Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ * Atmakamala-jaina-graMthamAlA-puSpa-11 * "mata-mImAMsA (prathama-bhAga) with saMgrAhakazuddhadharmaprarUpaka-jainAcArya zrI 1008 zrImad-vijayakamalasUrIzvarajI mahArAja / - saMyojakajainarana-vyAkhyAnavAcaspatizrImAn labdhivijayajI mahArAja / prakAzakazrI mahAvIra jaina sabhA khNbhaat| Zhang Qi Gen Hei E Lai Zhao Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Hong Liang Liang Hong Ran Ran Ran Zhang Zhao Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Zhang Qi prathamAvRtti kopI-1000 vIra saMvat 2447 / vikrama saMvat 1977 // / muuly| savA rupayA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka zAha aMbAlAla jeThAlAla sekreTarI mahAvIra jaina sabhAsaMbhAta / 4 mudraka - paTela maNibhAI madhura bhAI guptA AryasudhAraka- presa | rAvapurA - vaDodarA | ( tA. 24-10- 1921 ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 10 www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyAmbhonidhi zrI 1008 "jainAcArya nyAyAMbhonidhi zrImadvijayAnaMdasUri (AtmArAmajI ) mahArAja" "shriimd-vijyaanndsuuriishvrjii|" ( AtmArAmajI mahArAja) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ XXXXXXXXXXXXXXXXXXXX nyAya|mbhonidhi - zrImadvijayAnaMda sUriva 66 guNastutyaSTakam / sagdharAvRttam / 9999319999 "" saMsArApAravArddhaM bhavikabhavabhRtAM majjatAM yAnapAtraM, yaH prANiprArjitAnAM bhavabhavatamasAM karmaNAM sUryarUpaH / FEEEEEEEE nAze khairmuSyamANaM caraNadhanaghanaM mocitaM yena nityaM, Zhu 13 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat zrI AnandA hasU rirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH // 1 // yasya prajJAnabhAnoH kiraNasamudAyAnnAzavanto'ndhakArAH, paGkAzrAntyaiva jAtAH kRtakugatimukhA muktimArge prasannAH / sarve prajJAH praNeza haraya iva hareryasya saMvitsvanena, zrI AnandA irirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH // 2 // naSTo yasmAt sa moho bhuvi divi narake yasya rAjyaM pracaNDaM, yasya krodhAdayaste prabalabhaTagaNA ghnanti tadvairiNe / ye / yasyAjJA'lopi tasmAnnasuranaravarai rAjarAjo'sti yo'tra, zrI AnandAha sUrirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH // 3 // XXXXXK ' www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ ExamnxxmmxxnnxxaXanxxxxconxxxxcomin.KORXXX Esxaminxxxx.mXKXXXXCOXXXXXCXKXKHIXKamitKERSXCXCXCXCXCanxx parivA vANI yadIyAM paribhavitasudhAM karNato bhavyajIvAH, nairmalyaM prApya jagmuH paramapadapathaM vAsanAvAsitAntAH / yAsyaMtyagre'pi kecitimirabharaharAn yasya granthAn paThitvA, zrIAnandAharirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH // 4 // yasyAsyollAsipane paribhavitakaje veSTite sadvirephailaSTe vAsaM vidhatte dhRtakarakamalA sarvadigvAsayantI / devI zrIzAradA sA sujanasukhakarA nityamAnandapUrNA, zrIAnandAharirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH // 5 // __ yasmAduddhArabhAjo mahadavaTabhavAt prANabhAjo babhUvuH, puMso rajjUpamAdvai vidalitaduritA devadaizca pUjyAH / .. celurmuktyAkhyamArge caraNapadadharA muktirAmAptukAmAH, .. zrIAnandAharibhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH // 6 // ... yasyArttatrANakAryAt suranaravibhubhiH kIrtirudgIyate'tra, dInAnAM prArthanAyAmamaratarusamaH pArzvavartyaGgabhAjAm / __dharmadhyAnasya kartA vizadaguNadharo muktimArgeniSaNNaH, zrIAnandAhamUribhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH // 7 // ___zasyaM yasyAsyamAsIdravirivavimalaM bodhayat satsaroja, citraM tApAddhi riktaM nRdivijazaraNaM prANinAM paGkahAri / sasyaM kalyANarUpaM nijakiraNagaNairvarddhate sma pravegAt , zrIAnandAhamUrirbhavatu sa bhavatAM nityamAnandahetuH // 8 // " surizrIkamalAkhyasya, caraNopAsanayA myaa| ghAlena labdhivijayena, racitamidamaTakam // 9 // " HxXCXKamxxxxomxxxx...XXXXXXXXXXXXXXXXKamxXKOMXXX NOXXXXXXXXCXoxommmxaxx Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ EmEwwwwwwwwwwwwBBwwwwBEwwwwwwwwwwwwwwww jainAcArya zrI 1008- - Epcccocccccccccccccccccoce9cccccc EBococco Eccoco &000000 socoooche EwwwwwwwwwwwwwwwwwBEwwwwBEwwwwBEwngw0wngBBCwwwwBocooBEwwwwww BEE1wwwwwwwwwwwBBwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwBBB Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ FEEEEEEEEE ***.............. FEEEEEEEE jainAcArya - zrImadvijayakamalasUrivaryya as guNastutyaSTakam | 66 zikhariNIvRttam / surArAtikSubdhA'maramathitapIyUSajaladhiparisphUrjattuGgormiruciruciraM yasya vacanam / janAnAmAlhAdaM hRdi vitanute taM guNanidhi, subhaktyA vande zrIvijayakamalAcArya manizam // 1 // ka me svAmI dhanyaH sakalajanacetaH sukhakaraH, va te nAthaH krUro nikhilajanatA kheditamanAH / pratApau saMvAdaM tanuta iti yasyApi ca kheH, subhaktyA taM vande vijayakamalAcAryamanizam // 2 // ' nizAdhIzajyotsnAnivahavizadelAdharaziraHkSaradgaGgAvelA paTalavimalaM yasya vacanam / subhaktAnAM nAzaM nayati nitarAM kalmaSacayaM, subhaktyA taM vande vijayakrama lAcAryamanizam // 3 // -- samudraM gAmbhIryAttaraNimapi tejobhiranadhaihimAMzuM vAkcchaityAdvimaladhiSaNAtaH suragurum / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazobhirdiGnAgAn vyajayata marAlaM ca gatinA, subhaktyA taM bande vijayakamalAcAryamanizam // 4 // . himakSmAbhRtputrIcaraNanatabhUtezamukuTa-... patadgaGgAdhArAbharadhavalabAlendukararuk / yazo vizve yasya sphurati satataM taM zrutanidhi, subhaktyA vande zrIvijayakamalAcAryamanizam // 5 // surAlIsaMkalpasphuradamaradhenustanayuga- . kSaratkSIrazreNIruciruciramAbhAti vacanam / yadIyaM vizve'smin sakalasukhasantAnajananaM, subhaktyA taM vande vijayakamalAcAryamanizam // 6 // zivAsvAmisphUrjanmukuTarajanInAthakiraNavitAnodyotizrIsphaTikazikharasparddhi sutarAm / __ yazo yasyAtyantaM dhavalayati diGnAganikara, subhaktyA taM vande vijayakamalAcAryamanizam // 7 // navInAdityAMzusphuTabalabhidAzAkSitidharaziraHsmerAzokAGkunikaravibhrAji jagati / punIte bhavyAn yaccaraNakamaladvandvamamalaM, subhaktyA taM vande vijayakamalAcAryamanizam // 8 // FEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEFEFEEEEEEEEEEEEEEFFEEEEEE " guNazrIpAthodheramaravijayasyA'malamateH, kramAmbhoruTsevAkaraNacaturo hRSTahRdayaH / hayAzvAkendradve(1977)caturavijayaH pAvanahRdo'kRtA''cAryasya zrIvijayakamalasyA'STakamidam // 9 // " . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAdhyAyajI zrI 1008-8 S " zrImadU vIravijayajI mhaaraaj|" SarswatiP, Press, BARODA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ "no XKKKK HEEEEEEEEEE upAdhyAya - zrImad-vIravijayamunipuMgava -- FER FEE guNastutyaSTakam / 66. 1933 19919919 zikhariNIvRttam FREE 99 bhavodanvanmajjadbhavijanatate rakSaNakRte, zriyopetaM janmAzrayata vibudhAsevyacaraNaH / gajAbhraGkendradve(1908) harikhi muniryaH kSititala, upAdhyAyaM vande tamanudivasaM vIravijayam // 1 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat yadIyaM saubhAgyaM zubhamakathanIyaM ca vacasA, yadIyaM vairAgyaM tribhuvanajanAzcaryajanakam / yadIyaM sadbhAgyaM bhavajaladhinistAracaturamupAdhyAyaM vande tamanudivasaM varivijayam // 2 // gRhaM kArAgAraM manasi yuvatiM bandhanamiva, vibhAvyAzu tyaktvA kanakanikaraM loSThamiva yaH / vrataM leA'gnyazazi (1935) zaradi projjvalatapA, upAdhyAyaM vande tamanudivasaM vIravijayam // 3 // kalAkelisthAnaM sumatinilayaM kSAntisadanaM, SHOK KONKONKSHK BK SHIRK W Mo www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ....XX..........X EXMOX XOX ..........) *......XXC...........X pratApasya sthAnaM vasatimamalAM dharmmanRpateH / gRhaM santoSasyA'malaguNatatervAsabhavanamupAdhyAyaM vande tamanudivasaM vIravijayam // 4 // prabodhaM bhavyAnAM dadadamRtaguryo'malakalA, nivAsastejasvI jagati vicaran zuddhahRdayaH / hayAGgAGkendvadve(1957)'labhata padavIM naSTadurita, upAdhyAyaM vande tamanudivasaM vIravijayam // 5 // paTiSThaM siddhAnte munijanagariSThaM ca viduSAM " variSThaM zrI zreSThaM vimalaguNajuSTaM sumanasam / harantaM drAghiSThAM bhavajaladhibhItiM bhavabhRtAmupAdhyAyaM vande tamanudivasaM vIravijayam // 6 // vihAyAGgasnehaM sakalajanatAkSAmaNavidhiM, vidhAyAnandApto vimalatapasA yo guNanidhiH / zarAzvAGkakSoNipramiti(1975) zaradi svargamagama dupAdhyAyaM vande tamanudivasaM vIravijayam // 7 // yadIyA nanarttendu kiraNasamUhAtivimalA, jagatyAM satkIrttirbhavijanahRdAnandakaraNI / X---XXXXX guNAmbhodhiM vidyAlayamamRtavAcaM munipatimupAdhyAyaM vande tamanudivasaM vIravijayam // 8 // "" B " amaravijayapAdAmbhojabhRGgAyamAna turavijaya etat pauSakRSNasya SaTyAm / rasamuninidhi candre ( 1976 ) 'bde'STakaM vaikramIye, dinakaradivase sadbhaktirAgAccakAra // 9 // ," (0.100 Yo Yo (*******); *(*****).*.(****1)); Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat (ones00 ******XX) ********.....XX......XXXXXXXXXXXX******XX*****XX******** XXXXXXXXXXXCXXXXC****XXX www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 999999999999999999999999999999999999999999999999999999999 jainaratna - vyAkhyAnavAcaspati EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE ***FF*F*#*#*#*#*#*#*#*#*#*#*#*#*eer 6054 GAZDAR zrImAn labdhivijayajI mahArAja 2054 COS ShSarswati PmPresamBARODAndar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainaratna-vyAkhyAnavAcaspati-zrIlabdhivijaya 7.1999 gunnstutyssttkm| " zArdUlavikrIDitam / " HREEEEEEFEFFEFFEEEEEEEEEEEEER FEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE ___ jajJe yasya hi bAlazAsana iti grAme prasiddha janiH, motI yajananI ca yasya janakaH pItAmbaraH zreSThirAT / : ..... ___taM jainAgamatattvadarzinamaho vairAgyaraGgAJcitaM, bho bhavyAH! praNamantu labdhivijayaM vyaakhyaanvaacsptim|1 ___nandeSvaGkadharAprame sthitavati zrIvikramAdvatsare, * dIkSA saMsRtinAzinI tu kamalAcAryasya pArzve'grahIt / saMyamyAkSakadaMbakaM pratidinaM dhatte ca yaH sanmatiM, taM bhavyAH ! praNamantu labdhivijayaM vyAkhyAnavAcaspatim / 2 / vyAkhyAraJjitacittavRttirakhilaH saMgho'naghazcaiDaro, vyAkhyAgiSpatirityadAt padamalaM yasmai yathArtha kila / rAtrInAyakasaptanandavasudhAvarSe zubhe vaikrame, taM bhavyAH ! praNamantu labdhivijayaM vyAkhyAnavAcaspatim / / __durvAryAryasamAjayuktipaTalIvibhrAntacetaHsthiti, jitvA vAdisamUhamApa bhuvane yaH kIrtimindUjjvalAm / FREEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ FEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEFFEFEL FEEEEEEEEEEEEEEEEEEEL __ nAnAzAstrasamutthayuktinivahai: prajJAjuSAM saMsadi, / taM bhavyAH! praNamantu labdhivijayaM vyAkhyAnavAcaspatim / / bhakSyAbhakSyavicArazUnyamanaso dharme'pi nAsthAjuSaH, pIyUSodarasodaraM zrutipuTairyasyopadezaM jnaaH| pItvAnandamamandamApya bahavo dharme sthirA jajJire, taM bhavyAH ! praNamantu labdhivijayaM vyAkhyAnavAcaspatim / 5 / yo dUra viSayAn jahAti tanute dharmopadezaM nRNAM, samyak paJcamahAvratAni vahate dhatte-sadA sanmatim / bhaktyA samurusevanAM ca kurute'dhIte zrutaM cA'nizaM, , taM bhavyAH ! praNamantu labdhivijayaM vyAkhyAnavAcaspatim / 6 / antaHsphUrjadanalpavArivibhavabhrAjiSNupAthodhara-.. nirghoSaM viphalIkaroti vacasAM ghoSo mahAn yasya vai| .. nityaM taM tapagacchanAthakamalAcAryasya ziSyaM muni, bho bhavyAH ! praNamantu labdhivijayaM vyAkhyAnavAcaspatim / dhImA~statpadapadmayummamadhuliD vAdImakaNThIravo, nAnAzAstrasamudramanthanaharirvijJAnicUDAmANiH / vikhyAto mulatAnanAmanagare mAMsAzino bodhakaH, bho bhavyAH ! praNamantu labdhivijayaM vyaakhyaanvaacsptim|| MEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEER kRtakarmavinAzAya vAsAya zivasadmanaH caturavijayenaita-dakRtA'malamaSTakam // 9 // " 3333333UUUUUUU Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ prstaavnaa| priya pAThako ! mujhe pUrNa vizvAsa hai ki, isa pustakako pada aura madhyastha manake jainatara manuSya jarUra lAbha uThAveMge. magara pakSapAtase pIr3ita pAThaka khedAtura baneMge yaha bAta bhI virvivAda hai. isase isa pustaka banAnemeM lAbha hAni donoM bhAsate haiM. phira isa racanAse kyA phAyadA ? , yaha prazna jijJAsuke hRdayameM avazya. sthAna legA. parantu prathamase hI isa viSayakA maiM khulAsA kara detA hUM ki, jisase nirarthaka prazna pAThakoMke hutayako roka kara unheM nAhaka ulajhanameM nA DAle yadyapi pakSapAtIko isase kheda hogA parantu isakI apekSA madhyasthoMke lAbha para dhyAna diyA jAve to kaI guNa jyAdA hai. jaise sUryase kitaneka rAtricara prANiyoMko harakata hotI hai, parantu usa ( sUrya) se lAbha uThAne vAloMkI apekSA ke Age harakata tuccha hai; so hI hIsAba yahAM samajha lenekA hai. kyoM ki, prastuta pustakase lAbha muktiparyaMta uThA sakate haiM. ataH hAnikA hIsAba bahuta tuccha hai. isa pustaka racanemeM mukhya hetu yaha hai ki, ' Thakkura-nArAyaNa visanajI' Adi aneka anya dharmAvalaMbiyoMke banAye hue pustakoM ke dekhanese mAlUma huA ki, ye loga sacce jaina dharmapara nAhaka kalaMka car3hAte haiM aura apane mantavyameM kitanI gar3abar3a hai so dekhate hI nahIM. unakI AMkheM khola denA yaha bhI hamArA pharja hai. jaise Thakkurane likhA hai ki, jaina sAdhuoe tAMtrika kriyAone svIkArI ne malIne japa jApa tathA mAMsa balidAna AdithI devI pizAca tathA vaitAla AdinI jAraNa mAraNa ane vazIkaraNa Adi sili mATe sAdhanA karavA mAMDI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) karmase pUrNa bharA gobhila--gRhakhasutra dekhiye ? kitane anyAyakI bAta hai ?. jainazAstrameM khiiN| aisA jikara hI nahIM ki, jainI tAMtrikavAdI bana gae the. isa viSaya meM aisA asatya likhanA aura vaidikadharma jo tAMtrika mata jaise huA hai; jaise ki, isI pustakake aMtabhAgameM Adike pAThase sApha siddha ho jAyagA ki, jahAM para amuka maMtra par3ha kara mAMsakI bali denA, amuka maMtra par3ha kara gauko kATa DAlanA, isa prakAra camaDA ughaDanA aise aise anartha sUcaka lekha jina veda dharmiyoMke zAstromeM hove usa vedadharmameM taMtravAdakI asara nahIM likha kara dayA pUrNa nyAyadarzaka kalyANakArI jainazAstra mAnanevAle jainadharmiyoMmeM tAMtrika matakA asara likhanA kyA yaha ghora pakSapAta nahIM hai ? isase jyAdA aura anyAyI kise kaha sakate hai. aiseM anyAyako dekha kara una logoMkI buddhi ThikAne para Ave, aura madhyastha varga satyamArgako svIkAra kare isa bhAvanAke alAvA raMca mAtra bhI kisI matase hamArA dveSa nahIM hai. agara paramatavAloM ko thor3A bhI svapara zAstroMkA jJAna hove aura svayaM niSyakSa ho to jainamatake zAstroMkA bar3A upakAra mAneM jaise tArIkha - 30 nabembara san 1904 zrI jaina zvetAmbara konpharaMsa ke tisare adhivezana para baDaudemeM 6 lokamAnya paNDita bAlagaMgAdhara tilaka ne jenadharmako upakAraka mAnA hai. dekhiye ! mAnanIya pahAzayakA yaha udgAra hai-" jainadharma anAdi hai " . 9 " brAhmaNadharma para jainadharmakI chApa -66 zrImAn mahArAja gAyakavADane pahale dina konphareMsa meM jisa prakAra kahAthA usI prakAra ahiMsA paramo dharma, isa udAra siddhAMtane brAhmaNa dharmapara cirasmaraNIya chApa ( mohara) mArI hai. yajJa yAgAdikoMmeM pazuoMkA vadha hokara jo ' yajJArtha pazuhiMsA ' Ajakala nahIM hotI hai jainadharmane "" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ yahI eka bar3I bhArI chApa brAmaNadharmapara mArI hai. pUrvakAlameM yajJake liye asaMkhya pazuhiMsA hotIthI. isake pramANa * meghadUta kAvya ' tathA aura bhI aneka granthoMse milate haiM. rativeda ( raMtideva ) nAmaka rAjAne yajJa kiyAthA usameM itanA pracura pavazudha huA thA ki, nadIkA jala khUnase raktavarNa ho gayA thA. usI samayase usa nadIkA nAma 'carmavatI ' prasiddha hai. pazuvadha se svarga milatA hai. isa viSayameM ukta kathA sAkSI hai. parantu isa ghora hiMsAkA brAhmaNadharmase bidAI lejAnekA zreya (puNya) jaina ke hissameM hai. " parantu brAhmaNadharmapara jo jainadharmane akSuNNa chApa mArI hai usakA yaza jainadharmake hI yogya hai. ahiMsAkA siddhAnta jaina dharmameM prAraMbhase hai aura isa tattvako samajhanekI truTike kAraNa bauddhadharma apane anuyAyi cIniyoMke rupameM sarvabhakSI ho gayA hai. brAhmaNa aura hiMdu dharmameM mAMsa bhakSaNa aura maMdirApAna banda hogayA yaha bhI jainadharmakA pratApa hai." " dayA aura AhiMsAkI aisI hI stutya prItine jainadharmako utpanna kiyA hai. sthira rakkhA hai aura isIse cirakAla sthira rahegA. isa ahiMsA. dharmakI chApa jaba brAhmaNadharmapara par3I aura hiMduoMko ahiMsA pAlana karanekI AvazyakatA huI taba yajameM piSTa pazukA vidhAna kiyA gayA. so mahAvIrasvAmIkA upadeza kiyA huA dharmatattva sarvamAnya hogayA aura ahiMsA jainadharmameM tathA brAhmaNadharmameM mAnya ho gaI." ityAdi aneka bAteM bhASaNameM kahIthI dekhiye ! jaina dharmake viSayameM eka tarapha mahAnubhAva tilakake udgAra aura eka taraka navalarAma, ghanazyAma, Thakurake udgAra. jo isa bhAgameM mImAMsA karaneke liye likhe gaye haiM mAlama hoMgA ki, madhyastha aura mamatvasthake hRdayameM kitanA taphAvata hotA hai. eka tarapha amRta hai to eka tarapha halAhala jahara hai. khaira. madhyastha manuSya hamArI isa mahinatase phala uThAveM yahI abhilASA hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkoMko vikti rahe ki para pAyA vizeSa baIma rUka jAnele isa pustakako saMyojanAmeM bahuta malla TAIma milA hai. jiyAle amavAra zikAra prakaraNa, mAMsa prakaraNa, svArtha prakaraNa, deva prakaraNa, Adi suvyavasthi ta racanA nahIM ho sakI hai. isa bAtakA mujhe aphasosa hai. Ageke bhAgAma kramavAra racanAse vibhUSita isa pustakako banAnI ' yaha mesa khAsa vicAra hai aura isa ricArako agara banAto jarUra amalameM rakhane kI kozIza karUMgA. jabataka isa pustakake cAroM bhAga pAdakoMkI naz2ara muvArakase na gujare vahA~ taka kisI eka varaphI khyAlase apane manako majabUra mata karanA. pasa. vahI AkhirI malAmana hai. saMyojaka.