Book Title: Prakrit Path Chayanika Ucchatar Pathyakram
Author(s): B L Institute of Indology
Publisher: B L Institute of Indology
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004280/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ qn| pATha-cayanikA Jorfol uccatara pAThyakrama SUSCULEUSNS SERICS LUTROSantil KAoANNNNshe MASHUPAUGU * bhogIlAla laheracanda insTITyUTa oNpha iNDolaoNjI, dillI rASTiya saMskata saMsthAna, naI dillI mAnita vizvavidyAlaya | Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Cover Design: Madhumangal Singh The image on the cover is an Ashokan inscription in Prakrit language dating back to the third century BC. The inscription is on display in the Bhubaneshwar Museum. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRta pATha-cayanikA uccatara pAThyakrama Page #4 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATha-cayanikA uccatara pAThyakrama akhila bhAratIya grISmakAlIna prAkRta bhASA / / evaM sAhitya adhyayanazAlA bhogIlAla laheracanda insTITyUTa oNpha iNDolaoNjI, dillI - rASTriya saMskRta saMsthAna, naI dillI mAnita vizvavidyAlaya Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka bhogIlAla laheracanda insTITyUTa oNpha iNDolaoNjI, dillI evam rASTriya saMskRta saMsthAna (mAnita vizvavidyAlaya), 56-57, insTITyUzanala eriyA, janakapurI, naI dillI 110058 prathama saMskaraNa maI 2012 prApti sthAna bI. ela. insTITyUTa oNpha iNDolaoNjI vijaya vallabha smAraka, jaina mandira kaoNmpaleksa, 20vA~ kimI. jI. TI. karanAla roDa, posTa alIpura, dillI 110036 phona : 011-27202065, 27206630 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA prAcIna bhAratIya bhASAoM meM prAkRta bhASA aneka zatAbdiyoM taka bhAratIya janamAnasa kI pramukha janabhASA rahI hai| sampUrNa bhAratIya bhASAyeM inakA sAhitya, itihAsa, saMskRti paramparAyeM, loka-jIvana aura jana-mana-gaNa isase prabhAvita evaM ota-prota hai| yahI kAraNa hai ki prAkRta bhASA ko aneka bhAratIya bhASAoM kI jananI hone kA gaurava prApta hai| sAhitya sarjanA ke rUpa meM sarvAdhika prAcIna vaidika bhASA meM bhI prAkRta bhASA ke aneka tattva prApta hote haiN| isase lagatA hai ki usa samaya bhI bolacAla kI loka-bhASA ke rUpa meM prAkRta jaisI koI jana-bhASA nizcita hI pracalana meM rahI hogii| isI jana-bhASA ko apane upadezoM aura dharma pracAra kA mAdhyama banAkara tIrthaMkara mahAvIra aura bhagavAna buddha bhASAyI krAnti ke purodhA khlaaye| yahI kAraNa hai ki IsA pUrva chaThI zatAbdI se lekara vartamAna kAla taka prAkRta bhASA meM dharma-darzana, tattvajJAna, alaMkAra-zAstra, sAmAjika vijJAna, itihAsa-kalA-saMskRti, gaNita, jyotiSa, bhUgola-khagola, vAstuzAstra, mUrtikalA evaM jIvana mUlyoM Adi se saMbandhitaaneka vidhAoM evaM Agama evaM isakI vyAkhyA se sambandhita sAhitya kI sarjanA samRddha rUpa meM hotI A rahI hai aura yaha krama Aja bhI pravartamAna hai| - kintu Azcarya hai ki jo svayaM aneka vartamAna bhASAoM kI jananI hai aura lambe kAla taka janabhASA ke rUpa meM rASTrabhASA ke pada para pratiSThita rahI-rASTra kI vaha bahumUlya dharohara prAkRta Aja itanI upekSita haiM kyoM ise Aja apanI asmitA evaM pahacAna banAne aura mUladhArA se jur3ane hetu saMgharSa karanA par3a rahA hai? inhIM praznoM ke samAdhAna hetu eka vinamra prazasta, kintu prayAsa pichale caubIsa varSoM se nirantara jArI rakhate hue eka itihAsa kI sarjanA meM bI. ela.insTITyUTa oNpha iNDolaoNjI saMlagna hai| . bI. ela. insTITyUTa oNpha iNDolaoNjI ke nAma se prasiddha dillI ke vijaya vallabha smAraka jaina maMdira ke vizAla prAMgaNa meM sthita "bhogIlAla laheracanda insTITyUTa oNpha iNDolaoNjI" bhAratIya prAcya vidyAoM kA eka antarrASTrIya khyAti prApta adhyayana evaM zodha saMsthAna hai| aneka rASTrIya evaM antarrASTrIya saMgoSThiyoM, vyAkhyAnamAlAoM evaM puraskAroM ke Ayojana, lagabhaga paccIsa hajAra se adhika prAcIna hastalikhita pANDulipiyoM ke vizAla zAstra-bhaNDAra kA saMrakSaNa, purAtattva saMgrahAlaya kI sthApanA, aneka durlabha evaM mahattvapUrNa granthoM kA prakAzana, mudrita granthoM ke samRddha pustakAlaya kI suvidhA jaisI aneka gatividhiyoM dvArA bhAratIya vidyAoM evaM bhASAoM ke vyApaka pracAra-prasAra ke kAraNa isa saMsthAna ne vaizvika stara para apanI pratiSThAparaka pahacAna banAI hai| sampUrNa deza meM yahI ekamAtra zodha saMsthAna hai, jisane apane sthApana kAla se hI prAkRta bhASA evaM sAhitya ke vyApaka pracAra-prasAra evaM isake adhyayana hetu zikSaNa-prazikSaNa kA prabhAvI kadama uThAyA aura pichale caubIsa varSoM se prativarSa nirantara grISmakAlIna prAkRta bhASA aura sAhitya ke gahana adhyayana hetu ikkIsa divasIya kAryazAlAoM kA Ayojana kara sampUrNa deza se samAgata ucca zikSA saMsthAnoM ke prAdhyApaka, zodha-chAtra evaM prAkRta Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 prAkRta pATha-cayanikA adhyayana ke icchuka anya suyogya pratibhAgiyoM ko yaha saMsthAna apanI ora se sabhI suvidhAe~ pradAna karatA hai| inhIM prAkRta adhyayana zAlAoM meM vidvAnoM ke lambe anubhava aura aneka badalAoM ke bAda prAkRta bhASA aura sAhitya ke adhyayana hetu yaha uccatara (Advanced) pAThyakrama taiyAra kiyA gayA hai| isa pAThyakrama kI apanI yaha vizeSatA hai ki ise vyAkaraNa ke mukhya AdhAra para par3hAyA jAtA hai, jisase usa pATha ke bhAva grahaNa ke sAtha hI usameM sannihita vibhinna prAkRtoM kA svarUpa aura unake vyAkaraNa pakSa kA bhI vizeSa prazikSaNa ho jAe tAki prAkRta sAhitya ke kisI bhI grantha ko samajhane kA mArga prazasta ho| ___ jaba yahA~ se prazikSita aura kAlejoM, vizvavidyAlayoM meM par3hAne vAle vidvAn saMskRta nATakoM meM vidyamAna adhikAMza prAkRta samvAdoM kA unakI saMskRtacchAyA ke AdhAra para nahIM, apitu mUla prAkRta bhASA ke hI AdhAra para artha samajhAte haiM aura garva se kahate haiM ki hamane prAkRta bhASA aura sAhitya kA yaha prazikSaNa bI. ela. insTITyUTa oNpha iNDolaoNjI se prApta kiyA hai, taba hameM gauravapUrNa prasannatA aura sArthakatA kA vizeSa anubhava hotA hai| pichale caubIsa varSoM meM prazikSita aise hI zatAdhika vidvAnoM meM aneka vidvAnoM se jaba hama yaha bhI sunate haiM ki prAkRta bhASA aura sAhitya meM ikkIsa dinoM meM hama jo pravINatA yahA~ prApta kara lete haiM, vaha 2-3 varSoM meM bhI anyatra sambhava nahIM hai, taba hameM isa dizA meM vizeSa kArya karane kA anupama utsAha prApta hotA hai| prastuta pAThyakrama kI pustaka ke rUpa meM prakAzana kI kAphI samaya se pratIkSA rahI jo aba rASTrIya saMskRta saMsthAna (mAnita vizvavidyAlaya naI dillI, mAnava saMsAdhana maMtrAlaya, .. bhArata sarakAra ke adhIna) ke sarvavidha sahayoga se pUrNa ho rahI hai| isa hetu yazasvI evaM mAnanIya kulapati pro. rAdhAvallabha tripAThI ke hama sabhI bahuta kRtajJa haiN| __ ise taiyAra karane meM prAkRta-saMskRta evaM apabhraMza bhASA aura sAhitya ke aneka anubhavI evaM ucca koTi ke vidvAnoM kA vizeSa sahayoga prApta rahA hai| prAcya bhAratIya vidyAoM ke suvikhyAta manISI pro. gayAcaraNa tripAThI (rASTrIya adhyetA, bhAratIya ucca adhyayana saMsthAna, zimalA) ke viziSTa mArgadarzana evaM sahayoga ke prati hama sabhI ke mana meM kRtajJatA ke bhAva vidyamAna haiN| hamAre saMsthAna ke sammAnanIya upAdhyakSa evaM suprasiddha vidvAn DaoN. jitendra bI. zAha evaM anya sabhI TrasTiyoM ke vizeSa AbhArI haiN| hameM una sujhAvoM kI bhI pratIkSA rahegI, jinase yaha pAThyakrama aura bhI bahuuddezIya bana ske| zruta paMcamI, 2012 - pro. phUlacanda jaina premI nidezaka, bI. ela. insTITyUTa oNpha iNDolaoNjI, dillI - 36 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SYLLABUS FOR Advanced Course viSaya sUcI Text Page No. POETRY 1. Prakrta Dhammapada prAkRta dhammapada - bammaNa vagga 2. Uttaradhyayana-sutra uttarAdhyayanasUtra - namipavajjA 3. Dasavaikalika-sutra dazavaikAlikasUtra - AyArapaNihI 4. Gatha Saptasati gAthAsaptazatI - gAthA cayanikA . 5. Setubandha setubandhe - varSAvarNanam 6. Gaudavaho (Vakpatiraja) gauDavaho - kAvyArambhaH 7. Panchastikaya (Kundakunda) paMcAstikAya saMgraha 8. Bhagavati-Aradhana bhagavatI ArAdhanA - mukhya gAthA saMgraha 9. Kumarapalacarita kumArapAlacaritam - prathamaH sargaH PROSE 10. Asokan Inscriptions Girnar Rock azoka ke giranAra prastara abhilekha Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 prAkRta pATha-cayanikA 11. Kalsi Inscriptions kAlasI abhilekha 12. Dhauli Inscriptions dhaulI abhilekha 13. Hathigumpha Cave Inscription of Kharavela cedivaMzIya khAravela kA hAthIgumphA abhilekha 14. Inscriptions of Central Asia madhya eziyA ke abhilekha 15. Upasakadasa-sutra uvAsagadasAo - paDhamaM ANandajjhayaNaM 16. Kuvalayamala-kaha kuvalayamAlAkahA 17. Jacobi's Selected Narratives mUladeva kahA - maNDiyacoro 18. Sakhandagama SaTkhaNDAgama - AcArya puSpadaMta-bhUtabali viracita DRAMA 19. Mrcchakaika mRcchakaTikam - gAthA saMgraha 20. Mrcchakaika mRcchakaTikam - vasantasenAmudidazya zakArasyoktiH 21. Karpuramanjari - First Act karpUramaJjarI - prathama javanikAntara 22. sphuTa gAthA saMgraha 23. Ratnavali (Maharastri Prakrit) ratnAvalI (mahArASTrI prAkRta) 24. yazovarmacaritam Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRta dhammapada brammaNa vagga 1. na jaDai na gotreNa, na yaca bhodi bramaNo / yo du bahetva pavaNa, aNu-thulaNi sarvazo // bahidare va pavaNa, bramaNo di pravucadi // 1 // 2. ki di jaDai dumedha, ki di ayiNa zaDia / adara gahaNa kitva, bahire parimajasi // 2 // 3. yasa dharmo viaNea, same-sabudha-dezida / sakhaca Na namase a, agi hotra va brahmaNo // 3 // 4. na yaca brahmaNo bhodi na trevija na zotri a / - na agi-parikiryai, udake oruhaNeNa va // 4 // 5. purve nivasa yo uvedi, svaga avaya ya pazadi / ' atha jadi-kSaya prato, abhiJa-vosido muNi // 5 // 6. edahi trihi vijahi, treviju bhodi brammaNu / vijacaraNa-savarNo, brammaNo di pravucadi // 6 // 7. trihi vijahi savarNo, zadu kSiNa-punarbhavu / asido sarva-lokasya, brammaNo di pravucidi // 7 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 prAkRta pATha-cayanikA 8. taveNa bramma-yiryeNa, satrameNa dameNa ca / edeNa brammaNo bhodi, eda brammatra utamu // 8 // 9. china sodu prakamu, kama praNuyu bramaNa / - na aprahai muNi kama, ekatvu adhikachadi // 9 // 10. china sodu parakamu, kama praNuyu bramaNa / sagharaNa kSayaJtva, akadaJo si brammaNa // 10 // 11. na brammaNasa praharea, nasa majea bramaNi / dhi bramaNasa hRdara, tada vi dhi yo Na mujadi // 11 // 12. madara pidara jatva. rayaNa dvayu zotria (saNu) / raTha saNayara jatva, aNiho yadi brammaNo // 12 // 13. rayaNa pradhamu jatva, pariSa ja aNadara / doSi sa-seJaka jatva, aNiho yadi brammaNo // 13 // 14. yada eSu dharmeSu, parako bhodi brmmnno| athasa sarvi saJoka, asta-gachadi jnnd.||14|| 15. na bramaNa sediNa kiji bhodi, yo na nisedhe maNasa pri aNi / yado yado yasa maNo nivartadi tado tado samudi ahasaca // 15 // 16. brahetva pavaNi brammaNo, samairiya zramaNo di vucadi / parvahi a atvaNo mala, tasa parvaido di vucadi // 16 // 17. na aho brammaNa bromi, yoNeka-matra-sabhamu / bho-vai namu so bhodi, sayi bhodi sakijaNo / akijaNa aNadaNa, taM aho bromi brammaNa // 17 // 18. nihaI daNa bhudeSu, seSu thavareSu ca / yo na hadi na dhadhedi, taM aho bromi bramaNa // 18 // 19. yo du dridha ci rasa ji, aNo-thulu zuhAzu hu / loki adiNa na adi adi, taM aho brommi bramaNa / / 19 / / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRta dhammapada 11 20. yo du kama prahatvaNa, aNakare parivaya / * kama-bhoka-parikSiNa, taM aho bromi bramaNa // 20 // 21. vari puSkara-patre va, arage-riva srssv| bhAre dhAra para sarasorataraha yo na lipadi kamehi, taM aha bromi brammaNa // 21 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtra namipavajjA navamAdhyayanam 1. caiUNa devalogAo, uvavanno mANusammi logammi / uvasantamohaNijjo saraI porANiyaM jAiM // 1 // 2. jAI sarittu bhayavaM, sayaMsaMbuddho aNuttare dhamme / puttaM Thavettu rajje, abhiNikkhamaI namI rAyA // 2 // 3. so devalogasarise, anteuravaragao vare bhoe / bhuMjittu namI rAyA, buddho bhoge pariccayaI // 3 // 4. mihilaM sapurajaNavayaM, balamorohaM ca pariyaNaM savvaM / ciccA abhinikkhanto, egantamahiDDio bhayavaM // 4 // 5. kolAhalagabhUyaM, AsI mihilAe pavvayantammi / taiyA rAyarisimmi namimmi, abhiNikkhamantammi // 5 // 6. abbhuTThiyaM rAyarisiM, pavvajjAThANamuttamaM / sakko mAhaNarUveNaM, imaM vayaNamabbavI // 6 // 7. kiNu bho ajja mihilAe, kolAhalagasaMkulA / suvvanti dAruNA saddA, pAsAesu gihesu ya // 7 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyayanasUtra 13 8. eyamaRs nisAmittA, heukaarnncoio| tao namI rAyarisI, devindaM iNamabbavI // 8 // 9. mihilAe ceie vacche, sIyacchAe maNorame / pattapupphaphalovee, bahUNaM bahuguNe sayA // 9 // 10. vAeNa hIramANammi, ceiyammi maNorame / duhiyA asaraNA attA, ee kandanti bho! khagA // 10 // 11. eyamadvaM nisAmittA, heukaarnncoio| tao nami rAyarisiM, devindo iNamabbavI // 11 // 12. esa aggI ya vAU ya, eyaM Dajjhi mandiraM / bhayavaM ! anteuraM teNaM, kIsa NaM nAvapekkhaha / / 12 / / 13. eyamaTuM nisAmittA, heukaarnncoio| tao namiM rAyarisiM, devindaM iNamabbavI // 13 // 14. suhaM vasAmo jIvAmo, jesiM mo natthi kiMcaNaM / mihilAe DajjhmANIe, na me Dajjhai kiMcaNaM // 14 // 15. cattaputtakalattassa, nivvAvArassa bhikkhnno| piyaM na vijjaI kiMci, appiyaM pi na vijjii||15|| . bahuM khu muNiNo bhaI, aNagArassa bhikkhunno| savvao vippamukkassa, egantamaNupassao // 16 // 17. eyamadvaM nisAmittA, heukaarnncoio| tao namiM rAyarisiM, devindo iNamabbavI // 17 // 18. pAgAraM kAraittA NaM, gopuraTTAlagANi ya / ussUlagasayagghIo, tao gacchasi khattiyA // 18 // 19. eyamaTuM nisAmittA, heukaarnncoio| tao namI rAyarisI, devindaM iNamabbavI / / 19 / / Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 prAkRta pATha-cayanikA 20. saddhaM nagaraM kiccA, tavasaMvaramaggalaM / khantiM niuNapAgAraM, tiguttaM duppadhaMsayaM // 20 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazavaikAlikasUtra AyArapaNihI 1. AyArappaNihiM laddhaM, jahA kAyavva bhikkhuNA / taM bhe udAharissAmi, ANupuvviM suNeha me // 1 // 2. puDhavi-daga-agaNi-mAruya-, taNa-rukkha-sabIyagA / tasA ya pANA jIva tti, ii vuttaM mahesiNA // 2 // 3. puDhaviM bhittiM silaM lekheM, neva bhiMde na saMlihe / tiviheNa karaNajoeNa, saMjae susamAhie // 3 // 4. saddhapaDhavie na nisie, sasarakkhammi ya AsaNe / pamajjittu nisIejjA, jAittA jassa oggahaM // 4 // 5. sIodagaM na sevejjA, silAvulu himANi ya / usiNodagaM tattaphAsuyaM, paDigAhejja saMjae // 5 // 6. iMgAlaM agaNiM acciM, alAyaM vA sajoiyaM / na uMjejjA na ghaDejjA, no NaM nivvAvae muNI // 6 // 7. tAliyaMTeNa patteNa, sAhAvihuyaNeNa vaa| na vIejja appaNo kAyaM, bAhiraM vA vi poggalaM // 7 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 prAkRta pATha-cayanikA 8. taNarukkhaM na chiMdejjA, phalaM mUlaM ca kassaI / AmagaM vivihaM bIyaM, maNasA vi na patthae // 8 // 9. tase pANe na hiMsejjA, vAyA aduva kammuNA / uvarao savvabhUesu, pAsejja vivihaM jagaM / / 9 / / 10. aTTha suhumAiM pehAe, jAI jANittu saMjae / dayAhigArI bhUesu, Asa ciTTha saehi vA // 10 // 11. kayarAiM aTTha suhumAI, jAI pucchejja saMjae / imAI tAI mehAvI, Aikkhejja viyakkhaNo // 11 // 12. siNehaM puSphasuhumaM ca, pANuttiMgaM taheva ya / paNagaM bIyahariyaM ca, aMDasuhumaM ca aTThamaM // 12 // dhavaM ca paDilehejjA, jogasA pAyakaMbalaM / sejjamuccArabhUmiM ca, saMthAraM aduvAsaNaM // 13 // 14. uccAraM pAsavaNaM, khelaM siMghANa-jalliyaM / phAsuyaM paDilehittA, pariTThAvejja saMjae // 14 // 15. pavisittu parAgAraM, pANaTThA bhoyaNassa vA / jayaM ciTTe miyaM bhAse Na ya rUvesu maNaM kare // 15 // 16. bahu suNei kaNNehiM, bahuM acchIhiM pecchai / na ya dilR suyaM savvaM, bhikkhU akkhAumarihai // 16 // 17. na ya bhoyaNami giddho, care ucha ayaMpiro / aphAsuyaM na bhuMjejjA, kIyamuddesiyAhaDaM // 17 // 18. sannihiM ca na kuvejjA, aNumAyaM pi saMjae / muhAjIvI asaMbaddhe, havejja jaganissie // 18 // 19. lUhavittI susaMtuDhe, appicche suhare siyA / AsurattaM na gacchejjA, soccANaM jiNasAsaNaM // 19 // 20. atthaMgayammi Aicce puratthA ya aNuggae / AhAramaiyaM savvaM, maNasA vi na patthae / // 20 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAsaptazatI gAthA cayanikA 1. pasuvaiNo rosAruNapaDimAsaMkantagorimuhaandam / gahiagghapaGkaaM via saMjhAsalilaJjaliM Namaha // 1 // 2. amiaM pAuakavvaM paDhiuM souM a je Na ANanti / kAmassa tattatantiM kuNanti te kaha~ Na lajjanti // 2 // 3: satta satAI kaivacchaleNa koDIa majjhaArammi / ___ hAleNa viraiAI sAlaGkArANaM gAhANam // 3 // 4. ua NiccalaNippandA bhisiNIpattammi rehai balAA / NimmalamaragaabhAaNapariTTiA saMkhasutti vv|| // 4 // 5. tAvaccia raisamae mahilANaM bivbhamA virAanti / jAva Na kuvalaadalasecha Ai~ maulenti nnannaaii||5|| 6. NohaliamappaNo kiM Na maggase maggase kuravaassa / eaM tuha suhaga hasai valiANaNapaGkaaM jAA // 6 // 7. tAvijjanti asoehi~ laDahavaNiAoM daiavirahammi / kiM sahai kovi kassa vi pAapahAraM pahuppanto // 7 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 prAkRta pATha-cayanikA 8. attA taha ramaNijjaM ahma gAmassa maNDaNIhUam / luatilavADisaracchiM sisireNa kaaM bhisiNisaNDam / / 8 / / 9. kiM ruasi oNaamuhI dhavalAantesu sAlichettesu / hariAlamaNDiamuhI NaDi vva saNavADiA jAA // 9 // 10. sahi Irisi vvia gaI mA ruvvasu tiriavaliamuhaandam / eANa bAlabAluGkitantukuDilANa pemmANam / / 10 / / 11. pAapaDiassa paiNo puSTuiM putte samAruhattammi / daDhamaNNuduNNiAe~ vi hAso dhariNI' Nekkanto // 11 // 12. saccaM jANai daTuM sarasammi jaNammi jujjae rAo / marau Na tumaM bhaNissaM maraNaM vi salAhaNijjaM se // 12 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ setubandhe varSAvarNanam 1. Namaha avaDDiatujhaM avasAriavitthaaM aNoNaagahiram / appalahuaparisahUM aNAaparamatthapAaDaM mahumahaNam // 1 // 2. daNuendaruhiralagge jassa phurante NahappahAvicchaDDe / gupyantI vivalAA galia vva thaNaMsue mahAsuralacchI // 2 // 3. pINattaNaduggejhaM jassa bhuAantaNiTTarapariggahiam / riTThassa visamavaliaM kaNThaM duHkheNa jIviaM bolINam // 3 // 4. oAhiamahiveDho jeNa parUDhaguNamUlaladdhatthAmo / ummUlanteNa dumaM pAroho vva khuDio mahendassa jaso // 4 // 5. Namaha a jassa phuDaravaM kaNThacchAAghaDantaNaaNaggisiham / phurai phuriaTTahAsaM uddhapaDittatimiraM via disAakkam // 5 // 6. vevai jassa saviDiaM valiuM mahai pulaAiatthaNaalasam / pemmasahAvavimuhiaM vIAvAsagamaNUsuaM vAmaddham // 6 // 7. jassa vilagganti NahaM phuDapaDisaddA disAalapaDikkhaliA / joNhAkallolA via sasidhavalAsa raaNIsa hasiaccheA // 7 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 prAkRta pATha-cayanikA 8. NaTTArambhakkhuhiA jassa bhaDabbhantamacchapahaajalaraA / honti saliluddhamAiadhUmAantavaDavAmuhA maaraharA // 8 // 9. ahiNavarAAraddhA cukkakkhalieSu vihaDiapariTThaviA / metti vva pamuharasiA NivvoDhuM hoi dukkaraM kavvakahA // 9 // 10. parivaDDai viNNANaM saMbhAvijjai jaso viDhappanti guNA / suvvai suurisacariaM kiM taM jeNa Na haranti kavvAlAvA // 10 // 11. icchAi va dhaNariddhI jovvaNaladdha vva AhiAIa sirI / duHkhaM saMbhAvijjai bandhacchAAi ahiNavA atthagaI // 11 // 12. taM tiasabandimokkhaM samatthatellokkahiaasalluddharaNam / suNaha aNurAaiNhaM sIAdukkhakkhaaM dahamuhassa vaham // 12 // 13. aha paDivaNNavirohe rAhavavammahasareNa mANabbhahie / viddhAi vAlihiae rAasirIa ahisArie suggIve // 13 // 14. vavasAaraipaoso rosagaindadiDhasiGkhalApaDibandho / kaha kaha vi dAsarahiNo jaakesaripaJjaro gao ghaNasamao // 14 // 15. gamiA akalambavAA didaM mehandhaAriaMgaaNaalam / sahio gajjiasaddo taha vi hu se Natthi jIvie AsaGgo // 15 // 16. to harivaijasavantho rAhavajIassa paDhamahatthAlambo / sIAbAhavihAo dahamuhavajjhadiaho uvagao sarao // 16 // 17. raiarakesaraNivahaM sohai dhavalabbhadalasahassaparigaam / mahumahadasaNajoggaM piAmahuppattipaGkaaM va Nahaalam // 17 // 18. diNamaNimohapphuriaM galiaM ghaNalacchiraaNarasaNAdAmam / udumaaNabANavattaM NahamandAraNavakesaraM indadhraNum // 18 // 19. dhuamehamahuarAo