hai / vartamAnameM AtmA vaise bhAvarUpa pariNamita hokara svayaM kartA huA hai| isIprakAra jhAnapariNAma, zraddhApariNAma, AnandapariNAma una sabakA kartA AtmA hai / para kartA nahIM, pUrvake pariNAma bhI kartA nahIM tathA vartamAnameM usake sAtha vartate hue anya pariNAma bhI kartA nahIM haiM-Atmadravya svayaM kartA hai / zAstrameM pUrva paryAyako kabhI-kabhI upAdAna kahate haiM, vaha to pUrva-pazcAt kI saMdhi batalAne ke liye kahA hai; parantu paryAyakA kartA to usa samaya vartatA huA dravya hai, vahI pariNAmI hokara kAryarUpa pariNamita huA hai| jisa samaya samyagdarzanaparyAya huI usa samaya usakA kartA AtmA hI hai| pUrvakI icchA, vItarAgakI vANI. yA zAsa-ve koI vAstava meM isa samyagdarzanake kartA nahIM haiN| usIprakAra jAnakAryakA kartA bhI AtmA hI hai| icchAkA jJAna humA, vahA~ vaha zAba kahIM icchAkA kArya nahIM hai aura icchA vaha zAnakA kArya nahIM hai| donoM pariNAma eka hI vastu ke honepara bhI unako kartA-karmapanA nahIM hai| kartA to pariNAmI vastu hai|
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ svataMtratAkI ghoSaNA ] [ 161 pudgalameM khaTTI-khArI avasthA thI aura jJAnane tadanusAra jAnA, vahA~ laTTekhAre to pudgala ke pariNAma haiM aura pudgala unakA kartA hai; tatsambandhI jo jJAna huA usakA kartA AtmA hai; usa jJAnakA kartA vaha vaha khaTTI-khArI avasthA nahIM hai| kitanI svataMtratA !! usIprakAra zarIrameM rogAdi jo kArya ho usake kartA ve pudgala haiM, AtmA nahIM; aura usa zarIrako avasthAkA jo jJAna huA usakA kartA AtmA hai| AtmA kartA hokara jJAnapariNAmako karatA hai parantu zarIrakI avasthAko vaha nahIM karatA / paramezvarake gharakI bAta hai / paramezvara sarvaza yaha to paramezvara honeke liye deva kathita yaha vastusvarUpa hai| jagatameM cetana yA jar3a ananta padArtha anantarUpase nitya rahakara apane vartamAna kAryako karate haiM; pratyeka paramANu meM sparza-raMga Adi ananta guNaH sparzako cikanI Adi avasthA raMgako kAlI Adi avasthA, usa usa avasthAkA kartA paramANudravya hai; cikanI avasthA vaha kAlI avasthAkI kartA nahIM hai / isaprakAra AtmAmeM - pratyeka AtmAmeM amanta guNa haiM; jJAnameM kevalajJAnaparyAyarUpa kArya huA, AnandameM pUrNa Ananda pragaTa huA, usakA kartA AtmA svayaM hai / manuSya - zarIra athavA svastha zarIrake kAraNa vaha kArya huA aisA nahIM hai| pUrvakI mokSamArgaparyAya ke AdhArase vaha kArya huA- aisA bhI nahIM hai, jJAna aura Anandake pariNAma bhI eka- dUsareke Azrita nahIM haiM, dravya hI pariNamita hokara usa kAryakA kartA huA hai| bhagavAna AtmA svayaM hI apane kevalajJAnAdi kAryakA kartA hai, anya koI nahIM hai / yaha tIsarA bola huA / (4) vastuko sthiti sadA ekarUpa ( - kUTastha ) nahIM rahatI sarvazadeva dvArA dekhA huA vastukA svarUpa aisA hai ki vaha nitya bhavasthita rahakara pratikSaNa navIna avasthArUpa pariNamita hotA rahatA hai / paryAya badale binA jyoMkA tyoM kUTastha hI rahe- aisA vastukA svarUpa nahIM hai / vastu dravya- paryAyasvarUpa hai, isaliye usameM sarvathA akelA nityapanA nahIM hai, paryAyase parivartanapanA bhI hai / vastu svayaM hI apanI paryAyarUpase palaTatI hai, koI dUsarA use parivartita kare- aisA nahIM hai| nayI-nayI paryAyarUpa honA vaha vastukA apanA svabhAva hai, to koI usakA kyA karegA ? ina saMyogoMke kAraNa yaha paryAya huI, isaprakAra saMyogake kAraNa jo paryAya mAnatA hai usane vastuke pariNamanasvabhAvako nahIM jAnA hai, do dravyoMko eka mAnA hai / bhAI, tU saMyogale na dekha, vastuke svabhAvako dekha / vastukA svabhAva