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 'paramaguru-nyAyAM nidhi- zrImadvijayAnaMda sUrIzebhyo namaH / " mata-mImAMsA. " 66 prA taHkAlakA paramazAMta samaya hai, yogIjano zAMta yogose AtmajyotimeM mugdha ho rahe haiM, jJAnIjano vizeSa jJAnAbhyAsakI dhUnameM lage hue haiM, rogIyoMko bhI kucha eka zAMtikA anubhava ho rahA hai, pakSiyoMkI mIThI mIThI gIta dhvani karNako AkRSTa kara rahI hai, bhogIyoke bhogazramane unheM aise pavitra samaya meM bhI acetana sA banA rakkhA hai, panihArieM dravyajIvana ke lie zirapara maTakA uThAkara kU~oMkI tarapha jA rahI haiM aura kitanIka ArahI haiM, zraddhALu kriyAmana zrAvaka zrAvikAeM prAyaH pratikramaNa pUrA kara maMdi roMmeM darzanako jA rahI haiM, jinabhavanoM meM muni Adi varga madhura svarase caityavaMdana kara rahA hai kitaneka jJAnAbhyAsa ke zokhI mahAzaya vyAkaraNa nyAyAlaMkAra sAhitya siddhAMtoMkA avalokana kara rahe haiM, jamAnekI dhUnameM phaMse hue kitaneka dainika saptAhika tathA mAsika patroMke barke ( pAne ) uthalA rahe haiM, zIta zItaM pavanakA pracAra haraeka kAryo ke karanevAle manuSyoM ko madada de rahA hai, vanaspati jalase tara ho rahI hai, aise samaya meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) eka zraddhAlu zrAvaka vizvavikhyAta jagaduddhAraka zuddhadharma prarUpaka nispRhiziroratna nyAyAMbhonidhi yugapradhAnaka. ma zrImadvijayAnaMdasUrIzvara paTTapUrvAcala sUryasamAna zAsanaprabhAvaka zrImad-vijayakamalasUrIzvarajI mahArAjake darzanArtha AyA huA hai, mUrijI apane pavitra karakamalase lekhinIrUpanalI dvArA AtmavicArAmRtako pustakarUpa kuMDameM bahA rahe haiM, isa apUrva paropakArI kAryameM dattacitta mUrijI mahArAjase vaMdana stavana karake zraddhAlu zrAvaka prazna karane lagA. zrAvaka-bhagavan ! Apa yaha kyA pustaka likha rahe haiM? surIzvara-yaha iha laukika mAna pratiSThAke pAne ke liye aura apanI sukhase AjIvikA calAne ke liye bhavyajIvoMko mithyAtvakUpameM utArakara unake sarvasvakA haraNa karanevAle prapaMcI janoM ke race hue prapaMcazAstroMkI nodha le rahA hUM ki ji. sake paThanase kitaneka niSpakSa bhavyajIva usa aMdhakUpase bahAra nikale. zrAvaka-svAmin ! taba to ise pustaka hI nahIM balke una jIvoMko bahAra nikalanemeM asAdhAraNa kAraNa noMgharUpa graMthIvAlA rajju-gAMThobAlA doraDA bhI kaha sakate haiM, acchA Apa maherabAnI karake isakA kucha hAla mujhe sunA sakate haiM ?. sUrIzvarajI-tuma puNyodayase zuddha zAsanake anuyAyiyoMmeM janme hue hoM isa liye kulIna saMskArase hI tumhArI zraddhA zuddha tatvoMkI ora jhUkI huI hai, isa liye tumako ina bAtoMse itanA vizeSa phAyadA nahIM jitanA sarala madhyastha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) jijJAsu anyadharmAvalaMbIko ho sake, magara zuddhadharmameM sthiratAkI vizeSatArUpa phAyadA tumako bhI mila sakatA hai, kAraNa-anya dharmake svarUpako vizeSa jAnanese hi usakI behudA bAteM dekhanese vIrazAsanakA vizeSa gaurava manaHpathameM AtA hai, dekhiye zilAMkAcArya mahArAja zrIAcArAMgasUtrakI TIkAmeM isI bAtakA sAdhaka eka zloka pharamAte haiM, " zivamastu kuzAstrANAM, vaizeSikaSaSThItantrabauddhAnAm / / yeSAM durvihitatvAd-bhagavatyanurajyate cetaH // 1 // " bhAvArtha-vaizeSika sAMkhya aura bauddhake kuzAstroM kA kalyANa ho ki jinake aMdara likhe hue ayauktika vacanoMko dekhakara bhagavan tIrthaMkara devameM citta anurakta hotA hai. isase yahI sAbita huA ki anya lokokI kukalpanAko dekhakara sarvajJa kI vAnImeM sthiratA hotI ha, vAste isa pustaka ko sunanese tumako bhI avazya lAbha ho sakatA hai. devAnupriya ! prANImAtrako prathama paramAtmasvarUpakA vicAra karanA cAhiye, kyoM ki svarUpa samajhakara aise prabhuko bhAvase eka bhI kiyA huA namaskAra koTijanmoMke pApakA nAza karatA hai. zrAvaka-pUjyapAda sUri mahArAjA ! kRpayA paramAtmApada AdikA vicAra karake isa sevakako upakRta kareM, mai ApakA kRtajJa houMgA. sUrirAja-zrAvakavarya ! ismeM kRtajJa honekI kyA bAta haiM ?, hamArA to jIvana hI isI liye hai ki kisI bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAkA dharmopadeza dvArA sudhArA kiyA jAve, cAhe kisI jAti yA kulakA ho, maiM tumako jo kucha sunAuM merI pharaja adA karatA hUM; koI merA kRtajJa bano aisI abhilASA mere dilameM adyAvadhi kisI vakhta nahIM huI to isa vakhta kaise ho sakatI hai ?, hA~ sirapha itanI to sUcanA avazya kara sakatA hUM ki kisI yogya pAtrako dekhakara merI sunAi huI bAteM sunAnI aura usako satya mArgakI tarapha jhukAnA, eka bhI jIvako dharmakI prApti karAnevAlA saMkhyAtIta puNya upArjana karatA hai aura niSkAma bhAvase nirjarA bhI kara sakatA hai, lo suno paramAtmapadakA vicAra, paramAtmapada anAdi hai, koIbhI dina aisA nahIM thA jisa dina paramAtmapada nahIM thA, jaise koIbhI aisA samaya nahIM hotA ki jisa samaya yaha duniyA na ho, basa isI taraha yaha paramAtmapada anAdi hai, anajAnapanase kitaneka duniyAdAra aisA mAna baiThate haiM kieka anAdi paramAtmA hai, jo anAdi kAlase paramazuddha hai-aura vaha kabhI bhI jIvadazAmeM thAhI nahIM, magara yaha bAta vicArake bahAra hai, isa bAtakA patA paramAtmapadakI vyutpatti para vicArakaranese nikalatA hai,-" paramazcAsau AtmA ca paramAtmA "-matalaba paramarUpa AtmA isameM 'parama' vizeSaNa hai aura 'AtmA' usa vizeSaNako dhAraNa karanevAlA hai, aba vicAra karo ki kisI AdamIkA nAma 'bihArIlAla' hai, pichese vaha, 'vakIla' huA to usake nAma ke Age ' vakIla zabda lagAnese 'vakIla bihArIlAla' aisA nAma banA, aise hI kedAranAtha' nAma ke manuSyane 'jajakI padavI ' pAsakI isase usake nAmake Age jaja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSaNa laganese ' jaja kedAranAtha ' aisA nAma prasiddha huA, yahAM para ' vakIla ' yA 'jaja' vizeSaNoMke laganese 'bihArIlAla' yA 'kedAranAtha' prathamase sarvathA bhinna hai aisA nahIM kahA jA sakatA, isI taraha anAdikI ajJAnatAko choDakara karmajaMjIrake toDanese jvAjalyamAna kaivalyajyotikA prakAza jisake aMdara prakAzita ho gayA hai aura anaMtazakti sampana parama sukha nidhAna banakara jo paramanirmala AtmA ho gayA hai, aise pavitra AtmAko parama vizeSaNa lagAnese vaha paramAtmA kahA jAtA hai, aise jitane AtmA baneMge ve saba hI paramAtmA kahe jAyeMge, ekahI paramAtmA hove aura dusare na ho sake aisA kabhI nahIM ho sakatA; aura AtmAse sarvathA bhinna hI paramAtmA hai aisA bhI paramase Age rahA huA Atmapada sAbita nahIM hone detA. . zrAvaka-sAhiba ! ApakA kahanA yuktiyukta hai aura ho bhI aise hI sakatA hai jaise duniyAmeM puNyase aneka mahArAjA hote haiM, aise aneka paramAtmA bhI pavitratAse ho sakate haiM ekakohI pavitratAkA hakka hove aura anyako nahIM yaha dalIla bigkUla vajuda vagarakI hai, kAraNa ke duniyAmeM jaise ekake zivAya dusarA amuka darajA nahIM pAsakatA hai, aise kahane vAlekA vacana koI nahIM mAna sakatA, kAraNa-jaise pakane darajA pAyA aisehI sAdhanako pAkara dUsare bhI aisA darajA pA sakate haiM, hA~ itanA jarUra ho sakatA hai ki kitaneka zakti Adi sAmagrIke abhAvase aise nahIM bhI bana sakate haiM, paraMtu eka hI hove yaha bAta ThIka nahIM, kitaneka ho sakate haiM aura kitaneka nahIM bhI ho sakate, jaise bhavya aura abhavya ke vargameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) vyavarga jIva mukti pAsakate haiM, abhavya vargake jIvomeMse eka bhI jIva mukti nahIM pAsakatA hai, paraMtu jaise koi kahe ki duniyAmeM ekahI ghaTa bana sakatA hai to yaha bAta jUThI hai, kAraNa ke saMkhyAtIta ghaTa bana sakate haiM magara zarata yaha ki cikanI miTTI honI cAhiye, retIkA nahIM bana sakatA, isI taraha saMsAra meM bhavyAtmA nimitta milanese agara udyama kareM to paramAtmA bana sakate haiM, magara retIkI taraha jo abhavya hove kadApi usa padako prApta nahIM kara sakate haiM, aisA honepara bhI ve loga eka hI Izvarako mAnanemeM kyA kAraNa kalpate haiM, aura jaba Izvara jI kI zuddhadazA se huA mAne to phira Izvarapada anA dikA hai yaha kaise siddha ho sakegA ?. mUrizekhara - dUsare loga karmakA svarUpa nahIM samajhanese jagatkA karttA hartAkA tamAma jhagaDA Izvarake gale meM DAlate haiM, una vicAroMko yaha khabara nahIM hai kiM jagatakA karttA Izvarako mAnane se saba Izvara hI karatA hai aisA huA aura isase hajAroM gAyoM jo kasAI ke hAthase mArI jA rahI haiM, inakA mAranevAlA Izvara hI siddha hogA, kyoMki kasAIko banAnevAlA Izvara hai, aise hI billI cittA siMha rIMccha Adi jAnavaroMko bhI unake hisAba se paramAtmAne hI banAye aisA sAbita hotA hai, aba vicAra karanA cAhiye ki unake kharapese nAkhUna banAkara hajAroM cUhe aura hIraNa hAthI aura gA bagAha - kabhI kabhI manuSyoMke nAzakA kAraNa Izvara siddha hotA hai, yaha eka baDA bhArI doSa Izvarapara ArUDha hotA hai, aura karmahIse saba kucha bana sakatA hai to phira isa viSaya meM nAhaka Izvara paramAtmAko lapeTane se kyA phAyadA ? ulaTI usakI bhaktike badale AzAtanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 7 ) karate haiM, isa viSayakA vicAra Age svataMtra vistArase sunAyA jAyagA, yahA~ to mAtra prasaMgavaza itanA kahanA paDA, matalaba be loga Izvarako jagatakA karttA mAnate haiM, isa liye unako yaha Dara ghUsa gayA hai ki aneka Izvara mAne jAve to jagatkI sthitimeM pheraphAra ho jAve, jaise koI Izvara kahegA, manuSyako do pAMva dene haiM to koI kahegA cAra dene haiM, aise pazumeM eka kahatA hai cAra pAMva banAne haiM to dUsarA do kahatA haiM, isa taraha se jJaghaDA ho jAyagA, vAste eka IzvarakA honA ThIka hai paraMtu unakA yaha vicAra buddhipUrvaka nahIM hai, kyoMki hajAro ajJAna makkhieM milakara eka suMdara chattA banAtI haiM to kyA Izvara inasebhI gaye bIte haiM, dUsarA jo sarvajJa hove unameM kabhI bhI vaimatya - virUddha mata nahIM hotA to phira sarvajJa Izvara meM vaimatya kaise ho sakatA hai ? are ! maiM bhUlatAhU " mUlaM nAsti kutaH zAkhA " jaba jagat karttA hI Izvara nahIM to phira bAta hI kyA rahI hai, basa yahI kArana hai una logoMne eka IzvarakI kalpanA karI hai. aba dUsare praznakA javAba suniye -jo ki eka Izvara paramAtmA anAdi siddha nahIM ho sakatA to bhI Izvarapada anAdi bana sakatA hai, jaise kisIne pUchA- sonA duniyA meM kabase hai ?, to javAba meM kaha sakate haiM ki anAdise hai, koi dina aisA nahIM thA ke sonA na ho, magara jo sonA huA hai so khANase hI nikalA huA hai amuka vizeSa sonekA prazna ho ki yaha kaba se hai ? to isake uttara meM 'anAdise' aisA nahIM kaha sakate kiMtu Adise hI kahanA paDegA, aise hI sAmAnya paramAtmapada A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrita praznake javAbameM anAdi magara eka khAsako lekara prazna hoto Adi kahanA ucita hogA, matalaba-isa duniyA koI bhI aisA dina nahIM hotA ke siddhapada khAlI ho yA koi na koi tIrthakara prabhu na ho, isase izvarapadakI anAditA siddha huI, isa padake puNyApuNyakRta bheda honese do prakAra hote haiM, eka tIrthakara aura dUsare sAmAnya kevalI, ve donoM hI deha choDakara zivasthAnameM gaye pAda 'siddha' nAmase kahe jAte haiM. prathama tIrthakara bhagavan rUpa paramAtmAkA bheda jabaradasta puNyodayase milanese aise paramAtmapadadhArI isa bharatabhUmimeM vIza koDAkoDI sAgaropama kAla pramANa utsarpiNI avasarpiNI rupa do kAlomeM coisa 2 hote hai, sababa yaha hai ki- isase adhika jIva itane jabaradasta puNyavAle nahIM ho sakate haiM. zrAvaka-svAmin ! isase adhika na ho sake isameM to aisA samAdhAna mAna sakate haiM ki jaise kaThIna parIkSAke pasAra karanevAle laDake bahuta thoDe hote haiM, aura aisI DIgrIeM maujuda haiM ki jisa DIgrIko varSa amuka deza Azrita eka hI pAsa karatA hai, paraMtu kisI varSa meM ekabhI pAsa nahIM hotA aisA bhI ho jAtA hai, isItaraha kabhI covIsase kama kyoM na ho sake ? sUrIzvara-mahAnubhAva ! jaise rAtri divasake kAlako ekatra kara usake ghaMTe-kalAka gine jAve to coisa hI hote haiM kamoveza nahIM hote, isItaraha yaha bhI eka jJAnidRSTa aisA hI anAdikAlase svAbhAvika pracalita niyama hai, ki eka avasarpiNIkAlameM coisa hI tIrthaMkara ho sakate haiM, isasa adhika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 9 ) yA kama nahIM, aise hI utsApaeNNIke liye samajha lenA, tIrthaMkara makI padavIko pAnevAle jIva kitaneka janma pahile jabaradasta tyAgake dhArI hote haiM, vikAroMko punaH punaH jalAMjali dete haiM, vIzasthAnakoMkI yA unameMse ekAda sthAnakakI ArAdhanA karate haiM, bure karanevAloM para bhI dveSa nahIM karate, ulaTA inakI kyA gati hogI ? ityAdi bhAvadayA vicArate haiM, aise aneka bhavoMke zuddhasaMskArase tIrthaMkarapada prApta hotA hai, aura tIrthakarake jIvoMkI karaNI bhI ' triSaSTizalA kApuruSa for 'dekho kaisI adbhUta hotI hai?, isataraha rAga dveSase rahita paramapavitra jagat vikAra zUnya honese kevalajJAnakI jyotiH jisameM prakAzita huI hai aise paramAtmA hI pUjana karane ke lAyaka hote haiM, dUsare sAmAnyakevalIprabhu ve tIrthaMkaraprabhuse puNyAimeM kama hote haiM, magara jJAnameM pharaka nahIM hotA hai, ubhayakA jJAna sAmAna hai paraMtu tIrthaMkara bhagavAnkI madhura mAlakoza rAgameM dezanA yojanataka sunAI detI hai, aura jaghanyase bhI koTi devatA niraMtara jinake caraNoMkI sevA karate haiM, aura rUpa aisA adbhuta hotA hai ki indrakArupa bhI inake Age tucha mAlUma paDatA hai, hamezaha azoka vRkSa, devoMkI tarphase phUlAMkI varSA, devoMkI jayanAdarUpa dhvani, camakA vijhAnA, ratna svarNa rajatake tIna koTa sahita siMhAsanapara virAjamAna hokara dezanA denA, ityAdi ATha mahApAtihA kA honA ityAdi aneka puNyAiko natIje tIrthakara prabhumeM hote haiM, so sAmAnya kevalImeM nahIM hote, zAsana ke prasthApaka tIrthaMkaraprabhuM hote haiM, ataH ve prathama naMbara meM upakAraka mAne jAte haiM, aura sAmAnya kevalI meM ve puNyake 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) cihna nahIM hote, jJAnameM kama nahIM, aise sAmAnyakevalI eka kAlameM itane hI hove aisA niyama nahIM hai, isa prakAra atIta-gayehue kAlameM anaMta tIrthakara ho cuke haiM, aura agAmI-AnevAle kAlameM anaMta hoMge, isa taraha Izvara jIvase banate haiM magara eka anAdi nahIM hotA, pada AnAdi haiM, inameMse cAheM jisakA bhajana karo beDA pAra hojAyagA. zrAvaka-mahArAjazrI ! ApakA pharamAna satya hai paraMtu eka izvaravAdioMke manameM aise samAyA huA hai ki aneka paramAtmA jagatakA Adhipatya kaise kara sakate haiM?, ekake hAthameM duniyAkI lagAma rahe to ThIka nahIM to kAma nahIM cala sakatA, saba milakara garabaDa kara degeM aura sabase bar3A to ekahokA honA ThIka hai. mUrIzvara-bhAI ! prathama to una logoMko jagatkI mAyAkA kAbU paramAtmAke hAtha hai, aisA viparItajJAna huA hai, jagat ke kisI bhI jaMjAlameM paramAtmAkA hAtha nahIM hai, jIva apane karmoMse sukha duHkha svayaM bhoga sakate haiM, agara aisA koI kahe ki jaDakarma sukha duHkha kaise de sakeMge ?, to unako vicAranA cAhiye ki jaise aphIma jaDa hai magara jo khAtA hai use svayaM mAratA hai, tIsarekI jarurata nahIM. aise hI jo puSTi kAraka auSadha letA haiM, vaha svayaM puSTa banAtA hai, jaise uparokta jaDa padArtha sukha duHkha svayaM de sakate hai, aise saba bAteM kiye hue karmase bana sakatI hai, to phira Izvarako bicameM DAlanese kyA matalaba?, aura jaba Izvara bicameM hove to kameM karate hI kyoM na roke ?, jaba rokanekI zakti hove Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) aura na roke aura pichese daMDa deveM to vaha anyAyI kyoM na kahA jAve ?. zrAvaka - svAmin! ApakA kathana ThIka hai ki karma karate vakhta samartha hokara na roke aura pIchese daMDa deveM vaha nyAyI nahIM ho sakatA hai, paraMtu eka yahabhI yukti una striat are peza hotI hai ki koI cora corI karatA hai, to vo svayaM jela meM nahIM jAtA yA khunakaranevAlA apane Apa phAMsI nahIM caDhatA magara rAjA detA hai, isItaraha taraha paramAtmA daMDa denevAlA honA cAhiye, kyoM ki karma jaDa hai aura cetana duHkhI honA nahIM cAhatA, to phira duHkha kaise hogA, aura karma kaise bhoge jAyeMge?, tathA vaha narakAdigatiomeM apane Apa kaise jAyagA.. . sUrazvira - jIva svayaM duHkhI honA nahIM cAhatA yaha bAta ThIka haiM, magara karma duHkha diye vagaira nahIM