ghaNasamaAaDDioNaavimukkAo / NahapAavasAhAo NiaaTThANaM va paDigaAo disAo // 19 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ setubandhe 21 20. ahiNavaNiddhAloA uddesAsAradIsamANajalalavA / NimmAamajjaNasuhA daravasuAacchaviM vahanti va diahA / / 20 / / 21. suhasaMmANiaNiddo virahAlujiasamuddadiNNukkaNTho / asuvanto vi vibuddho paDhamavibuddhasirisevio mahumahaNo // 21 // 22. sohai visuddhakiraNo gaaNasamuddammi raaNivelAlaggo / tArAmuttAvaaro phuDavihaDiamehasippisaMpuDamukko // 22 // 23. sattacchaANaM gandho laggai hiae khalai klmbaamoo| kalahaMsANa kalarao ThAi Na saMThAi pariNaaM sihiviruam // 23 // 24. pINapaoharalaggaM disANa pavasantajalaasamaaviiNNam / sohaggapaDhamaiNha pammAai sarasaNahavaaM indadhaNum / / 24 // Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauDavaho - kAvyArambhaH vAkpatirAja viracita 1. atthi Niattia-NIsesa-bhuvaNa-duriAhiNaMdia-mahiMdo / siri-jasavammo tti disA-paDilagga-guNo mahINAho // 1 // 2. gholai samucchalatI jammi calaMtammi reNu-bhAveNa / vasuhA amukka-sesa-pphaNa vva dhavalAavattesu // 2 // 3. vehavva-dukkha-vihalANa jassa riu-kAmiNINa pammukkA / kara-tADaNa-bhIeMhi~ va hArehi~ paoharucchaMgA // 3 // 4. kabarI-baMdhA ajja vi DilA te jassa veri-baMdINa / haDha-kaGkaNa-khattaMguli-Nivesa-magga vva dIsaMti // 4 // 5. caliammi jammi viaNA-vihua-phaNA-maMDalo vi No muai / mahi-veDhaM bala-bhara-khutta-raaNa-saMdANi seso // 5 // 6. NIsaMdai jassa raNAiresu kIlAlio gaa-maeNa / Ahaa-vammANala-dara-virAa-dhAro vva kara-vAlo // 6 // 7. sevaMjali-milia-NaDAla-maMDalA hoMti haDha-paNAmesu / NUmia-bhiuDI-bhaMga vva jassa paDivakkha-sAmaMtA // 7 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gauDavaho - kAvyArambhaH 23 8. jo vavasAAvasaresu dappa-dara-diTTha-dAhiNaMsa-aDo / daMsaNa-pasAa-suhiraM kuNai vva bhua-TThi lacchi // 8 // 9. kouvvatta-Thia-visama-tAra-pahA-bhea-kalusiAiM va / sAmAaMti NaDAlAI jassa paDivakkha-baMdINa // 9 // 10. pAsammi paAvAluMkhiassa jasa-pAavassa va mahallo / aaso riUNaM dIsai chAA-Nivaho vva saMkaMto // 10 // 11. gaMbhIra-mahAraMbhA saMbhAvia-sAaraM paribbhamai / bhuvaNaMtaresu bhAIrahi vva sA bhArahI jassa // 11 // 12. jassa a valaMta-jaa-gaa-sIara-dhArA-sahassa-luliAo / saMbhama-saMcAria-cAmarAo dhAvaMti va disAo // 12 // avi / 13. sohai viNivesia-pasiDhilaMgulI-koDi-kaTThaNutthallo / pAaDiabbhaMtara-vaNa-Nivesa-dara-daMturo aharo // 13 // 14. muccaMti pelliuvvella-kesarA mUla-lulia-maaraMdA / 'NihuaM lIlA-kuvalaa-paDitthiA kaha vi NIsAsA // 14 // 15. vAma-karAaDDia-suNNa-malia-vikkhitta-kuMtala-sihANa / . araI-vilAsa-visurAviANa NivvaDai sohaggaM // 15 // 16. agghai maMgala-gahiekka-kusuma-pesia-pasAhaNAmelaM / vimuha-NaaNAvahIria-dara-vaMdia-caMdaNaM vaaNaM // 16 // 17. ia jassa samara-dasaNa-lIlA-Nimmavia-vammaha-viArA / tiasa-taruNIo ajjavi maNNe NihuaMkilammati // 17 // ahavA 18. sihara-Napahutta-gaaNA disA-paDipphalia-kaDaa-viNiattA / DajhaMti daruppaiA aladdha-gamaNaMtarA giriNo / / 18 / / 19. taM sa-guhA-muha-NivvaDia-dhUma-valaAvalaMbia-NiaMbA / vajjANala-dhammaMtA lohaM va muaMti dharaNi-harA // 19 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 prAkRta pATha-cayanikA 20. lakkhijjai dhuumaaaNt-pkkh-nnikkhNt-sihi-sihaa-nnivho| saMbhama-saMcalia-calaMta-raaNi-diaso vva sura-selo / / 20 / / 21. jesuMcia kuMThijjai rahasubbhiDaNa-muhalo mahi-haresu / tesuMcea Nisijjai paDirohaMdoliro kuliso // 21 // 22. vellaMti kNdroar-nnivvddia-vlNt-viadd-vihaao| sahasavva sela-sImaMtiNIo bhaa-mukka-gabbhAo // 22 // 23. vijjhavai vellaNoNaa-mahi-veDhobhaa-disAgaa-samuddo / ThANa-parisaMThioccia pakkha-ccheANalaM selo // 23 // 24. taddiyasaM rvi-mNddl-sNclnnumhaaamaann-kddenn| uayAcaleNa kuliso milio vi cireNa viNNAo // 24 // 25. DajhaMti visANala-vAa-visaharAmukka-caMdaNa-kkhaMdhA / tiasa-viasAviaMsua-sevia-dhUmA malaa-vakkhA // 25 / / 26. NisuDhia-pakkha-paDaMtA mahIeN dala-vibbhameNa bhajjaMti / takkhaNa-tarala-palAaMta-visaharA mahiharugghAA // 26 // 27. kahavi dharei mahi-alaM Nippakkha-paDaMta-giri-NisuMbhaMtaM / dADhA-bhiNNa-sasoNia-muha-NivahArosio seso // 27 // 28. dIsai jalaMta-selaM taavosaaria-vlNt-sur-loaN| dhUmuppittha-piAmaha-kamalAli-karaMbiaMgaaNaM // 28 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAstikAya saMgraha kundakundAcArya viracita 1. iMdasadavaMdiyANaM tihuvaNahidamadhuravisadavakkANaM / aMtAtIdaguNANaM Namo jiNANaM jidabhavANaM // 1 // 2. samaNamuhuggadamaTuM caduggadiNivAraNaM saNivvANaM / eso paNamiya sirasA samayamiNaM suNaha vocchAmi // 2 // 3. samavAo paMcaNhaM samau tti jiNuttamehiM paNNattaM / so ceva havadi logo tatto amao alogo khaM // 3 // 4. jIvA poggalakAyA dhammAdhammA taheva AgAsaM / atthittamhi ya NiyadA aNaNNamaiyA aNumahaMtA // 4 // 5. jesiM atthisahAo guNehiM saha pajjaehiM vivihehiM / te hoMti atthikAyA NippaNNaM jehiM tailokkaM // 5 // 6. te ceva atthikAyA tikkAliya bhAvapariNadA NiccA / gacchaMti daviyabhAvaM pariyaTTaNaliMgasaMjuttA // 6 // 7. aNNoNNaM pavisaMtA deMtA ogAsamaNNamaNNassa / melaMtA viya NiccaM sagaM sabhAvaM Na vijahaMti // 7 // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 prAkRta pATha-cayanikA 8. sattA savvapayatthA savissarUvA aNaMtapajjAyA / bhaMguSpAdadhuvattA sappaDivakkhA havadi ekkA // 8 // 9. daviyadi gacchadi tAI tAiM sabbhAvapajjayAiM jaM / daviyaM taM bhaNNaMti hi aNaNNabhUdaM tu sattAdo // 9 // 10. davvaM sallakkhaNayaM uppAdavvayadhuvattasaMjuttaM / guNapajjayAsayaM vA jaM taM bhaNNaMti savvaNhU // 10 // uppattI va viNAso davvassa ya Natthi asthi sabbhAvo / vigamuppAdadhuvattaM kareMti tasseva pajjAyA // 11 // 12. pajjayavijudaM davvaM davvavijuttA ya pajjayA Natthi / doNhaM aNaNNabhUdaM bhAvaM samaNA parUveMti / / 12 / / 13. davveNa viNA Na guNA guNehiM viNA davvaM Na saMbhavadi / avvadiritto bhAvo davvaguNANaM havadi tamhA // 13 // 14. siya atthi Natthi uhayaM avvattavvaM puNo vi tattidayaM / davvaM khu sattabhaMgaM AdesavaseNa saMbhavadi // 14 // bhAvassa Natthi NAso Natthi abhAvassa ceva uppAdo / guNapajjaesu bhAvA uppAdavae pakuvvaMti // 15 // 16. bhAvA jIvAdIyA jIvaguNA cedaNA ya uvaogo / suraNaraNArayatiriyA jIvassa ya pajjayA bahugA // 16 // 17. maNusattaNeNa NaTTho dehI devo havedi idaro vA / / ubhayattha jIvabhAvo Na Nassadi Na jAyade aNNo // 17 // 18. so ceva jAdi maraNaM jAdi Na NaTTho Na ceva uppaNNo / uppaNNo ya viNaTTho devo maNuso tti pajjAo // 18 // 19. evaM sado viNAso asado jIvassa Natthi uppAdo / tAvadio jIvANaM devo maNusotti gadiNAmo // 19 // 20. NANAvaraNAdIyA bhAvA jIveNa suThu aNubaddhA / tesimabhAvaM kiccA abhUdapuvvo havadi siddho / / 20 / / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavatI ArAdhanA AcArya zivArya viracita 1. siddhe jayappasiddhe caubvihArAhaNAphalaM patte / vaMdittA arahate vocchaM ArAhaNaM kamaso // 1 // 2. ujjovaNamujjavaNaM NivvahaNaM sAhaNaM ca NiccharaNaM / daMsaNaNANacarittatavANamArAhaNA bhaNiyA // 2 // 3. duvihA puNa jiNavayaNe bhaNiyA ArAhaNA samAseNa / .. sammattammi ya paDhamA vidiyA ya have caritami // 3 // 4. daMsaNamArAhateNa NANamArAhiyaM have NiyamA / NANaM ArAhateNa daMsaNaM hoi bhayaNijjaM // 4 // suddhaNayA puNa NANaM micchAdiTThissa veMti aNNANaM / tamhA micchAdiTThI NANassArAhao Neva // 5 // 6. saMjamamArAhaMteNa tao ArAhio have NiyamA / ArAhateNa tavaM cArittaM hoi bhayaNijjaM // 6 // 7. sammAdissi vi aviradassa Na tavo mahAguNo hodi / hodi hu hatthiNhANaM cuMdaccudakamma taM tassa // 7 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 prAkRta pATha-cayanikA 8. ahavA cArittArAhaNAe ArAhiyaM havai savvaM / ArAhaNAe sesassa cArittArAhaNA bhajjA // 8 // 9. kAyavvamiNamakAyavvayatti NAUNa hoi parihAro / taM ceva havai NANaM taM ceva ya hoi sammattaM // 9 // 10. caraNammi tammi jo ujjamo AuMjaNA ya jo hoii| so ceva jiNehiM tavo bhaNido asaDhaM caraMtassa // 10 // 11. NANassa daMsaNassa ya sAro caraNaM have jahAkhAdaM / caraNassa tassa sAro NivvANamaNuttaraM bhaNiyaM // 11 // 12. cakkhussa daMsaNassa ya sAro sappAdidosapariharaNaM / cakkhU hoi NiratthaM daLUNa bile paDaMtassa / / 12 / / 13. NivvANassa ya sAro avvAbAhaM suhaM aNovamiyaM / kAyavvA hu tadaLaM AdahidagavesiNA ceTThA // 13 // 14. jamhA carittasAro bhaNiyA ArAhaNA pavayaNammi / savvassa pavayaNassa ya sAro ArAhaNA tamhA // 14 // 15. suciramavi NiradicAraM viharittA NANadaMsaNacaritte / maraNe virAghayittA aNaMtasaMsArio diTho // 15 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapAlacaritam prathamaH sargaH 1. aha pAiAhi~ bhAsAhi~ saMsayaM bahulam ArisaM taM taM / avaharamANaM siri-vaddhamANa-sAmi namasAmo // 1 // 2. atthi aNahilla-nagaraM antaa-veiismaai-niv-niciaN| sattAvIsai-muttia-bhUsia-juvai-jaNa-pai-harayaM // 2 // 3. tiasa-vaI-hara-vahu-muha-AdarisIhUya-phaliha-sila-siharo / jassi puhai-vahU-muha-avayaMso sahai pAyAro // 3 // 4. niva-saha-muhAvayaMsA biiyA guruNo abIya-guNa-nivahA / nivasanti aNega-buhA jassi puhavIsa-salahijje // 4 // 5. na hu atthi na vi a hUaM iha loe-aisaeNa jassa samaM / suurisa-ThANamaasUrisa-rahiaM sAlAhaNa-puraMpi // 5 // 6. jassi namanta-sIso tiyasIso vi hu tavaM tavantANa / telukka-sajjaNANaM thuNai sa-bhikkhUNa saddhAe // 6 // 7. jatthonnaya-thaNa-nIsaha-vahu-dasaNa-nissahaM narA janti / dusahAu dussaheNaM mayaNeNa hayantarappANo // 7 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 prAkRta pATha-cayanikA 8. tea-durAloehiM anto-uvariM gharANa rayaNehiM / chUDha vva niravasesA sariAhiva-saMpayA jattha // 8 // 9. vijju-calaM mahura-giro dinto lacchi jaNo chuhattANa / bhisao khu jahA sarao disANa pAusa-kilantANa // 9 // 10. jatthaccharasa-maNa-haro vahUhi ramirovi acchara-samAhiM / dIhAUvi adIhAusa-mANI sai vivei-jaNo / / 10 / / 11. kusuma-dhaNU dhaNuha-dharo kauhA-muha-maNDaNammi candaMmi / rajjaM tam egaeN-chattaM asaMkamavauvabhuMjae jattha // 11 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azoka ke giranAra prastara abhilekha paMcama abhilekha dharmamahAmAtra 1. devAnaM priyo piyadasi rAjA evaM Aha [1] kalANaM dukaraM [2] yo Adikaro kalyANasa so dukaraM karoti [3] 2. ta mayA bahu kalANaM kataM [4] ta mama putA ca potA ca paraM ca tena ya me apacaM Ava saMvaTakapA anuvatisare tathA 3. so sukataM kAsati [5] yo tu eta desaM pi hApesati so dukataM kAsati [6] sukaraM hi pApaM [7] atikAtaM aMtaraM 4. na bhUtapruvaM dhaMmamahAmAtA nAma [8] ta mayA traidasavAsAbhisitena dhaMmamahAmAtA katA [9] te sava pASaMDesu vyApatA dhaMmAdhisTAnAya .............. dhaMmayutasa ca yoNa-kaMboja-gaMdhArAnaM risTikapeteNikAnaM ye vA pi aMDe aparAtA [10] bhatamayesu va 6. ................. sukhAya dhaMmayutAnaM aparigodhAya vyApatA te [11] baMdhanabadhasa paTi-vidhAnAya Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 prAkRta pATha-cayanikA 7. ................ prajA katAbhIkAresu vA thairesu vA vyApatA te [12] pATalipute ca bAhirasu ca ............... ye vA pi me aje jAtikA sarvata vyApatA te [13] yAM ayaM dhamanisito . ti va te dhaMmamahAmAtA 14 etAya athAya ayaM dhamalipI likhitA navama abhilekha (dharma-maGgala) 1. devAnaMpiyo priyadasi rAjA eva Aha [1] asti jano ucAvacaM maMgalaM karote AbAdhesu vA 2. AvAhavIvAhesu vA putralAbhesu vA pravAsaMmhivA etamhI ca aamhi ca jano ucAvacaM maMgalaM karote [2] 3. eta tu mahiDAyo bahukaM ca bahuvidhaM ca chudaM ca nirathaM ca maMgalaM karote [3] ta katavyameva tu maMgalaM [4] apaphalaM tu kho 4. etArisaM maMgalaM [5] ayaM tu mahAphale maMgale ya dhaMmamaMgale [6] tatetaM dAsabhatakamhi samyapratipatI gurUnaM apaciti sAdhu 5. pANesu sayamo sAdhu bamhaNasamaNAnaM sAdhu dAnaM eta ca aJa ca etArisaM dhaMmamaMgalaM nAma [7] ta vatavyaM pitA va 6. putena vA bhAtrA vA svAmikena vA idaM sAdhu idaM katavya maMgalaM Ava tasa athasa nisTAnAya [8] asti ca pi vutaM 7. sAdhu dAnaM iti [9] na tu etArisaM astA dAnaM va anagaho va yArisaM dhaMmadAnaM va Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azoka ke giranAra prastara abhilekha 33 dhamanugaho va [10] ta tu kho mitrena va suhRdayena vA 8. atikena va sahAyena va ovaditavyaM tamhi pakaraNe idaM kacaM idaM sAdhu iti iminA saka 9. svagaM ArAdhetu iti [11] ki ca iminA katavyataraM yathA svagAradhI [12] saMskRtacchAyA 1. devAnAM priyaH priyadarzI rAjA evam aah| kalyANaM dusskrm| yaH AdikaraH kalyANasya saH duSkaraM kroti| . " 2. tat mayA bahu kalyANaM kRtm| tat mama putrAH ca pautrAH ca paraM ca tebhyaH yat mama apatyaM yAvatsaMvatkalpam anuvartiSyante tathA 3. te sukRtaM krissynti| yaH tu etat dezam api hApayiSyati saH duSkRtaM krissyti| sukaraM hi paapm| atikrAntam antaram 4. na bhUtapUrvAH dharmamahAmAtrAH naam| tat mayA trayodazavarSAbhiSiktena dharmamahAmAtrAH kRtaaH| te sarvapASaNDeSu vyApRtAH dharmAdhiSThAnAya ............. dharmayuktasya yavana-kamboja-gandhArANAM rASTrikapaitryaNikAnAM ye vA api anye apraantaaH| bhRtAryeSu vA 6. ............. sukhAya dharmayuktAnAm aparibAdhAyA vyApRtAH te| bandhanavaddhasya prati-vidhAnAya 7. ............ prajA kRtAbhicAreSu vA sthavireSu vA vyApRtAH te| pATaliputre ca bAhyeSu ca 8. ............ ye vA pi me anye jJAtikAH sarvatra vyApRtA te| yaH ayaM dharmanisritaH iti vA ............. te dharma mhaamaatraa| etasmai arthAya iyaM dharmalipiH likhitaa| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 prAkRta pATha-cayanikA saMskRtacchAyA 1. devAnAM priyaH priyadarzI rAjA evam aah| asti janaH uccAvacaM maGgalaM kroti| AbAdhe vA 2. AvAhe vivAhe vA putralAbhe vA pravAse vA etasmin ca anyasmin ca janaH uccAvacaM maGgalaM kroti| 3. atra tu mahilAH bahukaM ca bahuvidhaM ca kSudrakaM ca nirarthakaM ca maGgalam kurvnti| tat kartavyaM tu mngglm| alpaphalaM tu khalu 4. etAdRzaM mngglN| idaM tu mahAphalaM maGgalaM yat dhrmmngglm| tat idaM dAsabhRtakeSu sampratipattiH guruNAm apacitiH sAdhu 5. prANesu saMyamaH sAdhu brAhmaNazramaNebhyaH sAdhu daanm| etat ca anyat ca etAdRzaM dharmamaGgalaM naam| tat vaktavyaM pitrA vaa| 6. putreNa vA bhrAtrA vA svAmikena vA idaM sAdhu idaM kartavyaM maGgalam yAvat tasya arthasya nisstthaanaay| asti ca api uktaM 7. sAdhu dAnam iti| na tu etAdRzaM asti dAnaM vA anugraho vA yAdRzaM dharma dAnaM vA dharmAnugraho vaa| tat tu khalu mitreNa va suhRdayena vA 8. jJAtikena vA sahAyena vA vaktavyaM tasmin prakaraNe idaM kRtyaM idaM sAdhu iti| etena zakyaM 9. svargam ArAdhayitum iti| kizca anena kartavyataraM yathA svrgaalbdhiH| Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azoka ke giranAra prastara abhilekha | 35 dazama abhilekha (dharma-zuzrUSA) 1. devAnaM piyo priyadasi rAjA yaso va kIti va na mahAthAvahA maJate aJata tadAtpano dighAya ca me jano 2. dhaMmasusuMsA susrusatA dhaMmavutaM ca anuvidhiyatAM [1] etakAya devAnaM piyo piyadasi rAjA yaso va kiti va ichati [2] 3. yaM tu kici parikamate devAnaM priyadasi rAjA ta sava pAratrikAya kiMti sakale apaparisrave asa [3] esa tu parisave ya apuMjaM [4] 4. dukaraM tu kho etaM chudakena va janena usaTena va aJatra agena parAkramena savaM paricajityA [5] eta tu kho usaTena dukaraM [6] saMskRtacchAyA 1. devAnAM priyaH priyadarzI rAjA yazaH vA kIrti vA na mahArthAvahAM manyate-anyatra tadAtmanaH dIrghAya ca me janaH 2. dharma-zuzrUSA zuzrUSatAM dharmoktaM ca anuvidhIyatAm etasmai devAnAMpriyaH priyadarzI rAjA yazaH vA kIrti vA icchati 3. yat ca kiJcit prakramate devAnAM priyadarzI rAjA tat sarvaM pAratrikAya kimiti? sakalaH alpaparisrava syaat| eSaH tu parisravaH yat apunnym| 4. duSkaraM tu khalu etat kSudrakeNa vA janena ucchritena (utkRSTena) vA anyatra agrayAt parAkramAt sarvaM prityjy| etat tu khalu ucchritena dusskrm| Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 prAkRta pATha-cayanikA ekAdaza abhilekha (dharma-dAna) 1. devAnaM priyo piyadasi rAjA evaM Aha [1] nAsti etArisaM dAnaM yArisaM dhaMmadAnaM dhaMmasaMstavo vA dhaMmasaMvibhAgo [2] dhaMmasaMbaMdho va [3] 2. tata idaM bhavati dAsabhatakamhi samyapratipatI mAtari pitarA khapatari, sAdhu sumusA mitasastuta- AtikAnaM bAmhaNasramaNAnaM sAdhu dAnaM 3. prANAnaM anAraMbho sAdhu [4] eta vatavyaM pitA va putrena va bhAtA va mitasastutaJAtikena va Ava paTivesiyehi idaM sAdhu idaM katavyaM [5] 4. so tathA karu ilokacasa Aradho hoti parata ca anaMtaM puiyaM [puMjaM bhavati tena dhaMmadAnena [6] saMskRtacchAyA 1. devAnAM priyaH priyadarzI rAjA evam aah| nAsti etAdRzaM dAnaM yAdRzaM dharmadAnaM dharmasaMstavaH vA dharmasaMvibhAgaH vA dharmasambandhaH vaa| 2. tat idaM bhavati dAsabhRtakeSu sampratipattiH mAtari pitari sAdhu zuzrUSA mitra-saMstuta jJAtikebhyaH brAhmaNa-zramaNebhyaH sAdhu dAnaM 3. prANAnAm anAlambhaH saadhu| etat vaktavyaM pitrA vA putreNa vA bhrAtrA vA mitra-saMstuta-jJAtikaiH vA yAvat prativezyaiH 'idaM sAdhu idaM krtvym| 4. saH tathA kurvan (tasya tathA kurvataH) ihalokaH Alabdha bhavati paratra ca anantaM puNyaM bhavati tena dhrmdaanen| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azoka ke giranAra prastara abhilekha 37 dvAdaza abhilekha (sAra-vRddhi) 1. devAnaM piye piyadasi rAjA sava pAsaMDAni ca pavajitAni ca gharastAni ca pUjayati dAnena ca vividhAya ca pUjAya pUjayati ne [1] 2. na tu tathA dAnaM va pUjA va devAnaM piyo maMJate yathA kiti sAravaDhI asa sabapAsaMDAnaM [2] sAravaDhI tu bahuvidhA [3] 3. tasa tu idaM mUlaM ya vacagutI kiMti AtpapAsaMDapUjA va para pAsaMDa garahA va no bhave aprakaraNamhi lahukA va asa 4. tamhi tamhi prakaraNe [4] pUjetayA tu evapara pAsaMDA tena tena prkrnnen| evaM karUM AtmapAsaMDaM ca baDhayati pAsaMDasa ca upakaroti [5] 5. tadaMJathA karoto AtmapASaMDa ca chaNati parapAsaMDasa ca pi apakaroti [6] yo hi koci AtpapAsaMDaM pUjayati parapAsaMDaM va garahati 6. savaM AtpapAsaMDabhatiyA kiMti AtpapAsaMDaM dIpayema iti so ca puna tatha karAto . AtpapAsaMDaM bADhataraM upahanAti [7] ta samavAyo eva sAdhu 7. kiMti aJamaMjasa dhaMmaM suNAru ca susuMsera ca [8] evaM hi devAnaMpiyasa ichA kiMti - savapAsaMDA bahusutA ca asukalANAgamA ca asu [9] 8. ye ca tatra tat prasaMnA tehi vatavyaM [10] devAnaMpiyo no tathA dAnaM va pUjAM va maMtrate yathA kiMti sAravaDhI asa sarvapAsaMDAnaM [11] bahakA ca etAya 9. athA vyApatA dhaMmamahAmAtA ca ithIjhakhamahAmAtA ca vacabhUmIkA ca atre ca nikAyA [12] ayaM ca etasa phala ya AtpapAsaMDavaDhI ca hoti dhaMmasa ca dIpanA [13] Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 prAkRta pATha-cayanikA saMskRtacchAyA 1. devAnAM priyaH priyadarzI rAjA sarvAn pASaNDAn ca pravrajitAn ca gRhasthAn ca pUjayati dAnena ca vividhayA ca pUjayA puujyti| 2. na tu tathA dAnaM vA pUjAM vA devAnAM priyaH manyate yathA kimiti? sAravRddhiH syAt srvpaassnnddaanaam| sAravRddhiH tu bhuvidhaaH| 3. tasya tu idaM mUlaM yat vacoguptiH kimiti? AtmapASaNDa pUjA vA parapAkhaNDagardA vA na bhavet aprakaraNe laghukA vA syAt 4. tasmin tasmin prkrnne| pUjayitavyA tu eva parapASaNDAH tasmin tasmin prkrnne| evaM kurvan AtmapASaNDaM ca varddhayati parapASaNDaM ca upkroti| 5. tadanyathA kurvan AtmapASaNDaM ca kSiNoti parapASaNDaM cApi apkroti| yaH hi kazcit AtmapASaNDaM pUjayati parapASaNDaM ca garhayati 6. sarvam AtmapASaNDabhaktyA kimiti? 