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 [ svataMbAkI ghoSaNA hI aisA hai ki vaha nitva ekarUpa rhe| ivbampase ekarUpa rahe parantu paryAvarUpase ekarUpa na rahe, palaTatA hI rahe-aisA vastukA svarUpa hai| ina cAra volAse aisA samajhAyA ki vastu svayaM hI apane pariNAmarUpa kArya kI kartA hai, yaha nizcita siddhAnta hai| isa pustakakA pRSTha pahale aisA thA aura phira palaTa gayA; vahA~ hAtha laganese palaTA ho aisA nahIM hai, parantu una pRSThoMke rajakaNoM meM hI aisA svabhAva hai ki sadA ekarUpa unakI sthiti na rahe, unakI avasthA badalatI rahatI hai| isaliye ve svayaM pahalI avasthA chor3akara dUsarI avasthArUpa hue hai, dUsareke kAraNa nahIM / vastumeM bhinna-bhinna avasthA hotI hI rahatI hai| vahA~ saMyomake kAraNa vaha bhinna avasthA huI-aisA ajJAnIkA bhrama hai, kyoMki vaha saMyogako hI dekhatA hai parantu vastuke svabhAvako nahIM dekhatA / vastu svayaM pariNamanasvabhASI hai, isaliye vaha eka hI paryAyarUpa nahIM rahatI;-aise svabhAvako jAne to kisI saMyogase apanemeM yA apanese parameM parivartana hone kI buddhi chaTa jAye aura svadravyakI mora dekhanA rahe, isaliye mokSamArya pragaTa ho| pAnI pahale ThaMDA thA aura cUlhe para mAneke bAda garma huthA, vahA~ una rajakaNoM kA hI pesA svabhAva hai ki unakI sadA eka avasthArUpa sthita na rahe; isaliye ve apane svabhAvase hI ThaMDI avasthAko chor3akara garma avasthArUpa pariNAmata hue haiN| isaprakAra svabhASako na dekhakara bhavAnI saMyogako dekhatA hai ki-agnike mAnese pAnI garma humA / yahA~ AcAryadevane cAra boloM dvArA svataMtra vastusvarUpa samajhAyA hai; ulle samajha le to kahIM bhrama na rhe| eka samayameM tInakAla-tImalokako jAnanevAle sarvatra paramAtmA vItarAga tIrthakaradeSakI divyadhvanimeM bhAyA huA yaha tasva hai aura saMtoMne ise pragaTa kiyA hai| barpha ke saMyogase pAnI ThaMDA huA aura agnike saMbogase garma humA-aisA abAnI dekhatA hai, parantu pAnIke rajakaNoMmeM hI ThaMDI-garma avasthArUpa pariNamita hone kA svabhAva hai use akSaNI nahIM dekhatA / mAI! vastukA svarUpa aisA hI hai ki avasthAkI sthiti ekarUpa na rhe| vastu kUTastha nahIM hai parantu bahate hue pAnIkI bhauti dravita hotI hai-paryAyako pravAhita karatI hai, usa paryAyakA pravAha vastumeM se prAtA hai saMyogameMse nahIM aataa| bhinna prakArake saMyogale kAraNa avasthAkI bhinnatA , mathavA saMyoga badale isaliye avasthA badala yaI-aisA bhrama bahAnIko