rahatA, jaise khAyA huA aphIma dusarekI vagaira apekSA rakkhe, jIvakI IcchA viruddha isakA prANa letA hai, aise jIva ke kiye hue karma kisIkI apekSA vagaira AtmAko duHkha de sakatA azubha hai, jaise pApake udayase kasAI ke hAthameM phasA, aura vahAM mArA gayA, aura daba kara mara gayA, makAna gira gayA, ghADamAruoMne vairase kATa DAlA, batalAvo ? yahAM para paramAtmA kahA~ daMDa dene AtA hai, aise hI laDakA mara gayA, dhana corA gayA, ityAdi aneka kaSTa azubha karmoMse saMsArika nimittodvArA hI jIva bhoga sakatA hai, agara una kasAI luTAreM ghADamAru Adise jo dukha hotA hai vahAM IzvarakI preraNA hai aisA mAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12 ) to kasAIdvArA jo gAyeM kATI jAtI hai usa pApakarmakA karAnevAlA paramAtmA Thahare, aura kasAI nirdoSa ho jAve, tathA * usakI durgati na honI cAhiye paraMtu aise hotA nahIM hai. eka vairIne eka zatruko kATA usa vakhta maranevAleko mahAvedanA huI yaha azumakarmakA daMDa hai, batalAIye? yaha Izvarane diyA yA vairIne diyA ?, agara Izvarane diyA aise mAne to phira vaha mAranevAlA sarakArase phAMsI caDhAyA jAtA hai, so aisA na honA cAhiye aura Izvarako bacA lenA cAhiye, paraMtu zatruko mAranevAle zatrukI phA~sI AMkhose dekhI jAtI hai, basa sAbita huA ki duniyAI nimittoMse hI karmodayake samaya phala bhugatanemeM AtA hai, agara Izvara daMDa deveM to phira karma karate. hI kyoM na roke ?, vAste Izvara ina mAmalomeM nahIM par3atA, aba bAta rahI durgatimeM jAnekI so to jIva jisa gatikA AyuSkarma bAMdha letA hai ve AyuSkarmake pudgala aura jisa gatimeM jAnA hai usa gatike pudgaloMmeM lohacuMbaka-makanAtIzaka aura lohe jaisA saMbaMdha honese usagavikA AyuSya pUrA hote hI usa gatike pudgaloMse jIva lohakI taraha khIMcAtA hai, aura ekadama IcchA ho cAhe na ho usa gatimeM dAkhila honA paDatA hai, basa, ityAdi bAtoMse IzvarameM jagatakA vyavahAra calAnarUpa Adhipatya sAvika nahIM ho sakatA hai, hA~, paramapavitra Izvarapada bhoganevAle atinimala anaMjJAna anaMtadarzana anaMtasukha anaMtavIrya Adi guNake dhAraka lokAgrapadake nivAsI honese ve jagatke pAra honemeM saMpUrNa nimitta banate haiM, isase ve duniyAke sakjIkoMke upAsanA karanalAyaka honese mAlika haiM, aura janma maraNake cakrase chUTe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) hue honese svataMtra svAmI vehI kahe jA sakate haiM, unakI upAsanAse AtmAmeM pavitra bhAvanA uThatI hai, aura vaha pavitra bhAvanA kamamalako dhokara AtmAko muktipara pahuMcAtI hai, isa liye veM upAsanA karanelAyaka hai, unake nimittakAraNake vinA mile jIva kadApi muktiko hAMsala nahIM kara sakatA hai, isaliye IzvaraparamAtmAkI khAsa AvazyakatA hai, paraMtu duniyAke aghaDoMmeM IzvarakA hAtha mAnanevAle baDhI bhArI bhUla karate haiM, aura Izvarako ina jhaghaDoMse jUdA mAnanevAle jainiyoMse dveSa karate hue pavitra paramAtmAke svarupako mAnanevAle jainiyoMko anIghara vAdI Adi vizeSaNa dekara aneka janmoMmeM ajJAna bhAvakI vRdi hI vRddhi hotI rahe aura satyamArgase dUra hI hote jAve aise pApakarma upArjana karate haiM, astu,-" vicitrA gatiH karmaNAm " yAnI karmoMkI gati vicitra hai, mithyAtvakI sthiti jahAM taka joro zorase cala rahI hai vahAM taka ye sacce tatva bhI uMTako prAkSAkI taraha pasaMda nahIM AteM, ina bAtoMse sAvita huA ki paramAtmAmeM jagatkA vyavahAra calAne rupa Adhipatya nahIM hai to phira anekaparamAtmA honameM unako harakata hI kyA rahI ?, nAhakameM eka hai eka hai aisA.. pUkAra karanese kyA phAyadA ?. zrAvaka-bhagavan ! aneka tIrthakara prabhuoMmeM khAsa ekakA dhyAna karanese kalyANa ho sakatA hai yA sarvake dhyAnase 1. sUrIzvara-mahAzaya ! cAhe eka paramAtmAkA avalaMbana le cAhe vizeSoMkA, kalyANa cittakI sthiratA aura unake guNoMkI apanemeM prAptike honese haiM, jaise asthiracittase aneka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) caityAlayoMke darzana karanese bhI utanA phala nahIM ho sakatA hai jitanA zAMta svabhAvase aura sthiracittase eka maMdirameM rahI huI mUrtiyoM ke darzana se ho sakatA hai, paraMtu isakA yaha artha nahIM lenA ki eka hI maMdirase yAtrA samApta ho gaI, kyoM ki jUde jUde maMdirakI aMdara jAnese una maMdiroMke dRzyase jUde jUde. karttAoM ke isa puNyakAryakA anumodana hogA itanA eka maMdi - rameM nahIM ho sakatA tathA jUde jUde abhivAdana aura stutikA lAbha, kAlika zubha bhAvanAkI vizeSatA aura isa dharmanimittameM zarIrake vyAyAmase hotA huA puNya yA nirjarA Adi lAbhoMse vizeSa paryaTanase vizeSa lAbha hotA hai, aise eka paramAtmA ke aMtima caritrAvalI tathA prAgbhavoM ke stutyakAryoMko smaraNa karake una kAryoMkI apanemeM prApti karate hue pUjana vaMdanase bhI nirvANa ho sakatA hai, aura aneka paramAtmAke svarUpakA vicAra kara apane meM usa pavitra svarUpakA praveza karAtA huA pUjana stavanase bhI nirvANa pA sakatA hai, matalaba paramAtmAkI pUjA mokSa phalako denevAlI hai, paraMtu eka anAdi siddha Izvara hai vo kabhI jIva thA hI nahIM, kadImIse-sadaiva se Izvara hI calA AtA hai aise bAhyAt vicAroM ko jJAnIyoM seM jJAna lekara hRdayase dUra karake jo saMsArameM pUrvake yuddhasaMskAroMse janmakA aMta karake tIrthakara bhagavAn aMtima janmameM tIrtha pravartAte haiM, unheM prabhu mAnakara sevanese hI mukti zIghra mIla jAtI hai, magara zarata yaha hai ki inake vacanoM ko satya mAnakara muktike jo jo upAya unone batAyeM hai una upAyoM para samyak prakArase AruDha hojAnA cAhiye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) zrAvaka-bhagavan ! agara anAdike eka IzvarakI mAnyatAkA tyAga karake ve loga apane utpanna hue avatAroMko mAne to isase to ve ThIka IzvaropAsaka bana sakate haiM na?, kAraNa jaise apane yahA~ tIrthakara prabhuoMko utpanna hue prabhu mAnate haiM aise ve loga kRSNAdi avatAroMko uptana hue mAtate haiM. sUrIzvara-zrAvakajI ! apanI mAngatAmeM aura unakI mAnyatAmeM jamIna AsmAna sA aMtara hai, apane mAnate haiM ki tIrthakaradeva saMsArameM nivAsa karanevAle eka jIva the magara kaI janmoMke tyAga tapa japAdi pavitra saMskAroMse ghAtI karmakA kSaya karake AtmAmeM kaivalyajyotiHkA prakAzaM kiyA hai jisase jagatakI koI bhI vastu unake jJAnase chupI nahIM rahatI aura ve anaMtazakti saMpanna surAsura nareza karake sevya hote haiM aura ghAtI karmakA kSaya karake usI janmameM mukta honevAle haiM, aura ve loga mAnate haiM ki daityAdikA nAza karaneke liye paramAtmA svayaM rAmAdi avatAra letA hai, yahAM jarA bhI vicAra karate haiM to yaha bAta bilakUla ThIka nahIM mAlUma hotI, kAraNa ki aise mAnanemeM aneka virodha khaDe ho jAte haiM.. .. 1-prathama virodha to yaha hai ki unakI mAnyatA mUjaba sarvavyApaka Izvara hai aba batAlAIye ? sarvavyApaka avatAra kaise le sakegA?, kyA sAgara gAgarameM baMdha ho sakatA hai, kahanAhI paDegA ki nahIM, samudra loTemeM samA sake to paramAtmA avatAra le sake. . 2-dUsarA virodha yaha hai ki pavitra paramAtmA bhogakarmameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ lona kaise ho sakegA?, agara huA to vaha paramAtmA kaise siddha ho sakatA hai?, ( yadyapi jainAvatAra bhI vivAhita hote haiM magara ve to saMsArameMse hue haiM to jisakA bhogAvalI karma ( saMskAra ) bAkI ho to lagna karate hai, kyoM ki usa kriyAse bhoga karma kSaya hotA hai, dekho-mallinAthaprabhu tathA neminAthasvAmIko bhogAvalI karma nahIM thA to vivAhita bhI nahIM huA.) __3-tIsarA virodha, una logoMkA mAnanA hai ki jaba jagatameM dharmakI mlAni hotI hai aura adharmakA utthAna hotA hai taba paramAtmA avatAra letA hai, dekho-gItAjIkA zloka " yadA yadA hi dharmasya, glAnirbhavati bhaart|" abhyutthAnamadharmasya, tadAtmAnaM sRjAmyahaM // 1 // tanika soco to mAlUma hogA ki yaha bAta bhI ThIka nahIM hai, kyoMki dharmakI mlAni jina sAdhanoMse utpanna hui ve sAdhana bhI to unake hisAbase paramAtmAne hI banAyeM haiM. bhalA yaha kyA bAta huI 1, prathama z2aharakA darakhta lagAyA aura bAdameM usake kATanekI mahinata uThAi, kyA aisI sarvajJa paramAtmAkI karanI ho sakatI hai?, agara duSTa sAdhana banA bhI liye to kyA avatAra vagaira liye bigaDe hue yaMtrako sApha karanemeM paramAtmA asamartha haiM ?, jo isako garbhAvAsameM AnA par3A aura deha dhAraNa karanA par3A?. . 4-cothA-deha aura yonikA dhAraNa karanA karmase hotA hai, jaba paramAtmA sarvakarmoMse rahita hai to phira naha deha aura niko kaise dhAraNa kara sakegA?, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ (17) - 1-pAMcamAM virodha-kisIkA bhI prANa lenevAlA; hiMsaka . prANI kahA jAtA hai, paramAtmAkA avatAra hajAroM daityauMkA vinAzaka hiMsaka kyoM na kahA jAve ? aura hiMsakoMkI naraka gati hotI hai to vo bhI aisA pApa karanevAlA narakagatimeM kyoM na jAve ?, agara kahA jAve ki atipApI jIva hote haiM jinako paramAtmA mAratA hai to phira kasAIke hAthase jo jIva marate haiM una jIvoMne bhI to aisA hI pApa kiyA hai, anyathA aise duHkha kabhI nahIM sahana karane paDate, kyoM ki jagatmAtra ke jIva jisa vakhta duHkha bhogate haiM usa vakhta avazya unake pApa karmakA udaya hotA hai yaha aTala niyama hai, isase to kasAIkI bhI durgati na honI cAhiye, agara jIvoMko duHkha denese usakI durgati hotI hai isameM saMdeha nahIM hai to duHkha denevAle paramAsmAkI bhI isItaraha sthiti honI cAhiye, paraMtu vastutaH yaha sthiti nahIM hai, nAhI paramAtmA avatAra letA hai aura nahIM duSToMko banAtA hai, sirapha apane apane karmAnusAra sajana durjana utpanna hote hI rahate haiM, aura jaba duniyA vizeSa duHkhI ho jAtI hai taba pUrvake zuddhasaMskAroMse zuddha hote hote kotanI eka pUrNa dharmAtmA usI janmameM muktigAmI tIyakarAdi pavitra vyaktiaiM uptana hokara upadezadvArA pApIoMko bhI pavitra banAkara jagatako sukhAsvAdakA anubhava karAte haiM athavA thoDe janmoMmeM muktigAmI kitanIka pavitra vyaktioMke upadezase bhI kitanA hI sudhArA ho jAtA hai. Izvarako satyAnAzIkA vyApAra karanekI kucha jarurata nahIM rahatI hai, matalaba ve loga jisa prakArase avatAra mAnate haiM ve siddha nahIM ho sakate haiM, aba itane vicA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 18 ) rake bAda paramAtmAkI khAsa pahicAnake liye kucha vicAra kiyA jAtA hai, dhyAnase suno- . ... " dUSaNebhyo vinirmukto-aSTAdazebhyo bhaveddhi yaH / .. prAtihAryASTakairyuktaH paramAtmA sa ucyate // 1 // " jo aSTAdaza dUSaNase rahita aura aSTaprAtihArya sahita ho so paramAtmA kahA jAtA hai, yaha lakSaNa prathama naMbarake tIrthakara prabhumeM sAmila hosakatA hai paraMtu asala to aSTAdaza dUSaNase rahita itanA kahe to bhI kArya cala jAtA hai aura sAmAnya kevalIkA bhI isa lakSaNase grahaNa ho jAtA hai, tathA siddha pada bhI liyA jA sakatA hai paraMtu tIrthakaraprabhu sabake vizeSa upakArI honese unake Azrita paramAtmAkA lakSaNa batAyA gayA. zrAvaka-gurudeva ! ve aSTAdaza dUSaNa konase haiM, isa viSayameM jarA vistArase vivecana sunAkara upakRta kareM. sUrIzvara-mahAzaya ! suniye ! isake bAremeM do zloka isa taraha Ate haiM " antarAyA daanlaabh-viiybhogopbhoggaaH| hAso ratyaratI bhIti-rjugupsA zoka eva ca // 1 // kAmo mithyAtvamajJAnaM, nidrA cAghiratistathA / rAgo dveSazca no doSA-steSAmaSTAdazApyamI // 2 // " 1-dAnAMtarAya nAmakA dUSaNa jinameM na ho athAt dAna cAhe itanA de sake paraMtu jaise koI koI AdamIke dilameM dAna denakA irAdA hotA hai paraMtu Apa karake udayase nahIM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ de sakatA, isa aMtarAyakA nAma dAnAMtarAya hai, so bhagavAnmeM na honA cAhiye. .. 2-dUsarA lAbhAMtarAya jisameM na ho arthAt kisI padA. theko cAhe aura na mile, isako lAbhAMtarAya kahate haiM, jaise rAmacaMdrajI sItAjIko cAhate the, darakhtoMse bhI pUchate rahe, hAya ! mevI sItA kahIM ?, usa vakhta unameM lAbhAMtarAya thA, vasa, jisameM yaha dUSaNa ho vaha paramAtmA nahIM ho sakatA hai, aise hI jisameM___3-tIsarA vIryAtarAya nAmakA dUSaNa ho vaha prabhu nahIM, kyoM ki vaha. anaMtazaktivAlA honA cAhiye, koI kArya usakI zaktike bahAra nahIM hotA magara kadApi anucita mArgameM zaktiko nahIM lagA sakate, aise hI 4-cothA dUSaNa bhogakA aMtarAya aura 5-pAMcavA upabhogakA aMtarAya bhI jinameM na hove, jo ki ve paramAtmA bhogopabhogakI vizeSa sAmagrIse dUra rahate haiM magara inako kisI bhI bhoga ( ekavAra bhogameM lene lAyaka vastu khAdya padArtha aura puSpa vagerA ) kA aMtarAya nahIM hotA, jisa vastukI icchA ho mila sakatI hai. aise hI koI bhI upabhoga ( vAraMvAra bhogane lAyaka cIjeM, jaise AbhUSaNa vastra makAnAdi eka rojake bhogase nahIM bigaDate magara vAraMvAra bhoge jAte haiM ) kA aMtarAya bhI nahIM hotA hai. zrAvaka-sAhiba ! prabhu sarva padArthoMkA tyAgI hai, mAtra acitta padArtha, so bhI kSudhA vedanIya samAneke liye hI jaba Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) taka deha rahe grahaNa karate haiM, to hai aisA kaise kaha sakate haiM ? phira unakA aMtarAya TUTA sUrazvira-- bhAI ! aisI bAta hai ki prabhu cAhe sarva vastukA tyAga kara deve, isase unako aMtarAya hai aisA nahIM kahA jA sakatA, jaise kisI dhanADhyake vahAM saba vastueM taiyyAra haiM magara vairAgyase usane gharakI bahutasI vastuoMkA tyAga kiyA haiM to kyA dhanADhyako una vastuoM kA bhogAMtarAya hai aisA kaha sakate haiM ?, kadApi nahIM, aise hI tIrthaMkara prabhu ke viSaya meM samajhane kA hai. 6 - chaThThA hAsya nAmakA dUSaNa jisameM ho vaha paramAtmA nahIM ho sakatA hai, kAraNa ki hA~sI kisI apUrva vastuke dekhane se yA sunane se hotI hai, so to paramAtmA trikAlajJa honese kisI bhI navIna vastukA anubhava nahIM karate, to phira hA~sI kaise ho sakatI hai ?, aura prabhumeM hAsya mohanIyake kSaya hone se bhI chaThThA dUSaNa nahIM ho sakatA hai, jisameM yaha chaTThA dUSaNa ho, use paramAtmA nahIM jAnanA. 7 - sAtavA dUSaNa rati [ khuzI] hai, kisI padArthake lAbha se jaise gRhasthoM ko hotI hai so paramAtmAmeM nahI hotI hai, aura 8- arati nAma dilagIrIkA hai, jaise nukasAna hojAnese logoMko hotI hai so bhI paramAtmAmeM na honA cAhiye, kyoM ki yaha bhI eka baDA dUSaNa hai, paramAtmA ke dhyAna karanevAle yogiyoM ko bhI sukhadukhameM samAna rahate hue dekhate haiM to phira paramAtmA kisI vastuke nukasAnase dilagIra kaise ho sakatA hai ?, aura jisane apanI khoke viyoga meM yA kisIke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ (21) maraNameM hRdaya sphoTa rudana kiyA ho; use usa samaya paramAtmA kahanevAloMko buddhimAna kaise kaha sakate haiM ? / 9- nA~vA dUSaNa bhaya nAmakA hai so bhI paramAtmAmeM na honA cAhiye, jo kisIse bhI bhayabhrAMta hokara bhAgatA hai vo kisI tarahase paramAtmA nahIM ho sakatA, jaise vRkAsurase mahAdevajI bhAge the, jo svayaM bhayase dauDa bhAga karatA hai vaha hameM kisa taraha chUDA sakatA hai ?, agara mAna liyA jAya ki yat kiMcit duniyAI sahArA de bhI sake to bhI vaha paramAtmA to hohI nahIM sakatA, jo dUsarese DaratA huA bhAgA phire. 10 jugupsA nAma ghRNA-napharatakA hai so bhI prabhumeM nahIM hotA, napharata kisI gaMdI coja ke dekhanese hotI hai, so vastu svarUpake akhila paryAyoM ko jAnanevAlemeM nahIM hotI aura jo honA mAna liyA jAya to vo mahAduHkhI ho jAve, kAraNa ki jaise apaneko kisI vastuko dekhakara napharata hoto hai to apana mu~ha phirA lete haiM aura ThIka ho jAtA hai, magara paramAtmA sarvajJa honese sarvakAla sarvavastuoMko dekhate haiM, vo kahAM muha phirAyeMge ? matalaba, kahIM bhI nahI phirA sakate, batAlAiye ?, phira napharata ho to kitane duHkhI ho jAve vAste unameM yaha bhI dUSaNa nahIM hotA. 11-vA dUSaNa zoka, sobhI paramAtmAmeM nahI hotA, magara kisI zAstrameM avatArameM zoka honA sAbita ho to samajha lenA ki vaha prabhu svarupa avatAra nahIM, sAmAnya jIva hai. 12- kAma yAni viSaya vAsanA, yaha bhI prabhu dazAmeM nahIM hotA agara hai to vaha sAmAnyajIva hai, aise mAnanA cAhiye www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) 13-vA mithyAtva (ulaTI zraddhAna) bhI baDA jabaradasta dUSaNa hai so bhI prabhumeM nahIM hotA. 14-ajJAna nAmaka doSa bhI nahIM hotA haiM, tathA 15-nidrAkA honA bhI unameM nahIM hai agara ho to vaha prabhu nahIM, kAraNake sote hue jIva bilakUla acetanasI dazA bhogate haiM aura prabhu to sarvadA sarvajJa hai unheM nidrA hohI kaise sakatI hai, dUsarA kAraNa darzanAvaraNIyakamase nidrA AtI hai aura vaha karmakSaya kare bAda hI kevalI bhagavAn banate haiM to phira unameM kAraNake abhAvase kArya kaise ho sakatA hai ? 