'AtmapASaNDaM ca dIpayema' iti saH ca punaH tathA kurvan AtmapASaNDaM bADhataram uphnti| tat samavAyaH eva sAdhu 7. kimiti? anyonyasya dharmaM zRNuyuH ca zuzruSeran c| evaM hi devAnAM priyasya icchaa| kimiti? sarve pASaNDAH bahuzrutAH ca syuH kalyANAgamAH ca syuH| 8. ye ca tatra tatra prasannAH taiH vktvym| devAnAM priyaH na tathA dAnaM vA pUjAM vA manyate yathA kimiti? sAravRddhiH syAt srvpaassnnddaanaam| bahukA ca etasmai 9. arthAya vyApRtAH dharmamahAmAtrAH ca stryadhyakSamahAmAtrA ca vrajabhUmikA ca anye ca nikaayaaH| idaM ca etasya phalaM yat AtmapASaNDavRddhiH ca bhavati dharmasya ca diipnaa| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlasI abhilekha prathama abhilekha jIva-dayA : pazu-yAga tathA mAMsa-bhakSaNaniSedha 1. iyaM dhaMmalipi devAnaM piyenA piyadasinA lekhitA [1] hidA no kichi jive _Alabhitu pajohitaviye [2] 2. no pi cA samAje kaTaviye [3] bahukA hi dosA samAjasA ... devAnaMpiye piyadasI lAjA dekhati [4] athi pi cA ekAtiyA samAjA sAdhumatA devAnaM piyasA piyadasisA lAjine [5] 3. pule mahAnasasi devAnaM piyasA piyadasisA lAjine anudivasaM bahuni pAnasahasANi alaMbhiyisu supaThAye [6] se idAni yathA iyaM dhamalipi lekhitA tadA tiMni yevA pAnAni alaMbhiyaMti 4. duve majUlA eke mige se pi cu mige no dhuve [7] etAni pi cu tAni pAnAni nA alAbhiyisaMti [8] Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 prAkRta pATha-cayanikA saMskRtacchAyA 1. iyaM dharmalipiH devAnAM priyeNa priyadarzinA lekhitaa| iha na kazcit jIvaH Alabhya prhotvyH| 2. na api ca samAjaH krttvyH| bahukAn hi doSAn samAjasya devAnAM priyaH priyadarzI rAjA pshyti| santi api ca ekatarAH samAjAH sAdhumatA devAnAM priyasya priyadarzinaH raajnyH| 3. purA mahAnase devAnAM priyasya priyadarzinaH rAjJaH anudivasaM bahUni prANazatasahasrANi Alabhyanta suupaathaay| tat idAnIM yadA iyaM dharmalipiH lekhitA tadA trayaH eva prANAH Alamyante 4. dvau mayUrau ekaH mRgaH saH api ca mRgaH na dhuvH| ete api ca trayaH prANAH na aalpsynte| kAlasI abhilekha (dvitIya abhilekha) (lokopakArI kArya) 4. savatA vijatasi devAnaM piyasa piyadasisA lAjine ye ca aMtA athA noDA paMDiyA sAtiyaputo ketalaputo taMbapani 5. aMtayoga nAma yonalAjA ye cA aMne tasA aMtiyogasA sAmaMtA lAjAno savatA devAnaM priyasA piyadasisA lAjine duve cikisakA kaTA manusacikisA pasucikisA cA [1] osadhIni manusopagAni cA pasopagAni cA atatA nathi 6. savatA hAlApitA cA lopApitA cA [2] evamevA mulAni cA phalAni cA atatA nathi savatA hAlApitA cA lopApitA caa| magesu lukhAni lopitAni udupAnAni khAnApitAni paTibhogAye pasumunisAnaM [3] Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlasI abhilekha 41 saMskRtacchAyA 4. sarvatra vijete devAnaM priyasya priyadarzinaH rAjJaH ye ca antAH yathA coDAH pANDyAH satyaputraH keralaputraH tAmraparNI 5. aMtiyokaH nAma yavanarAjaH ye ca anye tasya aMtiyokasya sAmantAH sarvatra rAjAnaH devAnaM priyasya priyadarzinaH dve cikitse kRte manuSyacikitsA ca pazucikitsA c| auSadhAni manuSyopagAni ca pazUpagAni ca yatra na santi 6. sarvatra hAritAni ca ropitAni c| evaM eva mUlAni ca phalAni ca yatra yatra na santi sarvatra hAritAni ca ropitAni c| mArgeSu vRkSAH ropitA udapAnAni ca khAnitAni pratibhogAya pshumnussyaannaam| Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaulI abhilekha prathama pRthak abhilekha rAjanItika Adarza 1. devAnaM piyasa vacanena tosaliyaM mahAmAta nagalaviyohAlakA 2. vataviya [1] aM kichi dakhAmi hakaM taM icchAmi kiMti kaMmana paTipAdayehaM 3. duvAlate ca AlabhehaM [2] esa ca me mokhyamata duvAla etasi aThasi aM tuphesu 4. anusathi [3] tuphe hi bahUsu pAnasahasesuM dhyAyata panayaM gachema su munisAnaM [4] save 5. munise pajA mamA [5] athA pajAye ichAmi hakaM kiMti savena hitasakhena hidalokika6. pAlalokikena yUjevU ti tathA ... munisesu pi ichAmi hakaM [6] no pa pApunAtha Avaga7. muke iyaM aThe [7] kecha va eka pulise ... nAti etaM se pi desaM no svN| dekhata hi tuphe evaM vA pApunAti [8] tata hoti 8. suvihitA pi nitiyaM eka pulise pi athi ye baMdhanaM vA palikilesaM 9. akasmA tena badhanaMtika aMne ca ... hu jane daviye dukhIyati [9] tata ichitaviye 10. tuphehi kiMti majhaM paTipAdayemA ti [10] imehi cu jAtehi no saMpaTipajati Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaulI abhilekha 43 isAya Asulopena 11. niThUliyena tUlanAya anAvUtiya Alasiyena kilamathena [11] se ichitaviye kiMti ete 12. jAtA no huveSu mamA ti [12] etasa ca savasa mUle anAsulope atUlanA ca [13] nitiyaM ye kilaMte siyA 13. na te ugacha saMcalitaviye tu vaTitaviye etaviye vA [14] hevameva e dakheya tuphAka tena vataviye 14. AnaMne dekhata hevaM ca hevaM ca devAnaM piyasa anusathi [15] se mahAphale e tasa saMpaTipAda 15. mahA apAye asaMpaTipati [16] vipaTipAdayamAnehi etaM nathi svagasa Aladhi no lAjAladhi [17] 16. duAhale hi imasa kaMmasa me kute mano atileke [18] saMpaTipajamAne cu etaM svagaM 17. AlAdhayisatha mama ca ananiyaM ehatha [19] iyaM ca lipi tisa nakhatena sotaviyA [20] 18. aMtalA pi ca tisena khanasi khanasi ekena pi sotaviya [21] hevaM ca kalaMtaM tuphe 19. caghatha saMpaTipAdayitaviye [22] etAye aThAye iyaM lipi likhita hida ena 20.. nagalaviyohAlakA sasvataM samayaM yUjevU ti ... nasa akasmA palibodhe va 21. akasmA palikilese va no siyA ti [23] etAye ca aThAye hakaM ... mate paMcasu vase 22. su nikhAmayisAmi e akhakhase acaMDe sakhinAlaMbhe hosati etaM aThaM jAnitu ... tathA 23. kalaMti atha mama anusathI ti [24] ujenite pi cu kumAle etAe va aThAye nikhAmayisa... 24. hedisameva vagaM no ca ati kAmayisati tini vasAni [25] hemeva takhasilAte pi [26] adA a... 25. te mahAmAtA nikhamisaMti anusayAnaM tadA ahApayitu atane kaMmaM etaM pi jAnisaMti 26. taM pi tathA kalaMti atha lAjine anusathI ti [27] Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 prAkRta pATha-cayanikA saMskRtacchAyA 1. devAnAM priyasya vacanena tosalyAM mahAmAtrAH nagara-vyavahArakAH (evaM) 2. vktvyaaH| yat kiJcit pazyAmi ahaM tat icchAmi kimiti? karmaNA pratipAdaye aham 3. dvArataH ca Arabhe ahm| etat ca me mukhyamatam dvAram etasmin arthe yat yuSmASu 4. anushaastiH| yUyaM hi bahusu prANasahasreSu AyatAH - 'praNayaM gacchema svit mnussyaannaam| sarve manuSyAH prajAH mm| yathA prjaayai| icchAmi aham kimiti? sarveNa hitasukhena ihalaukika 6. pAralaukikena yujyeran iti tathA (sarva) manuSyeSu icchAmi ahm| na ca prApnutha . yAvadga7. mkH| kazcit vA ekaH puruSaH manyate etat saH api dezaM na srvm| pazyati hi yUyaM etat 8. 'suvihitA api nItiH iym|' ekaH puruSaH api asti yaH bandhanaM vA pariklezaM vA praapnoti| tatra bhavati 9. akasmAt tena bandhanAntakam anyaH ca [tatra ba] hu janaH davIyaH duHkhaayte| tataH eSTa'vayaM 10. yuSmAbhiH-kimiti? 'madhyaM pratipAdayemahi' iti| ebhiH tu jAtaiH no samprati padyate - Iya'yA Azulopena 11. naiSThuryeNa tvarayA anAvRtyA Alasyena klamathena (c)| tat eSTatryam kimi ti? "etAni 12. jAtAni no bhaveyuH mama' iti| etasya tu sarvasya mUlam anAzulopaH atvarA c| nItyAM yaH klAntaH syAt Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaulI abhilekha 45 13. na saH udgacchetH [tat saJcalitavyaM tu vartitavyam etavyaM vaa| evam eva yaH pazyet, yuSmabhyaM te na vaktavyam - 4. "anyonyaM pazyat evaM ca devAnAM priyasya anushissttiH| tat mahAphalaH etasya sampratipAdaH 15. mahApAyA asampratipattiH vipratipadyamAnaiH etat nAsti svargasya AlabdhiH na rAjA-labdhiH / 16. dviphalaH hi asya karmaNaH mayA kRtaH mno'tirekH| sampratipadyamAne tu atra svargam 17. ArAdhayiSyatha mama ca AnRNyam essyth| iyaM ca lipiH tiSya-nakSatre zrotavyA 18. antarA api ca tiSyaM kSaNe kSaNe ekena api shrotvyaa| evaM ca kurvantaH yUyaM 19. zakSyatha smprtipaadyitum| etasmai arthAya iyaM dharmalipiH lekhitA yena 20. nagaravyavahArakAH zAzvataM samayaM yujyeran iti ...[nagaraja] nasya akasmAt paribAdhaH vA 21. akasmAt pariklezaH vA na syAt iti| etasmai arthAya aham khmahA, mAtrAn paJcasu paJcasu varSe - 22. Su niSkrAmayiSyAmi ye akarkazAH acaNDAH zlakSaNArambhAH vA bhvissynti| etat 'arthaM jJAtvA ... tathA 23. kurvanti yathA mama anushissttiH| ujjayinItaH api tu kumAraH etasmai eva arthAya niSkrAmayiSyati ... 24. idRzam eva vargaM na ca atikrAmayiSyati trINi vrssaanni| evam eva takSazilAtaH api| yadA ... 25. te mahAmAtrA niSkramayiSyanti anusaMyAnaM tadA ahApayitvA AtmanaH karma etat api jJAsyanti 26. tat api tathA kurvanti yathA rAjJaH anuziSTiH iti| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 prAkRta pATha-cayanikA dhaulI abhilekha (dvitIya pRthak abhilekha) (sImAMta nIti) 1. devAnaMpiyasa vacanena tosaliyaM kumAle mahAmAtA ca vataviya [1] aM kichi dakhAmi hakaM taM i.... 2. duvAlate ca AlabhehaM [2] esa ca me mokhyamata duvAlA etasi aThasi aMtuphesu ... mama ... [4] 3. atha pajAye ichAmi hakaM kiMti savena hitasukhena hidalokika pAlalokikAye pUjevU ti hevaM .... [5] 4. siyA aMtAnaM avijitAnaM kichaMde sulAja aphesu ... [6] ... mava icha mama aMtesu ... ___ piApunevu te iti devAnaMpiya ... anuvigina mmaaye| 5. huvevU ti asvasevu ca sukhameva lahevu mamate no dukhaM hevaM ... nevU iti khamisatine devAnaMpiye aphAkA ti e cakiye khamitave mama nimitaM va ca dhaMmaM calevU . 6. hidalokika palalokaM ca AlAdhayevU [7] etasi aThasi hakaM anusAsAmi tuphe anane etakena hakaM anusAsitu chaMdaM ca veditu A hi dhiti paTiJAM ca mamA 7. ajalA [8] se hevaM kaTu kaMme calitaviye asvAsa ... citAni ena pApunevU iti atha __ pitA tatha devAnaMpiye aphAka athA ca atAnaM hevaM devAnaMpiye anukaMpita aphe 8. athA ca pajA hevaM maye devAnaMpiyasa [9] se hakaM anusAsitu chaMdaM ca veditu tuphAka de __sAvutike hosAmi etAye aThAye [10] paTibalA hi tuphe asvAsanAye hitasukhAye ca tesa 9. hidalokika pAlalokikAye [11] hevaM ca kalaMtaM tuphe svagaM AlAdhayisatha mama ca AnaniyaM ehatha [12] etAye ca aThAye iyaM lipi likhitA hida ena mahAmAtA svasataM sama 10. pujisaMti asvAsanAye dhaMmacalanAye ca tesa aMtAnaM [13] iyaM ca lipi anucAtuMmAsaM tisena nakhatena sotaviyA [14] kAmaM cu khanAsi khanasi aMtalA pi tisena ekena pi 11. sotaviya [15] hevaM kalaMtaM tuphe caghatha saMpaTipAdayitave [16] Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaulI abhilekha 47 saMskRtacchAyA 1. devAnAM priyasya vacanena tosalyAM kumAraH mahAmAtrA ca vktvyaaH| yat kiJcit pazyAmi ahaM tat i (cchAmi) 2. dvArataH ca Arabhe etat ca me mukhyamatam dvAram etasya arthasya yat yuSmAsu ... mama [anuziSTiH] 3. atha prajAyai icchAmi aham kimiti? sarvaNa hitasakhena ihalaukipAralaukikena yujyeran iti evaM ... / 4. syAt antAnAma avijitAnAm (iyaM jijJAsA)- "kiM chandaH svit rAjA asmAsu?' iti| ... etakA eva me icchA anteSu ... prApNuyuH iti devAnAM priyaH [icchati anudvi gnAH mayA bhaveyuH AzvasyuH sukham eva ca labheran mattaH na duHkhm| evaM [prA] pNuyuH iti" "kSamiSyate naH devAnAM priyaH yat zakyaM kssntum|" mama nimittaM ca dharmaM careyuH 6. ihalaukikaM pAralaukikaM ca aaraadhyeyuH| etasmai arthAya ahaM yuSmAn anushaasmi| - anRNaH aham etken| yuSmAn anuziSya chandaM ca vedayitvA yA hi dhRtiH pratijJA .. ca mama . 7. aclaa| tat evaM kRtvA karma critvym| AzvAsanIyAH ca te - yena prApnuyuH - "yathA pitA tathA devAnAM priyaH yussmaakm| yathA ca AtmAnam eva devAnAM priyaH anukampate 8. yathA prajAH evaM vayaM devAnAM priysy| tat aham khyuSmAn, anuziSya chandaM ca vedayitvA dezyAyuktikaH bhaviSyAmi etasmin arthe| pratibalAH hi yUyam AzvAsanAya hitasukhAya ca teSAm 9. aihlaukik-paarlaukikaay| evaM ca kurvantaH yUyaM svargam ArAdhayiSyatha mama ca AnRNyam essyth| etAya ca arthAya iyaM lipiH lekhitA iha yena mahAmAtrAH zAzvataM samayaM 10. yujyeran AzvAsanAya ca dharmAcaraNAya ca teSAm antaanaam| iyaM ca lipiH Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 prAkRta pATha-cayanikA anucAturmAsaM tiSye nakSatre shrotvyaa| kAmaM tu kSaNe kSaNe antarA api tiSyAt ekena api 11. shrotvyaa| evaM kurvantaH yUyaM zakSyatha smprtipaadyitum| saMskRtacchAyA 1. devAnAM priyasya vacanena tosalyAM kumAraH mahAmAtrA ca vktvyaaH| yat kiJcit pazyAmi ahaM tat i (cchAmi) 2. dvArataH ca Arabhe etat ca me mukhyamatam dvAram etasya arthasya yat yuSmAsu ... mama [anuziSTiH] 3. atha prajAyai icchAmi aham kimiti? sarvaNa hitasukhena ihalaukipAralaukikena yujyeran iti evaM ... / 4. syAt antAnAma avijitAnAm (iyaM jijJAsA) - "kiM chandaH svit rAjA asmAsu?" iti| ... etakA eva me icchA anteSu ... prApNuyuH iti devAnAM priyaH [icchati]. anudvignAH mayA 5. bhaveyuH AzvasyuH sukham eva ca labheran mattaH na duHkhm| evaM [prA] pmuyuH iti" "kSamiSyate naH devAnAM priyaH yat zakyaM kssntum|" mama nimittaM ca dharmaM careyuH 1. ihalaukikaM pAralaukikaM ca aaraadhyeyuH| etasmai arthAya ahaM yuSmAn anushaasmi| anRNaH aham etken| yuSmAn anuziSya chandaM ca vedayitvA yA hi dhRtiH pratijJA ca mama 7. aclaa| tat evaM kRtvA karma critvym| AzvAsanIyAH ca te - yena prApnuyuH - "yathA pitA tathA devAnAM priyaH yussmaakm| yathA ca AtmAnam eva devAnAM priyaH anukampate 8. yathA prajAH evaM vayaM devAnAM priysy| tat aham [yuSmAn anuziSya chandaM ca Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaulI abhilekha ki 49 vedayitvA dezyAyuktikaH bhaviSyAmi etasmin arthe| pratibalAH hi yUyam AzvAsanAya hitasukhAya ca teSAm 9. aihlaukik-paarlaukikaay| evaM ca kurvantaH yUyaM svargam ArAdhayiSyatha mama ca AnRNyam essyth| etAya ca arthAya iyaM lipiH lekhitA iha yena mahAmAtrAH zAzvataM samayaM 10. yujyeran AzvAsanAya ca dharmAcaraNAya ca teSAm antaanaam| iyaM ca lipiH anucAturmAsaM tiSye nakSatre shrotvyaa| kAmaM tu kSaNe kSaNe antarA api tiSyAt ekena api 11. shrotvyaa| evaM kurvantaH yUyaM zakSyatha smprtipaadyitum| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cedivaMzIya khAravela kA hAthIgumphA abhilekha udayagiri, bhuvanezvara 1. namo arahaMtAnaM (*) namo sava-sidhAnaM ( // *) aireNa mahArAjena mahAmeghavAhanena ceti-rAja-va [vaM] sa-vadhanena pasatha-subha-lakhanena caturaMtaluTha [Na]-guNa-upitena kaliMgAdhipatinA siri-khAravelena 2. [paM]darasa-vasAni sIri-[kaDAra]-sarIra-vatA kIDitA kumAra-kIDikA ( // *) tato lekha-rUpa-gaNanA-vavahAra-vidhi-visAradena sava-vijAvadAtena nava-vasAni yovaraja [pa] sAsitaM (*) saMpuNaM-catuvIsati-vaso tadAni vadhamAnasesayo-venAbhivijayo tatiye 3. kaliMga-rAja-vase(sa)-purisa-yuge mahArAjAbhisecanaM pApunAti ( / / *) abhisitamato ca padhame vase vAta-vihata-gopura-pAkAra-nivesanaM paTisaMkhArayati kaliMganagari khibI [2] (I*) sitala-taDAga-pADiyo ca baMdhApayati savUyAna-pa [Ti saMthapanaM ca 4. kArayati panasi(ti)sAhi sata-sahasehi pakatiyo ca raMjayati (*) dutiye ca vase acitayitA sAtakani pachima-disaM haya-gaja-nara-radha-bahulaM daMDaM paThApayati (1*) kanhabeMNAM-gatAya ca senAya vitAsiti asikanagaraM (*) tatiye puna vase 5. gaMdhava-veda-vudho dapa-nata-gIta-vAdita-saMdasanAhi usava-samAja-kArApanAhi ca Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 cedivaMzIya khAravela kA hAthIgumphA abhilekha kIDApayati nagariM (*) tathA cavuthe vase vijAdharAdhivAsaM ahatapuvaM kaliMga (?)-puva-rAja-[nivesitaM] ....... vitadha-ma [kuTa ....... ca nikhita-chata (?) 6. bhiMgAre hi] ta-ratana-sapateye sava-raThika-bhojake pAde baMdApayati (*) paMcame ca dAnI vase naMdarAja-tivasasata-o[ghATitaM tanasuliya-vATA paNADi nagaraM pavesa [ya]ti so ....... (1*) [a*] bhisito ca [chaThe vase*] rAjaseyaM saMdaMsayaMto savakara-vaNa7. anugaha-anekAni sata-sahasAni visajati pora-jAnapadaM ( / / *) satamaM ca vasaM [pasA] satoM vajiraghara ....... sa matuka pada .......[ku] ma ........ ( // *)....... aThame ca vase mahatA sena ....... [T] goradhagiriM 8. ghAtApayitA rAjagahaM upapIDapayati (1*) etina [T] ca kaMmapadAna-sa [saM nAdena ...... sena-vAhane vipamucituM madhuraM apayAto yavanarA [ja] [Dimita?] ......yachati ......palava... 9. kaparukhe haya-gaja-ratha-saha yati sava-gharAvAsa ...... sava-gahaNaM ca kArayituM bahmaNAnaM ja [ya-parihAraM dadAti (*) arahata ... [navame ca vase*]... 10. ....... mahAvijaya-pAsAdaM kArayati aThatisAya sata-sahasehi ( // *) dasame ca vase ... daMDa-saMdhI-sA [mamayo](?) bharadhavasa-paThA (?)naM maha [1]. jayanaM (?) ....... kArApayati (*) [ekAdasame ca vase*] .......pa[7]yAtAnaM ca ma [ni-ratanAni upalabhate (*) 11. ....... puvaM rAja-nivesitaM pIthaMDaM gadabha-naMgalena kAsayati (1*) jana[pa]da-bhAvanaM ca terasa-vasa-sata-kataM bhi [bhiM]dati tramira-daha (?)-saMghAtaM (*) bArasame ca vase ..... .. [saha sehi vitAsayati utarApadha-rAjAno 12. ma [T]gadhAnaM ca vipulaM bhayaM janeto hathasaM gaMgAya pAthayati (1*) ma [ga]dha [*] ca rAjAnaM bahasatimitaM pAde vaMdApayati (*) naMdarAja-nItaM ca kA li] 'ga-jinaM saMnivesa ....... aMga-magadha-vasuM ca nayati (*) 13. ....... [ka] tu [tuM] jaThara-lakhila-][gopu]rANi siharANi nivesayati sata visikanaM [pa] ri-hArehi (1*) abhutamachariyaM ca hatho-nivA [sa] parihara ...... haya-hathi-ratana-[mAnikaM] paMDarAjA ...... [mu]ta-mani-ratanAni AharApayati Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 prAkRta pATha-cayanikA idha sata [sahasAni] 14. ....... sino vasIkaroti (1*) terasame ca vase supavata-vijaya-cake kumArIpavate arahate (hi*) pakhina-saM [si] tehi kAyanisIdiyAya yApUjAvakehi rAjabhitini cina-vatAni vAsa [1][sitAni pUjAnurata-uvA [saga-khAravelasirinA jIvadeha-siyikA parikhAtA (*) 15. ....... sakata-samaNa suvihitAnaM ca sava-disAnaM ani]naM [?]tapasi-i[si] na saMghiyanaM arahatanisIdiyA-samIpe pAbhAre varAkAra-samuthApitAhi anekayojanA-hitAhi ....... silAhi ........ 16. ....... catare ca veDuriya-gabhe thaMbhe patiThApayati pAnatarIya-sata-sahasehi (1*) mu [khiya-kala-vochinaM ca coya [Thi]-aMga saMtika [*] turiyaM upAdayati (1*) khema-rAjA sa vaDha-rAjA sa bhikhu-rAjA dhama-rAjA pasaM [to sunaM [to anubhava to kalAnAni 17. ....... guNa-visesa-kusalo sava-pAsaMDa-pUjako sava-de[vAya] tana-sakAra-kArako apatihata-caka-vAhanabalo cakadharo guta-cako pavata-cako rAjasi-vasU-kulavinizrito mahAvijayo rAjA khAravela-siri (*) saMskRtacchAyA namaH arhdbhyH| namaH srv-siddhebhyH| AryeNa mahArAjena mAhAmeghavAhanena cedi-rAjavaMzavarddhanena prazasta-zubha-lakSaNena caturantaluNThana-guNopetena (-sakalabhuvana-vyApiguNagaNAlaGkatena kaliGgAdhipatinA zrIkhAravelena paJcadaza-varSANi zrIkaDAra-zarIravatA (-zrImatpiGgaladeha-bhAjA) krIDitA kumAra-krIDikA (-baalkriiddaa)| tataH lekha-rUpagaNanA-vyavahAra-vidhi-vizAradena (= lekhanavidyAyAM mudrAparicaye gaNite vivAdamImAMsA-vidyAyAM pravarttanA-nivarttanAtmakazAstreSu ca niSNAtena), sarvavidyAvadAtena nava-varSANi yauvarAjyaM (-yuvarAjatvena) praziSTam (-shaasitm)| sampUrNa-caturviMzativarSaH tadAnIM vaddha 'mAnAzaizava-vaiNyAbhivijayaH (= veNatanayasya rAjarSeH pRthoH iva yasya jayazrIH zizoH kAlAt Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cedivaMzIya khAravela kA hAthIgumphA abhilekha 53 prabhRti pracIyamAnA AsIt, saH) tRtIye kaliGgarAja-vaMza-puruSayuge (-kaliGgarAjAnvayasya tRtIyapuruSe) mahArAjAbhiSecanaM prApnoti (-praapnot)| abhiSiktavAn (= abhiSekavAn = abhiSiktaH) ca prathame varSe vAta-vihata-gopura-prAkAra-nivezanaM pratisaMskArayati (= pratisamakArayat) kaliGganagarI khibIram, zItalataDAgapAlyaH (= 0pArAn) ca bandhayati (= abandhayat); sarvodyAna-prAMtesaMsthApanaM ca kArayati (= akArayat); paJcattriMzatA zatasahasaiH [mudrANAM = kArSApaNAnAM?] prakRtI: ca raJjayati (= arnyjyt)| dvitIye ca varSe acintayitvA (= agaNayitvA) zAtakarNiM pazcimadizaM haya-gaja-nara-ratha-bahulaM daNDaM (= senAdalaM) prasthApayati (= prAsthApayat); kRSNaveNvA-gatayA (= kRSNAnadItIragatayA) ca senayA vitrAsayati RSikanagaram // tRtIye punaH varSe gandharva-veda-budhaH [khAravelaH] darpanRtyagItavAditra-sandarzanaiH utsava-samAja-kAraNAbhiH ca krIDayati (=akrIDayat) nagarIm (= raajdhaaniim|| tathA caturthe varSe vidyAdharAdhivAsam ahata-pUrvaM kaliGga-pUrvarAja-nivezitaM ....... vitathamukuTa ..... ca nikSiptacchatrabhRGgAraM hRtaratnasampattikaM sarva-rASTrika-bhojaka pAdau vndyti|| paJcame va idAnIM varSe nandarAja-trivarSazatodghATitAM (= trizatavarSo0) tana-suliya (= tuNa-sUrya?)-vartmanaH praNAlI nagaraM (= rAjadhAnI) pravezayati ....... / abhiSiktaH ca SaSThe varSe rAjaizvaryaM sandarzayan sarvAkAravarNAnugrahAnekAni zatasahasrANi [mudrANAM] visRjati paura-jAnapadam [uddishy]|| saptamaM ca varSa prazAsat ....... // aSTame ca varSe mahatA senA ..... goratha-giriM ghAtayitvA (= dharSaNAnantaraM) rAjagRham upapIDayati (= upApIDayat); etena karmApadAna-saMnAdena (= duSkarakarmasampAdana-zabdena) ....senAvAhanaM vipramoktuM [bhayAt madhurAM (= mathurAm) apayAtaH (= palAyitaH) yavanarAjaH DimitaH (?) .....yacchati ... pallava .... kalpa-vRkSaH haya-gaja-rathaiH saha yAti [khAravelaH] sarva-gRhAvAsa ....... sarvagrahaNaM ca kArayituM brAhmaNebhyaH jaya-parihAraM dadAti (= addaat)| ...... [navame ca varSe] .... [rAja-sannivAsaM] mahAvijaya-prAsAdaM kArayati aSTatriMzatA zatasahasaiH [mudrANAm // dazame ca varSe daNDa-sandhi-sAma-mayaH [khAravelaH] bhAratavarSa-prasthAnAM .... .. kArayati (= akaaryt)| ekAdaze ca varSe ..... apayAtAnAM (= palAyitazatrUNAM) ca maNiratnAni upalabhate (= upaalbht)| ... pUrvaM rAjanivezitaM (= kasyacit rAjJaH rAjadhAnI) pIthuNDaM gaIbha-lAGgalena karSayati (= akarSayat); janapadabhAvanaM ca trayodazavarSazatakRtaM (= varSa-trayodazazata-kRtaM) bhinatti (=abhinat) timira-hRda-saGghAtaM (yadvA - trmirdesh-sngghaatm?)