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ svataMtratAkI ghoSaNA ] [163 hotA hai, parantu vastusvarUpa aisA nahIM hai| yahAM cAra boloM dvArA vastukA svarUpa ekadama spaSTa kiyA hai| 1-pariNAma hI karma hai| 2-pariNAmI vastuke hI pariNAma hai, anyake nhiiN| 3-vaha pariNAmarUpI karma kartAke binA nahIM hotA / 4-vastukI sthiti ekarUpa nahIM rhtii| -isaliye vastu svayaM hI apane pariNAmarUpa karmakI kartA hai-yaha siddhAMta hai| ina cAroM boloM meM to bahuta rahasya bhara diyA hai| usakA nirNaya karanese medajJAna tathA dravyasanmukhadRSTise mokSamArga pragaTa hogaa| praznaH-saMyoga Aye tadanusAra avasthA badalatI dikhAyI detI hai na ? uttara:-yaha barAbara nahIM hai; vastusvabhAvako dekhanese aisA dikhAyI nahIM detaa| avasthA badalanekA svabhAva vastukA apanA hai-aisA dikhAyI detA hai| karmakA maMda udaya ho isaliye maMda rAga aura tIvra udaya ho isaliye tIvra rAga-aisA nahIM hai| avasthA ekarUpa nahIM rahatI parantu apanI yAgyatAse maMda-tIvrarUpase badalatI hai-pesA svabhAva vastukA apanA hai, vaha kahIM parake kAraNa nahIM hai| bhagavAnake nikaTa jAkara pUjA kare yA zAstra-pravaNa kare usa samaya alaga pariNAma hote hai, aura ghara pahu~cane para alaga pariNAma ho jAte hai to kyA saMyogake ke pariNAma badale ? nahIM; vastu ekarUpa na rahakara usake pariNAma badalate raheMaisA hI usakA svabhAva hai; una pariNAmoMkA badalanA vastuke mAmayale hI hotA hai, saMyogake mAyase nhiiN| isaprakAra vastu svayaM apane pariNAmakI kartA hai-yaha nizvit sivAnta hai| ina cAra boloMke siddhAntAnusAra vastusvarUpako samajhe to mithyAtyakI bar3e ukhar3a jAyeM aura parAzritabuddhi chUTa jaaye| pese svabhAvakI pratIti honese akhaMDa svavastu para lakSa jAtA hai aura samyagjJAna hotA hai| samyagjAmapariNAmakA karnA mAtmA svayaM hai| pahale akSAnapariNAma bhI vastuke hI mAzrayase the aura aba sAnapariNAma hue ve bhI vastuke hI Azrayase haiN| merI paryAyakA kartA dUsarA koI nahIM hai, merA dravya hI pariNamita hokara merI paryAyakA kartA hotA hai-pesA nikSaya karanese svadrabya para lakSa jAtA hai aura mevajJAna
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264] [svataMtratAkI zeSaNA tathA samyagjJAna hotA hai| aba, usa kAla kucha cAritra-doSase rAgAdi pariNAma rahe vahI bhI azuddha nizcayanayase AtmAkA pariNamana honese AtmAkA kArya hai-aisA dharmI jIva jAnatA hai| use jAnanekI apekSAse vyavahAranayako usa kAlameM jAnA huA prayojanavAna kahA hai| dharmIko dravyakA zuddhasvabhAva lakSameM A gayA hai isaliye samyaktvAdi nirmala kArya hote haiM aura jo rAga zeSa rahA hai use bhI ve apanA pariNamana jAnate haiM parantu aba usakI mukhyatA nahIM hai, mukhyatA to svabhAvakI ho gaI hai| pahale ahAnadazAmeM mithyAtvAdi pariNAma the ve bhI svadravyake azuddha upAdAnake Azrayase hI the parantu jaba nizcita kiyA ki mere pariNAma apane dravyake hI Azrayase hote haiM taba usa jIvako mithyAtvapariNAma nahIM rahate; use to samyaktvAdirUpa pariNAma hI hote haiN| aba jo rAgapariNamana sAdhakaparyAyameM zeSa rahA hai usameM yadyapi use ekatvabuddhi nahIM hai tathApi vaha pariNamana apanA hai-pesA vaha jAnatA hai| aisA vyavahArakA zAna usa kAla prayojanavAna hai| samyagbAna hotA hai taba nizcaya-vyavahArakA svarUpa yathArtha jJAta hotA hai, taba dravya-paryAyakA svarUpa jJAta hotA hai, taba kartA. karmakA svarUpa jJAta hotA hai aura svadraSyake lakSase mokSamArgarUpa kArya pragaTa hotA hai| usakA kartA AtmA svayaM hai| -isaprakAra isa 2113 kalazameM AcAryadevane cAra boloM dvArA spaSTarUpase alaukika vastusvarUpa samajhAyA hai, usakA vivecana pUrNa huA / iti svataMtratAkI ghoSaNA pUrNa * jaya jinendra * banda .. ..