16-vA dUSaNa avirati yAni kisI bhI vastukA parityAga na ho usakA nAma avirati hai so bhI paramAtmAmeM nahIM hotA. 17-cA dUSaNa rAga hai aura 18-vA dUSaNa dveSa, e donoM bhI paramAtmAmeM na hone cAhiye.jisameM ye aThAraha dUSaNa na hove vaha paramAtmA ho sakatA hai, mukhyatayA jisameM rAga aura dveSa na hove unameM ye aThAra. hameMse eka bhI dUSaNa nahIM hotA yaha aTala siddhAMta hai, mAtra logoMko spaSTatayA samajAneke liye aThAraha khole gaye, isase haraeka bhAvika manuSyako parikSA pUrvaka jisa prabhukA svarUpa rAga aura dveSa rahita ho usakA bhajana karanA cAhiye, kyoM ki aise vItarAgI prabhuke dhyAnase AtmA vItarAga ho sakatA hai, na ki rAga dveSase bhare hue ke dhyAnase, daridrakI sevAse Izvara nahIM bana sakate haiM, IzvarakI sevAse hI Izvara hote haiM aise www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ (23 ) ho jhagaDekhora hiMsaka mAMsAhAri durAcAro kAmI krodhI ko Izvara mAna kara bhajana karanese kabhI kalyANa nahIM ho sakatA hai aura aSTAdaza dUSaNa rahita paramAtmAke dhyAnase turata hI mukti mila sakatI hai, isa liye zuddha paramAtmAkA hI dhyAna karanA cAhiye, aba niSpakSa vicAraka ke dilameM yaha svAbhAvika hI vicAra A sakatA hai ki jagatkI mAyA mohase tapta hue hamako usa parama pavitra rAga dveSa rahita paramAtmAkA dhyAnarUpa amRta ho parama zItala banA sakatA hai, paraMtu isakI pahacAna hama kaise kara sakate hai ki hIMdu avatAra vItarAgI hai yA jainAvatAra 1, to unako nIcake zloka aura usake arthakI tarapha dhyAna denese spaSTatayA mAlUma ho jAyagA ki kaunase avatAra rAga sahita haiM aura kauna kauna rAga rahita haiM,___ " pratyakSato na bhagavAn RSabho na viSNurAlokyate na ca haro na hiraNyagarbhaH / teSAM svarUpaguNamAgamasamprabhAvAt / jJAtvA vicArayata ko'tra parApavAdaH? // 1 // " bhAvArtha-pratyakSase jainiyoMke deva zrIRSabhadevasvAmI aba manuSya lokameM maujUda nahIM honese nahIM dekhe jAte, aise hI... vaiSNavoMke iSTadeva viSNujI bhI dRSTigocara nahIM hote, zaivake iSTa zivajI tathA brahmAjI bhI pratyakSa dekhanemeM nahIM Ate to kaise jAnA jAve ki kauna rAga dveSavAle hue aura kauna rAga dveSase rahita hue?, to isake uttaramai samajhanA ki una upara kahe hue nAmavAloMkI mUrtiyoM se mAlUma kara sakate hoM ki kauna kauna rAgadveSa rahita haiM au kauna kauna sahita haiM ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) jisako mUrti strI sahita ho to sApha jAhira ho sakatA hai| ki ye mUrtivAle deva pUre rAgI the aura kAma vikAroMse duHkhI the, nahIM to strIkI kyA jarurata ?, jo jaisA ho usakI mUrti bhI vaisI hI hotI hai, isa niyamase ve jIte strI sahita hI jIvana gujAranevAle the, magara jIvanameM strIkA saMga choDA nahIM thA, yahI kAraNa hai ki unakI mUrti bhI strI sahita banAi gai hai, aise ho jisa devakI mUrtike hAthameM zastra ho vaha dveSo hai, anyathA zastra pakaDanekI kyA jarUrata?, agara duSToMko mAraneke liye zastra pakDe haiM to kyA unake mAre vigere unakA sudhArA nahIM ho sakatA hai ?, zastrase kArya karanA asamartha nirdaya aura lobhIkA kAma hai, paramAtmAmeM ye bAteM hohI nahIM sakatI to phira zastrakI kyA jarurata?, aura una logoMke hisAbase to vaha buddhiko hI badala deve to kyA umadA ki aise karake kAma hI na karane par3eM, basa, siddha huA ki jisadevakI mUrtieM strI yA zastra sahita ho ve rAgI dveSI deva haiM apanA kalyANa nahIM kara sakate, jisa devakI zAMta parama vItarAgasvarUpa mUrti ho vahI deva rAga dveSa mukta hai, aisA mAnakara unahIkeM caraNoMkI sevA karanese bhavodadhi pAra ho sakate haiM, paraMtu jahAM para prathamase hI dveSIyoMne aisI vAsanA biThAdI ho ki-" hastinA tADyamAno'pi, na gacchejjainamandim ,"--bhale hAthI jAnase mAra DAle to mara jAnA magara bacaneke liye jainamaMdirameM nahIM ghUsanA, vahAM zAMta vItarAgaiprabhukI mUrti kaise Asanase virAjamAna hokara paramazAMta svarUpase bhaktoMko kaisI apUrva zAMti de rahI hai yaha dekhane kAhI samaya kaise mila sake ?, astu, aba vo kaTAkaTIkA samaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ (25) nahIM rahA hai, cAroMvarNa prAyaH samajhane lago haiM ki jisakA yukti yukta vacana ho usIkA vacana grahaNa karanA cAhiye, aise samayameM yaha viSaya upakAraka ho sakatA hai, jaise prabhukI mUrtioMse kaunase deva vItarAga haiM?, isa viSayakA khayAla ho sakatA hai, aise hI zAstroke tapAsa karanese bhI jinake jIvanacaritra ati svaccha, kAmAdi ceSTA zUnya, vaira virodhase rahita, aura AtmadhyAnamaya hoM vehI zuddhadeva ho sakate haiM aura jinhoMne kAma ceSTAko hI sAra mAnA klezamaya jIvana banAyA, aura koI kisIkI svIke piche doDA, kisIkA kisIko dekhakara vIrya skhalita ho gayA, aise apavitra vartana jisa devake viSayameM zAstroMmeM pratyakSa likhe hoM ve kudeva haiM, jahA~ aisA svataH vicAra ho sakatA hai tyahA~ niMdAkI kyA bAta huI ?, aise niSpakSa tatvakA vicAra karegA vaha kalyANa ke rAsteko hA~sila kara sakatA hai, paraMtu itanA bhAgya honA cAhiye, dekho jinezvara devake caritra varNanake vAste, ' kalpasUtra' * triSaSTi zalAkA puruSacaritra' kaise parama pavitra jIvana caritra haiM ? inakI jIvana ghaTanAmeM vaidika avatAra kI taraha kahIM bhI rAga aura dveSakI ceSTA yA kAmIpanekA vartAva nahIM najara AtA agara niSpakSa bhAvase vicAra karate haiM to devatva inameM hI siddha hotA hai aura inameM hI sarvajJatA sAbita hotI hai, isa liye inakA kathana kiyA huA dharma hI prANIko grahaNa karane lAyaka hai, isa dharmakI prAptike liye satata prayatna karanA cAhiye, kyoM ki isa cAragatirUpa saMsArameM mahApuNyake udayase yaha manuSyajanma prApta huA hai to ise hA~sala kara dharmakI prAptise saphala karanA cAhiye, duniyAmeM aneka prapaMcI janoMne dharmakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) svarUpa aisA bigADa diyA hai ki jisakA hado hisAba nahIM, manuSyako ucita hai kidharmakI khUba parIkSA karake grahaNa kareM, jisa matameM deva guru aura dharma ye tInoM tattva aise pavitra hoM ki jinameM kisI tarahakA dUSaNa na ho, usI matako grahaNa karanA cAhiye, prathama devatattva hai isa para vicAra kiyA gayA aura batAyA gayA ki paramazuddha tIrthakara prabhu hai, aura nahIM hai, isa bAtako jatalAnake liye anyadharmAvalaMbiyoMko jainAvatAroMke jIvana caritra paDhaneko dene cAhiye ve una caritroMko paDha kara aura apane devoMkA svarUpaseM mukAbalA kara agara pakSapAta rahita hoMge to turata mArga para A jAyeMge aura zuddha arhan jinadevakehI upAsaka bana jAyeMge. zrAvaka-kyA arhana devake sivAya dUsare deva rAga dveSa rahita nahIM hai?, jisase Apa eka jinadevakA hI sevana karanA pharamAte haiM. sUrIzvarajI-hA~ aisA hI hai, dekho prathama tuma paurANika devatAoMkI lIlA, agara madhyastha bhAvase koI bhI vicAregA to sApha taura para kabUla karanA paDegA ki ve vaidika avatAra unake purANoMsehI kaise rAga dveSase bhare hue siddha hote haiM, yaha lekha kisIke dila duHkhAneke liye nahIM likhA jAtA, sirapha isI garajase yaha lekha likhA jAtA hai ki koI bhI jIva kudevake svarUpako samajhakara sudevake svarUpako samajha le to phira isako isa asAra saMsArameM bhaTakanA nA paDe aura samyaktvaratnakI prApti dvArA usakA anAdi mithyAtva dAridraca dUra ho jAve, manuSya hokara bhI mithyAtvasevanase Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ (27) anaMtakAlataka naraka nigodameM rulate haiM so unakA yaha duHkha miTa jAveM, manuSyoMko vicAra karanA cAhiye ki do paisAkA maTakA lenA hotA hai tobhI kaisA Thakora Thakora kara lete haiM, to dharmakA vicAra kyoM na karanA cAhiye ?, bajArameM jAkara vastukI kharIda karanI hotI hai to aneka dukAnoMkI mulAkAta lekara jisa dukAnapara acchAmAla hotA hai, usIse kharIda kI jAtI hai, isItaraha buddhimAnoMko ucita hai ki jisamatameM zuddhadeva zuddhaguru aura zuddhadharmakI prApti ho usI matama dAkhila hokara zuddha tIna tattvarUpa suMdara mAla grahaNaM karanA cAhiye ki jisakI prAptise anaMtasukha milate haiM, yAda rakhanA cAhiye ki "-tAtasya kUpo'yamitibruvANAH kSAraM jalaM kA. puruSAH pibanti "..--arthAt-kAyara puruSoM yaha mere bApakA kuMA hai aise kahate hue usakA khArA pAnI bhI pIlete haiM, magara pADozameM rahA huA mIThA pAnIke kuMekA upayoga nahIM karate," jaba taka yaha bAta pakaDI hui hai taba taka AdamI kabhI sacce tattva prApta nahIM kara sakatA magara 'jo acchA so merA'kI nItiko svIkAra karake merA so sacceke svabhAvako jalAMjalI dedetA hai vohI paramasatyamArgaka pAsakatA hai, dekhiye prathama hiMdu-vaidika avatAroMkI mUrtiyAM hI una avatAroMkI rAga dveSamaya pravRttiko sAbita karatI haiM kisIke pAsa strI khaMDI hai to kisIne dhanuSyabANa liyA huA hai to kisIne gadA uThAi hai, kyA isase rAga dveSakI pravRttivAlA jIvana siddha nahIM hotA hai?, kahanA hI hogA ki avazya, kyoMki strIko pAsa rakhanA kAmIkA kAma hai aura kAmI mahArAgI hotA hai, aise hi zastroMko dveSI hI dhAraNa kara sakatA hai kyoM ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) dveSa sivAya kisIpara zastra nahIM calAyA jAtA, jina devokI mUrtieM aisI hoM deva bhI aise hI hue haiM, varanA dekho jinezvara prabhu parama zAMta rAga dveSa rahita hue haiM, to unakI mUrtieM bhI aisI hI zAMta banAi gaI haiM, aise hI dUsarA tattva guru hai, so guru pUrNa tyAgI mahAvratadhArIko kabulanA cAhiye naki gharabArI ghoDAgADI moTara aura relave meM sera karanevAle, paise. rakhane tathA strIke saMgakaranevAle aura lobhase bhare hue guru kadApi kalyANa nahIM kara sakate haiM, dekho guruke viSayameM kyA likhA huA hai ?, " avadyamukta pathi yaH pravartate, nivartayatyanyajanaM yaH nispRhaH / __sa eva sevyaH svahitaiSiNA guruH, svayaM tarastArayituM kSamaH param // 1 // " . matalaba ki-jo nispRha guru avadya-pApamukta mArgameM calatA hai aura anyajanoMko pApamArgase haTAtA hai, apane hitakI cAhanAvAle puruSako aise hI gurukI sevA karanI cAhiye jo svayaM taratA huA auroMko tAratA hai. isa zlokase yaha bAta avazya dhyAnameM lenekI hai ki jo guru parigraha viSaya vikAra aura krodhAdise bhare hue haiM, ve apanA kalyANa kabhI nahIM kara sakate haiM, jaba guru bhI gharabArI aura celA bhI gharavArI to guru aura celemeM pharaka kyA huA?, dekho- jaina guru jamIna para sote haiM, paidala calate haiM, phala phUla Adi saba vanaspatike jIvoMko bhI abhayadAna diyA hai, kisIkA upayoga nahIM karate, atara Adi padArthakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ (29) leza bhI upayoga nahIM lete, paisA aura strIse haradama paraheja karate haiM, aura kahIM eka jagaha para DerA bAMdhakara nahIM rahate, kisI bhI jIvakI hiMsA na ho isa vAste svayaM rasoi bhI nahIM banAte, bhikSAvRttise aisA bhojana lete haiM ki jisameM unakA nimitta na ho, aise guruko gurubuddhise mAnanevAlA tyAgake anumodanase apanA bhalA kara sakate haiM na ki bhogI oMkA upAsaka, aise vicAroMse tyAgI guruoMkI sevA karanI cAhiye, aise hI dayAmaya dharmakA parIkSA pUrvaka svIkAra karanA cAhiye, dayAmaya jaina dharma hI hai, anya dharmoM meM kitaneka kurabAnI dvArA mahAhisAkA karanA ise dharma kahate haiM, to kitaneka yajJase hiMsaka kArya karanekoM dharmamAnate haiM, aise hiMsAtmaka dhA~ko choDakara dayAmaya jena dharmakA svIkAra karanA cAhiye ki jisase yaha AtmA janma maraNake cakrase chUTa jAve, devaguru dharmakA svarUpa vaidika saMpradAya vAlomeM kaisA bigaDA huA hai aura unake dharmazAstra kisa tarahake kalpita vicAroMse bhare paDe haiM, isa viSayakA svarUpa unake hI zAsroMke ullekhase dikhAyA jAtA hai, gaurase dekho, magara yaha khayAla jarura karanA ki mereko jarA bhI unase yA unake zAstrase dveSa nahIM hai, mAtra unameMse madhyastha prakRtivAle kitaka prANI mere isa lekhase kumArgako chor3akara sumArgapara ArUr3ha ho yA anumodanase apane liye janmAMtarameM bodhibIjakI sulabhatA kare aura tumhAre logoMko zraddhA satya dharmapara hai isase vizeSa udipta ho basa yahI kAraNa hai, lo aba vakhta bahuta ho gayA hai isa liye Aja isa viSayako yahAMhI rakhatA hUM, jJAnIdRSTa bhAva hogA to purANoMkA uddeza kalaroja sunAyA jAyagA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya - - divasa. sare dina sUrIzvarajI mahArAja pratikramaNAdi apane dhArmika kAryoM se phAriga hokara jinezvara prabhu ke darzana kara apane Asana para virAjamAna ho cUke haiM, usa vakhta vaha bhavya zrAvaka hAtha joDakara madhura svara se icchAmike pAThase vandana kara sUrIzvarajI mahArAja se sADetIna hAtha dUra baiTha gayA, aura sUrIzvarajI mahArAjane apanI madhuradhvanise pustaka sunAnA zuru kiyA. ho du AjakA bayAna purANoM ke viSayameM zuru honevAlA hai isa viSayakA jikara to sUrIzvarajIne prathama divasake vyAkhyAna meM hI kara diyAthA, so bAta to isa lekha ke paDhanevAle acchI tarahase jAnate hI haiM, basa aba usI karArake mutAbika sUrIzvarajI mahArAjane pharamAyA ki zraddhAlu zrAvakavarya ! purANoMko dekhate haiM to prathamahI yaha mAlUma ho jAtA hai ki ye alpajJoMke kathana haiM kAraNa ki paraspara baDe hI virodha najara Ate haiM, zivapurANavAle zivapurANakA mAhAtmya gAte haiM to viSNupurANavAlA viSNupurANakA, itane se hI zAMta nahI hote haiM to Age bar3hakara zivapurANa; zivapurANa ke zivAya bAkIke tamAma purANako bhramazAstra kahatA hai, dekho zivapurANa mAhAtmya prathama adhyAyakA prathama patra -- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 31) " pumAnajJAnatastAvad-bhramate'smin bhave mune / yAvat karNagataM nAsti, purANaM zaivamuttamam // 36 // kiM zrutairbahubhizzAstraiH, purANaizca bhramAvahaiH / zaivaM purANamekaM hi, muktidAnena garjati // 37 // azvamedhasahasrANi, vAjapeyazatAni ca / kalAM zivapuraNasya, nAInti khalu SoDazIm // 38 // tAvat sa procyate pApI, paapkRnmunisttm!| yAvacchivapurANaM hi, na zRNoti subhktitH||40|| gaMgAdyAH puNyanadyazca, saptapuryoM gayA tathA / etacchivapurANasya, samatAM yAnti na kvacit // 41 // vedetihAsazAstreSu, paraM zreyaskara mahat / zaivaM purANaM vijJeyaM, sarvathA hi mumukSubhiH / / 49 // " bhAvArtha-jaba taka uttama zivapurANa kAnameM nahIM paDA vahAM taka ajJAna bhAvase bhava, bhaTakanA hotA hai / / 37 // zaivapurANa muktipradAna karake garjArava kara rahA hai vahAM dUsare bhramako vahana karanevAle purANoMse kyA matalaba ? // 68 / / hajAroM azvamedha aura saiMkaDo vAjapeya zivapurANakI solahavI kalAko bhI nahIM prApta hosakate haiM / / 39 // zivapurANako bhakti bhAvase nahIM sunatA vahAMtaka pApa karate haiM, gaMgAnadI saptapurI aura gayA zivapurANake samAna nahIM ho sakate haiM // 41 // veda itihAsa aura zAstroMmeM parama kalyANa karanevAlA zAstra muktikI kAmanAvAloMne zivapurANako hI jAnanA cAhiye // 49 // dekhiye, zivapurANakI kitanI tAripha kI hai ?, agara AgropAMta zivapurANakA manana dhyAnapUrvaka madhyastha bhAvase Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 32 ) kiyA jAya to sApha mAlUma ho jAyagA ki isameM aisI tArIpha ko koI bAta nahIM hai, dekhiye zivapurANa mAhAtmya adhyAya dvitIyake dUsare patra meM devarAja nAmakA mahApApI brAhmaNakA bayAna hai, jisane cAroM hI jAtike aneka manuSyoMko mAra kara unakA dhana hara liyA aura apane mAtA pitA tathA strIko bhI jAna se mAra kara unase bhI dhana chIna liyA, abhakSya bhakSaNa tathA madirApAna karane lagA, vezyA ke sAtha eka pAtrameM bhojana karanese bhI paraheja nahIM karatAthA, vaha pApo devarAja daivayoga se pratiSThAnapura meM gayA, vahAM para sAdhu puruSoMkara sahita eka zivAlaya dekhA, usameM kayAma - mukAma kiyA, vaipara zivakathA hamezaha sunatA rahA, eka dina jabaradasta jvarane use satAyA, aura vaha mara gayA, bAda meM yamadUta bAMdha kara yamapurImeM le gaye, usI vakhta zivajI kA gaNa zivalokase yamapurImeM jAkara useM chor3Akara zivapurImeM le gaye, isa viSaya meM nIce likhe hue zloka Ate haiM, suno " " dhanyA zivapurANasya, kathA paramapAvanI | yasyAH zravaNamAtreNa, pApIyAnapi muktibhAg // 37 // sadAziva mahAsthAna - paraM dhAma paraMpadaM / yadAhurvedavidvAMsaH, sarvalokopari sthitam // 38 // brAhmaNAH kSatriyA vaizyAH zUdrA anye'pi prANinaH / hiMsitA dhanalobhena, bahavo yena pApinA mAtRpitRbandhUn hantA, vezyAgAmI ca madyapaH / devarAjo dvijastatra gatvA mukto'bhavat kSaNAt // 40 // " ityAdi atyanta mahimA gAI hai, paraMtu hamArI samajhameM to yahI AtA hai ki zivapurANake sunanese ghora pApoMse // 39 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ (33) chUTa kara muktikI prApti honI sarvathA asatya hai, kAraNa ki zivapurANa tathA anyapurANoMse sApha jAhira ho jAtA hai ki zivajImeM mahAtmApanekA lakSaNa bilakUla nahIM thA, to phira niratizaya sAmAnya jIvoMke karttavyase bhI patita kartavya karanevAle zivakI kathA zravaNase kyA lAbha ?, basa sAvita huA ki yaha vyartha hI mahimAkA gAna kiyA gayA hai. zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 32 vA tathA 33 vA dekho, usameM gaNezakI utpattike vAremeM aise likhA hai ki pArvatIjIne apane hAthoMke mailase putra banAyA, aura daravAje para paheradArake ThikAne usako biThA kara snAna karane lagI, usI samaya mahAdevajI Aye aura bhItara jAne lage taba usa dvArapAla laDakene rokA jaba mahAdevajI gussemeM Akara balAtkArase bhItara ghUsane lage, taba usa laDakene mahAdevajIko mArA, basa kaha nA hI kyA thA, turata mahezvarane apane gaNako hukama kiyA ki isase laDo, mAlikake hukamako mAnakara gaNa laDane lagA, magara usa laDakene unake bhI daMta khaTTe kiye, ve ghabarAkara bhAge, mahAdeva jIne usako sateja karaneko, svayaM unakA sAtha kiyA aura