| dvAdaze ca varSe ....... sahasaiH vitrAsayati uttarApatha-rAjAn ..... mAgadhAnAM ca vipulaM bhayaM janayan hastyazvaM gaGgAyAM pAyayati; mAgadhaM ca rAjAnaM bRhaspatimitraM pAdau vandayati nandarAja-nItaM ca kaliGga-jinaM sanniveza ........ aGga-magadha-vasuM ca nayati; Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 prAkRta pATha-cayanikA ....... kartuM jaThara-lakSmIla-gopurANi ( dRDhasundaratoraNasamanvitAni) zikharANi nivezayati [mudrANAM] zata-viMzakAnAM parihAraiH; adbhutam AzcaryaM ca hastinivAsaM (= vastrasajjAM) pratiharati ..... hayahastiratna-mANikyaM; pANDya rAjAt ..... muktA-maNi- ratnAni AhArayati / iha zatasahasrANi ... vAsinaH vshiikroti| trayodaze ca varSe supravRtta-vijayacakre (= supratiSThitavijayAnvita-zAsana- ' samRddha) kumArIparvate (nkalaMhapatapa-jIMdakaMhapatapa bhpasase) arhaddhayaH prakSINa-saMzritebhyaH (= kSINAzrayebhyaH) kAya-niSadyAyai (= varSAsu vizrAma-lAbhAya) yApodyApakebhyaH rAjabhRtAnAM cIrNavratAnAM (= rAjapuSTAnAM vratAcarakANAM) varSAzritAnAM pUjAnuraktopAsaka-khAravelazriyA jIvadehAzrayikAH (= AzrayaguhAH) prikhaanitaaH| ... satkRtazramaNaH [khAravelaH] suvihitAnAM ca sarvadizAnAM jJAninAM tapasvR-RSINAM saMGghIyAnAm arhanniSadyA-samIpe prAgbhAre (= parvatapRSThe) varAkAra-samutthApitAbhiH anekayojanAhRtAbhiH ....... zilAbhiH catvare ca vaidUryagarbhaM stambhaM pratiSThApayati paJcottarazata-sahauH [mudrANAM]; mukhyakalAvacchinnaM (=gItanRtyAdisamanvitaM) catuHSaSThayaGga (= catuHSaSTiprakAravAdyaviziSTaM) zAntikaM taurya (raNarahitakAlopayogitauryatrikam) utpaadyti| kSemarAjaH saH vRddharAjaH (= unmata0) saH bhikSurAjaH dharmarAjaH pazyan zRNvan anubhavan kalyANAni ....guNavizeSa-kuzala: sarvapArSada-pUjakaH sarvadevAyatana-saMskAra-kArakaH apratihata-cakravAhinIbalaH (= aparAjayena rAjyena sainyabalena ca sanAthaH) cakradharaH (= dhRtarAjacakraH, suzAsitacakraH) gupta-cakraH (= surakSitarAjamaNDalaH) pravRtta-cakraH (= apratihatazAsanaH) rAjarSi-vasu-kula-viniHsRtaH (= cedirAjoparicaravasu0) mahAvijayaH khAravelazrIH (= zrImAn khaarvelH)|| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya eziyA ke abhilekha (kharoSThI, lipi meM likhita, sthAnIya bhASA se prabhAvita prAkRta) prathamobhi'lekhaH , cojhUbo-bhimaya SoThaMga-lyipe(ya*) ca sa dadavo (*) 2. mahanuava maharaya lihati cojhUbo-bhimaya-SoThaMga-lyipeya3. sa ca maMtra deti (1*) sa ca ahono iza Sameka biMbave ti yatha eSa khotaMnami dutiyAya gada (1*) calmadanade 4. valaga ditaMti yAva sacaMmi gada (1*) sacade valaga ditaMti 5. yAva nimi gada (1*) ninade yAva khotaMnami car3odade valaga dadavo hoati [yAva] [kho] taM ....... 6. yahi eda kilamudra atra ezati praTha yahi-pUrvika ninade khotaMnaMmi valagasa parikreya 7. tena vidhanena sadha ayoge na dadavo (*) yathadharmena nizci kartavo (*) 8. Samekasa ( / ) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 prAkRta pATha-cayanikA saMskRtacchAyA cojhUbo-bhimaya (= bhimayAkhyaH cojhUbo iti mukhyakarmacArivizeSaH) - SoThaMga-lyipeyAbhyAM (= SoThaMgAkhya-mukhyakarmacArI lyipeya-nAmA) ca [dvAbhyAM] daatvym| mahAnubhAvaH mahArAjaH likhati, cojhUbobhimaya-SoThaMgalyipeyAbhyAM ca mantraM ddaati| tat (= yat) ca-"adhunA asmin [sthAne SamekaH (-SamekAkhya-janaH) vijJApayati-yathA eSaH (= saH) khotamne (= khotamnAkhyaM dezaM;) dautyAya gtH| calmadAnataH (= calma-dAnAkhyasthAnAt;) pAlakaM (= azvayAyinaM rakSiNaM) dadAti yAvat sAcaM (= sAca-nAmakaM sthaanm)| gtH| sAcataH pAlakaM dadAti yAvat ninaM (= ninAkhyaM sthAnaM;) gtH| ninataH yAvat khotamnaM [gamanAya] caDodataH (= caDodAkhyAt sthAnAt) pAlakaH dAtavyaH bhavati yAvat khota [mnaM gtH|] ...yadA eSA kIlamudrA (= mudrAGkita-kIlAkAra-kASThakhaNDa-likhitAdezaH atra ( tatra) eSyati, praSThaM (= avilambena) yathApaurvikaM (= yathApUrvaM nirdiSTa) ninataH khotamne (= yAvat khotamna) pAlakasya parikreyaM (= vartanaM) tena vidhAnena (= yathAvidhAnaM) sArddham Ayogena (= vRddhacA; yadvA-pAritoSikena) daatvym| yathAdharmeNa nizcayaH (= parikreyAyogayoH avadhAraNaM) krtvyH|" Samekasya (= Sameka-sambandhIyA kIla-mudrA) // dvitIyo'bhilekhaH 1. cojhUbo-yitaka-toMga-vuktosa ca dadavo ( // *) 2. mahanuava maharaya lihati cojhUbo-yitaka-toMga-vuktosa ca maMtra detI (1*) 3. sa ca ahono iza vasu-lyipeya viMJaveti yatha edasa dajhi cimikae dhitu rutrayasa uniti giTae iza raya-dvaraMmi 4. kuTha-vikSarasa ti (va*)rSa-azpa vyochinidaga (1*) eda prace dviti triti vara kila-mudra gachati (1*) yava ajaka-divasa nizce na karitu (1) Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya eziyA ke abhilekha 57 5. yahi eda kilamudra atra ezati praTha atra samuha anada prochidavo yatha rayataraMmi 6. vyochinidaga siyati tena vidhanena atra vibhazitavya (1*) yadi aMJa vivada kiMci siyati atra yatha-dharmena nizce karttavo (1*) atra na paribu7. jizatu hastagada raya-dvaraMmi visajidevo (1*) izemi samuha nizce bhaviSyati ( / ) 8. vasu-lyipe rutrayena sadha (1*) saMskRtacchAyA cojhUboyitaka-toMgavuktobhyAM ca dAtavyam [etat lekhnm| mahAnubhAvaH mahArAjaH likhati, cojhUboyitaka-toMgavuktobhyAM mantraM dadAti [c| tat (= yat) ca - "adhunA asmin khasthAne, vasu-lyipeyaH vijJApayati yathA - etasya (= lyipeyasya) dAsyAH cimikAyAH duhitA trayasya unnItiH (= pAlanaM = pAlanArthaM gRhItA kanyA) gRhItikA khsatI, asmin rAja-dvAre kRSTa-kSIrAya (=mAtRstanya-dhArazodhanAya) trivarSAzvaH vyavachinnakaH (= nirdhaaritH)| etat-pratyaye (= etadviSaye) dvitIyaM tRtIyaM vAraM kIlamudrA (= lekhaH) gacchati yAvat adyaka-divasam (= adyatana) yuvAbhyAM nizcayaH na kRtH| yadA etat-kIlamudrA atra (= tatra) eSyati, praSTham atra (= tatra) sammukhaM [yathA tathA yuvAbhyAm ubhayapakSaH] AjJaptaM (= rAjAjJA) prssttvyH| yathA rAjadvAre vyavacchinnakaH syAt tena vidhAnena atra (= tatra) vibhASitavyaM (= vaktavyaM) [yuvAbhyAm / yadi anyaH vivAdaH kazcit syAt atra (= tatra) yathAdharmeNa nizcayaH krttvyH| [yadi kaH api] atra (= tatra) na paribodhiSyate (= mImAMsAM pramANayati), hastagataM [kArya] rAjadvAre visarjayitavyaM (= preryitvym)| asmin [sthAne] sammukhaH (= sAkSAdbhAvena) nizcayaH bhaviSyati // " vasu-lyipeyaH rutrayeNa sArddham // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 prAkRta pATha-cayanikA tRtIyo'lekhaH priyadarzanasa deva-manuza-saMpujitasa priyabhratu SoThaMgha-lyipeyasa viyalidavo (1) 1. priyadarzanasa deva-maMnuza-saMpujitasa priyabhratu SoThaMgha-lyipeyasa 2. cojhUbo nastiMta namakero kareti divya-zarira arogiyo preSeti bahu aprameya (1*) eghaM 3. ca sa ca adehi gademi tahi prasadena arogemi (I*) [ko]liyaMmi zvasu ... na... idani (*) 4. ahuno atra rayaka uTiyana visajidemi (1*) tatra tre-varSaga uTa 1 (1*) eSa bhUya rajyami 5. ajhatu or3idavo (1*) kilamuMtra atra ha ... sagamoyasa vaMti (1*) eda kilamuMtra vajiti pu6. nu magamoyasa dadavo dharaMnae avaza (*) ede kilmeciye sarvabhavena jheniga si7. yaMti (1*) prathade eta lekha atra prahidemi (1*) prahur3a-arthaya na timidavo (1*) avi edasa sumatasa 8. eSa uTiyana picavidemi (1*) itu uvu taya acovina acoyade tura nikhalidavo (1*) avi 9. aMmanaM dharmapiya-nama saluvaae goThami vucyati (1*) yahi eSa sumata atra ezyati 10. tapadaya eda aMmana sumatasa hastami anavidavo picavaMnae (*) eSa aMmaMna bhari-maSDhi 11. geya-ni-proDreyasa dajha asi (I*) mahi vaMti pada vikrita (1*) sarva nizceya kir3ama (*) eSa zramaMna 12. ahuno dahi hotu (1*) Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya eziyA ke abhilekha jara 59 saMskRtacchAyA priyadarzanasya devamanuSya-sampUjitasya priyabhrAtuH SoThaMga-lyipeyasya [samIpe] vijAlayitavyA (= nirgranthIkartavyA) [eSA kiilmudraa|| priyadarzanAya devamanuSyasampUjitAya priyabhrAtre SoThaMga-lyipeyAya cojhvo-nastintaH (= cojhbo-padAdhiSThita-nastintAkhyaH janaH) namaskAraM karoti divyazarIram ArogyaM [c]| (= tadviSayakaM AzIrvacanaM) preSayati bahu aprameyaM [c]| evaM ca tat (= yat) ca - "ataH (= tataH) [A]gato'smi, tava prasAdena arogo'smi| koliye (= koliyAkhye sthAne) ..... idAnIm ... / adhunA atra (= tatra) [yaM] rAjakaM (= rAjakIyaM) uSTrI-gaNaM visarjitavAnasmi, tatra (= tanmadhye) traivarSakaH (= trivarSa-vayaskaH) uSTraH 1 / eSaH bhUyaH rAjyAya (= rASTrAya) adhyAtaM (= nirvicAraM) uddAtavyaH (= prtidaatvyH)| kIlamudrA (= mudrAGkita-kIlakAkAra-kASThakhaNDasthaH lekha:) atra hetau zaka-mogasya upAnte (= zaka-mogaM prati) etat-kIlamudrA vAcayitvA punaH zaka-mogAya dAtavyA dhAraNAya (= rakSaNArtham) avshym|| ete kilmekIyAH (= kilme-sambandhinaH janAH; yadvA-kilme-vAsinaH) sarvabhAvena [tv| dhyAnikAH (= dhyAna-viSayAH - paricaraNArhAH) syuH| prathataH (= pratha-nAmaka-sthAnataH; yadvA-pathitaH) etaM lekhaM atra (=tatra) (prahitavAn asmi; [ataH] prAbhRtArthAya (= puraskArArthAya) na stimitavyam [iti vicinty]|| api [ca] - etasya sumatasya (= sumatAkhyasya janasya) [hastena etam uSTrIgaNaM prtyrpitvaansmi| itaH upAdAya (= vartamAnAt prabhRti) acovinAH (- puruSa-vizeSAH) acoyataH (= gulmAt?) tvarayA niSkALayitavyAH (= preSayitavyAH) // api [ca] - zramaNaH dharmapriyaH nAma saluvayAyAH (= saluvayA-nAmnyAH nAryAH) goSThe [asti iti] ucyte| yadA eSaH sumataH atra (= tatra) eSyati tat upAdAya (= tataH prabhRti = tadA) etasya zramaNasya sumatasya haste AjJApayitavyaM prtyrpnnaay| eSaH zramaNaH bharimaSTigeya-ni-(=omaSTigeyAparanAmA)-mokreyasya dAsaH aasiit| mAM prati pAdaH (= tasya bhRtyasya [=bhRtyasambandhinaH shrmsy| caturthaH bhAgaH) vikriitH| [kry-vissyk]| sarvaM nizcayaM kRtavantaH sm| eSaH zramaNaH adhunA tava bhavatu [paaden?]"|| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 prAkRta pATha-cayanikA caturtho'bhilekhaH 1. priyadarzana-cojhbo-kranaya-SoThaMgha-lyipeyasa ca ogu-kirtizarma arogya pari2. prochati punapuno baho aprameyo (1*) evaM ca sa ca prathamadaro imade magena-pagosa ca 3. hastami lekha prahur3a prahidemi (1*) tade adartha bhavidavo (1*) avi-peta-avanaMmi palyi paru4. varSi zeSa yaM ca ima-varSi palyi taha sarva svora tomihi sadha iza visajidavo (1*) yati 5. tade purima-pazcima visajiSyatu paMthaMmi parasa bhaviSyati tuo SoThaMga-lyipeya 6. tanu goThade vyoSizasi nadhana bhagena (1*) yaM ca bhuma-navaka-anena nida atibaho 7. krinidavo iza prahadavo (1*) veya-kilma-striyana palyi bhuma-navaka-aMna svora visajita8. vo (1*) avi palyi uTa teneva sadha iza visajitavo (1*) ma iMci toMgana paride uTa vithiSyatu (*) 9. tasa uTa-praveya raya-sakkSi lihidaya kridaya (1*) livistaraMmi anati-lekha atra gada (*) 10. tahi cojhbo-kranayasa lihami eda kayaMmi tuo cita kartavya (1*) eSa lyipeya na cita 11. kareti (1*) yo puna tahi karyani hakkSaMti zakkSyami aho karaMnaya (1*) yo atra zubhAzubha12. sa pravRti hakkSati eseva leha-haragasa hastami lekha iza prahatavo (1*) yo iza vartamAna 13. lyimsuasa paride adartha bhavidavo (|) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya eziyA ke abhilekha 61 saMskRtacchAyA priyadarzana-cojhabokraNaya-SoThaMghalyipeyau (=0 cojhabopadAdhiSThita-kraNayanAmAnaM SoThaMghapadAdhiSThita-lyipeyanAmAnaM ca) ogu-kIrtizarmA (= ogUpAdhika0) Arogya paripRcchati punaHpunaH bahu aprmeym| evaM ca tat (= yat) ca - prathamataraM (= prathamataH) itaH magena-pagvoH ca (= magenAkhyasyapagunAmnaH ca puruSayoH) hastena lekhaM prAbhRtam (=upahAraM [ca] prahita [vAn asmi| [ahm| tataH jJAtArthAbhyAM yuvAbhyAM bhavitavyam avi-petvApaNe (= nAnAjAtIya-meSa-vikraya-sthAne; yadvA - api....[ca 0) [labhyaH] bali: (= karaH) pUrvavarSIya-zeSaH (=pUrvavarSIyakarasya avaziSTAMzaH) yaH ca (= evaM ca) etadvarSIya baliH tathA sarvaM sphura (= sphUrtiyuktaM = tvarayA) tommibhiH (= tommisaMjJaiH rAjabhRtyaiH? sArdham [asmin sthAne] - visrjyitvym| yadi tataH pUrva-pazcimam (= agrataH pazcAt ca = asakRt [baliM] visarjayiSyathaH, pathi parasya (= dasyutaskarAdeH = dasyutaskarAdihRtaH) bhaviSyati [ca], [tataH] tvaM SoThaMgha-lyipeyaH tanugoSThataH (= AtmanaH0) vyavazekSasi (= kSatipUraNaM kariSyasi) naddhAnAM (= baddhAnAM pazUnAM; yadvA - zasyabhArANAM) bhAgena (= aNshaanusaarenn)|| yat ca - bhUminavakAnnena (= bhUmijAta-navazasyena) ghRtam atibahu (=bahuparimANaM) kretavyam, asmin [sthAne] prahetavyaM [c]| vegakilvistrINAM (= bhAravAhi -ghoTaka-svAminInAM?) baliH bhUmi-navakAnnaMsphuraM( tvarita) visrjyitvyH| api [ca] baliH uSTra: (= bali-svarUpaH uSTraH) taiH (= tommibhiH) eva sArddham asmin [sthAne visrjyitvyH| na kiJcit [kAlaM] toGgAnAM (= rAjabhRtyavizeSAn) paritaH (= sakAze) uSTraH vitiSThatu (= uSTraH rkssitvyH)| tasya uSTra-pratyaye (= uSTrasya viSaye) rAja-sAkSi[ka] likhitakaM (= lekha:) kRtakaM (= kRtaH); lipi-stare (= lipivistAreNa) AjJapti-lekhaH atra (= tatra) gataH [ca / tvAM cojhbo-kraNayaM likhAbhi-etat-kArye tvayA cittaM (= manoyogaH) krtvym| eSaH lyipeyaH na cittaM kroti| yAni punaH tava kAryANi [aparANi] santi, zakSyAmi ahaM karaNAya [teSAm / yA atra zubhAzubhasya pravRttiH (= vArtA) asti, evam eva lekhahArakasya haste [tadviSayaka], lekhaH asmin [sthAne] prahetavyaH (= pressyitvyH)| yaH asmin [sthAne] vartamAnaH [vyApAraH], lyimsuyasya (= limsuyanAmakasya janasya) paritaH [= sakAzAt] [tadviSaye jJAtArthena bhavitavyaM tvyaa|" Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 prAkRta pATha-cayanikA paMcamo'bhilekhaH 1. bhaTaragasa cojhUbo-soMcakasa 2. padamulaMmi viyalidavo ( // *) 3. bhaTaragasa priya-deva-manuzasa deva-maMnuza-saMpujitasa pracakSa-bodhisatvasa mahacojhbo-soMcaka- . 4. sa padamulaMmi cojhbo-yili namilgaae saca namakero kareMti divya-zarira arogiya ca 5. preSeti bahu apramego (1*) evaM ca viti sa ca bahu-cira-kala huda na zakidama tehi vaMti lekha6. prhudd'-pressNne| (1*) tena karaMna suTha saMJave yama na-iMci ya divyaJa aMjata hakkSati (1*) eSa Samane7. ra cakva ...[ka] atra visajida tehi divyazarira-arogi-preSanae (*) yo se atra vedhana 8. kiMci karizati avaza maMtra zrunidavo (1*) se zramaMnera tehi jheniga syati (I) na-iMci abo9. mata kiMci kareMti (1*) prahur3asa artha yena na dimidavo lahuga prahur3a prahita (1*) pazcadara dharmapri10. yas hastami lekha-prahur3a preziSama yo tehi picara syati (*) yiliyasa paride raju 1 namilga11. ae paride lastuga 1 (1*) aparimita-gunaMsa maMma-gatasa priyabhratu cojhbo budharakkSiyasa 12. padebhya dharmapriya arogi saMpreSayati bahu (*) 13. samanera (|) Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya eziyA ke abhilekha 63 saMskRtacchAyA bhaTTArakasya cojhbo-soMcakasya (= cojhbopadAdhiSThita-soMcakAkhyasya) pAdamUle vijAlayitavyam (= unmocayitavyaM) khlkhit-kaasstth-dvy-bndhnm|| bhaTTArakasya priya-devamanuSyasya deva-manuSya-sampUjitasya pratyakSa-bodhisattvasya mahAcombo-soMcakasya pAdamUle cojhbo-yiliyaH namilgayayA (= yiliyapanyA namilgayAkhyayA) sacA (= sArddha) namaskAraM karoti divyazarIram ArogyaM ca preSayati bahu aprmeym| evaM ca vijJAyate tat (= yat) ca - bahucirakAlaH bhUtaH, na zaktAH smaH tava upAnte (= sakAze) lekh-praabhRt-pressnnaay| tena kAraNena suSThu saMjJApayAmaH - na kAcit (= na) ca divyAjJA (= bhavataH AjJaptAni) [AvAbhyAm ajJAtA asti| eSaH zramaNeraH cakva kaH atra (=tatra) visarjitaH tava divyazarIrArogya-preSaNAya (= svaasthyaadi-jnyaapnaay)| yat saH atra (= tatra) vaidhAnaM (= vidhAna-samUhaM = karmajAtaM) kiJcit kariSyati, avazyaM [tava] mantraH khnena, shrotvyH| saH zramaNeraH tava dhyAnikaH (=dhyAna-viSayaH) syaat| mA kiJcit (= na) abhyavamataM (= anabhipretaM tvayA; yadvA-ananujJAtaM tvayA) kiJcit krotu| prAbhRtasya arthe yena (=yathA) na stimitavyam (= vilambaH na syAt), [tat-kAraNAt mayA] laghukaM (= kiJcinmAtra) prAbhRtaM prhitm| pazcAttaraM (= pazcAt) dharmapriyasya haste lekha-prAbhRtaM preSayiSyAmaH yat tava pratyahaM (yadvA - prItyarha) syaat| yiliyasya paritaH (= sakAzAt) rajjuH 1, namilgayAyAH paritaH lastukaH (= bandhana-vizeSaH; yadvA - lastUkaH = dhanurmadhyam) 1 // " aparimita-guNasya marmagatasya (= hRdaye datta-sthAnasya = priyasya) priyabhrAtuH cojhUbo-buddha rakSitasya padAbhyAM dharmapriyaH ArogyaM saMpreSayati bhu|| zramaNeraH (= shraamnner-smbndhi-lekhH)| SaSTho'bhilekhaH (carmapaTopari) 1. mahanuava maharaya lihati cojhUbo-soMjakasa maMtra deti (1*) evaM ca janaMda bhavidavya yo lihami (1*) saca yahi raja-kicasa kri Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 prAkRta pATha-cayanikA 2. dena anadi dita taha raja-karyami osuka avajidavya (1*) avi svasa jivida-paricagena anada ravikSadavya yahi khema khotaMnade vartamana siyati (1*) ema ceva mahi maharayasa padamulaMmi viMJavidavya (1*) yo ca adehi leharaga-caDhiyasa ha 3. stami viMJati-lekha prahitesi taha sarva-adartho smi (1*) api ca viMJavetu kala purNabalasa uTa 2 na iza thiyaMti palayaMti (1*) ede uTa atra laMcaga paripaLitavya (1*) pivarae hotu (1*) zaratami na-iMci iza anidavo (1*) 4. avi viMJave si yatha kala-purNabala-ni-camakasa manuzana aMje jana karmaveti (1*) lihidaga sakkSi nasti (1*) se manuza kala-purNabalasa namena nikhalidavo (*) yeSa vivada siyati raya-dvaraMmi garahidavya (I*) 5. avi ca yo iza khavara,dhi huyaMti izeva teSa martavya huati ityartha atra visajidama (1*) zruyati viharavala atra danu-kilmiciyana masu-maMtsena suTha viher3eti vina [je ti] (1*) [divasi] nisaga viharavala6. sa sadha patra-parivara.sya ca dana-kilmiyade dadavo aTa yaM ca sata vacari 4 (*) yatha-avaradhi-dharmena rakkSidavo na hasta padade oDiSyati na balasta bhaviSyati (1*) avi sudarzanasa imade kur3a 7. [2] visajitaMti (1*) ede tasa vaMti oDidavo (1*) tena vidhanena tanu kilmeyade bhata dadavya (1*) ema ceva surakkSida karttavya (1*) avi atra sudarzanasa atra kilmeci-goTha 2 (*) ede jana 8. zavatha zavAvidanya na imade papa karya maMtra jalpidavya na adehi zrunidavya (1*) vela velaya ede jaMna sudarzanasa vaMti or3idavo (1*) avi vahuvara aJadi-lekha gada SoThaMga-sanlaviyasa palayaMne-anuMza-deyaMnae (1*) yatra atraka na denasi khaMnavaTagesi (*) cavala dadavo (1*) yadi ahuno bhuya cavala na dasyasi manasaMmi hutu (I*) sihadharmasa putra cavala zramanera danu 10. nikhalidavo (*) kutiza-dharma zramana aMgresa dajha dadavo (1*) mase. 4(+*2) divase. 10(+*)3 ( / ) 11. cojhbo soMjakasa dadavo ( / / *) Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya eziyA ke abhilekha bala 65 saMskRtacchAyA mahAnubhAvaH mahArAjaH likhati, cojhbo-soMjakasya mantraM ddaati| - "evaM ca jAnatA bhavitavyaM [tvayA] yat likhaami| tat (= yat) ca - yathA rAja-kRtyasya kRtena AjJaptiH dattA, tathA rAjakArya autsukas AvarjayitavyaM (= vidheym)| api [ca] svasya jIvita-parityAgena AjJaptam (= AjJA) rakSitavyaM, yathA (= yenaH) kSemaM (= maGgalaM) khotamnataH (= nadAkhya rAjadhAnItaH = rAjasakAzAt) va nasAnaM syAt (= aagcchet)|| evaM ca eva [sarvaM mama mahArAjasya pAdamUle vijnyaapyitvym| yaM ca ataH (= amuSmAt sthAnAt) lekha-hAraka-caDhiyasya haste [tvaM] vijJaptilekhaM prahitavAnasi, tathA (= tatpAThAt) srvjnyaataartho'smi| api ca [tvayA vijJApitaM [yat kala-pUrNabalasya (= klopaadhi-kpuurnnblsy|) uSTrau 2 na asmin [sthAne] zrayataH (= tiSThataH), [parantu] plaayete| etau uSTrau atra (= tatra) rajaka (= raMjayitvA) paalyitvyau| pIvarau bhvtaam| zaradi [tau uSTrau] nakiJcit (= na) asmin [sthAne aanetvyau| api [ca] [tvaM mAM] vijJApayasi yathA kala-pUrNabala-ni (kala-pUNa bilAparAkhya)-camakasya manuSyeNa (bhRtyena) anye janAH karmayanti (= bhutyakarma kaarynti)| .. likhitakaM (= svAmitva-pratyAyakaM patrAdi) sAkSI [ca naasti| saH manuSyaH kala-pUrNabalasya nAmnA niSkhAlayitavyaH (= pareSAM bhRtyakarmaNaH bhisskrttvyH)| yeSAM vivAdaH syAt, rAjadvAre garhayitavyam (= abhiyoktavyaM) [taiH] / api ca 'yaiH asmin [dharmAdhikaraNe aparAdhibhiH bhUyate, asmin [dharmAdhikaraNe] eva taiH marttavyam bhavati' ityartham (= tvayA evaM vijJApitatvAt) atra (= tatra [aparAdhinaH] visarjitavAn asmi| zrUyate, vihArapAlaH atra (= tatra) tanu (= AtmanaH)-kilme-kIyAnAM madyamAMsena suSThu vihRtayati (= vizeSeNa vihAraM karoti = apacinoti) vinAzayati [ca / divasIyaH nizrayaH (= dainikaM khAdyAdika) vihAra-pAlAya sArddhaM putra-parivAreNa tanu-kilmiyataH (= vihArapAlasya sva-viSayataH) dAtavyaH-aTeM (= godhUmacUrNa) yat ca zaktu vacaryaH 4 (= caturvacarI-parimAnam attttshktukm)| [saH] yathAparAdhidharmeNa rakSitavyaH; na hastapAdataH uddhAsyate (= vaJcayiSyate = pANipAdaM na katiSyate); na tasya balAstaM (zaktikSayaH) bhvissyti|| api sudarzanAya ataH kuTau (= pAtre) 2 visryete| etau tasya upAnte uddaatvyau| tena vidhAnena (= pUrvokta-vidhAnena) [sudarzanAya] tanu-kilmiyataH bhaktaM (= AhAryaM) daatvym| evaM ca eva surakSitaH karttavyaH [sH]| api [ca] atra [= tatra) sudarzanasya atra kilmakIya-goSThe 2 / etaiH janaiH (= kilmekIyaiH) zapathaH zApayitavyaH 'na ataH pApaM kAryaM, mantraH [ca] jalpitavyaH, na amutaH (= kArAstha-sudarzanAt) [mantraH] shrotvyH|' velA [yAM] velAyAM (= kAle kAle) ete janAH sudarzanasya Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 prAkRta pATha-cayanikA upAnte uddaatvyaaH|| api ca bahu-vAraM AjJapti-lekhaH gataH (= preSitaH) soThaMga-saluviyAya palAyana-manuSya-dAnAya (= plaayit0)| yAvat adya na dattavAn asi| kSaNavartakaH (= kAlakSepakaH) asi| capalaM dAtavyaH [manuSyaH tvayA / yadi adhunA bhUyaH capalaM na dAsyasi, manasi [te manuSya-dAnakathA] bhvtu|| siMha dharmasya putraH capalaM zrAmaNeraH [tvayA] tanuH (= svayaM) nisskhaalyitvyH| [siMhadharma-putrasya kRtezadharmaH (= prabhudharmI = prabhuH) zramaNaH [asti cet tasmai, anyasya dAsaH daatvyH||" mAsi 6, divase 13 // cojhabo-sojakAya dAtavyA kiil-mudraa|| saptamo'bhilekhaH 1. eSa pravanaga mogata-ni-bhumasa praceya (1*) 2. tivira-ramaSotsasa anada dharidavo ( // *) 3. saMvatsare 4 (+*) 4 (+*) 1 maharaya-rayatirayasa mahaMtasa jayaMtasa dharmiyasa saca-dharma-sthidasa 4. mahanuava-maharaya-aMkvaga-devaputrasa kkSunaMmi mase. 4(+*)2 tivase: 10 (+*) 4 (+*)1 (1*) asti manu5. za cara-puruSa mogata-nama (1*) se uthidativira-ramsotsasa vaMti akri-bhuma vikrida ar3i6. ni-bhiz2a-payati milima 1 khi 10 giDa muli tavastaga hasta 10 (+*)3 badaza (1*) ___muliye7. na saMma saMma sarajitaMti (1*) taha edasa bhumasa vaMti tivira-ramsotsasa eSvartha hu 8. da vavaMnae kiSaMnae aMjasa prahur3a deyaMnae sarva-boga-paribhuchanae 9. kikama karaMni siyati (*) sada kraya-vikra kiTaMti puraThida mahAtmana (1*) sakkSi janaM Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya eziyA ke abhilekha 67 10. ti raja-daro kitsaitsa piteya kAla-karaMtsa (1*) sa ca sakkSi apsuana apSiya-zAMcakha,(*) sa ca 11. sakkSi bhiyo aMJa sakkSi-togha-kuvaya sakkSi vasu-caDhiya sakkSi 12. apsu-karaMsa sakkSi cojhbo-lustu sakkSi vuryaga-pti sakkSi saghi [nava kapota sakkSi 13. kori-Svalya yasa vaTayaga zirAsa sakkSi (1*) ko pazcima-kalaMmi veteyati coteyati 14. sajeyati taha rayadvaraMmi mo codaMti apramanaM ca siyati (*) eSa pravaMnaga likhi 15. dag2a mahi divira-tamasva-putrena divira-mogatasa takhna, mahatvana anatena (1*) pramana va16. rSa-sahasrami (*) yavajivo 17. sutra-chinidaM kitsaitsasa vaTayaga 18. zroGgaH (sa*) karsenava-zodi (te?) Ggasa ca (1) saMskRtacchAyA etat praparNakaM (=patram = AjJApatrI) mogata-nija-bhUmnaH (= mogata-bhUmnaH) pratyaye (= smprke)| divira-ramuSotsasya (= ramaSotseNa) AjJaptaM dhrtvym|| saMvatsare [navame] 9 mahArAja-rAjAtirAjasya mahataH jayataH dhArmikasya satyadharmasthitasya mahAnubhAva-mahArAjAMkvaga-devaputrasya kSaNe (= zAsana-samaye) mAse 6 divase 14 / asti manuSyaH cara-puruSaH (= gUDhacAraH) mogataH naam| saH utthAya (= svecchayA) divira-rampotsasya upAnte (rampotsaM prati) Aya bhumnaM (= uttama-bhUmi) vikrItavAn) [asmin aDini-bIja-paryAptiH (= aDininAmaka-zasyabIjAnAM vapanAya paryApta-parimANaM) milima 1 khi0 10 gRhItaM mUlyaM tApavastrakANi hastAH 13 (= trayodaza-hasta-parimitAni) dvAdaza (= dvaadsh-sNkhykaani)| mUlyena samyak samyak saMrajyete [kretR-vikretArau] tathA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 prAkRta pATha-cayanikA etasya bhUmnaH upAnte (= bhUmi prati) divira-rampotsasya aizvaryaM (= svAmitvaM) bhUtaM vapanAya karSaNAya anyasmai prAbhRta-dAnAya sarvabhAga-pari bhogAya-kiMkarma (= yatkimapi karma) karaNIyaM syAt [bhUmyAM asyaam| [kretRvikretArau] etat krayavikrayaM kurutaH puraHsthitau [santau] mahAtmanoH (=mukhyarAjapuruSayoH); [mahAtmAnau] sAkSiNau tau ca etat jAnItaH - rAja-dAra [kaH] kitsaitsaH, pitRvyaH (= rAja pitRvyaH) kala-karaMtsaH [c]| tau ca sAkSiNau apsUnAM (apsUyavaMzyAnAM?) apSIya-zAMcau (= tdaakhyau)| te ca sAkSiNaH bhUyaH anye - sAkSI toMgha-kuvayaH, sAkSI vasu-caDhiyaH, sAkSI apsu-karaMtsaH, sAkSI cojhbo-lustuH, sAkSI vuyaMga-pNitaH, sAkSI tsaghinava-kapotaH, sAkSI kori-SvalyaH yasya vartakaH (= sthalavartI = pratinidhiH) zirAsaH saakssii| kaH (= yaH kazcit) pazcimakAle vivAdayati (yadvA - vedayati); codayati (= vivAdayituM protsAhayati), sajjAyate (vivAdayituM) [yadvA - saMjayati bhUkretAraM)] tathA rAjadvAre mukhaM codayati (= rAjakule nivedayati), [tasya vivAda-codanA-saMjayanAdikaM sarvam] apramANam (= ayathArthaM = pramANaviruddhaM) syaat| etat praparNakaM likhitakaM (= likhitaM) mayA divira-tamasva-putreNa divira-mogatena teSAM mahAtmanAM (= sAkSi-bhUtAnAM rAjadAraka-rAjapitRvyAdInAm) AjJaptena (= aajnyyaa)| [asya] pramANaM (= prAmANyaM) varSa-sahasre (= 0sahasraM vyApya) [bhvissyti]| yAvajjIvaM (= cirAya) sUtra-cihnitaM (kSetra) . . [= kSetrasImA] kitsaitsasya vartakena zroDreNa, karSeNava-zodiGgena c| aSTamo'bhilekhaH 1. saMvatsare 10 mase 3 dhivajha 10(+*) 4(+*) 4(1*) iz2a kSunami khotana-maharaya-rayati raya-hinajhadeva-viji 2. dasiMhasya (1 =) ta-kali asti manuza (= ze) nagaraga(= ga) khvarnarse-nama (1*) tatha madra (= dre) di (*) asti mayi uTaH (*) tanuvagaH so uTaH a 3. bhiAnu haradi dhahi-adhi tadriju vazo (1*) ta idani so uTo vikrinAmi mulya (lye) na maSa (= Se)-sahasra aSTi 4 (+*) 4. 4 (ga*) 1000 suliga-vagiti-vadhagasya sagaji (1*) tasya uTasya kida (= de) Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhya eziyA ke abhilekha 69 vagiti-vadhaga (= ge) niravaziSo mulyo masa (= se) dhitu khva5. narsasya grahidu zudhi uvagadu (1*) aji uvadayi so uTaH vagiti vadhagasya tanuvagaH saMvritaH (1*) yatha-gama garanIyaH (1*) 6. sarvakica karanIyaH (1*) yo pacema-kali tasya uTasya kida (= de) cudiyadi vidiyadi vivadu uthaviyadi ta (= te) na tatha 7. dhaDu dhinadi yatha rajadhaM syadi (1*) maya dhalavavagu bahudhiva (= ve) likhidu khvarnarsasya ajiSanayi pudadu spa za na 8. rasa 9. nanivradhaga (= ge) sakSi zazivaka (= ke) sakSi spaniyaka (= ke) sakSi ( // *) saMskRtacchAyA saMvatsare 10 mAse 3 divase 18 / iha (=asmin) kSaNe khotanna-mahArAjarAjAtirAja-hInAdhyadeva-vijitasiMhasya (= hInAdhyadevanAmnaH vijitsiNhopnaamksy)| tatkAle asti manuSyaH nAgarakaH (= nagaravAsI) khvrnnrs-naamaa| [saH tathA mantrayate - "asti meM ussttr| tanuvakaH (=svakaH) saH uSTraH abhijJAnaM dharati dAhAGkaM tAdRzaM 'vazo' (= vazo iti daahaangkm)| tat idAnIM tam uSTra vikrINAmi mUlyena mASa-sahasrASTa[kena] 8000 sulika-vagiti-vadhagasya (= sulikajAtIya-vagitinAmakasthAnavAsivadhagA-[yasya?) skaashe|" tasya uSTrasya kRte vagiti-vadhagena niravazeSaH mUlya-mASaH dhRtaH(= dattaH)] khvarNarsena [ca] gRhItaH, [vikrayasambandhIyAH] zuddhiH (= parizodhaH) upgtaa| adya upAdAya (= adya prabhRti) saH uSTraH vagiti-vadhagasya tanuvakaH (= svakaH) saMvRtta; yathAkAmaM karaNIyaH (= vyavaharaNIyaH [uSTraH vdhgen)| sarva-kRtyaM karaNIyam [anena uSTreNa] vdhgen,| yaH pazcima-kAle tasya uSTrasya kRte codayati (= vivAdayituM protsAhayati), vedayati (= rAjakule nivedayati), vivAdam utthApayati [ca], tasya tathA daNDaH dIyeta (= tena vidhAnena daNDaH deyaH) yathA rAjadharmaH syaat| mayA dhalavagu-bahudhive [na Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 prAkRta pATha-cayanikA (= dhalavagugrAmasya tadAkhyavaMzasya vA bahudhiva-nAmnA) likhitaH [lekhaH] [varNarsasya adhyeSaNayA (= prArthanayA) purataH spa0, za0, na0, 20, sa0 (=spa-zAdi-nAmapUrvabhAgAnAM saakssinnaam)| nani-vadhagaH sAkSI, zazivakaH sAkSI, spaniyakaH saakssii|| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvAsagadasAo paDhamaM ANandajjhayaNaM teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM campA nAmaM nayarI hotthA vnnnno| puNNabhadde ceie| vnnnno||1|| teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM ajjasuhamme samosarie jAva jambU pajjuvAsamANe evaM vyaasii| "jai NaM, bhante, samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM jAva saMpatteNaM chaTThassa aGgassa nAyAdhammakahANaM ayama? paNNatte, sattamassa NaM, bhante, aGgassa uvAsagadasANaM samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTe paNNatte?" / evaM khalu, jambU, samaNeNaM jAva saMpatteNaM sattamassa aGgassa uvAsagadasANaM dasa ajjhayaNA pnnnnttaa| taM jhaa| aannnde||1|| kAmadeve y||2|| gaahaaviculnniipiyaa||3|| suraadeve||4||cullsye||5||gaahaavi-kunnddkolie||6||sddaalputte||7|| mhaasye||8|| nndinniipiyaa||9|| saalihiipiyaa||10|| "jai NaM, bhante, samaNeNaM jAva saMpatteNaM sattamassa aGgassa uvAsagadasANaM dasa ajjhayaNA paNNattA, paDhamassa NaM, bhante samaNeNaM jAva saMpatteNaM ke aTe pnnnntte?"||2|| evaM khalu, jambU, teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM vANiyagAme nAmaM nayare hotthaa| vnnnno|| tassa vANiyagAmassa nayarassa bahiyA uttarapuratthime disIbhAe dUipalAsae nAmaM ceie|| tattha NaM vANiyagAme nayare jiyasattU nAma rAyA hotthaa| vnnnno|| tattha NaM vANiyagAme ANande nAma gAhAvaI parivasai, aDDe jAva apribhuue||3|| tassa NaM ANandassa gAhAvaissa cattAri hiraNNakoDIo nihANapauttAo, cattAri Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 prAkRta pATha-cayanikA hiraNakoDIo vaDipauttAo, cattAri hiraNNakoDIo pavittharapauttAo, cattAri vayA dasagosAhassieNaM vaeNaM hotthA // 4 // se NaM ANande gAhAvaI bahUNaM rAIsara jAva satthavAhANaM bahUsu kajjesu ya kAraNesu ya mantesu / ya kuDumbesu ya gujjhesu ya rahassesu ya nicchaesu ya vavahAresu ya ApucchaNijje paDipucchaNijje sayassa vi ya NaM kuDumbassa meDhI pamANaM AhAre AlambaNaM cakkhU, meDhIbhUe jAva savvakajjavaDDhAvae yAvi hotthA // 5 // tassa NaM ANandassa gAhAvaissa sivanandA nAma bhAriyA hotthA, ahINa jAva suruuvaa| ANandassa gAhAvaissa, iTThA, ANandeNaM gAhAvaiNA saddhiM aNurattA avirattA iTThA, sadda jAva paJcavihe mANussae kAmabhoe paccaNubhavamANI viharai // 6 // tassa NaM vANiyagAmassa bahiyA uttarapuratthime disIbhAe ettha NaM kollAe nAmaM saMnivese hotthA, riddhatthimiya jAva pAsAdie 4 // 7 // tattha NaM kollAe saMnivese ANandassa gAhAvaissa bahue mittanAiniyaga-sayaNasaMbaMdhiparijaNe parivasai, aDDe jAva aparibhUe // 8 // teNa kAleNaM teNaM samaeNaM bhagavaM mahAvIre jAva smosrie| parisA niggyaa| kUNie / rAyA jahA tahA jiyasattU niggacchai, 2 ttA jAva pajjuvAsai // 9 // tae NaM se ANande gAhAvaI imIse kahAe laddhaTe samANe, "evaM khalu samaNe jAva viharai, taM mahAphalaM, gacchAmi NaM jAva pajjuvAsAmi" evaM saMpehei, 2ttA NhAe suddhappapAvesAiM jAva appamahagghAbharaNAlaMkiyasarIre sayAo gihAo paDiNikkhamai, 2 ttA sakoreNTamalladAmeNaM chatteNaM dharijjamANeNaM maNussavaggurAparikhitte pAyavihAracAreNaM vANiyagAmaM nayaraM majjhamajjheNaM niggcchi| 2 ttA jeNAmeva dUipalAse ceie, jeNeva samaNe bhagavaM mahAvIre, teNeva uvaagcchi| 2 ttA tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei, 2 ttA vandai namasai jAva pajjuvAsai // 10 // tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre ANandassa gAhAvaissa tIse ya mahaimahAliyAe parisAe jAva dhmmkhaa| parisA paDigayA rAyA ya gae // 11 // tae NaM se ANande gAhAvaI samaNassa bhagavao mahAvIrassa antie dhamma soccA nisamma haTThatuTTha jAva evaM vyaasii| "saddahAmi NaM bhante nigganthaM pAvayaNaM, pattiyAmi NaM bhante nigganthaM pAvayaNaM, roemi NaM bhante nigganthaM pAvayaNaM, evameyaM bhante, tahameyaM bhante, avitahameyaM bhante, icchiyameyaM bhante, paDicchiyameyaM bhante, icchiyapaDicchiyameyaM bhante, se jaheyaM tubbhe vayaha tti kaTTa jahA NaM devANuppiyANaM antie bahave rAIsaratalavaramADambiyakoDumbiyaseTThisatthavAhappabhiiyA muNDA bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaiyA, no khalu ahaM tahA saMcAemi muNDe Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvAsagadasAo 4 73 jAva pvvitte| ahaM NaM devANuppiyANaM antie paJcANuvvaiyaM sattasikkhAvaiyaM duvAlasavihaM gihidhamma pddivjjissaami|" ahAsuha, devANuppiyA, mA paDibandhaM kareha // 12 // tae NaM se ANande gAhAvaI samaNassa bhagavao mahAvIrassa antie tappaDhamayAe thUlagaM pANAivAyaM pcckkhaai| "jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM na karemi na kAravemi maNasA vayasA kAyasA" // 13 // tayANantaraM ca NaM thUlagaM musAvAyaM paccakkhAi "jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM na karemi na kAravemi maNasA vayasA kAyasA" // 14 // tayANantaraM ca NaM thUlagaM adiNNAdANaM paccakkhAi "jAvajjIvAe duvihaM tiviheNaM na karemi na kAravemi maNasA vayasA kAyasA" // 15 // tayANantaraM ca NaM sadArasantosIe parimANaM krei| "nannattha ekkAe sivanandAe bhAriyAe, avasesaM savvaM mehuNavihiM paccakkhAmi3" // 16 // __ tayANantaraM ca NaM icchAvihiparimANaM karemANe, hiraNNasuvaNNavihiparimANaM krei| "nannattha cauhiM hiraNNakoDIhiM nihANapauttAhiM, cauhiM vaDipauttAhiM, cauhiM pavittharapauttAhiM, avasesaM savvaM hiraNNasuvaNNavihiM paccakkhAmi3" // 17 // tayANantaraM ca NaM cauppayavihiparimANaM karei, "nannattha cauhiM vaehiM dasagosAhassieNaM vaeNaM, avasesaM savvaM cauppayavihiM paccakkhAmi 3" // 18 // - tayANantaraM ca NaM khettavatthuvihiparimANaM krei| "nannattha paJcahiM halasaehiM niyatta siieNaM haleNaM, avasesaM savvaM khettavatthuvihiM paccakkhAmi 3" // 19 // - tayANantaraM ca NaM sagaDavihiparimANaM krei| "nannattha paJcahiM sagaDasaehiM disAyattiehiM, paJcahiM sagaDasaehiM saMvAhaNiehiM, avasesaM savvaM sagaDavihiM paccakkhAmi 3" // 20 // tayANantaraM ca NaM vAhaNavihi parimANaM krei| "nannattha cauhiM vAhaNehiM disAyattiehiM, cauhiM vAhaNehiM saMvAhaNiehiM, avasesaM savvaM vAhaNavihiM, paccakkhAmi 3" // 21 // tayANantaraM ca NaM uvabhogaparibhogavihiM paccakkhAemANe ullaNiyAvihiparimANaM krei| "nannatha egAe gandhakAsAIe, avasesaM savvaM ullaNiyAvihiM paccakkhAmI 3" // 22 // tayANantaraM ca NaM dantavaNavihiparimANaM krei| "nannattha egeNaM allalaTThImahueNaM, avasesaM dantavaNavihiM paccakkhAmi 3" // 23 // tayANantaraM ca NaM phalavihiparimANaM krei| "nannattha egeNaM khIrAmalaeNaM, avasesaM phalavihiM paccakkhAmi 3" // 24 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 prAkRta pATha-cayanikA tayANantaraM ca NaM abbhaGgaNavihiparimANaM krei| "nannattha sayapAgasahassapAgehiM tellehiM, avasesaM abbhaGgaNavihiM paccakkhAmi 3" // 25 // tayANantaraM ca NaM uvvadRNavihiparimANaM krei| "nannattha egeNaM surahiNA gandha-vaTTaeNaM, avasesaM uvvaTTaNavihiM paccakkhAmi 3" // 26 // tayANantaraM ca NaM majjaNavihiparimANaM krei| "nannattha aTThahiM uTTiehiM udagassa ghaDaehiM, avasesaM majjaNavihiM paccakkhAmi 3" // 27 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvalayamAlAkahA ujjoyaNasUriviraiyA 1. paDhamaM Namaha jiNiMdaM jAe NaccaMti jammi deviio| uvvellir-baahu-lyaa-rnnNt-mnni-vly-taalehiN|| 3. puris-kr-dhriy-koml-nnlinnii-dl-jl-trNg-rNgt| Nivvatta-rAya-majjaNa-biMba jeNappaNo did| vasiuM ciraM kulahare kalA-kalAva-sahiyA nnriNdesu| dhUya vva jassa lacchI ajja vi ya sayaMvarA bhmi|| jeNa kao guru-guruNA giri-vr-guru-nniym-ghnn-smymmi| sa-harisa-hari-vAsaddhaMta-bhasaNo kes-pbbhaaro|| 6. tava-taviya-pAva-kaliNo NANuppattIe jassa sur-nnivhaa| saMsAra-NIra-NAhaM tariya tti paNaccire tutttthaa| jassa ya titthAraMbhe tiys-vittnn-vimukk-maahppaa| kara-kamala-mauli-sohA calaNesu NamaMti sur-vinno| taM paDhama-puhai-pAlaM pddhm-pvttiy-sudhmm-vr-ckkN| NivvANa-gamaNa-iMdaM paDhamaM paNamaha munni-gnniNdN| ahvaa| 9. ubbhiNNa-cUya-maMjari-raya-mAruya-viluliyaMbarA bhnni| mAhava-sirI sa-harisaM koil-kul-mNjulaalaavaa|| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 765 prAkRta pATha-cayanikA ahiNava-sirIsa-sAmA aayNbir-paaddlcchi-juylillaa| dIhuNha-pavaNa-NIsAsa-NIsahA gimha-lacchI vi|| uNNaya-garuya-paohara-maNoharA sihi-phurNt-dhmmillaa| ubbhiNNa-NavaMkura-pulaya-parigayA pAusa-sirI vi|| 12. viyasiya-tAmarasa-muhI kuvalaya-kaliyA vilaas-ditttthillaa| komala-muNAla-vellahala-bAhiyA saraya-lacchI vi|| hemaMta-sirI visa-roddha-tilaya-lINAli-salaliyAlaiyA malliya-parimala-suhayA nnirNtrubbhinnnn-romNcaa| annvry-bhmir-mhuyri-piyNgu-mNjri-kyaavyNsillaa| vipphuriya-kuMda-dasaNA sisira-sirI sAyaraM bhnni|| de suhaya kuNa pasAyaM pasIya esesa aMjalI tujjh| Nava-NIluppala-sarisAe~ deva diTThIe~ vinniesu|| iya jo saMgamayAmara-kaya-uu-siri-rAya-rahasa-bhaNio vi| jhANAhi Neya calio taM vIraM Namaha bhttiie|| ahvaa| jAi-jarA-maraNAvatta-khutta-sattANa je duhttaannN| bhava-jalahi-tAraNa-sahe savve cciya jiNavare nnmh|| savvahA, 18. bujhaMti jattha jIvA sijjhaMti ya ke vi kmm-ml-mukkaa| jaM ca NamiyaM jiNehi vi taM titthaM Namaha bhaavenn|| 2. iha koha-loha-mANa-mAyA-maya-moha-mahANutthalla-malla-NollaNAvaDaNa-camaDhaNA -mUDha-hiyayassa jaMtuNo tahA-saMkiliTTha-pariNAmAyAsa-seya-salila-saMsagga-lagga-kamma -poggalugga-jAya-ghaNa-kasiNa-kalaMka-paMkANulevaNA-garuya-bhAvassa guru-loha-piMDassa va jalammi jhatti Narae ceva pddnnN| tattha vi aNeya-kasa-ccheya-tAva-tADaNAhoDaNa-ghaDaNavihaDaNAhiM avagaya-bahu-kamma-kiTTassa jacca-suvaNNassa va aNaTU-jIva-bhAvassa kiMci-metta-kamma-malassa tiriya-loe smaagmnnN| tattha vi koila-kAya-kolhuyAkamala-kesarI-kosiesu vaggha-vasaha-vANara-viccuesu gaya-gavaya-gaMDaya-gAvI-goNagohiyA-mayara-maccha-kacchabha-Nakka-cakka-taraccha-cchabhalla-bhalluMki-maya-mahisa -mUsaesuM sasa-suNau-saMbara-sivA-suya-sAriyA-salabha-sauNesu, tahA puhai-jalajalaNANila-goccha-gumma-vallI-layA-vaNassai-tasANeya-bhava-bheya-saMkulaM bhava-saMsAra-sAgaramAhiMDiUNa tahAviha-kammANupuvvI-samAyaDio kaha-kaha vi maNuya Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvalayamAlAkahA 77 ttaNaM pAvai jIvo tti| avi y| 3. bahu-jamma-sahassa-NIrae bhu-vaahi-shss-myre| bahu-dukkha-sahassa-mINae bhu-soy-shss-nnkke|| erisae saMsAra' jalahi-same hiMDiUNa paaveNhiN| pAvai mANusa-jammaya jIvo kaha-kaha vi puvv-punnnneNhiN|| tattha vi saya-javaNa-babbara-cilAya-khasa-pAra-bhilla-muraMDo-bokkasa-sabarapuliMda-siMghalAisu paribhamaMtassa dullahaM ciya sukula-jammaM ti| tattha vi kANa-kuMTa-muMTaaMdha-bahira-kalla-lallAyaMgamo hoi| tao evaM dullaha-saMpatta-purisattaNeNa puriseNa purisatthesu Ayaro kAyavvo tti| avi y|| ruddammi bhava-samudde tulagga-laddhammi kaha vi mnnuytte| purisA purisatthesuM NiuNaM aha AyaraM kunnh|| 4. so puNa tiviho / taM jhaa| dhammo attho kAmo, kesi pi mokkho vi| eehiM virahiyassa uNa purisassa mahalla-daMsaNAbhirAmassa ucchu-kusumassa va NipphalaM ceya jammaM ti| avi y| dhammattha-kAma-mokkhANa jassa ekkaM pi Natthi bhuynnmmi| kiM teNa jIvieNaM kIDeNa va dv-purisennN| ee cciya jassa puNo kaha vi pahuppaMti suky-jmmss| so cciya jIvai puriso pr-kjj-psaahnn-smttho|| imANaM pi ahama-uttima-majjhime nniycchesu| tatthattho kassa vi aNattho ceva kevalo, jala-jalaNa-NariMda-corAINaM saahaarnno| tANa cukko vi dharaNi-tala-Nihio ceva khayaM paavi| khala-kiviNa-jaNassa dussIla-meccha-hiMsayANaM ca diNNo pAvANu-baMdhao hoi| kaha vi supatta-parigahAo dhamma-kalaM pAvai kAma-kalaM c| teNa attho NAma purisassa majjhimo puristtho| kAmo