laDAi zuru kI, magara kyA tAkAda ? laDakeko haTA sake, sagaNa mahAdevajIkA burA hAla ho gayA, taba brahmA viSNu aura iMdra vagairA devatA mahAdevajIkI madadameM utareM, magara kisIkI peza nahIM calI, ye saba dekhate hI rahagaye aura usa laDakene parigha mArakara mahAdevajIkI kamara toDa DAlI, aura pAMca hAtha bhI toDa DAle, matalaba usa laDakene sabako harA diyA, taba viSNu kahane lage ki chala kiye vigaira yaha nahIM mArA jAyagA, Akhara mahAdevajIne usakA zira nizabase Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ kATa DAlA, ityAdi bayAna hai, isa pUrvokta bayAnase siddha huA ki zivajI ajJAnI the, jJAnI hote to svayameva jAna lete ki yaha dvArapAla balavAn hai, nAhakameM kyoM mere gaNakA isake sAtha yuddha karA kara nAza karatA hU~ ?, aura maiM bhI isa ke sAtha yuddha karake apanI kammara tathA hAtha tuDavAtA hUM ?, aura mahAdevajIne usa laDakekA zira kATa DAlA isase siddha huA ki laDAimeM dUsareMkI hiMsA bhI karate the, aise ajJAnI aura hiMsakakI kathA sunanase pApIoMkA pApa kaise dUra ho sakatA hai. 1. ' tathA zivapurANa jJAnasaMhitA 13 veM tathA 14 veM adhyAyameM bayAna hai ki mahAdevajI kapaTa karake apane rUpakA gopana karake pArvatI jahAM para tapa kara rahI thI vahAM para jaTIla vRddhakA rUpa banA kara gae taba pArvatIne usakA RSi mahAtmA samaja kara pUjana kiyA, bAda kapaTaseM jaTIlarUpadhArI zivajIne pArvatIseM prazna kiyA ki tuM kisa prayojanake liye aisI tapazcaryA karatI hai, taba sakhIke mukhase uttara dilAyA ki mahAdevako pati banAneke khAtira tapasyA karatI hai, phira jaTIlane kahA ki sakhIne yaha bAta satya kahI hai yA hA~sIse kahI hai ? aisA pArvatIse prazna kiyA-ityAdi bayAna hai, agara mahAdevajI mahAtmA hote to kapaTase jaTIlakA rUpa dhArake prazna kyoM karate ?, agara kahA jAya ki usakI-pArvatIkI parIkSA karaneke vAste kapaTase jaTIlakA rUpa dhArake gaye the, aise kahanese to saMpUrNa ajJAnI siddha hue, kyoM ki jo saMpUrNa jJAnI hotA hai so sabake manakI bAteM apane sthAna para Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 35 ) baiThA huA hI jAna letA hai, isa liye siddha huA ki mahAdevajI mahAtmA bhI nahIM the aura jJAnI bhI nahIM the, kiMtu dhUrta aura alpajJa the. zivapurANa jJAna saMhitA adhyAya 16-17 aura 18 veM ko dekho mahAdevajI janeta - jAna lekara pArvatIko vyAhaneke vAste cale, usa vakhta apane zarIrako aisA kadrUpa banAyA ki jisako dekhakara pArvatIkI mAtAko mahA duHkha huA aura usakI aisI burI hAlata hui hai ki jisakA hado hisAba nahIM, isa viSayakA pUrA patA ina adhyAyoM ko bAMcanevAlA yA sunanevAlA hI lagA sakatA hai, bhalA ! aisA rUpa dhArake pArvatIkI mAtAko duHkha denese zivajIke hAthameM kyA AyA ?, vinA prayojana kisIko duHkha denevAlA AdamI ajJAnI tathA mahA pAtakI ginA jAtA hai to kyA aisA kAma karanA mahAdevajIko lAjima thA ?. usake bAda zivajIkA aura pArvatIkA vivAha hone lagA usa vakhta pArvatIke pA~vake aMguThekA rUpa dekhakara brahmAjI aise kAmake vazIbhUta hue ki unakA vIrya vahAM hI nikala par3A aura usa vIryase aTThAsI hajAra RSi paidA hue, isa dRzya- naz2ArA ko dekhakara mahAdevajIko krodha utpanna huA, ityAdi bayAna ke paDhanese buddhimAnoMko hA~sI Aye bagaira nahIM rahatI. zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 12 vA vAMco - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 36 ) jisameM bayAna hai ki dAruvanameM zivajIke bhakta brAhmaNaloga zivajIke dhyAnameM parAyaNa rahate the, eka dina ve brAhmaNaloga samidAdi- lakaDI Adi lene vAste vanameM gaye the, pichese usa dAru vanameM jahAM brahmaNa RSiyoMkI strIeM rahatI thIM vahAM mahAdevajI nagna ho kara hAthameM liMga pakaDa kara ati tejasvI rUpa banA kara kaTAkSase una strIyoMka manoMko mohita karate hue Aye, una strIyoMmeMse koI strI to kAmake vazIbhUta hokara zivajIko AliMgana karatI huI, to koI hAtha pakaDakara hasane lagI, usa samaya para brAhmaNa bhI vahAM A gaye, aura usa kuceSTAko dekhakara unhoMko vaDA bhArI krodha caDA aura zApa diyA ki terA liMga TUTa kara pRthvI para paDo, usI vakhta liMga TUTa kara jamIna para gira paDA ityAdi vayAna hai, vAMco nIceke zloka,* " dAru nAma vanaM zreSTha, tatrAsaRSisattamAH / zivabhaktAH sadA nityaM, zivadhyAnaparAyaNAH // 6 // trikAlaM zivapUjAM ca, kurvanti sma nirantaram / . . . stotrairnAnAvidhairdevaM, mantrairvA RSisattamAH // 7 // evaM sevAM prakurvanto, dhyAnamArgaparAyaNAH / te kadAcidvane yAtAH, samidAharaNAya ca // 8 // etasminnantare sAkSA-cchaMkaro nIlalohitaH / virUpaM ca samAsthAya, parIkSArtha samAgataH digambaro'titejasvI, bhUtibhUSaNabhUSitaH / ceSTAM caiva kaTAkSaM ca, haste liMgaM ca dhArayan / / 10 / / manAMsi mohayan strINA-mAjagAma haraH svayam / taM dRSTvA RSipatnyastAH, paraM trAsamupAganAH // 11 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 37) vihalA vismitAzcaiva, samAjagmustathA punaH / AliliGgustadA cAnyAH, karaM dhRtvA tathA'parAH // 12 // parasparaM tu saMharSAda, gataM caiva dvijanmanAm / . etasminneva samaye, RSivaryAH samAgaman // 13 // viruddhaM vRttakaM dRSTvA, duHkhitAH krodhamUJchitAH / tadA te duHkhasaMprAptAH, ko'yaM ko'yaM tathA'bruvan // 14 // yadA ca noktavAn kiJcit, tadA te paramarSayaH / UcustaM puruSaM te vai, viruddhaM kriyate tvayA // 15 // tadIyaM caiva liGgaM ca, paMtatAM pRthivItale / ityukta tu tadA taistu, liGgaM ca patitaM kSaNAt // 16 // " ityAdi ullekha paDhanese buddhimAnoMko mAlUma hojAyagA ki zivajI kaise mahAtmA the, aura zivapurANa ke sunanese jIvoMkA kalyANa ho sakatA hai yA akalyANa 1. zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 50 ve meM banArasI nagarIkA ati mahAtmya likhA hai, usameMse kucha yahAM likhate haiM, mahAdevajI apanI aurata pArvatIjIse kahate hai ki yaha vArANasI merA sadA guptatamakSetra hai, yaha saMpUrNa prANIyoMkI muktikA sadA kAraNa hai 7 / 22 ve zlokaseM 25 veM zloka taka dekho pApa rahita ho yA pApa sahita jo karma baMdhanameM prApta ho kaisA bhI ho jo isatIrthameM prANoMkA tyAga karegA vaha avazya muktikA bhAgI hogA // 22 // svedaja aMDaja udbhija jarAyuj kRmi dezAdi aura pakSI sAdi, vRkSa gulmAdi, aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) manuSyAdi, isameM se koI bhI yahAM vA anyakSetra meM zarIra tyAga kare to vaha vinA hI tapa japAdi kiye mukta hotA hai ||23|| karma baMdhana meM paDA huA dehI - jIva yahAM - kAzIkSetra meM prANakA tyAga karane se mukta hojAtA hai, isameM jJAnakI aura dhyAnakI kucha apekSA nahIM // 24 // na merI na svajanoMkI yahAM apekSAkI jarurata hai jaisA kucha bhI ho kisI prakAra prANa tyAga karanese avazya mokSa ho jAtI hai isameM saMdeha nahIM // 25 // vAMco zloka " apApazca sapApo vA, karmabaMdhagato'thavA / atra cecca mRtaMHsyAcavai, mokSagAmo na saMzayaH // 22 // " svedajANDajo vApi hyudbhido'tha jarAyujaH / mRto mokSamavApnoti, atronyatra tathA kacit // 23 karmabandhagato. yo vai, dehI mokSAya kalpate / jJAnApekSA na cAtravai, dhyAnApekSA na karhicit // 20 nAmApekSA na cAtraiva, svajanAnAM tathA punaH / yathA tathA mRtaH syAccen- mokSamApnoti nizcitam // 25 // 39-40 - aura 41 vA zloka paDho baikuMThapati nArAyaNa lakSmI aura devarSioM sahita brahmA vasu aura sUrya ||39|| devarAja iMdra tathA aura bhI dUsare devatA isa sthAnameM merA vrata dhAraNa kara veM mahAtmA merI upAsanA karate haiM / / 40 / / ora bhI mahAyogI apanA vesa chipAye, mahAvrata liye, ananya mana hokara merI sadA upAsanA karate haiM // 41 // ina uparake zloka - 22-23-24 aura 25 vA ko kauna buddhimAn satya mAnegA ?, kyoM ki ina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 39 ) zlokoMmeM likhA huA hai ki vinA hI tapa japake kiye pApIkI bhI mokSa yahAM marane mAtraseMhI ho jAtI hai, tathA DAMsa macchara kIDI makoDA vRkSa valaDI AdikA bhI kAzIkSetra meM prANa chuTe to mukti ho jAtI haiM isa hI adhyAyake 39 se 41 zloka taka meM mahAdevajI apanehI mukhase apanI tAripha karate haiM ki isa kSetrameM raha kara vaikuMThapati nArAyaNa lakSmI brahmA sUrya Adi devatA tathA aura bhI mahAyogI jana ananya dhyAna hokara sadA merI upAsanA karate haiM, isa taraha se apane Apa apanI stuti karanA kyA mahAtmAko ucita hai ? isa bAta para buddhimAn svayaM vicAra kareMge. tathA isI 50 ve adhyAyakA 15 vA zloka dakho" taddarzanaM hyahaM viSNurbrahmA cApi tathA punaH / kAmayanti ca tIrthAni pAvanAyAtmanastathA / / 15 / / " 44 bahuta kahane se kyA hai ?, isa tIrtha darzanakI maiM viSNu aura brahmAjI apane pavitra honeke nimitta kAmanA karate haiM, isa zloka ke dekhane para sApha jAhira hotA hai ki zivajI viSNu tathA brahmAjI yaha tInoM hI deva apavitra the, jaba yaha tInoM hI deva apavitra haiM taba inake purANa sunanese tathA inakI pUjA karanese dUsare prANI kaise nirmala hosakate haiM ?, tathA kaise mokSako prApta kara sakate haiM ?, isI 10 veM adhyAyake 42 ve zloka meM likhA hai ki * "viSayAsaktacitto'pi tyaktadharmarurcinaraH / iha kSetre mRto yo vai, saMsAraM na punarvizet // 42 // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) viSamAsakta cittavAle aura dharmarucike tyAga karanevAle manuSya bhI jo isa kSetrameM marate haiM ve phira saMsArameM nahIM Ate // 42 // zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 52 vA meM gautamaRSikA varNana hai, jisameM bahutasI behudI bAteM likhI hai. adhyAya 53 ve meM gautamaRSike sAtha anya RSiyoMne kapaTase duSTa vartana kiyA aisA varNana hai, . zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 57 ve meM rAmacaMdrajone zivajIkA ArAdhana kiyA aisA likhA hai jisake dekhanese bhI inakI kapola kalpanAkA pUrNa patA milatA haiM, kyoM ki jaba rAmacaMdrajI khuda avatAra hai to rAvaNako jitaneke vAste zaMkarakA ArAdhana kyoM kiyA ?. zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 61 veM meM-22 tathA 23 vA zloka dekho jahA~ nRsiMhanI avatArane jisa tarahaseM hiraNyakazyapako mArA hai usa viSayakA jikara hai " utsaMge ca tathA dhRtvA, nakhaizca hRdayaM tadA / vidArya rudhiraM tasya, papau ca garnayastadA // 22 // antrANi cApi tasyaiva, kaNThe caiva vyadhArayat / mAritazca tadA tena, pazyatAM hi divaukasAm // 23 // " artha- apanI godameM rakhakara nAkhunoMse usake hRdayako vidIrNa kara usakA-hiraNyakazyapakA rudhirakA nRsiMhajIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ (41) pAna kiyA, aura baDA gArava kiyA // 22 // usako AMte nikAla kara kaMThame DAla lI, isa prakAra devatAoMke dekhate dekhate bhagavAnne use mAra DAlA // 23 // ityAdi varNana hai. ____isa uparake lekhako dekhakara buddhimAn jarUra vicAra kareMge ki paramAtmA pUrNa dayAlu honese aise nidayapanakA kAma kabhI nahIM kara sakatA, aura jo nAkhunoMse dUsarake hRdayoMko cIra kara usakA khUna pI kara garjArava karatA hai vo paramAtmA kabhI bhI nahIM ho sakatA. zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 65 tathA 66 meM varNana hai ki ____ arjuna vanameM tapasyA pUrvaka zivajIkA ArAdhana karate the, unake pAsa duryodhanakA bhejA huA 'mUka' nAmA rAkSasa mUarakA rupa dhArake Ane lagA taba arjunane usako dUrase dekhakara manameM vicAra kiyA ki yaha koI merA zatru hai aura mujhe nukasAna karaneko yahAM AtA hai, isake dekhanese merI saMpUrNa iMdriyoMmeM kaluSatA prApta hotI hai, isa vAste yaha zatru mArane yogya hai isameM saMdeha nahIM, aura mere guru vyAsajIne kaha bhI diyA hai, ki jo duHkha denevAlA hai usako avazya mAra DAlanA aura zoca-vicAra kucha na karanA, isIke nimitta maiMne Ayudha bhI dhAraNa kiye haiM aisA vicAra kara arjunajI bANa caiDAM kara taiyyAra hue, usI samaya zivajI bhI apane gaNa sahita bhilakA rupa dhAraNa kara arjunakI rakSA tathA parIkSA nimitta velaDIyAMkI kopIna bAMdha aura kezoMko bAMdhe zarIrameM zvetarekhA kiye, dhanuSya vANa dhAre aura pITha para bANoMkI tarakasa dhAraNa kiye, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 42 ) usa sthAna para Aye aura isI prakAra gaNa bhI taiyyAra ho gayA, eka hI samaya zivajI aura arjunane bANa choDA, zivajIkA bANa usa sUarakI pucchameM aura arjunajIkA bANa usake mukhameM lagA, zivajIkA bANa pucchameM hokara mukhase nikala gayA aura pRthvI meM praveza kara gayA, tathA arjunajIkA bANa usake puccha paryaMta jAkara usake najadIka hI gira gayA aura sUara to usI samaya mRtaka hokara bhUmI para gira gayA, phira zivajI bhilake hI rUpameM aise ho rUpavAle apane gaNa sahita arjunajI ke sAtha laDe. isa jikarako dekhanese buddhimAnoMke dilameM avazya vicAra AyagA ki zivajI yadi paramAtmA sarvajJa aura sarvazaktimAn hai to phira unako bhilla rupa banAnekI tathA apane gaNoMkA bhillarupa banavAkara jaldI se vahAM AnekI kyA jarUrata thI ?, aura aise hI usake pucchameM bANa mArane rUpa yaha mahA adharmakA kArya karanekI use kyA jarUrata thI ?, kyoM ki apane sthAnameM baiThe hue hI apanI zakti se usa rAkSasakI buddhiko aisI nirmala kara dete ki vo mUka nAmA rAkSasa arjunajIkA bhakta bana jAtA, jisase zivajIko aisA nirdaya kAma nahIM karanA paDatA, tathA apanI jJAnazakti se arjunakI parIkSA kara lete, bhillakA rUpa khuda dhAranese tathA gaNoMkA dharAnese tathA arjunakI sAtha laDAI karanese vizeSa phala kyA nikAlA ?, hamako to yahI mAlUma hotA hai ki ina pUrvokta kAma karanese zivajI na to paramAtmA mahAtmA aura sarvajJa the, aura na sarvazaktimAn the, vyAsa RSijAne arjunajIko kahA ki jo koi duHkha denevAlA ho usako zoca-vicAra kiye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 43 ) vigaira mAra DAlanA, aise mAraneke upadeza karanevAle vyAsajIkoM kyA kahanA cAhiye ? so phaisalA buddhimAn svayaM kara leMge. zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 69 ve meM likhA hai ki zrIkRSNane zivajIkA ArAdhana karake unako prasanna kiyA tathA prArthanA karI ki he zaMkara ! isa samaya ApakI kRpAse mere pAsa saba kucha hai paraMtu daityoMse pIDita hokara maiM ApakI zaraNa meM AyA hU~ ityAdi varNana hai. vAMco nIceke zloka - 66 " AsanairvividhairdhyAnaiH, prasannaH zaGkarastadA / uvAca kRSNaM tatraiva, triyatAM varamuttamam // 17 // tataH prasannamanasA, vAsudevo hyuvAca / sAmprataM sakalaM me'dya, prabhAvAttava zaGkara ! // 18 // daityaizva pIDitazcAhaM; - tvAmahaM zaraNaM gataH ! pUrvaizca sevitaH zambhu - brahmaNA sevyate'dhunA // 19 // " ityAdi bahuta bayAna hai. zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 70 veM meM viSNune zivajIkA ArAdhana kara ke pIr3A denevAle. daityoM ko mAraneke vAste zivajIse sudarzanacakra liyA, aisA likhA hai. viSNune aneka prakArase zivajokA pUjana kiyA, paraMtu zivajI prasanna nahIM hue taba viSNusahasra nAma se stuti karatA huA eka eka nAmase kamala caDAne lage, usa samaya zivajIne unakI parIkSAke liye jo kiyA so suniye - una saha kama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ (44) lomeMse mahAdevajIne eka kamala haraNa kara liyA, magara zivajIkI mAyA viSNune nahIM jAnI, jaba eka kamala aMtameM khuTa gayA taba viSNu bhagavAna apanA eka netra ukhADa kara caDhAne lage, yaha dekhake bhaktoMke duHkha hartA zivajI prasanna hue, aura bole ki maiM prasanna hU~, jo icchA ho so mA~go, mereko kucha bhI adeya nahIM hai, taba prasanna hokara viSNujI bole, he zaMkara ! Apa aMtaryAmI ho, hama Apake Age kyA mA~ge ?, he bhagavAn ! jagat daityoMse pIDita ho rahA hai unako sukha vidhAna kijie, he deva ! daityoMke mArane yogya koI Ayudha nahIM hai, vinA Ayudhake ve kaise mara sakate haiM ? maiM kyA karUM ?, kahA~ jAu~?, ApakI zaraNameM prApta huA hU~, aisA kaha kara asuroMse pIDita viSNu zivake nimitta namaskAra kara zivajIke sanmukha upasthita hue, viSNuke vacana sunakara zivajIne unako sudarzanacakra diyA, ityAdi varNanako dekhanese buddhimAna yaha bakhUbI samajha sakatA hai ki viSNukI aMdara paramAtmapanA tathA sarvazaktimAnapanA bilakula sAbita nahIM hotA hai, kAraNa ki jo paramAtmA ho so kisIko mAranekI icchA nahIM karate, aura jo sarva zaktimAna hotA hai usako zastrAdikakI kucha jarurata nahIM hotI, aura nAhI vaha kisIke zaraNameM jAtA hai tathApi kRSNajI gaye aura sudarzanacakrako prArthanA kI isase sarvazaktimAna siddha nahIM hote, taise hI kamalake cUrAnekA patA na laganase kRSNajI meM saMpUrNa jJAna bhI sAbita nahIM hotA tathA zivajIne ArAdhanase khuza hokara daityAko mAraneke vAste viSNuko sudarzanacakra diyA isase zivajImeM bhI paramAtmapanA sAbita nahIM hotA hai aura zivajI sarvajJa bhI nahI the, agara hote Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 45 ) to apane jJAnase hI viSNuko jAna lete parIkSA ke nimita kamala haranekI kyA jarurata thI?, ina bAtoMkA vicAra buddhimAnoMko svayaM kara lenA cAhiye. zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 74 tathA 75 veM ko dekho zivapUjA para vyAghra - zikArIkA tathA vedhanidhi vezyAgAmI brAhmaNakA dRSTAMta hai, jisake paDhane se yaha purANa kevala gappagolAvAlA mAlUma hotA hai. vidyezvarasaMhitA