puNa aNattho ceva kevlN| jaM pi eyaM pakkhavAya-gabbha-Nibbhara-mUDha-hiyaehiM bhaNiyaM kAmasatthayArehiM jahA 'dhammattha-kAme paDipuNNe saMsAro jAyai' tti, tesiM taM pi 'parikappaNA-mettaM ciy| jeNa eyaMta-dhamma-viruddho attha-kkhaya-kArao ya kAmo, teNa duggaya-raMDekalla-puttao viva aTThaTTha-kaMThayAbharaNa-valaya-siMgAra-bhAva-rasa-rasio Na tassa dhammo Na attho Na kAmo Na jaso Na mokkho tti| tA alaM imiNA savvAhameNa Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78) prAkRta pATha-cayanikA purisANattheNaM ti| dhammo uNa tuliy-dhnnvi-dhnn-saar-dhnn-phlo| tahA NariMda-surasuMdarI-NiyaMba-biMbuttuMga-paohara-bhara-samAliMgaNa- suhelli-Nibbharassa kAmo vi dhammANubaMdhI y| attho dhammAo ceva, mokkho vi| jeNa bhnniyN| lahai sukulammi jammaM jiNadhammaM svv-kmm-nnijjrnnN| sAsaya-siva-suha-sokkhaM mokkhaM pi hu dhmm-laabhenn|| teNa dhammo ceva ettha purisattho pavaro, tahiM ceva jujjai Ayaro dhIra-puriseNa kAuM je| avi y| atthau hoi aNatthau kAmo vi galaMta-pemma-virasaoM y| savvattha-diNNa-sokkhau dhammo uNa kuNaha taM pyttenn|| 5. so uNa goviMda-khaMda-ruMdAraviMdaNAha-gaiMda-NAiMda-caMda-kavila kaNAda-vayaNa visesa-vitthara-virayaNo bahuviho loy-psiddho| tANaM ca majjhe maNINa va kotthuho, gayANa va sura-gao, samuddANa va khIrovahI, purisANa va cakkaharo, dumANa va kappapAyavo, girINa va suragirI, surANa va puraMdaro, tahA savva-dhammANaM uvariM rehai jiNayaMdabhAsio dhammo tti| so uNa cuvviho| taM jhaa| dANamaio, sIlamaio, tavomaio, bhAvaNAmaio tti| tattha paDhamaM ciya paDhama titthayara-guruNA imiNA ceva cauvviha-dhamma-kameNa sayala-vimala-kevalaM . vara-NANaM pi paaviyN| jeNa avibhAviya-NiNNuNNaya-jala-thala-vivarAi-bhariya-bhuvaNeNAyAlakAla-jalahareNa viya varisamANeNa NIsesa-paNaiyaNa-maNorahabbhahiya-diNNa-vihava-sAreNa pavattio paDhamaM telokkabaMdhuNA 'bho bho purisA dANamaio dhammo' tti| puNo 'sura-siddhagaMdhavva-kiNNarogya-Nara-daicca-paccakkhaM savvaM me pAvaM akaraNijjaM' ti paiNNA-maMdaramAruhaMteNa payAsio telokka-guruNA sIlamaio dhammo tti| puNo chaTThaTThama-dasama-duvAlasa-mAsaddha-mAsasaMvaccharovavAsa-parisaMThieNa payasio loe 'tavomaio dhammo' tti| tahiM ciya egattAsaraNatta-saMsAra-bhAva-kamma-vaggaNAyANa-baMdha-mokkha-suha-dukkha-NAraya-NarAmara-tiriya-gai -gamaNAgamaNa-dhamma-sukka-jjhANAi-bhAvaNAo bhAvayaMteNa bhAsio bhagavayA 'bhAvaNAmaio dhammo' tti| tao tAva amhArisA tArisehiM dANa-sIla-tavehiM dUrao ceva parihariyA, jeNa dhaNa-satta-saMghayaNa-vajjiyA sNpyN| eso puNa jiNavara-vayaNAvabohao jAya-saMvegakAraNo bhAvaNAmaio suha-karaNijjo dhammo tti| khN| jAva mahA-purisAliya-dosa-saya-vayaNa-vittharAbaddha-halabola-vaDDiya-paharisassa dujjaNa-satthassa majjha-gayA para-mamma-maggaNa-maNA ciTThamha, tAva varaM jiNayaMda-samaNa Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvalayamAlAkahA79 supurisa-guNa-kittaNeNa sahalIkayaM jammaM ti| avi y| jA supurisa-guNa-vitthAra-mailaNA-metta-vAvaDA homo| tA tAva varaM jiNayaMda-samaNa-cariyaM kayaM hiye| imaM ca viciMtiUNa tubbhe viNisAmeha sAhijjamANaM kiMci kahAvatthu ti| avi y| mA dose cciya geNhaha virale vi guNe payAsaha jnnss| akkha-pauro vi uyahI bhaNNai rayaNAyaro loe|| 6. tao kahA-baMdhaM viciMtemi tti| tattha vi paalitty-saalaahnn-chppnnnny-siih-nnaay-sddehi| saMkhuddha-muddha-sAraMgao vva kaha tA payaM demi|| Nimmala-maNeNa guNa-garuyaeNa prmtth-rynn-saarenn| pAlittaeNa hAlo hAreNa va sahai gotttthiisu|| cakkAya-juvala-suhayA rmmttnn-raay-hNs-ky-hrisaa| jassa kula-pavvayassa va viyarai gaMgA trNgvii|| bhaNii-vilAsavaittaNa-collikke jo kareDa halie vi| kabveNa kiM pautthe hAle hAlA-viyAre vv|| paNaIhi kaiyaNeNa ya bhamarehi va jassa jaay-pnnehiN| kamalAyaro vva koso viluppamANo vi huNa jhiinno| sayala-kalAgama-NilayA sikkhAviya-kaiyaNassa muhyNdaa| kamalAsaNo guNaDDo sarassaI jassa vddddkhaa| je bhaarh-raamaaynn-dliy-mhaagiri-sugmm-ky-mgge| laMghei disA-kariNo kaiNo ko vaas-vmmiie|| chappaNNayANa kiMvA bhaNNau kai-kuMjarANa bhuvnnmmi| aNNo vi cheya-bhaNio ajja vi uvamijjae jehiN| lAyaNNa-vayaNa-suhayA suvaNNa-rayaNujjalA ya baannss| caMdAvIDassa vaNe jAyA kAyaMbarI jss| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 prAkRta pATha-cayanikA jArisayaM vimalako vimalaM ko tArisaM lahai atthN| amaya-maiyaM va sarasaM sarasaM ciya pAiyaM jss| ti-purisa-cariya-pasiddho supurisa-carieNa pAyaDo loe| so jayai devagutto vaMse gattANa raay-risii|| buhayaNa-sahassa-daiyaM harivaMsuppatti-kArayaM pddhmN| vaMdAmi vaMdiyaM pi hu harivarisaM ceya viml-pyN|| saMNihiya-jiNavariMdA dhmmkhaa-bNdh-dikkhiy-nnriNdaa| kahiyA jeNa sukahiyA suloyaNA samavasaraNaM v|| sattUNa jo jasa-haro jasahara-carieNa jaNavae pyddo| kali-mala-pabhaMjaNo cciya pabhaMjaNo Asi raay-risii|| jehi kae ramaNijje varaMga-paumANa criy-vitthaare| kaha va Na salAhaNijje te kaiNo jddiy-rvisenne|| jo icchai bhava-virahaM bhavavirahaM ko Na vaMdae suynno| samaya-saya-sattha-guruNo samaramiyaMkA kahA jss| aNNe vi mahA-kaiNo gruy-khaa-bNdh-ciNtiy-miio| abhimANa-parakkama-sAhasaMka-viNae viiNtemi|| eyANa kahA-baMdhe taM Natthi jayammi jaM kaha vi cukkN| taha vi aNaMto attho kIrai eso khaa-bNdho| 7. tAo puNa paMca khaao| taM jhaa| sayalakahA, khaMDakahA, ullAvakahA, parihAsakahA, tahA varA kahiya tti| eyAo savvAo vi ettha pasiddhAoM suNdr-khaao| / eyANa lakkhaNa-dharA saMkiNNa-kaha tti nnaayvvaa|| katthaI rUvaya-raiyA katthai vayaNehi lliy-diihehiN| katthai ullAvahiM katthai kulaehi nnimmviyaa|| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvalayamAlAkahA81 katthai gAhA-raiyA katthai duvaIhi~ giiiyaa-shiyaa| duvalaya-cakkalaehiM tiyalaya taha bhiNNaehiM c|| katthai daMDaya-raiyA katthai nnaaraay-toddy-nnibddhaa| katthai vittehi puNo katthaI raiyA trNgehiN|| katthai ullAvehiM avaroppara-hAsirehi~ vynnehi| mAlA-vayaNehi~ puNo raiyA vivihehi~ annnnehi| pAiya-bhAsA-raiyA mrhtttthy-desi-vnnnny-nnibddhaa| suddhA sayala-kaha cciya taavs-jinn-stth-vaahillaa|| koUhaleNa katthai para-vayaNa-vaseNa skky-nnibddhaa| kiMci avabbhaMsa-kayA daaviy-pesaay-bhaasillaa|| savva-kahA-guNa-juttA siMgAra-maNoharA suriyNgii| savva-kalAgama-suhayA saMkiNNa-kaha tti nnaayvvaa|| eyANaM puNa majjhe esa cciya hoi ettha rmnnijjaa| savva-bhaNiINa sAro jeNa imA teNa taM bhnnimo|| 8. puNo sA vi tivihaa| taM jhaa| dhamma-kahA, attha-kahA, kaam-khaa| puNo savva lakkhaNA saMpAiya-tivaggA saMkiNNa tti| tA esA dhamma-kahA vi hoUNa kAmattha-saMbhave saMkiNNattaNaM pttaa| tA pasiyaha maha suyaNA khaNa-mettaM deha tAva kaNNaM tu| abbhatthiyA ya suyaNA avi jIyaM deMti suynnaann|| aNNaM c| sAlaMkarA suhayA laliya-payA muy-mNju-sNlaavaa| sahiyANa dei harisaM ubbUDhA Nava-vahU cev|| sukai-kahA-haya-hiyayANa tumha jai vi hu Na laggae esaa| poDhA-rayAo taha vi hu kuNai visesaM Nava-vaha vv|| aNNaM c| Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 prAkRta pATha-cayanikA Najjai dhammAdhammaM kajjAkajjaM hiyaM aNahiyaM c| subvai supurisa-cariyaM teNa imA jujjae sou|| 9. sA uNa dhammakahANANA-viha-jIva-pariNAma-bhAva-vibhAvaNatthaM savvovAya-NiuNehiM jiNavariMdehiM cauvvihA bhnniyaa| taM jhaa| akkhevaNI, vikkhevaNI, saMvega-jaNaNI, Nivveya-jaNaNi tti| tattha akkhevaNI maNoNukUlA, vikkhevaNI maNo-paDikUlA, saMvega-jaNaNI NANappatti-kAraNaM, Nivveya-jaNaNI uNa vergguppttii| bhaNiyaM ca guruNA suhmm-saaminnaa| akkhevaNi akkhittA purisA vikkhevaNIe~ vikkhitaa| saMveyaNi saMviggA NivviNNA taha cutthiie|| jahA teNa kevaliNA araNNaM pavisiUNa paMca-cora-sayAiM rAsa-NaccaNa-cchaleNa mahA-moha-gaha-gahiyAiM akkhiviUNa imAe caccarIe sNbohiyaaiN| avi y| saMbujjhaha kiM Na bujjhai ettie vi mA kiMci mujjhh| kIrau jaMkariyavvayaM puNa Dhukkai taM mriyvvyN|| iti dhuvyN| ksinn-kml-dl-loenn-cl-rehNto| piinn-pihul-thnn-kddiyl-bhaar-kilNto| taal-clir-vlyaavli-klyl-sddo| rAsayammi jai labbhai juvii-sttho|| saMbujjhaha kiM Na bujjhh| puNo dhuvayaM ti| tao akkhittaa| asui-mutt-ml-ruhir-pvaah-viruuvyN| vNt-pitt-duggNdhi-shaav-viliinnyN| mey-mjj-vs-phopphs-hdd-krNkyN| cmm-mett-pcchaaynn-juvii-stthy|| saMbujjhaha kiM Na bujjhh| tao vikkhittaa| kml-cNd-nniiluppl-kNti-smaannyN| mUDhaehi uvamijjai juvii-aNgyN| thovayaM pi bhaNa katthai jai rmnnijjyN| asuiyaM tu savvaM ciya iya pcckkhyN|| saMbujjhai kiM Na bujjhi| tao sNviggaa| jANiUNa eyaM ciya ettha asaare| asui-mett-rmnnuusv-ky-vaavaare| kAmayammi mA laggaha bhv-sy-kaare| virama virama mA hiMDaha bhv-sNsaare| Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvalayamAlAkahA 83 saMbujjhaha kiM Na bujjhh| evaM ca jahA kAma-Nivve o tahA koha-loha-mANa-mAyAdINaM kutitthANaM c| samakAlaM ciya savva-bhAva-viyANaeNa guruNA savvaNNuNA tahA tahA gAyaMteNa tAiM corANaM paMca vi sayAiM saMbhariya-puvva-jamma-vuttaMtAI paDivaNNa-samaNa-liMgAiM tahA kayaM jahA saMjamaM paDivaNNAI ti| tA ettiyaM ettha saarN| amhehi vi erisA caubvihA dhamma-kahA smaaddhttaa| teNa kiMci kAma-sattha-saMbaddhaM pi bhnnihii| taM ca mA NiratthayaM ti gnnejjaa| kiMtu dhamma-paDivattikAraNaM akkhevaNi tti kAUNa bahu-mayaM ti| tao kahA-sarIraM bhnnnni| taM ca kerisN| 10. sammatta-laMbha-garuyaM avroppr-nnivvddNt-suhi-kjjN| NivvANa-gamaNa-sAraM raiyaM dkkhinnnniNdhenn|| jaha so jAo jattha vajaha hario saMgaeNa devenn| jaha sIha-deva-sAhU divA raNammi sunnnnmmi|| jaha teNa puvva-jammaM paMcaNha jaNANa sAhiyaM souN| paDivaNNA sammattaM saggaM ca gayA tavaM kaauN| bhottUNa tattha bhoe puNo vi jaha pAviyA bhrhvaase| aNNoNNamayANaMtA kevaliNA bohiyA svve|| sAmaNNaM cariUNaM saMviggA te tavaM ca kaauunnN| kamma-kalaMka-vimukkA jaha mokkhaM pAviyA svve|| eyaM savvaM bhaNimo eeNa kameNa iha khaa-bNdhe| savvaM suNeha suyaNA sAhijjataM mae ennhi|| eyaM tu kahA-karaNujjayassa jaha devayAe~ maha khiyN| taha vitthareNa bhaNimo tIeN pasAeNa nnisunneh| tattha vi Na yANimo cciya kerisa-rUvaM raemi tA eyN| kiM tA vaMkaM raimo kiM tA laliyakkharaM kaahN| jeNa, muddho Na muNai vaMkaM cheo puNa hasai ujjuyaM bhnniyN| ujjuya-chayANa hiyaM tamhA cheujjuyaM bhnnimo|| alaM ca imiNA vihava-kala-bAliyAlola-loyaNa-kaDakkha-vikkheva-vilAsa Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 prAkRta pATha-cayanikA vitthareNa viya NiratthaeNaM vaayaa-pvitthrennN| eyaM ciyaM kahAvatthaM tA nnisaameh| atthi cusaagrujjl-mehlaa| 11. ahaha, pamhuTuM mhuTuM kiMci, pasiyaha, taM tA nnisaameh| kiM ca tN| hUM, samuhamaisuMdaro cciya-pacchA bhAyammi maMgulo hoi| viMjha-giri-vAraNassa va khalassa bIhei ki-loo|| teNa bIhamANehiM tassa thui-vAo kiMci kIrai tti| so va dujjaNu kisu| hUM, suNau jaisau, paDhama-daMsaNe cciya bhasaNasIlo paTThi-mAsAsau vv| taheva maMDalo hi apaccabhiNNAyaM bhasai, mayahiM ca mAsAiM asi| khalo ghaI mAyAhi vi bhsi| caDapphaDaMtahaM ca paTThi-mAsAI asai tti| hou kAeNa sarisu, Nicca-karayaraNa-sIlo chiDDu-pahAri vv| taheva vAyaso hi karayareMto pauttha-vaiyA-yaNaho hiyaya-haro, chiDDehiM ca AhAra-mettaM vilupi| khalo ghaI pauttha-vaiyA kula-bAliyANa vijjha-saMpayANehiM dukkha-jaNau, acchiDDe vi jIviyaM viluppdd'| jANiu kharo jaisau, suyaNa-riddhi-dasaNe' jhijjai, Nillajjo mahalleNaM ca sadde ullvi| taheva rAsaho hi imaM taNa-riddhi-mahallaM asiuMNa tIrai tti cittae jhijjai, avibhAviMjjata-akkharaM ca ullvi| khalo ghaiM Ayaho / kira emahalla-riddhi jAyalliya tti macchareNa jhijjai, payaDa-dosakkha-rAlAvaM ca ullvi| avi kAlasappu jaisau, chiDDa-maggaNa-vAvaDo kuDila-gai-maggo vv| taheva bhuyaMgamo hi para-kayAI chiDDAiM maggai, savvahA poTTeNaM ca ksi| khalo ghaI saI je kuNai chiDDAiM, thaDDo vva bhmi| ciMtemi, hUM, visu jaisau, pamuharasiu jIyaMtakaro vi| taheva mahurau muhe, mahuraM maMtehiM ca kIrai rsaaynnN| khalo ghaiM muhe jje kaDuyau maMtai, ghaDiyai vi visNghddi| hUM, bujjhai, vaTTai khalu khalo jji jaisau, ujjhiya-siNehu pasu-bhatto yA taheva khalo vi varAo pIlijjato vimukka-Nehu ayANaMto ya pasUhiM khjji| iyaru ghaI, ekkapae jje mukka-Nehu, jANato je pasu taha vi khjji| kiM ca bhnnnnu| savvahA khalu asui jaisau, visiTTha-jaNa-pariharaNijjo aparipphuDa-saddAbaddha-khaDa-maMDalI-giNigiNAviu vv| 9. tahe so vi varau kiM kuNau aNNaho jji kassai viyaaru| khalo ghaI saI je bahu-viyAra-bhaMgi-bhariyallau tti|| savvahA maha pattiyAsu eyaM phuDaM bhaNaMtassa saMsayaM mottuN| mA mA kAhisi mettiM ugga-bhuyaMgeNa va khlenn|| jeNa, Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvalayamAlAkahA 85 jArajjAyaho dujjaNaho duTTha-turaMgamaho jji| jeNa Na purao Na maggao hUM tIrai gaMtuM ji|| avi ya akae vi kuNai dose kae vi NAsei je guNe pydde| vihi-pariNAmassa va dujjaNassa ko vA Na biihei|| ahvaa| kIrau kahA-NibaMdho bhasamANe dujjaNe agnniuunn| kiM suNaehi~ dharijjai visaMkhalo mtt-krinnaaho|| 12. hoti suyaNa cciya paraM guNa-gaNa-garuyANa bhAyaNaM loe| mottUNa NaI-NAhaM kattha va NivasaMtu rynnaaiN|| teNa sajjaNa-sattho cceya ettha kahA-baMdhe soumabhiutto tti| so va sajjaNo kisu| rAyahaMso jaisau, visuddho-bhaya pakkho paya-visesaNNuo v| taheva rAyahaMso vi ubbhaDa-jalayADaMbara-saddehi~ pAvai mANasaM dukkhN| sajjaNu puNa jANai jji khala-jalayahaM sbhaavaaii|| teNa hasiuM acchi| hoi puNNimAiMdu jaisau, sayala-kalA-bhariyau jaNamaNANaMdo vv| tahe puNNimAyaMdo vi kalaMka-dUsio ahisAriyANa maNa-dUmio v| sajjaNo puNa akalaMko savva-jaNa-dihi-karo bv| avi muNAlu jaisau, khaMDijjaMto vi akkhuDiyaNeha-taMtu susIyalo va, taheva muNAlu vi Isi-kaMDUla-sahAu jala-saMsaggi vaDhio vv| sajjaNu puNu mahurasahAvu viyaDDha-vaDDiya-raso vv| hUM, disAgao jaisau, sahAvuNNau aNavaraya-payaTTa-dANa-pasaro vv| tahe disAgao vi maya-viyAreNa gheppar3a, dANa-samae vva sAmAyaMta-vayaNo hoi| sajjaNu puNi ajAya-maya-pasaru deMtaho vva viyasai vynn-kmlu| hou muttAhAru jaisau, sahAva-vimalo bahu-guNa-sAro vv| taheva muttAhAro vi chiDDa-saya-NiraMtaro vaNa-vaDDiu vv| sajjaNo puNa acchiDDa-guNa-pasaro NAyarau vv| kiM bahuNA, samuddo jaisao, gaMbhIra-sahAo-mahattho vvA taheva samuddo vi ukkaliyA-saya-pauro Nicca-kalayalArAvubveviya-pAsa-jaNo vva duggaya-kuDuMbaho ji annuhri| sajjaNu puNa maMthara-sahAo mahu-mahura-vayaNa-paritosiya-jaNavau vva tti| avi y| saralo piyaMvao dakkhiNNo cAI guNaNNuo suhvo| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 prAkRta pATha-cayanikA maha jIvieNa vi ciraM suyaNo cciya jiyau loymmi|| ahvaa| guNa-sAyarammi suyaNe guNANa aMtaM Na ceva pecchaami| rayaNAi~ rayaNa-dIve ucceuM ko jaNo tri|| etthaM ca uNa Na koi dujjaNo, uppekkhaha sajjaNaM ca kevlyN| tahe NisuNetu bhaDaraya tti| 13. atthi daDha-meru-NAhiM kul-selaarN| smudd-millN| jaMbuddIvaM dIvaM loe cakkaM va nnikkhittN|| avi y| tasseya dAhiNaddhe bahue kula-pavvae vilNgheuN| veyaDDeNa virikkaM sAsaya-vAsaM bhrhvaasN|| veyaDDa-dAhiNeNaM gaMgA-siMdhUya mjjhyaarmmi| atthi bahu-majjha dese majjhima-deso tti supsiddho|| veyaDDa-dAhiNeNaM gaMgA-siMdhUya mjjhyaarmmi| asthi bahu-majjha-dese majjhima-deso tti supsiddho|| so ya deso bahu-dhaNa-dhaNNa-samiddhi-gavviya-pAmara-jaNo, pAmara-jaNa-baddhAvANayagIya-maNaharo, maNahara-gIya-rava-rasukkuMThiya-sihiulo, sihiula-keMyA-ravAbaddha -halabolubbhijjamANa-kaMdala-NihAo, kaMdala-NihAya-guMjaMta-bhamira-bhamaraulo, bhamaraula-bhamira-jhaMkAra-rAva-vittattha- hariNaulo, hariNaula-palAyaMta-pikka-kalamakaNisa-kaya-tAra-ravo, tAra-rava-saMkiuDDINa-kIra-paMkhA-bhighAya-dalamANa-tAmaraso tAmarasa-ke sarucchaliya-bahala-tiMgicchi-piMjarijjaMta-kalama-goviyaNo-goviyaNa-mahuragIya-rava-rasA-khippamANa-pahiyayaNo, pahiyayaNa-laDaha-parihAsa-hAri-hasijjamANa-taruNiyaNo, taruNiyaNAbaddha-rAsa-maMDalI-tAla-vasa-calira-laya-kalayalArAvuddIvijjaMta-mayaNamaNoharo tti| avi y| bahu-jAi-samAiNNo mahuro atthaavgaaddh-ji-jutto| desANa majjhadeso kahANubaMdho vva suki-ko|| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvalayamAlAkahA 87 14. tassa devassa majjha-bhAe dUsaha-khaya-kAla-bhaya-puMjiyaM puNNuppatti- sUsamekka-bIyaM piva, bahu-jaNa-saMvAha-miliya halA-halArAvuppAya-khuhiya-samudda-sadda-gaMbhIra-suvvamANa-paDiravaM, tuMga-bhavaNa-maNitoraNAbaddha-dhavala-dhayavaddhavvamANa-saMkhaddha-muddha-ravi-turaya-pariharijjata-bhuvaNa-bhAgaM, NANA-maNi-viNimmaviya-bhavaNa-bhitti-karaMbijjaMta-kiraNAbaddha-sura-cAva-ramma-NahayalaM, mahA-kasiNa-maNi-ghaDiya-bhavaNa-sihara-ppahA-paDibaddha-jalahara-vaMdraM, Niddaya-karayala- tADi ya-murava-ravijjaMta-gIya-gajjiya-NiNAyaM, taviya-tavaNijja-puMjujjala-laliya-vilAsiyaNasaMcaraMta-vijju-layaM tAra-muttAhaluddha-pasaraMta-kiraNa-vAri-dhArA-NiyaraM Nava-pAusa-samayaM piva savva-jaNa-maNaharaM suvvae nnyrN| jaM ca mahApurisa-rAyAbhiseya-samaya-samAgamavAsavAbhiseya- samaNaMtara-saMpatta-NaliNi-patta-Nikkhitta-vAri-vAvaDa-kara-purisa-mihuNapalhatthiya-calaNa-juyalAbhiseya-daMsaNa-saharisa-hari-bhaNiya-sAhu-viNIya-purisaviNayaMkiyA viNIyA NAma Nayari tti| 15. sA puNa kisiy| samudaM piva gaMbhIrA mahA-rayaNa-bhariyA ya, sura-girI viya thirA kaMcaNamayA ya, bhuvaNaM piva sAsayA bahu-vuttaMtA ya, saggaM piva rammA sura-bhavaNaNiraMtarA ya, puhaI viya vitthiNNA bahu-jaNa-saya-saMkulA ya, pAyAlaM piva suguttA rayaNa-padIvujjoiyA ya tti| avi y| cNd-mnni-bhvnn-kirnnucchltt-viml-jl-bhenn| ghaDiyo jIe vihiNA pAyAro seubaMdho vv|| jattha ya vivaNi-maggesu vIhIo viyaDDa-kAmuya-lIlAo vviya kuNkum-kppuuraagrumynnaabhivaas-pddvaas-vicchddaao| kAo vi puNa velA-vaNa-rAIo iva elA-lavaMgakakkolaya-rAsi- gbbhinnaao| aNNA puNa ibbha-kumAriyA iva muttaahl-suvnnnnrynnujjlaao| aNNA ,chaio iva para-purisa-dasaNe visthaariyaayNb-ksnn-dhvl-diihrnnett-juylaao| aNNA khalayaNa-goTThi-maMDalI iva bhu-vih-pr-vsnn-bhriyaao| tahA aNNAaho uNa khora-maMDalio iva saMNihiya-viDAo kacchauDa-Nikkhitta-sarasa-NahavayAo y| aNNA gAma-juvaIo iva rIriya-saMkha-valaya-kAya-maNiya-sohAo kaccUra-vayaNaNimmahaMta-parimalAo y| aNNA raNa-bhUmIo iva sara-sarAsaNabbhasaM-cakka-saMkulAo maMDalagga-NiciyAo y| aNNA matta-mAyaMga-ghaDAu iva palaM baMta-saMkha-cAmara ghaMTA-sohAo-saseMdUrAo y| aNNA malaya- vaNa-rAIo iva saMNihiya-viviha-osahIo Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 888 prAkRta pATha-cayanikA bahu-caMdaNAo y| aNNA sajjaNa-pIIo iva siNeha-NiraMtarAo bahu-khajja-pejjamaNoharAo y| aNNA marahaTThiyA iva uddAma-haliddI-raya-piMjarAo payaDa-samuggaya-paoharamaNoharAo y| aNNA NaMdaNa-bhUmio iva sasurAo saMNihiya-mahumAsAo tti| 16. avi y| jaM puhaIeN suNijjai dIsai jaM ciMtiyaM ca hiyenn| taM savvaM ciya labbhai maggijjaMtaM vivnni-mgge|| jattha y| juviiynn-nnimml-muh-miyNk-jonnhaa-pvaah-psrenn| ghara-vAvI-kumuyAiM mauleuM Neya caaeNti|| nnimml-maannikk-sihaa-phurNt-sNkNt-suur-kNtehiN| diya-rAi~-NivvisesAi~ Navari viyasaMti kmlaaii| jl-jNt-jlhrotthy-nnhNgnnaahoy-velvijjNtaa| paramattha-pAuse vi huNa mANasaM jaMti ghr-hNsaa|| kr-taaddiy-murv-rvucchlNt-pddisdd-gjjiukkNtthaa| gimhammi vi halaboleMti jattha mattA ghr-muuraa|| Neura-rava-rasa-caliyA maggAlaggaMta-rehirA hNsaa| juvaIhi~ sikkhavijjati jattha bAla vva gi-mgge|| bhaNie vilAsiNIhiM vilAsa-bhaNiyammi maMjule vynne| paDibhaNiehi~ guNei va ghr-pNjr-saariyaa-sttho| jattha ya puriso ekkekkamo vi mayaraddhao mhiliyaann| mahilA vi raI rai-vammahehi~ ThANaM ciya Na lkheN| iya jaM tattha Na dIsai taM Natthi jayammi kiMci acchriyN| jaM ca kahAsu vi suvvai taM saMNihiyaM tahiM savvaM / / aha ekko cciya doso aaucch-nniyNt-baah-milaaiN| daiyA-muhAi~ pahiyA dINAi~ Na saMbharaMti jhiN|| 17. jattha ya jaNavae Na dIsai khalo vihalo v| dIsai sajjaNo samiddho va, vasaNaM Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvalayamAlAkahA 89 NANA-viNNANe va, ucchAho dhaNe raNe va, pII dANe mANe va, abbhAso dhamme dhamme va tti| jattha ya do-muhau Navara muiMgo vi| khalo tila-viyAro vi| sUyao keyai-kusumuggamo vi| pharuso pattharo vi| tikkhao maMDalaggo vi| aMto-maliNo caMdo vi| bhamaNasIlo mahuyaro vi| pavasai haMso vi| cittalao barahiNao vi| jalu kIlAlo vi| ayANao bAlao vi| caMcalo vANaro vi| parovayAvI jalaNo vitti| jattha ya para-loya-tattI-raya Navara dIsaMti saahu-bhddry| kara-bhaggaiM Navara