chaTTe tathA sAtaveM adhyAyameM brahmA viSNukA paraspara yuddha tathA agnisamAna tejasvI aura jisakA Adi aMta viSNu aura brahmAjIne bhI nahIM pAyA aisA liMga prag2aTa huA, ityAdi varNana vAMcanese tInoM hI devoMkI lIlA mAlUma paDegI, tathA unake zAstra kaise bibhatsa zabdoMkA khajAnA hai so bhI mAlUma ho jAyagA. zivapurANa sanatkumArasaMhitA adhyAya 13 veM ke patra 142 meM vibhISaNako mahAdevajI kahate haiM- tapasA manasA caiva dAnenaiva tu yat sadA / abhyAsenaiva tattvajJai- vratairyogaparAyaNaiH // 31 // tatsarvaM labhate prAjJo, mama liGgArcane rataH / ahaM karttA ca harttA ca sraSTA cApi yuge yuge // 32 // prabhavaH sarvabhUtAnAM mahAtmA nAtra saMzayaH / > ahaM brahmA ca viSNu, somavAhaM mahAmune ! // 33 // yat kiJcid dRzyate loke, sarvazvAhaM bibhISaNa ! | kAmazcaivAtha vAyuzca nAnARSaya eva ca // 34 // " (6 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 46 ) - bhAvArtha-tapase mAnase dAnase abhyAsase vratayogameM parAyaNa tattvako jAnanevAle mahAtmA jo phala prApta karate haiM // 31 // vaha saba phala mere liMgakI pUjA karanese prApta hotA hai, maiMhI yuga yugameM sRSTikA kartA hartA hUM // 32 // nissaMdeha mujahIse saba prANI utpanna hote haiM, he mahAmune ! maiM hI brahmA viSNu aura soma-mahAdeva hUM // 33 // he bibhISaNa ! jo kucha lokameM dikhatA hai vaha saba kucha maiMhI hUM // 34 // isa upara likhe hue varNanako tuccha buddhivAle loka bhale hI satya mAne paraMtu buddhimAn loka to ina bAtoMko svamameM bhI satya nahIM mAneMge, kAraNa ki tapasyA karanese dAna denese vrata pAlanese tathA yogAbhyAsameM parAyaNa honese jo phala hotA hai vo zivaliMgakI pUjA karanese hove taba tapasyA vagairaha zubha kRtya karanekI jarura ho kyA rahegI?, aura kucha bhI nahIM aura liMgapUjAmeM itanA kyA mAhAtmya AgayA ki jisase sArA sabhya samAja paraheja karatA hai; tathA maihI brahmA hUM mai hI viSNu hUM aura jo kucha lokameM dikhatA hai vaha saba kucha me hI hUM ityAdi lekhako bhI buddhimAn loga asatya ho mAneMge, kAraNa ki zivapurANa sanatkumArasaMhitA adhyAya AThave meM likhA hai so dekho RSi bole, zivajIko kisa prakAra prasanna kiyA jA sakatA hai ? so kaho hamAre sunanekI icchA hai // 1 // taba brahmAjI bole, he brAhmaNo ! viSNune mahAdevako prasanna karaneke liye eka koDa chAsaTha hajAra varSataka zUlapANI mahezvarakA Aladhana kiyA taba zivajIne prasanna hokara aneka vara diye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ (47) // 2 // yuddhake jitane hAre mahAcakradhArI balI aura merI tulya balavAn tuma hovo aura merI bhakti tumako adhika hogI aura sAmavedase tuma gAye jAoge // 4 // unhI zivake prasAdase paramatejasvI viSNujI ajeya aura balI hokara saba pRthvIkI rakSA karate haiM // 5 // virupAkSa kamala locana mahezvarako viSNune aneka prakArakI zreSTha pUjA stuti aura dhyAna dhAraNAdise prasanna kiyA / / 6 / / zUlapANI hiraNyamaya mahAdevakA brahmAjIne mahApUjana dhyAna kiyA thA isase prasanna hokara zivajIne caturmukha brahmAko apane aMgase utpanna hue rudrake dvArA saMhartI kiyA // 7 // vahI yuga yugameM dAtA hartA rakSA karanevAle ' aura saMhAra karanehAre haiM // 8 // pitAmahatva devatA aura asuroMkA brahmAdhipatya-vedAdhipatya parama adhyayana anAgata atIta vartamAna jo kucha saMsArameM haiM, saMpUrNa lokomeM carAcaratva // 9 // SaDaMga sahita saba veda paribhASA yoga hai, brAhmaNo ! zivake prasAdase niSkAlatva aura divya brahmaloka maine pAyA hai // 10 // isa lekhase siddha hogayA ki viSNune mahAdevajIko apanese baDA aura samartha jAnakara unakI ArAdhanA karake unase varakI prApti karI, aba vicAra karo ki jaba mahAdevajI khuda hI viSNu tathA brahmA hai to phira vara pradAna kyA apane Apako hI diyA ?, tathA mahAdevajI kahate hai jo kucha lokameM dikhatA hai vaha kucha saba maihI huM, agara yaha kathana satya hove tabato gau bakarA Adi jAnavaroMko kATanevAle kasAI aura kaTanevAle jAnavara, macchImAra, dhADa mAranevAle dhADunI loka Adi tathA kitaneka mAra paDanese rote haiM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ (48) aura hAya hAya pukArateM haiM ve saba dekhanemeM Ate haiM, vAste una sabakoM mahAdeva hI samajhanA cAhiye, vAha re ! vAha ! ! purANake likhane vAle tune to mahAdevakI stuti kyA karI ?, mahAdevakI bUrI dazA likha mArI, aisI gappa bAteM jina purANoMmeM likhI huI hai una purANoMko sunanese lokoMkA kalyANa kaise hosakatA hai ?, isa bAtakA buddhimAn loka svayaM vicAra kareMge. ... tathA mahAdevajI kahate haiM-nissaMdeha mujhahIse saba prANI utpanna hote haiM, yaha bAta bhI satya mAnane lAyaka bilakula nahIM hai, agara tumhAre khayAlase satya mAnI jAve taba to mahAdevajI mahAjulmI gine jAyeMge, kyoM ki isa duniyAM meM hatyA garbhapAta aura corI Adi karane tathA karAnevAle aneka jIva maujuda haiM, vo saba atyAcArI prANI mahAdevajIse hI utpanna honese una lokoMke kiye hue julma bhI mahAdevajose hI utpanna hue sAbita hue, agara mahAdevajI sarvako utpanna karateM hai to vedazAstra purANa smRti Adi zAstroMkI niMdA karanevAloMko tathA gau mAMsAdi bhakSaNa karanevAle mahAjulmo yavanoMko kyoM utpanna kiyA ?. zivapurANa vAyusaMhitA adhyAya 17 use lekara 20 veM takameM mahAdevajIne vIrabhadrAdikoMko bheja kara dakSake yajJakA vidhvaMsa karavAyA aura jo divya anna vagairaha tathA aneka prakArake mAMsa Adi padArtha vahAM rakkheMthe ina sabako vIrabhadrake anucara khAne aura phikane lage, taba viSNu vagairaha devatA yakSake pakSa hokara vIrabhadrAdise yuddha karane lage, paraMtu vIrabha. drAdine viSNu Adi devoMkA burA hAla kiyA, ityAdi lekhake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ (49) paDhanese sApha mAlUma ho jAtA hai ki viSNu brahmA aura mahAdeva ye tInoM deva alaga alaga haiM, tathA mahAdevajIkA anucara vIrabhadraH viSNu Adi devase prabala hai aura viSNu Adi deva nirbala hai, kyA yaha zivajIke mahAtmApaneke liye uAi huI gappa nahIM haiM ?, aise gappagole jina zAstroMmeM calAye gaye haiM una zAstroMko mAnanevAlakA qhara-bhalA ho aisA kauna akalamaMda mAna sakatA hai ?, tathA yajJameM rakkhe hue mAMsake jikarase yajJoMmeM aneka jIvoMkI hatyA kI jAtI thI yaha bhI siddha huA, aura mahAdevajI tathA inake anucara vIrabhadrAdi baDe krodhI aura mAMsAdi bhakSaNa karanevAle the, aise devoMke kalpita kathAnakoMse bhare hue purANoMke sunanese jIvoMkA kalyANa kaise ho sakatA hai? zivapurANa dharmasaMhitA adhyAya dUsaremeM likhA hai ki-zrIkRSNane sola mahinA taka tapasyA pUrvaka zivajIkI ArAdhanA karI usase zivajI zrIkRSNajI upara prasanna hokara kahane lage tuma merese pavitra aura trilokImeM durlabha aise ATha vara mA~go, taba unake isa vacanako sunakara zrIkRSNa hAtha joDakara varadAna mA~gane lage, ityAdi varNana bhI mahAdevajIse kRSNako bhinna sAbita karatA hai tathA kama darjekA sAbita karatA hai, na mAlUma vaiSNavoMkI isa purANake paDhate vakhta ina bAtoM para zraddhA kaise kAyama rahatI hogI ?. zivapurANa sanatkumArasaMhitA adhyAya terahaveM meM mahAdevajI bibhISaNako kahate hai ki mai hI brahmA viSNu aura maheza hUM, aba vicAra karanA cAhiye ki upara ke pAThameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ (50) to mahAdevajI kRSNajIko varadAna mA~ganekI preraNA karate haiM aura idhara-sanatkumArake terahaveM adhyAyameM brahmA viSNu aura maheza maiM hI hUM aisA kahate haiM, aba ina paraspara viruddha donoM pAThoMmeMse kisako saccA kahanA aura kisako asatya kahanA ? so bAta buddhimAnoMko vicAranekI hai. zivapurANa dharmasaMhitA adhyAya tIsaremeM ullekha kiyA hai ki tArakAkSa vidyunmAlI aura kamalAkSa ina daityoMne baDI bhArI tapazcaryA kI, jisase prasanna hokara brahmAjIne unakoM vara mA~ganeko kahA taba unone hAtha joDakara kahA ki he bhagavan ! hama parAkramavAloMkA aisA sthAna koI nahIM hai jo zatruoMse adhRSya ho aura jahAM hama sukhase nivAsa kara sakeM, aba tArakAkSane kahA jo devatAoMse abhedya ho aisA vizvakarmA hamAre vAste suvarNakA sthAna banAveM, vidyunmAlIne mahAkaThIna loha durga kI aura kamalAkSane cA~dIke durgakI prArthanA kI, isake bAda ve parAkramo daitya phira kahane lage, he deva ! hama divyalokameM hI apane sthAnakI icchA karate haiM anyatra nahIM, taba brahmAjIne vizvakarmAse kaha kara unake vAste tIna pura banA diye, aura una tInoM puroMmeM daityaloka rahane lage, tathA sakuTuMba devatAdikoMkA una daityoMne burA hAla kiyA taba devatA loka zivajIke zaraNa gaye aura stuti karI, Akhara zivajIne una tInoM nagaroMko strIoM tathA bAlabaccA sahita bhasma kara diyA, isa varNanase zivajImeM adharma tathA nirdayatA siddha hotI hai, kyoM ki sAmAnya rItiseM jarA bhI . dharmako samajatA ho usase bhI aisA kArya nahIM ho sakatA hai, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 51 ) agara kahA jAya ki una daityoMne devatA Adiko duHkha diyA isa vAste bAla baccAM aura strIyoM sahita unake nagaroMko jalA diyA, to yaha bhI bAta yukti yukta nahIM hai, kAraNa ki sarvazaktivAle zivajIko tyoMkI buddhiko sudhAra denA cAhiye thA, agara aisA karane meM ziva asamartha thA aura usako isa ayukta karmako jarUrI karanA hI thA to bicArI strIyoMko tathA nirdoSa baccoM ko to bacA lenA thA agara kahA jAve ki sarpake bacce bhI sarpa ho te haiM inako bacAkara kyA karanAthA to phira aiseko mahAde vajIne utpanna hI kyoM kiye ?, tathA rAjAloka bhI insApha se jo gunAha karate haiM unako hI sajA - zikSA dete haiM anyako nahIM, ataH mahAdevajIkA bAlabaccAM sahita tripurakA jalAnA nitAMta anyAya hai, aura brahmAjIne una daityoMko varadAna diyA usa vakhta kyoM nahIM vicAra kiyA ki mai ina daityoMko aisA varadAna detA hUM, magara ye daitya mere isa diye hue varadAnase baDe jabaradasta hokara devatAdikoMko baDI hI takalIpha deMge, aura phira pIDita hue devatA mahAdevajI se pUkAra kareMge taba zivajI bAlabaccAM sahita tripurako jalA deMge isa mahApApakA bhAgI maibhI houMgA, vAste brahmAjI bhI alpajJa siddha hue, aise alpajJa aura anyAya karanevAloMkI kathA sunane se kalyANa kaise ho sakatA hai ?, aura aise devoMkI pUjA aura stuti, dharmake leza ko bhI utpanna nahIM kara sakatI aisA koI kahe to isameM dveSokti kyA hai ?, zivapurANa dharmasaMhitA adhyAya 4-5 aura 6 veM meM dekho Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ (52) usameM aMdhakadaitya kI utpatti aise likhI hai ki maMdaraparvata para baiThe hue atyaMta parAkramI zivake netroMko premavaza pArvatIne baMda kiyA, taba inake netra date hI aMdhakAra chavAyA, inake hAthake sparzase pArvatIke hAthase madakA jala skhalita hone lagA, aura zivake Dhake hue natroMkI agnise tapta ho bahuta jala nikalane lagA, aura vo hI jala karAgra sthAnameM garbharUpa ho gayA, jo garbha gaNezako bhI kSayadAyaka huA, krodhameM tatpara aura zatrukA nAza thA dUsarA virupa jaTila dADhoM mUchoMse yukta kRSNa varNa bUrI mUrata romoMse yukta gAte ha~sate aura rote jIbha kADhate, tathA ghanaghora zabda karate hue utpanna huA, basa--adbhUta darzanake utpanna hote hI zivane haMsa kara pArvatIse kahA, netra mIMca kara isa kamako karake he bhArye ! tUM mujase kyoM bhayabhIta hotI ho ?, taba gaurIne zivake vacana suna kara haMsa kara netra khola diyeM, taba prakAza honemeM aMdhakAra utpanna honeke kAraNa baha andha netra hI huA, isa prakArase usako dekha kara gaurIne zivajIse kahA yaha kauna hai ? satya kahie, kisane kisa nimitta, isako utpanna kiyA hai ?, kisakA putra haiM ?, zivAke vacana suna kara zivajIne kahA ki yaha adbhUta karmacaMDa utpanna huA hai, tulAre netra pU~danese pasInA utpanna honeke kAraNa yaha utpanna huA hai, isakA nAma aMdhaka hogA, so yathAnurUpa mai hI isakA kartA hUM ityAdi bahUta vRttAMta hai, Akhara aMdhakakA aura zivajIkA bar3A bhArI yuddha huA ityAdi bayAna dekhanese zikjI viSNu tathA brahmAjIkI kartRta acchI tarahase mAlUma ho jAyagI. zivapurANa dharmasaMhitA adhyAya 9 veM meM varNana hai ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 53 ) zrIkRSNa daitya aura devatAoMkA astra zastroMse yuddha huA, paraspara eka dUsaroMko mArane lage taba daitya loka viSNu bhagavAn aura devatAoMse mAre gaye, maraNase bace hue pAtAlameM praveza kara gaye, viSNu unake piche hue, usa samaya viSNune amRtase utpanna huI apsarAoMko dekhA, jinakA pUrNacaMdramAke . samAna mukha thA aura jisase ve divyalAvaNyatAse garvita thIM, unako dekha kara kAma bANase viddha ho viSNune paramasukha mAmA aura una divyastrIyoMke saMga kroDA karane lage, unake mahAbalI parAkramI putra hue jo yuddha meM baDe paMDita aura pRthvI kaMpita karane vAle the, isI avasarameM brahmAne zivajIko kahA ki svargakI rakSAke nimitta viSNujIko lAo taba zivajI baladakArUpa dhArake garjanA karate mahAbhayaMkara zabda karate hue usa vikrameM praviSTa hue, unake zabdase puroMke aMtaHpura paDa gaye, taba krodha kara apsarAoMse utpanna hue harike putra saMgrAma karanako taiyyAra hue, unako rudrarupaseM khUra aura zUgoMse vidIrNa kiyA, unake mRtyuko prApta hone para viSNu zivakI samIpa gayeM, taba kezavane zivajoko divya astra aura bANoMse tADana kiyA, zivajI viSNuke saMpUrNa atroMkA grAsa kara gaye, jaba nArAyaNane jAnA ki jagatpati gaurIza AgayeM haiM, taba gaMbhIra vANIse vole, bhagavAn ! kSamA karo, unake vacana suna kara zaMkara bole tuma kyoM nahIM apanako jAnate ki tumahI vizvake kArana ho, tumako isa viSayameM rati nahIM karanI cAhiye, hamArI AjJAse nivRtta ho yaha suna kara lajjita ho viSNune mahezvarase kahA, merA yahAM cakra hai maiM usako zighratAse grahaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ (54) karatA hU~, taba viSNuse mahAdevajIne kahA cakra yahAM sthira raho, tuma daityoMke mukhacchedana karo, maiM isase bhI mahAghora cakra tereko kathana karatA hUM, yaha kaha kara zivajIne divya kAlAnala cakrako viSNuke prati de diyA, ghora dasa hajAra mUryake samAna kAntimAna dusare sudarzana cakrako bhagavAn viSNu prApta hokara devatAoMse bole, pAtAlameM yauvanavatI strI vidyamAna hai, unake sAthameM jo kriyA karate haiM so karo, saMpUrNa devayonI kezavake vacana suna kara viSNuke sahita pAtAlameM pravezakI icchA karake calI, usI samaya bhagavAn zivajI unakI ceSTA jAna karake yaha apsarAoMko haraNa kareMge, una ATha yonioMko zApa dete hue ki zAMta muni dAnava aura mere aMzase utpanna huoMko choDa kara jo isa sthAnameM praveza karegA vaha usI samaya naSTa ho jAyagA, isa manuSyake hita karanevAle ghora zApako suna kara rudrase tiraskRta hokara devatA apane gharako Agaye, ityAdi varNanase sApha siddha ho gayA ki viSNu brahmAdi deva kAmadevake vazIbhUta the, tathA viSNu pAtAlameM jAkara una strIoMse bhoga bhogane lage, aura putra bhI utpanna kiye, to bhI viSNu una strIyoMko choDa kara apanI icchAse nahIM AyeM, aMtameM brahmAjIne zivajIko kahA ki tuma svargakI rakSAke nimitta viSNuko lAvo, isa pUrvokta lekhase buddhimAna khuda samajha leMge ki viSNu kaise kAmI theM 1, aura zivajI baladakArUpa dhAraNa karake mahAzabda karate hue vahAM gae, unake ina zabdoMse pUroMke aMta:pura paDa gae, tathA harike putra laDaneko Aye, unako apane khuroMse tathA zRMgoMse phADa DAleM, ityAdi zivajIke avicArita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ kArya kahAM taka likheM 1, zivajIko sarvazaktimAn paramezvara mAnanevAloMse hama pUchate haiM ki zivajIkA baladarUpa lekara vahAM jAnA, bhayaMkara zabda karanA, makAna toDanA aura khuroMse zaMgoMse harike putroMko mAranA, ityAdi adhamakRtya karanakI kyA jarurata thI ?, sarva zaktimAn ina bAtoMke vinA dUsare upAyase viSNuko saceta nahIM kara sakatA thA ?, agara kahoge nahIM, to sarvazaktimattA uDa jAtI hai, agara kahoge 'hA' to zakti hone para bhI aise anucita kArya karanese pUrNa nirvivekatA sAvita hotI hai, kyA aise nirvivekI kAma karanevAlA paramAtmA ho sakatA hai ?, kahanA hI hogA ki nahIM... zivapurANa dharmasaMhitA adhyAya 10 veM meM zivajIke bahota behude kAmoMkA varNana hai, kahAM taka likheM, mAMsa takakA bhakSaNa RSiyoM sahita zivajI karate the aisA jikara bhI AtA hai. dekho----- " bhakSyanInAprakAraizca, hRyaiH puNyaizca pAnakaiH / ghRtena dadhinA caiva, kSIreNa ca tathA phalaiH // 175 // mUlairnAnAvidhaiH puNyai-mA~sairuccAvacairapi / sa snAto yena sahitaH, parivAreNa zaGkaraH // 176 // " zivapurANa dharmasaMhitA adhyAya 16 ve kA zloka 86 vA dekho" sugandhaizca surAmAMsaH, krpuuraagurucndnaiH| mustAdiyuktatoyena, snApayedIzvaraM sadA / / 86. // matalaba-sugaMdhayukta surA mAMsa kapUra agara caMdana moyA jalameM DAla kara IzvarakA sadA yajana-pUjana kareM / / 86 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ (56) ... isa upara likhe hue zlokase yaha bhI siddha ho gayA ki mahAdevajIke yajanameM surA-madirA aura mAMsa bhI kAma Ate the. zivapurANa dharmasaMhitA adhyAya 20 veM meM likhA hai kijo brAhmaNoMko upAnat aura khaDAI detA hai vaha azva para car3ha