dIsaMti vara-karihiM mhhmiN| daMDavAyAiM Navari dIsaMti chattANa ya nnccnnhN| mAyA-vaMcaNAI Navari dIsaMti iNdiyaaliy-jnnhN|| visaMvayaMti Navara suvinny-jNpiyiN| khaMDiyaiM Navari dIsaMti kAmiNiyaNaho ahrii| daDha-baddhaI Navari dIsaMti kaNaya-saMgahehiM mhaarynniN| valAmoDiya gheppaMti Navara paNaya-ka laha-kaya-kArima-kova-kuviya-kaMta-kAmiNiyaNaho aharaiM viyaDDa-kAmuehiM ti| ahvaa| kaha vaNijjai jA kira tiyasehiM skk-vynnenn| paDhama-jiNa-NivAsatthaM NimmaviyA sA aujjha tti| 18. tammi ya rAyA ... driyaari-vaarnn-ghddaa-kuNbh-sthl-phr-dliy-muttaahlo| muttAhala-Nivaha- dlNt-kNt-ry-dhuuli-dhvl-krvaalo| krvaal-sihaa-nnijjiy-mhNt-saamNt-nnivh-nny-clnno| calaNa-juyala- mnni-vinnvviy-kNt-mhaa-mudd-ghddiy-supiiddho|| tti| ___NavaraM puNa saMsi-vaMsa-saMbhavo vi hoUNa sayaM ceya so coro muddhaDa-laDaha-vilAsiNihiyaya-haraNehiM, sayaM ceya para kalatta rao dariya-rivu-sirI-balAmoDiya samAkaDDaNehi, sayaM ceya so vADo paDivakkha-NariMda-vaMdra-vADaNehiM ti| jo ya doggacca-sIya-saMtAviyANa dahaNo, Na uNa dhnno| Niyaya-paNaiNi-vayaNa-kamayAyarANaM mayalaMchaNo, Na uNa my-lNchnno| viNijjayAsesa-purisa-rUveNaM aNaMgo, Na uNa annNgo| dariyAri-mahihara-mahAvAhiNINaM jalahI, Na uNa jlhii| suyaNa-vayaNa-kamalAyarANaM tavaNo, Na uNa tavaNo tti| jo ya ghaNa samao baMdhuyaNa-kayaMbayANaM, sarayAgamo paNaiyaNa-kumuya-gahaNANaM, hemaMto paDi-vakkha-kAmiNI -kamaliNINaM, sisira-samao Niya-kAmiNI-kuMda-laiyANaM, surahi-mAso mittayaNa-kANa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 prAkRta pATha-cayanikA NANaM, gimhAyavo rivu-jalAsayANaM, kaya-juo Niyaya-puhai-maMDale, kali-kAlo vairi-NariMda-rajjesaM ti| aNNaM c| saralo mahuro piyaMvao cAI dakkho dakkhiNo dyaaluu| saraNAgaya-vacchalo saMvibhAgI puvvAbhibhAsi tti|| saMtuTTho sakalattesu, Na uNa kittiisu| luddho guNesu, Na uNa atthesu| giddho suhAsiesu, Na uNa akjjesu| susikkhio kalAsu, Na uNa aliy-caaddu-kvdd-vynnesu| asikkhio kaDuya-vayaNesu, Na uNa paNaIyaNa-saMmANaNesu tti| ahvaa| gahiya-sagAha-dalammi tammi acuNNae viydd-vcche| NaMdaNa-vaNe vva katto aMto kusumANa va gunnaannN|| aha so nniy-saahs-khgg-mett-privaar-pnny-saamNto| vacchatthala-daDha-vammo daDhavammo NAma nnrnnaaho| 19. tassa ya mahumahassa va lacchI, harassa va gorI, caMdassa va caMdimA, erAvaNassa va maya-lehA kotthuhassa va pabhA, suragirissa va cUlA, kappataruNo iva kusuma-phala-samiddha tarUNa-sAhiyA, pasaMsiyA jaNeNaM avahasiya-sura-suMdarI-vaMdra-lAyaNNa-sohassa aMteuriyA-jaNassa majjhe ekka cciya piyayamA piyaMgusAmA NAma sayaMvara-pariNIyA bhAriya tti| aha tIe tassa puraMdarassa va saIe bhuMjamANassa visaya-suhe gacchai kAlo, vaccaMti diyahA y| 20. aha aNNammi divase abbhaMtarovatthANa-maMDavamuvagayassa rAiNo kaivaya-metta-maMti purisa-parivAriyassa piya-paNaiNI-saNAha-vAma-pAsassa saMkarassa va savvajaNa-saMkarassa ekka-pae cceya samAgayA pihula-NiyaMba-taDapphiDaNa-visa maMdola-mANa-maMDalagga- saNAha-vAmaMsa-desA vellahala-Niyaya-bAhu-laiyAkomalAvalaMbiya-vettalayA pddihaarii| tIya ya pavisiUNa komala-karayalaMgulI-dala-kamala-mauli-laliyaMjaliM uttimaMge kAUNa gurU-NiyaMba-biMba-maMtharaM uttuMga-garuya-paohara-bharovaNAmiyAe Isi NamiUNa rAiNo vimala-kamala-calaNa-juvalayaM viNNattaM devss| 'deva, eso sabara-seNAvai-putto suseNo nnaam| devassa ceya ANAe taiyA mAlava-NariMda-vijayatthaM go| so saMpayaM esa dAre devassa calaNa-dasaNa-suhaM patthei tti souM devo pamANaM' ti| tao maMtiyaNa-vayaNa-NayaNAvaloyaNa-puvvayaM bhaNiyaM rAiNA 'pavisau' tti| tao Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuvalayamAlAkahA91 'jahANavesi' tti sasaMbhama-muTThiUNa turiya-paya-NikkhevaM pahAiyA duvAra-pAlI uyasapphiUNa ya bhaNio 'ajja pavisasu' tti| +DC Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 mUladeva kahA maNDiyacoro veNNADaye Nayare maNDio NAma tuNNAo para-davva haraNa-pasatto aasii| so ya duTTha-gaNDo mi tti jaNe pagAsento jANu-deseNa NiccaM eva addAvaleva-litteNa baddha-vaNa-paTTo rAya-magge tuNNAga-sippaM uvjiivi| cakkamanto vi ya daNDa-dharieNaM pAeNaM kilimmanto kahaMci ckkmi| rattiM ca khattaM khaNiUNa davvajAyaM ghettUNa nagara-saNNihie ujjANega-dese bhUmi-gharaM tattha nikkhivi| tattha ya se bhagiNI kaNNagA citttthi| tassa bhUmi-gharassa majjhe kuuvo| jaM ca so coro davveNa palobheuM sahAyaM davva-voDhAraM ANei, taM sA se bhagiNI agaDa-samIve puvvanatthAsaNe NivesiuM pAya-soya-lakkheNa pAe geNhiUNa taMmi kUvae pkkhivi| tao so vivjji| evaM kAlo vaccai NayaraM musntss| cora-ggAhA taM Na skkenti| gennhiuN| tao Nayare bahuravo jaao| tattha ya mUladevo rAyA puvvabhaNiya-vihANeNa jaao| kahio ya tassa paurehiM takkara-vaiyaro jahA, ettha Nayare pabhUya-kAlo musantassa vaTTai kassai takkarassa, Na ya tIrai keNai gennhiuN| tA kareu kiMpi uvaayN| tAhe so annaM nagarArakkhiyaM Thavei, so vi Na sakkai coraM gennhiuN| tAhe mUladevo sayaM nIlapaDaM pAuNiUNa rattiM nniggto| mUladevo aNajjanto egAe sabhAe NivaNNo acchai jAva, so maNDiya-coro AgantuM bhaNai, ko ettha acchai? mUladeveNa bhaNiyaM, ahaM kppddio| teNa bhaNNai, ehi, maNUsaM kremi| mUladevo uddhio| egami Isara-ghare khattaM khyN| suvahuM davva-jAyaM NINeUNa mUladevassa uvariM cddaaviyN| payaTTA nnyrvaahiriyN| mUladevo purao coro asiNA kaDDieNa piTThao ei| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUladeva kahA 893 sampattA bhuumighrN| coro taM davvaM NihaNiuM aarddho| bhaNiyA ya NeNa bhagiNI, eyassa pAhuNayassa pAya soyaM dehi! tAe kUva-taDa-sanniviTe AsaNe nnivesiaa| tAe pAya-soya-lakkheNa pAo gahio kUve chuhAmi tti| jAva atIva-sukumArA pAyA, tAe NAyaM jahesa koi aNubhUya-puvva-rajjo vihliyNgo| tIe aNukampA jaayaa| tao tAe pAya-tale saNNio, Nassa tti mA mArijjihisi tti| pacchA so plaao| tAe volo kao; NaTTho NaTTho tti| soyasiM kaDDiUNa magge olggo| ___mUladevo rAya-pahe aisannikiTTha NAUNa caccara-sivantario tthio| coro taM sivaliGgaM esa puriso tti kAuM kaMkamaeNa asiNA duhA-kAuM paDiniyatto gao bhuumighrN| tattha vasiUNa pahAyAe rayaNIe tao niggantUNa gao vaahi| antarAvaNe tuNNAgattaM krei| ___ rAiNA purisehiM sddaavio| teNa cintiyaM jahA, so puriso NUNaM Na mArio, avassaM ca esa rAyA bhavissai tti| tehiM purisehi-aannio| rAiNA abbhuTThANeNa pUio AsaNe NivesAvio, su-vahaM ca piyaM AbhAsio saMlatto, mama bhagiNiM dehi tti| teNa diNNA, vivAhiyA raainnaa| bhogA ya se sNpdttaa| kaisuvi diNesu gaesu rAiNA maNDio bhaNio, davveNa kajja tti| teNa su-vahuM davva-jAyaM dinnnnN| rAiNA sNpuujio| aNNayA puNo maggio, puNo vi dinnnnN| tassa ya corassa atIva sakkAra-sammANaM punyji| eeNa pagAreNa savvaM davvaM dvaavio| bhagiNiM se pucchai; tIe bhaNNati, ettiyaM ceva vittN| tao puvvAveiya-lekkhANusAreNa savvaM davvaM davAveUNa maNDio sUlAe aarovio| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTakhaNDAgama AcArya puSpadaMta-bhUtabali viracita Namo arihaMtANaM, Namo siddhANaM Namo AiriyANaM / Namo uvajjhAyANaM, Namo loe savva sAhUNaM // 1 // etto imesiM coddasaNhaM jIvasamAsANaM maggaNaTThadAe tattha imANi codasa ceva dvANANi NAyavvANi bhavaMti // 2 // taM jahA // 3 // gai iMdie kAe joge vede kasAe NANe saMjame daMsaNe lessA bhaviya sammatta saNNi AhArae cedi // 4 // edesiM ceva coddasaNhaM jIvasamAsANaM parUvaNaTThadAe tattha imANi aTTha aNiyogaddArANi NAyavvANi bhavaMti ||5||tN jahA // 6 // saMtaparUvaNA davvapamANANugamo khettANugamo phosaNANugamo kAlANugamo aMtarANugamo bhAvANugamo appA bahugANugamo cedi ||7||sNtpruuvnndaae duviho Niddeso ogheNa AdeseNa ya ||8||oghenn atthi micchAiTThI ||9||saasnnsmmaaitttthii // 10 // sammAmicchAiTThI // 11 // asaMjadasammAiTThI // 12 // saMjadAsaMjadA // 13 // pamattasaMjadA // 14 // appamattasaMjadA // 15 // apuvvakaraNa-paviTTha suddhi saMjadesu atthi uvasamA khavA // 16 // aNiyaTTi bAdara sAMparAiya paviTTha suddhi saMjadesu atthi uvasamA khavA ||17||suhum sAMparAiya paviTTha suddhi saMjadesu atthi uvasamA khavA // 18 // uvasaMta kasAya-vIyarAya chadumatthA // 19 // vIyarAya-chadumatthA ||20||sNjogkevlii // 21 // ajogakevalI // 22 // siddhA cedi // 23 // AdeseNa gadiyANuvAdeNa atthi NirayagadI tirikkhagadI maNussagadI devagadI siddhagadI cedI ||24||nneriyaa Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaNDAgama, 95 cauTThANesu atthi micchAiTThI sAsaNasammAiTThI sammAmicchAiTThI asaMjada sammAiTThI // 25 // tirikkhA paMcasuTThANesu atthi micchAiTThI sAsaNasammAiTThI sammAmicchAiTThI asaMjada sammAiTThI saMjadA saMjadA tti // 26 // maNussA codasasu guNaTThANesu atthi micchAiTThI, sAsaNasammAiTThI, sammAmicchAiTThI, asaMjadasammAiTThI, saMjadAsaMjadA, pamattasaMjadA, appamattasaMjadA, apuvvakaraNapaviTTha-suddhi-saMjadesu atthi uvasamA khavA, aNiyaTTi bAdara-sAMparAiya-paviTTha-suddhi-saMjadesu atthi uvasamA khavA, suhuma sAMparAiya paviTTha suddhi saMjadesu atthi uvasamA khavA, uvasaMta-kasAya-vIyarAya-chadumatthA, khINa-kasAya-vIyarAya-chadumatthA, sajogakevalI, ajogikevali tti // 27 // devA cadusuTThANesu atthi micchAiTThI sAsaNa sammAiTThI sammAmicchAiTThI asaMjadasammAiTThi tti ||28||tirikkhaa suddhA eiMdiyappahuDi jAva asaNNi paMciMdiyA tti // 29 // tirikkhA missA saNNi micchAidvipahaDi jAva saMjadA saMjadAtti // 30 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRcchakaTikam (gAthA saMgraha) zUdraka kavi viracita kiM yAzi, dhAvazi, palAazi, pakkhalantI vAza! pazIda Na malizzazi, ciTTa dAva / kAmeNa dajjhadi hu me halake tavazzI aGgAlalAzipaDide via maMzakhaNDe // 1 // uttAzitA gacchazi attikA me zaMpuNNapacchA via gimhamorI / ovaggadI zAmiabhaTTake me vaNNe gaDe kukkuDazAvake vva // 2 // mama maaNamaNaGgaM mammahaM vaDDhaantI Nizi a zaaNake me NiddaaM AkkhivantI / pazalazi bhaabhIdA pakkhalantI khalantI mama vazamaNujAdA lAvaNazzeva kuntI // 3 // ezA NANaka-mUzi-kAma-kazikA, macchAzikA lAzikA, NINNAzA, kulaNAzikA, avazikA, kAmassa maJjUzikA / ezA vezavahU, zuvezaNilaA vezaGgaNA veziA, eze ze dazaNAmake mai kale, ajjAvi maMNecchadi // 4 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRcchakaTikam (gAthA saMgraha) 97 jhANajjhaNantabahubhUSaNazaddamizzaM ki dovadI via palAazi lAmabhIdA / eze halAmi zahazatti jadhA haNUme vizzAvazuzza vahiNiM via taM zubhadaM // 5 // lAmehi a lAavallahaM to kkhAhizi macchamaMzakaM / ede hiM macchamaMzakehiM zuNaA malaaMNa zevanti // 6 // amhehi caNDaM ahizAliantI vaNe ziAlI viakukkulehiM / palAzi zigdhaM tulidaM zavegaM zaveNTaNaM me hala halantI // 7 // kiM bhImazeNe jamadaggiputte kuntIzude vA dazakandhale vA / eze hage geNhia kezahatthe duzzAzaNazzANukidiM kalemi / / 8 // azI zutikkhe, balide a matthake, kappema zIzaM uda mAlaema vaa| alaM tavedeNa palAiDeNa mumukkhu je hodi, Na ze kkhu jIadi // 9 // andhaAle palAantI mallagandheNa zUhadA / kezavinde palAmiTTA cANakkeNebva dovadI // 10 // ezAzi vAzU ! zilaziggahIdA kezezu bAlezu ziloluhezu / akkoza vikkoza lavAhicaNDaM zambhuM zivaM zaMkalamIzalaM vA // 11 // mA duggadotti parihavo Natthi kaantassa duggado NAma / cAritteNa vihINo aDaDho via daggado hoDa // 12 // zale vikkinte paNDave ghazedakeda putte lAdhAe chalAvaNe indraputte / Aho kuntIe teNa lAmeNa jAde azzatthAme dhammaputte laDAU // 13 // kakkAlukA gocchar3a-littaveNTA, zAke a zukkhetalide hu mAMze / bhatte a hemantia-latti ziddhe lINe avele Na ha hodi pUdI / / 14 / / NivvakkalaM mUlakapezivaNNaM khandheNa ghettUNa a kozazuttaM / kukkehi kukkIhi a vukkaante jadhA ziAle zalaNaM palAmi // 15 // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRcchakaTikam vasantasenAmuddizya zakArasyoktiH (tataH pravizati viTazakAraceTairanugamyamAnA vsntsenaa|) viTaH-vasantasene, tiSTha tisstth| kiM tvaM bhayena parivartitasaukumAryA nRtyaprayogavizadau caraNau kssipntii| udvignacaJcalakaTAkSavisRSTadRSTi phdhAnusAracakitA hariNIva yAsi // 17 // zakAraH-cyiSTha vazantazeNie, cyisstth| kiM yAzi dhAvazi palAazi pakkhalantI vAzU pazIda Na malissazi ciTTha daav| kAmeNa dajjhadi hu me haDake tavazzI aGgAlalAzipaDide via maMzakhaNDe // 18 // [tiSTha vasantasenike] tisstth| kiM yAsi dhAvasi palAyase praskhalantI vAsu prasIda na mariSyasi tiSTha taavt| kAmena dahyate khalu me hRdayaM tapasvi aGgArarAzipatitamiva maaNskhnnddm||] Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRcchakaTikam 99 ceTaH-ajjuke, ciTTha citttth| uttAzitA gacchazi antikA me zaMpuNNapacchA via gimhmorii| ovaggadI zAmiabhazTake me vaNNe gaDe kukkuDazAvake vva / / 19 / / [Arye] tiSTha tisstth| [ajhuke, ciTTha ciTTha] utAsitA gacchasyantikAnmama saMpUrNapakSeva griissmmyuurii| avavalgati svAmibhaTTArako mama vane gataH kukkuTazAvaka iv|| viTaH-vasantasene, tiSTha tisstth| kiM yAsi bAlakadalIva vikampamAnA raktAMzuka pavanaloladazaM vhntii| raktotpalaprakarakuDmalamutsRjantI TaGkarmanaHzilaguheva vidAryamANA // 20 // zakAraH-ciTTha vazantazeNie, citttth| mama maaNamaNakaM mammathaM vddddantii| Nizi azaaNake me NiddaaM aakkhivntii| pazalazi bhaabhIdA pakkhalantI khlntii| mama vazamaNujAdA lAvaNazzeva kuntI / / 21 / / [tiSTha vasantasene] tisstth| mama madanamanaGga manmathaM vardhayantI nizi ca zayanake mama nidraamaakssipntii| prasarasi bhayabhItA praskhalantI skhalantI mama vazamanuyAtA rAvaNasyeva kuntii|| viTa:-vasaMtasene, kiM tvaM padairmama padAni vizeSayantI vyAlIva yAsi ptgendrbhyaabhibhuutaa| vegAdahaM pravisRtaH pavanaM na rundhyAM tvannigrahe tu varagAtri na me prayatnaH / / 22 / / zakAraH-bhAve, bhAve, ezA NANakamUzikAmakazikA, macchAzikA lAzikA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 prAkRta pATha-cayanikA NiNNAzA kulaNAzikA avazikA kAmassa mjjuushikaa| ezA vezavahU zuvezaNilaA vezaGgaNA veziA eze ze daza NAmake mai kale ajjAvi maM Necchadi // 23 // [bhAva bhAva] eSA nANakamoSikAmakazikA matsyAzikA lAsikA nirnAsA kulanAzikA avazikA kAmasya mnyjuussikaa| eSA vezavadhUH suvezanilayA vezAGganA vezikA etAnyasyA daza nAmikAni mayA kRtAnyadyApi mAM necchti|| viTaHprasarasi bhayaviklavA kimarthaM prclitkunnddlghRssttgnnddpaardhaa| viTajananakhaghaTTiteva vINA jaladharagarjitabhItasArasIva / / 24 / / zakAraHjhANajjhaNantabahubhUSaNazaddamizzaM kiM dovadI via palAazi laambhiidaa| eze halAmi zahazatti jadhA haNUme vizzAvazuzza brahiNiM via taM zubhaddam / / 25 / / ceTa:lAmehi alAavallahaM to kkhAhizi mcchmNshkm| edehiM macchamaMzakehiM zuNaA malaaMNa zevanti // 26 // (ramaya ca rAjavallabhaM tataH khAdiSyasi mtsymaaNskm| etAbhyAM matsyamAMsAbhyAM zvAno mRtakaM na sevnte|) viTa:-bhavati vasantasene, kiM tvaM kaTItaTanivezitamudvahantI tArAvicitraruciraM rshnaaklaapm|| vakreNa nirmathitacUrNamanaH zilena trastAdbhutaM nagaradaivatavatprayAsi // 27 // zakAra: amhehi caNDaM ahizAliantI vaNe ziAlI via kukkulehiN| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 mRcchakaTikam palAzi zigdhaM tulidaM zaveggaM zaveNTaNaM me halaaM halantI // 28 // (asmAbhizvaNDamabhisAryamANA vane zRgAlIva kukkraiH| palAyase zIghraM tvaritaM savegaM savRntaM mama hRdayaM hrntii||) vasantasenA-pallavaA pallavaA, parahudie prhudie| (pallavaka pallavaka, parabhRtike prbhRtike|) shkaar:-(sbhym|) bhAve bhAve, maNuzze mnnushshe| (bhAva bhAva, manuSyA mnussyaaH|) viTaH-na bhetavyaM na bhetvym| vasantasenA-mAhavie maahvie| (mAdhavike maadhvike|) vitt:-(shaasm|) mUrkha, prijno'nvissyte| zakAra:-bhAve bhAve, itthiAM annnneshdi| (bhAva bhAva, striymnvessyti|) viTa:-atha kim| zakAraH-itthiANaM zadaM maalemi| zUle hage (strINAM zataM maaryaami| shuuro'hm|) vsntsenaa-(shuunymvloky|) haddhI haddhI, kadhaM pariaNo vi paribbhaTTo ettha mae appA zaaM jjeva rkkhidvvo| [hA dhik hA dhik| kathaM parijano'pi pribhrssttH| atra mayAtmA svayameva rkssitvyH|] vitt:-anvissytaamnvissytaam| zakAra:-vazantazeNie, vilava vilava parahudiaMvA pallavaaMvA zavvaM evva vazantamAzam mae ahizAliantIM tumaM ko plittaaishshdi| kiM bhImazeNe jamadaggiputte kuntIzude vA dazakandhale vaa| eze hage geNhiya kezahatthe duzzAzaNazzANukidiM kalemi // 29 // NaM pekkha NaM pekkh| azI zutikkhe valide a matthake kappema zIzaM uda mAlaema vaa| alaM tavedeNa palAideNa mumukkhu je hodi Na ze kkha jIadi // 30 // vasantasenike, vilapa vilapa parabhatikAM vA pallavakaM vA sarva vA vsntmaasm| mayAbhisAryamANAM tvAM kaH pritraasyte| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1020 prAkRta pATha-cayanikA kiM bhImaseno jamadagniputraH kuntIsuto vA dazakandharo vaa| eSo'haM gRhItvA kezahaste duHzAsanasyAnukRtiM kromi|| nanu prekSasva nanu preksssv| asiH sutIkSNo valitaM ca mastakaM kalpaye zIrSamuta mArayAmi vaa| alaM tavaitena palAyitena mumUrSuryo bhavati na sa khalu jiivti||? vasantasenA-ajja, abalA kkhu ahm| [Arya abalA khlvhm|| viTaH-ataeva dhriyse| zakAraH-ado jjevaNa maaliiashi| [ataeva na maaryse| vsntsenaa-(svgtm|) kathaM aNuNao vi ze bhaaM uppaadedi| bhodu| evvaM daav| (prkaashm|) ajja, imAdo kiMpi alaMkaraNaM tkkiiadi| [kathamanunayo'pyasya bhymutpaadyti| bhvtu| evaM taavt| Arya, asmAtkimapyalaMkaraNaM ty'te|] vittH-shaantm| bhavati vasantasene, na pusspmossrhtyudyaanltaa| ttkRtmlNkrnnaiH| vasantasenA-tA kiM kkhu daannim| [tatkiM khlvidaaniim|| zakAraH-hage varapulizamaNuzze vAzudevake kAmaidabve [ahaM varapuruSa-manuSyo vAsudevaH kAmayitavyaH] vsntsenaa-(skrodhm|) zanta shntm| avehi| aNajjaM mnteshi| [zAntaM shaantm| apehi anAryaM mantrayasi] zakAra:-(satAlikaM vihsy|) bhAve bhAve pekkha daav| maM antaleNa zuziNiddhA ezA gaNiAdAliA nnm| jeNa maM bhaNAdi 'ehi| zantezi kilintezi' tti| hage Na gAmantalaM Na NagalantalaM vA gdde| ajjuke, zavAmi bhAvazza zIzaM attaNakehiM paadehi| tava jjeva pazcANupazciAe AhiNDante zante kilinte mhi zaMvutte [bhAva bhAva, prekSasva taavt|maamntrenn sugnigdhaiSA, gaNikAdArikA nnu| yena mAM bhaNati - 'ehi| zrAnto'si' klAnto'si' iti| ahaM na grAmAntaraM na nagarAntaraM vA gtH| bhaTTAlike, zape bhAvasya zIrSamAtmIyAbhyAM paadaabhyaam| tavaiva pRSThAnupRSThikayAhiNDamAnaH zrAntaH klAnto'smi sNvRttH]| vitt:-svgtm| aye, kayaM zAntamityabhihite zrAnta ityavagacchati muurkhH| (prkaashm|) vasantasene, vezavAsaviruddhamabhihitaM bhvtyaa| pazya, taruNajanasahAyazcintyatAM vezavAso vigaNaya gaNikA tvaM mArgajAtA ltev| Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRcchakaTikam 103 vahasi hi dhanahAryaM paNyabhUtaM zarIraM samamupacara bhadre supriyaM cApriyaM ca // 31 // api ca - vApyAM snAti vicakSaNo dvijavaro mopi varNAdhamaH phullAM nAmyati vAyaso'pi hi latAM yA nAmitA brhinnaa| brahmakSatravizastaranti ca yayA nAvA tayaivetare tvaM vApIva lateva nauriva janaM vezyAsi sarvaM bhaja // 32 // vasantasenA-guNo kkhu aNurAassa kAraNam, Na uNa blkkaaro| (guNaH khalvanurAgasya kAraNam, na punrblaatkaarH)| zakAra:-bhAve bhAve, ezA gabbhadAzI kAmadevAadaNujjANAdo pahudi tAha daliddacAludattAha aNulattA Na maM kaamedi| vAmado tazza ghlm| jadhA tava mama a hatthAdo Na ezA palibbhaMzadi tadhA kaledu bhaave|[bhaav bhAva, eSA garbhadAsI kAmadevAyatanodyAnAtprabhRti tasya daridracArudatta-syAnuraktA na mAM kaamyte| vAmatastasya gRhm| yathA tava mama ca hastAnnaiSA paribhrazyati tathA karotu bhAvaH] vitt:-(svgtm|) yadeva parihartavyaM tadevodAharati muurkhH| kathaM vsntsenaarycaarudttmnurktaa| suSThu khalvidamucyate - 'ratnaM ratnena saMgacchate' iti| tdgcchtu| kimanena muurkhnn| (prkaashm|) kANelImAtaH, vAmatastasya sArthavAhasya gRhm| zakAraH-adha iN| vAmado tazza ghlm| [atha kim| vAmatastasya gRhm|| . vasantasenA-(svagatam / ) ammhe| vAmado tazza gehaM tti jaM zaccam, avarajjhanteNa vi dujjaNeNa uvakidam, jeNa piazaGgamaM paavidm| [aashcrym| vAmatastasya gRhamiti yatsatyam, aparAdhyatApi durjanenopakRtam, yena priyasaMgamaH praapitH|] zakAraH-bhAve bhAve, balie kkhu andhaAle mAzalAzipaviTTA via maziguDiA dIzandI jjeva paNaTTA vshntshenniaa|[bhaav bhAva, balIyasi khalvandha-kAre mASarAzi-praviSTeva masIguTikA dRzyamAnaiva pranaSTA vsntsenaa|] viTa:-aho, vlvaanndhkaarH| tthaahi| AlokavizAlA me sahasA timirprveshvicchinnaa| unmIlitApi dRSTirnimIlitevAndhakAreNa // 33 // api ca - limpatIva tamo'GgAni