kara sukhase yamake mAgako nAtA hai // 4 // chatra dAnase chatravAloMke samAna calate haiM, zivikAkA dAnase ratha para caDha kara sukhase mArgameM jAnA hotA hai // 5 // zayyA Asanake pradAnase avazya sukhapUrvaka jAnA hotA hai, ArAma aura chAyAke vRkSa lagAnevAle vRkSoMkI chAyAmeM 'jAteM haiM // 6 // gaudAna karanevAle saba kAmanAse saMpUrNa hokara mArgameM gamana karateM haiM // 11 // jo annapAnakA dAna karate haiM vaha tRpta hokara usa mArgameM gamana karate haiM, pAda zauca pradAna karanese zItala mArgameM jAteM haiM // 12 // jo caraNoMme tela malatA haiM vaha azva pRSTha para car3ha kara calA jAtA hai, pAda zauca abhyaMga dIpa anna vAsasthAna // 13 // he vyAsajI ! jinhoMne itanI vastuoMkA dAna kiyA hai. ve yamarAjAke vahAM nahIM jAte haiM, suvarNa ratnake dAnase baDe kaThIna sthAnoMko tara jAte hai // 14 // cA~dI aura bailake dAna karanese prANI yAnadvArA gamana karatA hai, pRthvI dAna karanevAlA saba kAmanAse samRddha hokara jAtA hai // 15 // ityAdi aura bhI aneka dAna karanese pANI sukhase yamAlayako jAte haiM, ve manuSya sadA hI svargameM aneka bhogoMko bhogate haiM .. isI adhyAyake bIcake nIce likhe hue zlokoMke dekhanese apane tathA apanI saMtAnake sukhase nirvAha karaneke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 57 ) lie aneka tarahake dAnoMke manako lubhAnevAle jumude phaloM kA aisA varNana kiyA hai ki jisake dekhanese unakI svArtha miktAkA pUrA patA milatA hai, dekho " "suvarNazRGgaiH suvisajitAnAM gavAM sahasraM ca naraH pradAtA / prApnoti puNyaM divi devaloka - mityevamAhurmunidevasaMghAH // 56 // prayacchati yaH kapilAM savatsAM, zasyasya dohAM draviNAmyazRMgIm taistairguNaiH kAmadughAsya bhUtvA naraM pradAtAramupaiti sA mauH // 57 // yAvanti romANi bhavanti dhenvA-stAvatphalaMlagorbhate pradAtA / putrAzca pautrA~zca kulaM ca sarva mAsaptamaM tArayate paratra // 58 // sadakSiNAM kAJcanacAruzRGgIM, kAMsyopadIhAM draviNottarISAm / dhenuM tilAnAM dadato dvijAya, lokA vasUnAM sulabhA bhavanti // 59 // svakarmabhimanavasanibaddhaM, tIvrAndhakAre narake patantam / mahArNavAnbhariva vAtayuktA, dAnaM gavAM tArayate paratra // 60 // yo brahmadeyAM tu dadAti kanyAM bhUmipradAnaM ca karoti vime / dadAti vittaM vividhaM ca yatha, salokamApnoti purandarasya // 61 // naivezikaM sarvaguNopapannaM, yo vai dadAti puruSo dvijAya / svAdhyAya cAritraguNAnvitAya, tasyApi lokAn pravadanti nizvAn // 62 // * dhUryapradAnena tathA gavAcai - lokAnavAproti naze basUnAm / svargIya cApyAhu hiraNyadAnaM tato viziSTaM kanakapradAnam // 63 // chatrapradAnena gRhaM viziSTa, yAnaM tathopAnahUsampradAne / vastrapradAnena phalaM surUpaM, gandhapradAtA surabhirnaraH syAt // 64 // 4 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) puSpopA~caiva phalopagA~zca yaH pAdapAn yacchati (bai) dvijAya / sukhIsamRddhaM bahuratnapUrNa, labheta yatnopacitaM gRhaM vai // 65 // bhakSyAnnapAnasya rasasya dAnaM sarvAnavApnoti rasAn prakAmam / pratizrayAcchAdanasampadAtA, prApnoti tAneva na saMzayo'ya ||66 || sragdAnagandhAnyanulepanAni, snAnAni mAlyAni ca mAnavo yaH / dadyAd dvijendrAya bhavedaroga-stathA surUpazca narendrakalpaH // 67 // bIjairazUnyaM zaraNairupetaM dadyAd gRhaM yaH puruSo dvijAya / puNyAbhirAmaM bahuvatrapUrNa, labhatyadhiSThAnaparaM munIza ! // 68 // sugandhacitrAstaraNopapannaM dadyAnnaro yaH zayanaM dvijAya / rupAnvitAM putravartI manojJAM bhAryAmayatnopagatAM labhet saH // 69 // " vyAsa uvAca yAni yAni tu deyAni dAnAni paricakSate / tebhyo viziSTaM kiM dAnaM 1, kiM tArayati ? tad vada sanatkumAra uvAca abhayaM sarvasattvebhyo, vyasane cApyanugrahaH / yaccAbhilaSitaM dadyAt tRSitAyopayAcate // 71 // dattamanveti yaddattvA taddAnaM zreSThamucyate / dattaM dAtAramanveti tacchriNuSva mahAmate ! // 72 // hiraNyadAnaM gaudAnaM, pRthivIdAnameva ca / etAni vai pavitrANi, tArayantyatiduSkRtim // 73 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat // 70 // www.umaragyanbhandar.com
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAnAnyetAni sAdhubhyo, dattvA mucyate pAtakAt / .... yadyadiSTatamaM loke, yaccAsti dayitaM gRhe // 74 // .... tattadguNavate deyaM, tdevaakssymicchtaa| priyANi labhate loke, priyadaH priyakRttathA // 75 // " ityAdi aneka zloka dAnake stuti ke bhole lokoMko sunAkara brAhmaNa lokone isa lokameM sukhI rahanekA upAya kiyA hai, paraMtu paralokameM "bacce sahita strI jo brAhmaNako detA hai usako jaladI strI mila jAtI hai, ityAdi gapoDe upara ke zlokomeM jo hAMke haiM, aise gapoDe hAMkanese " hamArI kyA gati hogI ? isa bAtakA jarAbhI khayAla nahIM kiyA hai. .. . zrAvaka-bhagavan ! aise aise AcaraNa karane vAle jahA~ para deva haiM aura aise svArthI brAhmaNa guru haiM ki bhaktoMko putra sahita strI denekAbhI upadeza dete haiM, aura sonA cA~dI. gau bheMsa ghoDA gADI Adi duniyAMke saba asabAba brAhmaNako denese mahAn lAbha varNana karate haiM, aura jisa dharmake mAnanevAle apane devatAoMko bhogIyoMsebhI baDhakara bhoga bhoganemeM Asakta ( zAstroMse) jAnate haiM tathA mAMsAhAro sunate haiM, phira bhI unakI buddhi una pavitra bAtoM taka kyoM nahIM pahuMcatI ? aura vicAra kara satyamArgakI tarapha raju kyoM nahIM hotI ?. sUrIzvarajI-mahAnubhAva ! tumhArA yaha prazna ThIka hai, magara yaha banAva gopAla aura svarNakAra jaisA hai, jisase ve loga aise vyudgrAhita hue hue haiM ki apane khoTe mata ko bhI duniyAMke saba matoMse zreSTha mAnate haiM, jina logoMke puNyo, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 60 ) dayase mithyAtvakI sthitikA paripAka huA hai ve kitaneka mAna bhI jAte haiM basa isa liye yaha prayatna hai. zrAvaka - sAhiba ! gopAla aura usake dosta sunArakA - kyA banAva banA thA ? aura yahA~ para yaha dRSTAMta kisa taraha saMbaMdha rakhatA hai ? so kRpayA pharamAiye. sUrIzvarajI --- bhavyAtman ! suniye. eka nagarameM puruSottama nAmakA mahA dhUrta svarNakAra rahatA thA, usake pAsa koI devalA nAmakA gopAla - ahIra jaba zaherameM AyA jAyA karatA baiTha jAtAthA, isa taraha vAraMvAra usakI dukAna para baiThane se ApasameM baDI maitrI ho gaI, eka dina devalAne sunArase kahA ki varSoMkI mahinatase maine kitanIka rakama joDI hue hai, usakI rakSAmeM mujhe baDI phikara rahatI hai, hamAreM logoMkA jyAdA tara bahAra sImameM hI phiranA hotA hai, jisase dila haradama gharamehI rahA karatA hai ki hAya ! koI nikAla kara le na jAya, isa liye kala rAtri ko mere dila meM khayAla AyA ki isa rakamakA eka sonekA nikara-nakura kaDA banAve. jo hAthameM paMDA rahe, jisase haradama sAtha rahegA aura cintA miTa jAyagI, isa liye tuma mere dosta ho; rakama maiM tumako detA hU~, tumane kaDA banA denA, sunAra volA bhAI ! dUsareke vahA~ jAkara yaha kAma karA lenA maiM nahIM karatA, usane kAraNa pUchA, jabAba kAraNa yahI kahA ki isa ilAkeke tamAma loka mere zatru haiM, koI kArIgarI meM nuksa kahegA to koI pItala hIM batAvegA, isa liye meM manA hI karatA hU~, taba gopAlane 1. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 61 ) kahA ki mitravara ! isa viSayakI phikara mata karo, kAma zaru karo, maiM aisA kanyA nahIM jo logoMke kahanese dostI toDa. lUM, basa bAta hI kyA thI !, sunArane samAna AkAra ke do kaDe eka sonekA aura eka pIttalakA taiyAra kiye, aba eka dina usako saccA kaDA pahanA kara kahA zaharameM aura zahara ke bahAra AsapAsa sthAnoM meM phiranA aura merA nAma liye bagaira kahanA ki yaha kaDA kaisA hai ? gopAlane esA hI kiyA, jahAM kahIM usane dikhAyA svarNa parikSakoMne usa kaDe ko saccA hI kahA, dUsare dina usa dhUrta sonArane gopAlako pIttalakA kaDA pahinAyA aura kahA ki kala phirAyA vahAM hIM Aja bhI phira kara- maiM ( puruSottama ) ne yaha banAyA hai aisA kaha kara pUchanA ki yaha saccA hai ki jhUThA ? sonArake kahane mUjaba AhIrane kiyA, jahAM gayA vahA~ jhUThA hai esA uttara milA magara vyudgrAhita-ThagAkara haTha pakaDane vAle gopAlane sabako jhUThA mAnA aura manameM vicArane lagA aho ! isa bastI meM kitanA dveSa hai, usake nAma lenese kalajo saccAthA vobhI Aja jhUThA hogayA, dveSakA bhI kucha sumAra hai, ! aise socatA huA mitrake pAsa AyA, aura kahane lagAki mitra / tumane mujhase prathama sUcanA kI so ThIka kiyA, nahIM to yahAM ke harAma khora loga apanI dostIko tuDA dete. aisA kaha kara pItalakAhI kaDA pahina kara gharapara gayA aura saba rakama sonArA pacA gayA, basa aisAhI hAla logoM kA mithyAdharma poSakoMne kiyA hai, apane graMthoMmeM yukti prayuktiseM bharapura zuddha deva guru aura dharmake svarupakA darzaka aura muSitargake prApaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) jaina darzanakI aisI niMdA likhI hui hai kijisako suna kara bhadrika loka aisA mAnane lagate haiM ki jaina darzana. to hamora meM nuksa dikhalAneke liye hI hai, hamArA dveSI hai, basa aisI vAsanAse abalato ve loga saMbaMdha ho kama rakhate haiM, agara kabhI saMbaMdha hogayA aura kisI samajhadAra jainane mata viSayameM kahA to mAnane lagate haiM ki ye dveSase kahate haiM, athavA paurANika kalpanAse daityoMko zukrAcAryake kathanase virUddha karaneke liye yaha mata calAyA gayA jisase AdaraNIya nahIM hai, ityAdi mana gaDhaMta vicArase " aisA mAnane lagate haiM ki vedake hiMsA karmakA vicAra " yUpaM kRtvA " aura zrAddha pitara kaise tRpta ho sakate hai, ityAdi bAteM hamAre purANa daityoMko durgatimeM lejAneke liye dikhAi hai, ataH hama nahIM mAneMge magara aisA nahIM mAnate haiM ki brAhmaga logoMne apane hiMsaka karma tathA udara poSaNa nimitta calAye hue zrAddha, dAna lenakI buddhise kalpe hue yajJa jainoM kI dalIloMse jhUThe siddha hote haiM isa liye " apane DhakoMsa le calAneke liye zukrAcA. yodi kI yaha jhUThI kalpanA kI hai jaise vaha gopAla, logoMko dveSI samajhatA rahA magara sonArako dhUrtatAko nahIM samajhA, basa aisAhI hAla bhadrika lokoMkA ho rahA hai, jaise gopAla prathama sonIke hAthameM AyA usI vakhta usane uske kAnameM apanI phUMka mAralI pichese logoMne cAhe itanA kahA kisIkI nahIM mAnI aise hI mithyAmata poSaka prathamase hI apane anuyAyoyoMke kAnameM phuka aisI khUbIseM mArate haiM ki janamabhara vicAre sacce dharmako hA~sila hI na kara sakeM, hA~ kisIkA pUrNa puNyodaya hove aura samajha jAyato bAta judI hai, nahIM to vahAM taka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) kahate haiM ki agara sAmane hAthI AtA ho to hAthIke nIce Akara mara jAnA acchA ..mamara . apane bacAvake liye bhI jaina mandirameM jAnA nahIM acchA, maiM aisA kahanA nahIM cAhatA ki loga ekadama apane dharmako choDa kara jaina bana jAve athavA jaina dharmako bagaire vicAra uttama kaha deveM merA to itanAhI kahanA hai ki dUsare loga apane zAstroMkI bAbatoMse tathA jaina zAstroMkI bAbatoMse pUrNa vAkipha hokara samatArupa trAjuse tola kara dharmako svIkAreM aura pAye hue isa manuSya janmako saphala kareM kyoMki janmakI saphalatA ezo azaratameM nahIM hai kintu sacce dharmako hAsila karane meM hai asala dharmAMjIvanako jisane hAsila kiyA vaha janma maraNakI dhArAse bacakara anaMta sukhakA sthAna mukti padako prApta karatA hai. aura viSayI jana narako rUlatA hai, rasaliye manuSya mAtrakA pharja haiki dhArmika jIvana banAve, magara gopAlakI taraha apane hI zAstrakAroM para vizvAsameM phaMsakara anya zAstrakAroMkI tarapha dRSTi bhI na deve aura deve to vyud grAhita hokara deveM aura merA sohI saccA isa siddhAMta ko pakaDa kara mithyA dharmase apane jIvana ko dhArmika jIvana mAna leve to ThIka nahIM, lo aba TAima bahuta ho gayA hai isa liye isa viSayako yacaM hI rakhate haiM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 64 ) tRtIya- divasa. tI sare dina jagadupakArI satyadharma prarUpaka mana vacana aura kAyAmeM ekasI sthitivAle saujanyazAlI sUrIzvarajI apane prAtaHkAlIna sarvakRtyoM se nipharAma hokara paTTa para virAjita hue haiM itanemeM vaha bhAgyazAlI zrAvaka ki jisako sUrIzvarajI mahArAjake komala aura mAdhurya dharmaprada vacana sunanekA saubhAgya prApta huA hai A car3hA, mahArAjazrI tathA Apake samasta parivArako vaMdana karake baiTha gayA aura Age ke viSayako sunanekI jijJAsA kI, paramadayAlu sUrIzvarajI mahArAjane pharamAyA kizivapurANaM dharmasaMhitA adhyAya 22 zloka 50 veM se dekho" sambodhayanti lokaM taM, tasmAt pUjyatamo guruH / sarveSAM caiva pAtrANAM zreSThaH purANavittamaH // 50 // patanAtrAyate yasmAt tasmAtpAtramudAhRtam / dhanaM dhAnyaM hiraNyaM ca vAsAMsi vividhAni ca // 51 // ye dadanti supAtrAya, te yAnti paramAM gatim / gAM rathaM mahiSIM caiva, gajAnazvAMzca zobhanAn / // 52 // yaH prayacchati mukhyAya, tasya puNyaphalaM zRNu / akSayaM sarvakAmIyaM, so'zvamedhaphalaM labhet // 53 // mahIM dadAti yastasmai, kRSTAM phalavatIM zubhAm / sa tAsyati vai vaMzAna daza pUrvAn; daza parAn // 54 // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ (65) bhAvArtha-lokoMko bodha karatA hai isase guru pUjyatama hai, saMpUrNa pAtromeM purANa jAnanevAlA zreSTha hai // 50 // patanase rakSA karatA hai isa liye pAtra kahalAtA hai, dhana dhAnya suvarNa aura aneka prakArake vastroMko jo supAtrako dete haiM ve paramagatiko prApta hote haiM, gau ratha mahiSI hAthI sundara azvoMko jo zreSTha brAhmaNako detA hai usake puNyakA hAla suno, akSayaphala aura saMpurNa kAmanAoMko pAkara azvamedhayajJakA phala pAtA hai . // 51-52-53 // aura jo kheDI huI athavA phalavatI pRthvI detA hai vo prathamake aura pIche ke daza vaMzoMko tAra detA hai // 54 // isa uparake lekhako dekhakara buddhimAna loga vicAra kareMge ki jo brAhmaNa gau bhesa hAthI ghoDA rakkheM aise lobhI brAhmaNako zreSThabrAhmaNa kaise kaha sakate haiM ?, kyoM ki lobha pApakA mUla hai usa mUlako poSaNa karanevAle zakhsako dAna denevAlA akSaya phalako kaise prApta kara sakatA hai ?, ye zloka phakta bhadrika lokoMko bhramameM DAla kara unake jumIna mAla milakata Adi padArthoko khosa leneke liye banAye gaye haiM aisA pratIta hotA hai. zivapurANa dharmasaMhitA adhyAya 22 ve ke aMtame likhA hai ki " na yajJaistuSTimAyAnti, devAH prekSaNakairapi // 55 // . balibhiH puSpapUjAbhi-ryathA pustkvaacnaiH| . . viSNorAyatane yastu, kArayeddharmapustakam / / 56 // zambhorakasya kasyApi, zRNu tasyApi yatphalam / rAjasUyAzvamedhAbhyAM, phalaM pAmoti mAnavaH // 57 // itihAsapurANAnAM puNyaM pustakavAcanam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 66 ) * sarvAn kAmAnavApyeha, sUryalokaM bhinatti saH // 58 // sUryalokaM ca bhittvA sa brahmalokaM ca gacchati / sthitvA kalpazatAnyatra, rAjA bhavati bhUtale // 19 // azvamedhasahasrasya yatphalaM samudAhRtam / tatphalaM samavApnoti, devAgre yo japaM paThet // 60 // tasmAt sarvaprayatnena kAryaM pustakavAcanam / itihAsapurANAnAM, zambhorAyatane zubhe // 61 // nAnyat prItikaraM zaMbho - stathAnyeSAM divaukasAm || " 1 bhAvArtha - devatA nATakavat yajJoMse santuSTa nahIM hote haiM / / 55 / / jaise upahAra puSpa pUjA aura pustaka vAMcanese prasanna hote haiM, viSNu ke sthAnameM jo purANAdikakI kathA karAtA hai / / 56 / / athavA zivAlaya meM pustaka baMcavAtA hai usake puNyakA phala suno- vo manuSya rAjasUya aura azvamedha ke phalako prApta hotA hai | 17 || itihAsa purANoMkI pustaka bAMbanekA puNya dAyaka phala hai vo saba kAmanAoM ko prApta jhekara sUryalokako bheda karatA hai || 18 || sUryalokako bheda kara vo brahmalokako jAtA hai, sau kalpataka vahAM rahakara phira pRthvImeM rAjA hotA hai / / 59 / / sahasra azvamedhakA jo phala hotA hai vohI phala mahAbhArata, aThAraha purANa, viSNudharma, zivadharma viSayaka jayasaMjJaka granthoM ke paDhanese hotA hai // 60 // isa kAraNa saba prayatnase purANAdikakI kathA kahanI cAhiye, itihAsa purANoMko zivajI ke sundara mandirameM paDhanA ucita hai // 61 // isake samAna ziva aura anya devatAoM kI prItikAraka koI vastu nahIM hai // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ (67) uparake zlokoMmeM purANAdikoMkI kathA vAMcanese tathA karAnese itanA bar3A bhArI phala likhA hai so bhI hamArI samaja mUjiba to purANa vAMcanevAloMne svArthakA hI poSaNa kiyA hai, kAraNa ki purANAdikakI kathA vaMcAvanese tathA sunane sunAnese aisA baDA bhArI phala milatA hai aisA sunake bhole loga hamArese purANAdika baMcavAveMge aura suneMge to hamArA sukhase nirvAha calegA. zivapurANa dharmasaMhitA adhyAya 23 vA meM eka manuSyakA varNana hai ki vaha eka purANa vAMcanevAle ke pAsa dharma sunane gayA suna kara usameM parama zraddhA aura bhakti utpama huI, usane vAMcaka mahAtmAko pradakSiNA de karake eka mAsA suvarNa vitIrNa kiyA, rasa pAtra ke dAnase vimAnameM baiTha kara dharmarAjakI sabhAmeM gayA, dharmarAjane pUjana kiyA aura vo zakhsa brahmapadako prApta huA, phira dharmarAjane devarSi sanatkumArase kahA jo zraddhA aura bhaktike sAtha vAcakakI yAni purANa vAMcanevAlekI pUjA karatA hai usane brahmA viSNu zaMkara aura merA pUjana