varSatIvAJjanaM nbhH| Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 prAkRta pATha-cayanikA asatpuruSaseveva dRSTiviphalatAM gatA // 34 // zakAraH-bhAve bhAve, aNNezAmi vshntshenniam| [bhAva bhAva, anviSyAmi vsntsenikaam| viTa:-kANelImAtaH asti kiMciccihUM yduplkssysi| zakAraH-bhAve bhAve, kiM vi| [bhAva bhAva, kimiv|] viTaH-bhUSaNazabdaM saurabhyAnuviddhaM mAlyagandhaM vaa| zakAraH-zuNami mallagandham, andhaAlapUlidAe uNa NAziAe Na zuvvattaM pekkhAmi bhuushnnshddm| [zRNomi mAlyagandham, andhakArapUritayA punarnAsikayA na suvyaktaM pazyAmi bhuussnnshbdm|| vitt:-(jnaantikm| vasantasene, kAmaM pradoSatimireNa na dRzyase tvaM saudAmanIva jaladodarasaMdhilInA / tvAM sUcayiSyati tu mAlyasamudbhavo'yaM gandhazca bhIru mukharANi ca nUpurANi // 35 // zrutaM vsntsene| vsntsenaa-(svgtm|) sudaM gahidaM a| (nATyena nUpurANyutsArya mAlyAni cApanIya kiMcitparikramya hastena praamshy|) ambho, bhitti-parAmarisUidaM pakkhaduAraaM kkhu edm| jANAmi asaMjoeNa gehassa saMvudaM pkkhduaaram| [zrutaM gRhItaM c| aho, bhittimarAmarzasUcitaM pakSadvArakaM khalvetat / jAnAmi ca saMyogena gehasya saMvRttaM pkssdvaarkm|| cArudattaH-vayasya, smaaptjpo'smi| tatsAmprataM gcch| mAtRbhyo blimuphr| vidUSakaH-bho, Na gmissm| [bhoH, na gmissyaami|] caarudttH-dhikkssttm| dAridyAtpuruSasya bAndhavajano vAkye na saMtiSThate susnigdhA vimukhIbhavanti suhRdaH sphaariibhvntyaapdH| satvaM hrAsamupaiti zIlazazinaH kAnti parimlAyate pApaM karma ca yatparairapi kRtaM tattasya saMbhAvyate // 36 // api ca Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRcchakaTikam | 105 saGkha naiva hi kazcidasya kurute saMbhASate nAdarA - tsaMprApto gRhamutsaveSu dhaninAM saavjnymaalokyte| dUrAdeva mahAjanasya viharatyalpacchado lajjayA manye nirdhanatA prakAmamaparaM SaSThaM mahApAtakam // 37 // api ca - dAridraya zocAmi bhavantamevamasmaccharIre suhRdityussitvaa| vipannadehe mayi mandabhAgye mameti cintA kva gamiSyasi tvam // 38 // vidUSakaH-(savailakSyam) bho vaassa, jai mae gantavyam, tA esAvi me sahAiNI radaNiA bhodu| [bho vayasya, yadi mayA gantavyama, tadeSApi mama sahAyinI radanikA bhvtu|| cArudata:-radanike, maitreymnugcch| ceTI:-jaM ajjo aannvedi| (yadArya aajnyaapyti)| vidaSakaH-bhodi radaNie, geNha baliM padIvaM a| ahaM apAvudaM pakkhaduAraaM kremi| [bhavati radanike, gRhANa baliM pradIpaM c| ahamapAvRtaM pakSadvArakaM kromi|] (tathA kroti|) - vasantasenAH-mama abbhuvavattiNimittaM via avAvudaM pkkhduaaram| tA jAva pvisaami| (dRssttvaa|) haddhI hddhii| kadhaM padIvo mamAbhyupapattinimittamivApAvRtaM pkssdvaarkm| tdyaavtprvishaami| [hA dhik hA dhik| kathaM pradIpaH] (paTAntena nirvApya prvissttaa|) cArudattaH-maitreya, kimett| vidUSakaH-avAvudapakkhaduAraeNa piNDIbhUdeNa vAdeNa NivvAvido pdiivo| bhodi radaNie, Nikkama tumaM pkkhduaarenn| ahaMpi abbhantaracadussAlAdo padIvaM pajjAlia aaacchaami| [apAvRtapakSadvAreNa piNDIbhUtena vAtena nirvApitaH prdiipH| bhavati radanike, niSkAma tvaM pkssdvaarkenn| ahamapyabhyantaracatuH zAlAtaH pradIpa prjvaalyaagcchaami|] (iti nisskraantH|) zakAraH-bhAve bhAve, aNNezAmi vshntshenniam| [bhAva bhAva, anveSayAmi vsntsenikaam| vitt:-anvissytaamnvissytaam| zakAraH-(tathA kRtvA) bhAve bhAve, gahidA ghidaa| [bhAva bhAva, gRhItA gRhiitaa]| viTa:-mUrkha, nnvhm| Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1067 prAkRta pATha-cayanikA zakAraH-ido dAva bhavia eante bhAve citttthdu| (punaranviSya ceTaM gRhiitvaa)| bhAve bhAve, gahidA, gahidA (itastAvadbhUtvA ekAnte bhaavstisstthtu| bhAva bhAva, gRhItA gRhiitaa)| ceTa:-bhaTTake, ceDe hge| [bhaTTAraka, ceTo'ham] zakAraH-ido bhAve, ido cedde| bhAve ceDe, ceDe bhaave| tumhe dAva eante citttth| (punaranviSya radanikAM kezeSu gRhiitvaa|) bhAve bhAve, zaMpadaM gahidA gahidA vshntshenniaa| andhaAle palAantI mallagandheNa shuuidaa| kezavinde palAmiTTA cANakkeNevva dovadI // 39 // [ito bhAvaH, itshcettH| bhAvazceTaH, ceTo bhaavH| yuvAM tAvadekAnte tisstthtm| bhAva bhAva, sAMprataM gRhItA gRhItA vsntsenikaa|] andhakAre palAyamAnA mAlyagandhena suucitaa| kezavRnde parAmRSTA cANakyeneva draupdii|| viTa:eSAsi vayaso drpaatkulputraanusaarinnii| kezeSu kusumADhayeSu sevitavyeSu karSitA // 40 // zakAra:ezAzi vAzU zilazi ggahIdA kezezu vAlezu shiloluheshu| akkoza vikkoza labAhicaNDaM zaMbhu zivaM zaMkalamIzalaM vA // 41 // eSAsi vAsu zirasi gRhItA kezeSu bAleSu shiroruhessu| Akroza vikroza lapAdhicaNDaM zaMbhuM zivaM zaMkaramIzvaraM vaa|| radanikAH-(sabhayam) kiM ajjamissehiM vvsidm| [kimaarymitrairvyvsitm|| viTa:-kANelImAtaH, anya evaiva svrsNyogH| zakAraH-bhAve bhAve, jadhA dahizarapaliluddhAe majjAlie zalapaliMvatte hodi tadhA dAzIe dhIe zalapalivatte kdde| [bhAva, bhAva, yathA dadhisaraparilubdhAyA mArjArikAyAH svaraparivRttirbhavati, tathA dAsyAH putryA svaraparivRttiH kRtaa| viTa:-kathaM svaraparivartaH kRtH| aho citrm| athavA kimatra citrm| iyaM raGgapravezena kalAnAM copshikssyaa| vaJcanApaNDitatvena svaranaipuNyamAzritA // 42 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRcchakaTikam | 107 (prvishy|) vidUSakaH-hI hI bhoH, padosamandamArudeNa pazubandhovaNIdassa via chAgalassa hiaam phuraphurAadi pdiio| (upasRtya radanikAM dRssttvaa|) bho radaNie / [Azcarya bhoH, pradoSamandamArutena pazubandhopanItasyeva chAgalasya hRdayam, phuraphurAyate prdiipH| bho rdnike|] zakAra:-bhAve bhAve, maNuzze mnnushshe| [bhAva bhAva, manuSyo mnussyH|] vidUSakaH-juttaM Nedam, sarisaM Nedam, jaM ajja-cArudattassa daliddadAe saMpadaM parapurisA gehaM pvishnti| [yukta nedam sadRzaM nedam, yadAryacArudattasya daridratayA sAMprataM parapuruSA gehaM pravizanti] radanikA:-ajja mittea, pekkha me prihvm| [Arya maitreya, prekSasva me pribhvm|| vidUSakaH-kiM tava prihvo| Adu amhaannm| [kiM tava pribhvH| athvaasmaakm|| radanikAH-NaM tumhANaM jjev| [nanu yussmaakmev|] vidaSakaH-kiM eso blkkaaro| [kimeSa balAtkAraH] radanikAH-adha iN| [atha kim] viduusskH-sccm| [stym|] rdnikaaH-sccm| [satyam] vidUSakaH-(sakrodhaM daNDakASThamudyamya) mA daav| bho, sake gehe kukkuro vi dAva caNDo bhodi, kiM uNa ahaM bmhnno| tA ediNA amhArisajaNabhAadheakuDileNa daNDakaTeNa dussa via sukkhANaveNuassa matthaaM de pahArehiM kutttthissm| [mA taavt| bhoH, svake gehe kukkuro'pi tAvaccaNDo bhavati, kiM punarahaM braahmnnH| tadetenAsmAdRzajanabhAgadheyakuTilena daNDakASThena duSTasyeva zuSkaveNukasya mastakaM te prahAraiH kuttttyissyaami|] viTa:-mahAbrAhmaNa, marSaya mrssy| vidUSakaH-(viTaM dRSTvA) Na ettha eso avrjjhdi| (zakAraM dRSTavA), eso kkhu ettha avrjjhdi| are re rAasAlaa saMTThANaa dujjaNa dummaNussa, juttaM nnedm| jai vi NAma tattabhavaM ajjacArudatto dalido saMvutto, tA kiM tassa guNehiM Na alaMkidA ujjinnii| jeNa tassa gehaM pavisia pariaNassa Iriso uvamaddo kriiadi| mA duggadotti parihavo Natthi kaantassa duggado nnaam| cAritteNa vihINo aDDo vi a duggado hoi // 43 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 prAkRta pATha-cayanikA [nAtra esso'praadhyti| eSa khlvtraapraadhyti| are re rAjazyAlaka saMsthAnaka durjana durmanuSyaH, yuktaM nedm| yadyapi nAma tatrabhavAnAryacArudatto daridraH sNvRttH| tatki tasya guNairnAlaMkRtojjayinI yen| tasya gRhaM pravizya parijanasyedRza upamardaH kriyte| mA durgata iti paribhavo nAsti kRtAntasya durgato naam| cAritryeNa vihIna ADhyo'pi ca durgato bhvti||] viTa:-(savailakSyam) mahAbrAhmaNa, marSaya mrssy| anyajanazaGkayA khalvidamanuSThitam, na dryaat| pazya, skaamaanvissytesmaabhiH| vidUSakaH-kiM iam| (kimiyam) viTaH-zAntaM paapm| kaacitsvaadhiinyauvnaa| sA naSTA zaGkayA tasyAH prApteyaM zIlavaJcanA // 44 // sarvathA idamanunayasarvasvaM gRhytaam| (iti khaDgamutsRjya kRtAJjaliH pAdayoH ptti|) vidUSakaH-sappurisa, udvehi udvehi| aANanteNa mae tuma uvaalddhe| saMpadaM uNa jANanto annunnemi| (satpuruSa, uttisstthottisstth| ajAnatA mayA tvmupaalbdhH| sAMprataM punrjaannnnunyaami|) viTa:-nanu bhvaanevaatraanuneyH| taduttiSThAmi smytH| vidUSakaH-bhaNAdu bhvm| (bhaNatu bhvaan|) viTa:-yadImaM vRttAntamAryacArudattasya naakhyaasysi| vidUSakaH-na kdhissm| (na kthyissyaami|) viTa:eSa te praNayo vipra zirasA dhAryate myaa| guNazastrairvayaM yena zastravanto'pi nirjitAH // 45 // shkaarH-(saasuuym|) kiM NimittaM uNa bhAve, edazza duTTabaMDuazza kiviNa-aJjaliM kadua pAezu nnivddide| (kiMnimittaM punarbhAva, etasya duSTabaTukasya kRpaNAJjaliM kRtvA paadyorniptitH|) vitt:-bhiito'smi| zakAraH-kazza tumaM bhiide| (kasmAttvaM bhiitH|) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRcchakaTikam | 109 viTaH-tasya cArudattasya gunnebhyH| zakAra-ke tazza guNA jazza gehaM pavizia azidavvaM pi nntthi| (ke tasya guNA yasya gRhaM pravizyAzitavyamapi naasti|) viTa:-mA bhaivm| so'smadvidhAnAM praNayaiH kRzIkRto na tena kshcidvibhvairvimaanitH| nidAghakAleSviva sodako hRdo nRNAM sa tRSNAmapanIya zuSkavAn // 46 // shkaarH-(saamrssm|) ke ze gabbhadAsIe putte| zUle vikkante paNDave zedakedU putte lAdhAe lAvaNe inddtte| Aho kuntIe teNa lAmeNa jAde azzatthAme dhammaputte jaDAU // 47 // (kaH sa garbhadAsyAH putrH|) [zUro vikrAntaH pANDavaH zvetaketuH putro rAdhAyA rAvaNa indrdttH| Aho kuntyA tena rAmeNa jAtaH azvatthAmA dharmaputro jttaayuH|] viTa:-mUrkha, AryacArudattaH khlvsau| dInAnAM kalpavRkSaH svaguNaphalanataH sajjanAnAM kuTumbI AdarzaH zikSitAnAM sucaritanikaSaH shiilvelaasmudrH| satkartA nAvamantA puruSaguNanidhidakSiNodArasattvo hyekaH zlAghyaH sa jIvatyadhikaguNatayA cocchavasantIva cAnye // 48 // tadito gcchaamH| zakAra:-ageNhia vshntshenniam| (agRhItvA vsntsenaam|) viTa:-naSTA vsntsenaa| zakAraH-kathaM via| (kthmiv|) viTa: andhasya dRSTiriva puSTirivAturasya mUrkhasya buddhiriva siddhirivaalssy| svalpasmRtervyasaninaH parameva vidyA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 prAkRta pATha-cayanikA tvAM prApya sA ratirivArijane pranaSTA // 49 / / zakAraH-ageNhia vazantazeNiaMNa gmishshm| (agRhItvA vasantasenAM na gmissyaami|) viTa:-etadapi na zrutaM tvyaa| AlAne gRhyate hastI vAjI valgAsu gRhyte| hRdaye gRhyate nArI yadidaM nAsti gamyatAm // 50 // zakAraH-yadi gacchazi, gaccha tumm| hage Na gmishshm| (yadi gacchasi, gaccha tvm| ahaM na gmissyaami|) vitt:-evm| gcchaami| (iti nisskraantH|) zakAraH-gaDe kkhu bhAve abhaavm| (viduusskmuddishy|) ale kAkapadazIza-maztakA duTTabaDukA, uvaviza uvvish| (gataH khalu bhaavo'bhaavm| are kAkapadazIrSa-mastaka duSTabaTuka, upvishopvish|) vidUSakaH-uvavesidA jjeva amhe| (upavezitA eva vym|) shkaarH-kenn| (kena) vidUSakaH-kaanteNa (kRtaanten|) zakAraH-udvehi uddehi| (uttisstthottisstth|) vidUSakaH-uTThissAmo / (utthaasyaamH|) shkaarH-kdaa| (kdaa|) vidUSakaH-jadA puNo vi devvaM aNuUlaM bhvissdi| (yadA punarapi daivamanukUlaM bhvissyti|) zakAraH-ale, loda lod| (are, rudihi rudihi|) vidUSakaH-rodAvidA jjeva amhe| (roditA eva vym|| shkaarH-kenn| (ken|) viduusskH-duggdiie| (durgtyaa|) zakAraH-ale, haza hsh| (are, hasa hs|) viduusskH-hsissaamo| (hsissyaamH|) shkaarH-kdaa| (kdaa|) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRcchakaTikam 111 vidUSakaH-puNo vi RddhIe ajjcaarudttss| (punarapi Rdhdyaarycaarudttsy|) zakAraH-ale duTTabaDukA, bhaNezi mama vaaNeNa taM daliddacAludattakam-'ezA zazuvaNNA zahilaNNA NavaNADaadaMzaNuTThidA zuttadAli vva vazantazeNA NAma gaNiAdAliA kAmadevAadaNujjANAdo pahudi tuma aNulattA amhahiM balakkAlANuNIamANA tuha gehaM pvitttthaa| tA jar3a mama hatthe zaaM jjeva paTTAvia eNaM zamayyezi, tado adhialaNe vavahAlaM viNA lahuM NijjAdamANAha tava mae aNubaddhA pIdI huvishshdi| Adu aNijjAdamANAha malaNantike vele huvishshdi| avi a pekkh| kazcAlukA gocchaDaDittaveNTA zAke a zukkhe talide hu mNshe| bhatte a hemantialattiziddha lINe avele Na hu hodi pUdI // 51 // zoztakaM bhaNezi, laztakaM bhnneshi| tadhA bhaNezi jadhA hage attaNakelikAe pAzAdabAlagga-kavodavAliAe uvavidve shunnaami| aNNadhA jadi bhaNezi, tA kavAlapaviTThakavitthaguDiaM via maztaaM de mddmddaaishshm| (are duSTabaTuka, bhaNiSyasi mama vacanena taM daridracArudattakama-'eSA sasavarNA sahiraNyA navanATakadarzanotthitA sUtradhArIva vasantasenAnAmnI gaNikAdArikA. kAmadevAyatanodyAnAtprabhRti tvAmanuraktAsmAbhirbalAtkArAnunIyamAnA tava gehaM prvissttaa| tadyadi mama haste svayameva prasthApyainAM samarpayasi, tato'dhikaraNe, vyavahAraM vinA laghu niryAtayatastava mayAnubaddhA priitirbhvissyti| athavAniryAtayato maraNAntikaM vairaM bhvissyti| api ca preksssv| [kUSmANDI gomayaliptavRntA zAkaM ca zuSkaM talitaM khalu maaNsm| bhaktaM ca haimantikarAtrisiddhaM lInAyAM ca velAyAM na khalu bhavati puutiH|| zobhanaM bhaNiSyasi, sakapaTa bhnnissysi| tathA bhaNiSyasi yathAhamAtmakIyAyAM prAsAdabAlAgrakapotapAlikAyAmupaviSTaH shRnnomi| anyathA yadi bhaNasi, tadA kapATapraviSTa-kapittha gulikamiva mastakaM te mddmddaayissyaami|] viduusskH-bhnnissm| (bhnnissyaami|) shkaarH-(apvaary|) ceDe, gaDe zaccakaM jjeva bhaave| (ceTaH gataH satyameva bhaavH|) ceTa:-adha iN| (atha kim|) zakAraH-tA zigdhaM avkkmmh| (tacchIghramapakramAvaH) ceTaH-tA geNhadu bhaTTake ashim| (tagRNhAtu bhttttaarko'sim|) zakAraH-tava jjeva hatthe citttthdu| (tavaiva haste tisstthtu|) Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1127 prAkRta pATha-cayanikA ceTaH-eze bhttttaalke| geNhadu NaM bhaTTake ashim| (eSa bhttttaarkH| gRNhAtvenaM bhttttaarko'sim|) zakAraH-(viparItaM gRhiitvaa|) NivvakkalaM mUlakapezivaNNaM khandheNa ghettUNa a koshshuttm| kukkehi kukkIhi a bukkaante jadhA ziAle zalaNaM palAmi // 52 // [nirvalkakamUlakapezivarNaM skandhena gRhItvA ca koshsuptm| kukkuraiH kukkurIbhizca bukkacamAno yathA zRgAlaH zaraNaM pryaami||] (parikramya niSkrAntau vidaSakaH-bhodi radaNie, Na kkha de aaM avamANo tattabhavado cArudattassa nnivedidvvo| doggaccapIDiassa maNNe diuNadarA pIDA huvissdi| (bhavati radanike, na khalu te'yamapamAnastatra-bhavatazcArudattasya nivedyitvyH| daurgatyapIDitasya manye dviguNatarA pIDA bhvissyti|) radanikAH-ajja mittea, radaNiA kkhu ahaM sNjdmuhii| (Arya maitreya, radanikA khalvahaM sNytmukhii|) vidUSakaH-evaM prnnedm| (evmidm|) caarudttH-(vsntsenaamuddishy|) radanike, mArutAbhilASI pradoSasamayazItArto rohsenH|| tataH prveshytaambhyntrmym| anena prAvArakeNa chaadyainm| (iti prAvArakaM prycchti|) . vsntsenaaH-(svgtm|) kadhaM pariaNotti maM avgcchdi| (prAvArakaM gRhItvA samAghrAya ca svagataM sspRhm|) amhahe, jAdIkusumavAsido paavaaro| aNudAsINaM se, jjovvaNaM pddibhaasedi| (kathaM parijana iti maamvgcchti| Azcaryam, jAtIkusumavAsitaH praavaarkH| anudAsInamasya yauvanaM prtibhaaste|) [apavAritakena prAvRNoti] cArudattaH-nanu radanike, rohasenaM gRhItvAbhyantaraM prvish| vsntsenaa-(svgtm| mandabhAiNI kkhu ahaM tumhe abbhntrss| (mandabhAginI khalvahaM cArudattaH-nanu radanike, prativacanamapi naasti| kssttm| yadA tu bhAgyakSayapIDitAM dazAM naraH kRtantopahitAM prpdyte| tadAsya mitrANyapi yAntyamitratAM cirAnurakto'pi virajyate janaH // 53 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRcchakaTikam 113 (rdnikaamupsRty|) vidUSakaH-bho, iaMsA rdnniaa| (bhoH, iyaM sA rdnikaa|) cArudattaH-iyaM sA rdnikaa| iyamaparA kaa| avijJAtAvasaktena dUSitA mama vaassaa| vsntsenaaH-(svgtm|) NaM bhuusidaa| (nanu bhuussitaa|) cArudattaH-chAditA zaradabhreNa candralekheva dRzyate // 54 // athavA, na yuktaM prkltrdrshnm|| vidUSakaH-bho, alaM prkltrdNsnnsngkaae| esA vasantaseNA kAmadevAadanujjANAdo pahudi bhvntmnnurttaa| (bhoH, alaM prkltrdrshnshngkyaa| eSA vasantasenA kAmadevAyatanodyAnAtprabhRti tvaamnurktaa|) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karpUramaJjarI (prathama javanikAntara) rAjazekhara viracita 1. NIsAsA hAralaTThIsarisapasaraNA candaNaM phoDakArI cando dehassa dAho sumaraNasarisI hAsasohA muhammi / aGgANaM paNDubhAo diahasasikalAkomalo kiM ca tIe NiccaM bAhappavAhA tuha suhaa kide honti kullAhiM tullA // 10 // 2. paraM jolA uhA garalasario candaNaraso / khadakkhAro hAro raaNipavaNA dehatavaNA / muNAlI bANAlI jaladi a jaladdA taNuladA / variTThA jaM diTThA kamalavaaNA sA suNaaNA // 11 // 3. NisaggacaGgassa vi mANusassa sohA samummIladi bhUsaNehiM / maNINa jaccA] vi kazcaNehiM vihasaNe sajjadi kAvi lacchI // 24 // 4. raNantamaNiNeuraM jhaNajhaNantahAracchaDaM kalakkaNidakiGkiNImuharamehalADambaram / vilolavalaAvalIjaNidamaJjasiJjAravaM Na kassa maNamohaNaM sasimuhIa hindolaNam // 32 // 5. ia eAi~ vilAsujjalAi~ dolAppavaJcacariAI / kassa Na lihei citte NiuNo kandappacittaaro // 40 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 karpUramaJjarI (prathama javanikAntara) 6. maragaamaNijuTThA hAralaTThi vva tArA bhamarakavaliaddhA mAlaImAlie vva / rahasavaliakaNThI tIa diTThI variTThA savaNapahaNiviTThA mANasaM me paviTThA // 2 // 7. maNDale sasaharassa gorae dantapaJjaravilAsavacorae / bhAdi lacchaNamio phurantao kelikoilatulaM dharantao // 31 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 sphuTa gAthA saMgraha 8. aNudiahaM viphuranto maNIsi-jaNa saala-guNa viNAsa-aro / rioNDaNa-dAvaggI viramau kamalA-kaDa-kkha variseNa / / jAtra paraloa-gatra tummi vavasAamatta suhadaDvavve ___harisa-chANe vi mahaM Dajjhai adiGa dahamuhavahaM hiaaM / 10. vAhaM Na dharei muhaM AsAvandho vi ye Na rumbhai hiaaN| ravari a cintijjante Na viNajjai kena jIviaM saMruddhaM / 11. volINo maara-haro majjha katraNa maraNaM pi de pabhivaNaM nibbUDhaM pAha tume ajja vi dharai akannuaM maha hiaoN| 12. uggAhihi rAma tumaM guNe gaNe UNa purisa-maiaa tti jaro / galia-mahilA-sahAvaM saMbhA UNa a samaM riattihii kahaM / 13. tuha vANA ukkhaa-rihaaMdacchimmi daha-kaNTha juha-NihAaMti kaA, maha bhAadhea-bhaliA vivarA-hattA maNorahA palahatthA / 14. jaM taNuammi vi virahe pemA-vandheNa saNaki jaNassa jaNo / taM jAravara imaM pecchantItra a tArisaM majjha phalaM / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnAvalI mahArASTrI prAkRta 1. kusumAuha-piya-dUao mulaaia-bhu-cuuao| siDhilia-mANa-ggahaNao vAai daahinn-pvnno| viraha-vivaDDia-soao kaMkhia-pia-aNa-melao paDivAlaNAsamatthao tammai juvaI-satthao / iha paDhamaM mahumAso jaNassa hiaAI kuNai mauAi / * pacchA vijjhai mahumAso jaNassa hiaAiM kuNai muaaii| pacchA vijjhai kAmo laddha-ppaserahiM kusuma-bANehiM / 2. paNamaha calaNe indassa indaAlammi laddhaNAmassa, taha ajja-sambarassa vi mAA-supaDiTThia-jasassa / kiM dharaNIe miaGko AAse mahiharo jale jalaNo, majjhaNhammi paoso, dAvijjau dehi ANattiM // 3. kiM jappieNa bahuNA jaM jaM hiaeNa mahasi saMdaryu / taM taM daMsemi ahaM guruNo mnt-pphaavenn| 4. hari-hara-bamha-ppamuhe deve daMsemi devarAaMca gaaNammi siddha-vijjAhara-vahu-satthaM ca NaccantaM / Shriharsa: Ratnavali (Act 1 and IV) Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yazovarmacaritam atthi Niattia-NIsesa-bhuvaNa-duriAhiNaMdia-mahiMdo / siri-jasavammo tti disA-paDilagga-guNo mahINAho // 99 / / gholai samucchalatI jammi calaMtammi reNu-bhAveNa / vasuhA amukka-sesa-pphaNa vva dhavalAavattesu // 100 / / vehavva-dukkha-vihalANa jassa riu-kAmiNINa pammukkA / kara-tADaNa-bhIehi~ va hArehi~ paoharucchaMgA / / jh|| kabarI-baMdhA ajja vi kuDilA te jassa veri-baMdINa / haDha-kaDDaNa-khuttaMguli-Nivesa-magga vva dIsaMti // caliammi jammi viaNA-vihua-phaNA-maMDalo vi No muai| . mahi-veDhaM bala-bhara-khutta-raaNa-saMdANiaM seso // 101 // NIsaMdai jassa raNAiresu kIlAlio ga-menn| Ahaa-vammANala-dara-virAa-dhAro vva kara-vAlo // 102 // sevaMjali-milia-NaDAla-maMDalA hoti haDha-paNAmesu / mia-bhiuDI-bhaMga vva jassa paDivakkha-sAmaMtA // 103 / / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yazovarmacaritam | 119 jo vavasAAvasaresu dappa-dara-diTTha-dAhiNaMsa-aDo / daMsaNa-pasAa suhi kuNai vva bhuja-TTi lacchiM // 104 // Vakpatiraja: Gaudavaho (8th century AD) Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ feuquit (Notes) Page #123 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ horsiccoGE - bhogIlAla laheracanda insTITyUTa oNpha iNDolaoNjI, dillI O rASTriya saMskRta saMsthAna, naI dillI mAnita vizvavidyAlaya |