kiyA aise jAnanA // 4 // jo uttama bhakSya bhojanase purANAdi vAMcanevAleko pUjatA hai to zrAdameM yaha karanese maiM paMdraha varSa taka pUMjita ho jAtA hUM // 45 // he munizreSTha ! zivapurANAdi vAMcanevAloMkA satkAra bhojana karanese dosau varSa taka merI tRpti ho jAtI hai // 46 // purANAdi vAMcanevAleko bhojana karAnemeM kevala merI hI bhIti nahIM hotI hai parantu saMpUrNa devatA aura indrAdikoMkI prIti ho jAtI hai // 47 // he mune! kathA kahanevAlA brahmA viSNu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 68 ) mahezakA svarUpa hai, usake prasanna honese devatA prasanna ho jAte haiM, isameM sandeha nahIM // 48 // isa uparake lekhako paDha kara kauna aisA buddhimAna hai jo purANAdikoMke banAnevAloMko gappoDIdAsa tathA svArthI na samajhe 9 jo svayaM paramAtmAkA svarUpa bananA cAhate haiM. zivapurANa dharmasaMhitA adhyAya 49 meM pArvatIko mahAdevajI kahate haiM " brahmA viSNurahaM devi !, baddhAH smaH karmaNA sadA / kAmakrodhAdibhirdoSaistasmAt sarve hyanIzvarAH // 7 bhAvArtha - he devi ! brahmA viSNu aura maiM sadA karmase lipta haiM, sabameM kAma krodhAdi doSa lage haiM isa kAraNa sava anIzvara haiM // 7 // isa uparake lekhase siddha huA ki brahmA viSNu aura ziva ye tInoM hI deva kAma krodhAdi doSoMse yukta the to phira ina kAmI krodhIoMke pUjanese jIvoMkA kalyANa kaise ho sakatA hai ?. zivapurANa dharmasaMhitA adhyAya 35 ve meM bhI paurANikoMne svArthakA hI poSaNa kiyA hai. dekho " AcArya ! tvaM mahAviSNu - vyAsarUpo namo'stu te / prasanne tvayi viprendra !, prasanno me sadA zivaH // 1 // granthAn vidhivaddadyAdvidvadbhyo bhUridakSiNAm / tato vaktAramAnamya, sampUjya ca yathAvidhi // 2 // bhUSaNaiIstakarNAnAM vastrairhemAdibhiH sudhIH / zivapUjAsamAptau tu dadyAddhenuM savatsakAm // 3 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 69) zrute siMhaM suvarNasya, palamAnasya sA'mbaram / AcAryAya sudhIrdadyA-nmuktiH syAd bhavabandhanaiH // 4 // vidhAnasahitaM samyak, purANaM phaladaM zrutam / / tasmAdvidhAnayuktaM __ tu, purANaphalamuttamam purANaphalamuttamam // 5 // " bhAvArtha-he AcArya ! tuma vyAsarUpa aura viSNurUpa ho, tumako namaskAra hai, he viprendra ! Apake prasanna hone para mere para sadA ziva prasanna ho jAyeMge // 1 // granthake aMtameM vidvAnoMko baDI dakSiNA denI cAhiye, phira vaktAko praNAma kara ke aneka prakArase pUjana kara hAtha aura kAnoMke bhUSaNa, vastra aura suvarNase pUjA karake buddhimAn pUjA samApti ke aMtameM vatsa sahita dhenu-gau pradAna kareM // 2-3 // isa purANake zravaNake aMtameM eka suvarNakA siMha banavA kara AcAryako deve aura vastra bhI deveM to bhava bandhanase mukta jAte haiM // 4 // vidhAna sahita acchI prakAra purANa zravaNa karanese phalakA dene vAlA hotA hai, isa vAste vidhAna sahita zravaNa karanA cAhiye // 5 // __ isa uparake lekhako vAMca kara buddhimAn loka turta samajha jAyeMge ki purANa racanevAle brAhmaNoMne svArtha sAdhanekA hI udyama kiyA hai paraMtu paralokameM hamArA kyA hAla hogA ? isa bAtakA jarA bhI khyAla nahIM kiyA hai, yaha ziva purANakI kiMcinmAtra paryAlocanA likhI hai, vizeSa jAnane kI icchAvAloMne niSpakSapAta ho kara khuda zivapurANa dekhanA yA sunanA, jisase zivajImeM devatva-paramAtmatva thA yA nahIM ? mAlUma ho jAyagA. agara purANoMse brahmA viSNu aura mahezakA vicAra karate . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 70 ) haiM to ye deva paramAtmA haiM aisA kisI taraha sAbita nahIM hotA hai, dekho-- padmapurANa prathama sRSTikhaMDa dakSayajJavidhvaMsa nAmaka paMcama adhyAya patra 11 ve meM satI nAmakI apanI strIke mara jAnese mahAdevajI zokAtura hue hue cintA karate the ki vo merI strI kahAM gaI 8, bAda nAradajIne usa strIkI khabara zivajIse kahI, taba zivajIkA citta zAnta huA- dekho nIceke zloka 66 patnyAH zokena vai devo, gaGgAdvAre tadA sthitaH / tAM satIM cintamAnastu ka nu sA me priyA gatA // 91 // tasya zokAbhibhUtasya nArado bhavasannidhau / " bhAryAprANasamI mRtA // 92 // menAgarbhasamudbhavA / sA te satI yA deveza !, himavadduhitA sA ca jagrAha dehamanyaM sA, vedavedArthavedinI zrutvA devastadA dhyAna - mavatIrNamapazyata kRtakRtyamathAtmAnaM kRtvA devastadA sthitaH // 94 // samprAptayauvanA devI, punareva vivAhitA / evaM hi kathitaM bhISma !, yathA yajJo itaH purA // 95 // " 1 // 93 // bhAvArtha- strIke viyogase mahAdevajI zokAkula hue hue cintA karane lage ki vo merI khI kahAM gaI 9, ityAdi bayAnase siddha huA ki mahAdevajI strI upara baDe mohita the, isase atyaMta kAma vikArI siddha hue, tathA mahAdevajI sarvajJa nahIM the, kyoM ki nAradajIke kahanese apanI khokA samAcAra mAlUma kiyA ki amukake gharameM paidA huI hai, jisameM kisI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ (71) bhI viSayakI ajJAnatA aura kAma vikAra sAbita ho vo paramAtmA nahIM kahA jA sakatA hai. padmapurANa prathama sRSThikhaMDa adhyAya 44 ke patra 137 ve meM pArvatIne mahAdevajIko strIlaMpaTa jAnake vIrakako kahA, dekho nIceke zloka" sAhaM tapaH kariSyApi, yena gaurItvamApnuyAm / eSaH strIlampaTo devo, yAtAyAM mayyanantaram // 32 // dvArarakSA tvayA kAryA, nityaM randhrAndhavekSaNam / yathA na kAcit pravizet , yoSittatra harAntikam // 33 // " matalaba-gaurItva prApta karane ke liye maiM tapa karuMgI, mahAdeva strI lampaTa hai to mere cale jAne bAda tUMne daravAjekI rakSA karanI aura saba chidroMkI tarpha dhyAna denA ki kisI taraphase koI bhI strI mahAdevajIkI pAsa ghusa na jAya. ___ ina pUrvokta do zlokoMse mahAdevajo strIlaMpaTa the so bakhUbI sAbita ho gayA, aba unake rAgI bhakta cAhe mAne cAhe na mAneM unakI marajIkI bAta hai.. isa hI 44 ve adhyAya meM bayAna hai ki ADI nAmakA daitya pArvatIkA rUpa dhArake mahAdevajIke pAsa gayA aura mahAdevajI usako pArvatI samaja baDe khusI hue, dekho 64 aura 65 vA zloka" manyamAno girisutAM, sarvairavayavAntaraiH / apRcchat sAdhubhAvaM te, giriputri ! na kRtrimam // 64 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 72 ) , yA tvaM madAzayaM jJAtvA prApteha varavarNini ! | tvayA virahitaM zUnyaM mama sthAnaM jagatrayam // 65 // " bhAvArtha - usa strIko mahAdevajI sarva avayavoMse pArvatI samaja kara usakI sajjanatAkI prazaMsA kI aura kahA tUM mere Azayako jANa kara yahAM AI so acchA kiyA, kyoM ki mujhe tere vinAM tInoM jagat zUnya bhAsate haiM. isa bayAna se bhI mahAdevajI jJAna zUnya siddha hue, agara vo jJAnI hote to samaja jAte ki yaha pArvatI nahIM hai. padmapurANa prathama sRSTikhaMDa adhyAya 46 patra - 146 ve meM aMdhaka nAmake daityase zivajIkA yuddha huA, usane zivajIko gadA mArI, taba zivajI usa gar3hAkI mArase mUrchita hokara pRthvI para gira paDe, muhUrta-do ghaDI ke bAda cetanatA AI, usa vakhta hAthameM parzu lekara usako mArane ko uThe, parantu usa daityane aisI tAmasI mAyA phelAi, jisa mAyAse mahAdevajI ke dekhane meM vo daitya nahIM AyA, taba sarva devatAo sUryadevakI stuti karane lageM, aura mahAdevajI bhI baDhI AjIjIse sUrya devakI stuti karane lage, so yahAM likhate haiM, paDho << prabhAkara ! namaste'stu bhAno ! jaya jagatpate ! / anena danumurUyena, pIDito'haM jagatpate ! // 70 // kiM karomi ! kathaM cainaM 1, ghAtayAmi divAkara ! | sUrya uvAca jaya zUlena pApiSThaM, mAyAzatavizAradam // 71 // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73) bhAvArtha-he bhAno! he prabhAkara ! he jagatpate ! isa mukhya daityase maiM pIDita huuN|| 70 // he sUrya ! mai kyA karUM 1, isako kisa taraha mArUM ?, taba sUryane javAba diyA ki seMkaDo tarahakI mAyAmeM catura aise isa pApiSThakA trizUlase jaya kara // 72 // ____ isa uparake lekhase spaSTa siddha hotA hai ki mahAdevajI sarva zaktimAn aura sarvajJa nahIM the, kAraNa ki sarva zaktimAn hote to aMdhaka daityakI gadAke mArase mUrchita hokara pRthvI para do ghaDI taka behoza paDe nahIM rahate aura sarvajJa hote to mUrya devatAse AjIjI kara usa daityake mAranekA upAya kyoM pUchate ?. . . padmapurANa prathama sRSTikhaMDa adhyAya 56 pRSTha 170 vaise sAvita hai ki mahAdevajI kAmake vazIbhUta hokara parastrIko bhI bhogate the, dekho nIceke zloka-~" purA sarvAH strIyo dRSTvA, yuvatIH rUpazAlinIH / gandharva kinnarANAM ca, manuSyANAM ca sarvataH // 1 // matreNa tAH samAkRSya, tvatidUre vihAyasi / tapovyAjaparo deva-stAsu saMgatamAnasaH // 2 // atirambAM kuTIM kRtvA, tAbhissaha mheshvrH| .. krIDAM cakAra sahasA, manobhavaparAbhavaH // 3 // " bhAvArtha-peztara gaMdharva kinnara aura manuSyoMkI rUpavatI yuvati strIoMko maMtrabalase AkAzameM khIMca khIMca kara tapake bahAnese ati suMdara kuTIyA banAkara mahAdevajI unake sAtha krIDA karate hue ( bhoga bhogate hue ). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) ityAdi bayAnase mahAdevajI parastrIgAmI tazA pUre dagAbAja ye aisA sAvita hotA hai. padmapurANa prathama sRSTikhaMDa adhyAya 14 patra 36 ve meM likhA hai ki rudrane brahmAjIkA pAMcavA zira chedana kiyA jisase brahmAjIke lalATameM pasInA AgayA, usa pasIneko brahmAjIne kapAlase hAthameM le kara pRthvI para pheMkA, usa pasInemeMse cakra bANa tathA dhanuSa sahita eka jabaradasta puruSa paidA huA aura usI vakhta brahmAjIse kahane lagA, batAo kyA kAma karUM ?, brahmAjIne hukama kiyA, isa durbuddhi rudrako aisA mAra DAla ki phira utpanna na ho, brahmAjIke isa hukamako suna kara vo puruSa dhanuSko hAthameM lekara mahezvarake mAraneko atyaMta bhayAnaka dRSTivAlA hokara calA, atyaMta bhayAnaka puruSako apanI tarapha AtA dekha kara bhayabhIta hokara mahezvara vahAMse bhAga nikale aura apane bacAvake liye viSNuke AzramameM Aye to viSNune zivajIkA rakSaNa kiyA, ityAdi ullekha haiM, isa viSayake pratipAdana karanevAle zloka nIce mRjaba haiM" chinne vake purA brahmA, krodhena mhtaavRtH| lalATe svedamutpanna, gRhItvA'tADayadbhuvi // 3 // svedataH kuNDalI jajJe, sadhanuSko maheSudhiH / sahasrakavacI vIraH, kiM karomItyuvAcaha ? // 4 // tamuvAca viraMcistu, darzayan rudramojasA / hanyatAmeSa durbuddhi-rjAyate na yathA punaH // 5 // brAhmaNo vacanaM zrutvA, dhanurudyamya pRSThataH / sampatasthe mahezasya, vANahasto'tiraudram // 6 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ (75) dRSTvA puruSamatyugraM, bhItastatastrilocanaH / * apakrAntastato vegAt , viSNorAzramamabhyagAt // 7 // trAhi trAhIti mAM viSNo !, narAdasmAca zatruhan / brahmaNA nirmitaH pApo, mleccharUpo bhayaGkaraH // 8 // yathA hanyAna mAM kruddhaH, tathA kuru jagatpate / / huMkAradhvaninA viSNu-rmohayitvA tu taM naram // 9 // adRzyaH sarvabhUtAnAM, yogAtmA vizvag prabhuH / tatra prAptaM virUpAkSe, sAntvayAmAsa kezavaH // 10 // tataH sa praNato bhUmau, dRSTo devena viSNunA / viSNuruvAca pautro hi meM bhavAn rudra !, kaM te kAmaM karomyaham // 11 // " isa uparake lekhase mahezvara nirvivekI tathA nirdaya siddha ho gaye, aura brahmAjI bhI krodhI tathA nirdayI sAbita hue, kAraNa ki krodha aura nirdayatA ke bagaira apane pasInese atyugra bhayAnaka puruSako utpanna karake mahezvarako mAra DAla aisA kaise kaha sakate?, isa vAste aise nirvivekI tathA mahAra aura nirdayI hRdayavAloMke bIcameM paramAtmApanekA leza bhI sAbita nahIM hotA hai, aura zivajI zaktihIna siddha hue, kyoM ki agara zaktimAna hote to brahmAke utpanna kiye hue puruSase Dara kara kyoM bhAgate , tathA viSNukA zaraNa kyoM lete ?. padmapurANa prathama sRSTikhaMDa caturtha adhyAya patra 8 ve meM bayAna hai ki viSNune strIrUpa dhArake tathA jhUTha bolake daityoMke pAsase amRta liyA, vAMco nIce ke zloka-- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 ( 76 ) mAyayA lobhayitvA tu viSNuH strI rUpasaMzrayaH / Agatya dAnavAn prAha, dIyatAM me kamaNDaluH // 73 // yuSmAkaM vazagA bhUtvA, sthAsyAmi bhavatAM gRhe / tAM dRSTvA rUpasampannAM nArIM trailokyasuMdarIm // 74 // prArthayAnAH suvapuSa, lobhopahatacetasaH / datvAmRtaM tadA tasyai, tato'pazyanta te'grataH // 75 // dAnavebhyastadAdAya, devebhyaH madade'mRtam / tataH papuH suragaNAH, zakrAdyAstat tadAmRtam // 76 // bhAvArtha - viSNu ne kapaTAise strIkA rUpa dhArake daitya logoM se kahA ki me tumhAre vaza huI huI tumhAre gharameM rahuMgI, usa rUpa sampanna sannArIko dekha kara lobhake vaza hue dAnavone usa strIko amRta de diyA, usane dAnavoMse usa amRtako lekara devatAoMko diyA, usake bAda zakrAdi suragaNa usa amRtako pIte bhaye, ityAdi bayAnase buddhimAn loga samaja jAyege ki viSNumeM devapanA honA to dUra rahA paraMtu sAmAnya manuSya meM jo uttamatAke lakSaNa jhUTha nahIM bolanA, kapaTa nahIM karanA, Adi hote haiM ve bhI nahIM the. viSNupurANa pAMcavA aMza adhyAya 10 ve meM - zrIkRSNane vrajavAsioMko govardhana parvatakI pUjA karanekA upadeza kiyA, usameM medhya pazuko mAranekA bhI likhA hai, zrI kRSNake kahane mUAphika vrajavAsIoMne govardhana parvatakI dahI dudha tathA mAMsase pUjA kI, dekho nIce likhe hue zloka ---- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ (77) " tasmAd govardhanazailo, bhavadbhirvividhArhaNaiH / argyatAM pUjyatAM medhyaM, pazuM hatvA vidhAnataH // 38 // . tathA ca kRtavantaste, giriyajJa vrjauksH| . . dadhipAyasamAMsAdyaiH, daduH zailabaliM tataH // 37 // isa uparake lekhase sApha siddha ho gayA ki zrIkRSNa jAnavaroMke mAranekA upadeza bhI karate the, taise hI viSNupurANake pAMcave aMzake prathama adhyAyameMyoga mAyAko mAMsAdi caDhAnA kahA hai-co pATha yaha hai " ye tvAmAryeti durgeti, devagarbhAmbiketi ca / / bhadreti bhadrakAlIti, kSemyA kSemaGkarIti ca // 83 // pAtazcaivAparANhe. ca, stoSyantyAnamramUrtayaH / / teSAM hi prArthitaM sarva, matprasAdA bhaviSyati // 84 // surAmAMsopahAraizca, bhakSyabhojyaiH supUjitAH / nRNAmazeSakAmAstvaM, prasannA sampadAsyati // 85 // te sarve sarvadA bhadre !, matmasAdAdasaMzayam / asandigdhA bhaviSyanti, gaccha devi ! yathoditA // 86 // " bhAvArtha-AryA durgA, devagarbhA ambikA bhadrA bhadrakAlI kSemyA kSemakarI tUM hai, tesko prAtaHkAla aura tIsare paharameM jo namra hokara staveMge unake sarva prArthita mere prasAdase hoMge / / 83-84 // zarAba mAMsa aura bhakSya bhojanase acchI taraha pUjita huI huI prasanna hokara tUM manuSyoMke saMpUrNa kAmoMko devegI / / 85 // he sarvadA bhadre ! ve sarva loka mere prasAdase nissaMdeha asaMdigdha hoMge, he devi ! tUM jA // 86 / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 78 ) isa upara ke lekhase bhI siddha ho gayA ki zrI kRSNa zarAba aura mAMsako baDA uttama samajhate the, isI vAste yoga mAyAse zrIkRSNane kahA hai ki he devi ! surA aurA mAMsase jo loka terI pUjA kareMge unake manovAMchitako maiM pUrNa karU~gA, buddhimAn loka khuda vicAra kareMge ki surA aura mAMsako jo uttama mAnatA hai usameM paramezvarapanA tathA mahAtmApanA kyA siddha ho sakatA hai ?, kahanA hI paDegA ki nahIM. (( viSNupurANa pAMcavA aMza adhyAya 13 ve meM likhA hai kitA vAryamANAH patibhiH, pitRbhirbhrAtRbhistathA / kRSNaM gopAGganA rAtrau ramayanti ratipriyAH // 58 // bhAvArtha - pati pitA aura bhrAtAoMke haTAne para bhI ve gopAMganAyeM ratipriya ho kara rAtameM kRSNake sAtha kriDA karatI haiM // 58 // isa zloka kRSNajI parastrIgAmI the aisA sAbita huA, aba vicAra karanA cAhiye ki acche manuSyase bhI na bane aise adhamakAma karanevAlemeM paramezvarapanA kaise sAbita ho sakatA hai ?. pa. - pu . u. khaM. pa. a. 245 patra 258 se bhI sAbita hotA hai ki zrI kRSNa gopIoMkI sAtha viSaya sevana karate the, dekho nIceke zloka - 66 " tyakvA patIn sutAn bandhUn tyaktvA lajjAM kulaM svakam jagatpatiM samAjagmuH kandarpazarapIDitAH // 170 // sametya gopyaH sarvAstu, bhujairAliMgya kezavam / bubhujazcAdharaM devyaH sudhAmRtamivAmarAH // 171 // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha-pati putra aura baMdhuoMko choDakara aura apanI kula maryAdAkA tyAga kara kAmadevake bANase pIDita huI gopIaiM kRSNajIke pAsa Akara bhujAoMse kezavakA AliMgana karake bhoga bhogavatI huI, tathA devatA jaise amRtakA pAna kareM aise unake adhara pAna karate hue. isase bhI kRSNajIkA kaisA AcAra thA ? so siddha ho gayA. pa. pu. pA. khaMDe zrIvRndAvana mAhAtmyake 83 ve adhyAyase zrI kRSNa gopIoMkI sAthe viSaya sevana karate the itanA hI nahIM kintu zarAba-dAru pAna bhI karate the, aisA prakaTatayA siddha hotA hai, dekho nIce likhA huA pATha-patra 103 ve kA " upavezyAsane divye, madhupAnaM pracakratuH / tato madhumadonmattau, nidrayA mIlitekSaNau // 54 // mithaH pANI samAlamvya, kAmabANavazaMgatau / riraMm vizataH kuJje, skhalavAGmanasau pathi // 55 // " bhAvArtha-divya Asana para baiTha kara kRSNajI aura unakI sahacarI madhupAna karate bhaye, usake bAda zarAbake nazemeM kharAba hokara unmattatAke vaza nidrAse mIce jAte haiM netra jinake, kAmabANake vaza honese ApasameM hAthase hAtha milA kara skhalita haiM vacana aura mana jinake aise kAmakrIDA karanekI icchAvAle hue hue kuMja-gADhI jhADImeM praveza . karate __ bhAgavata dazamaskaMdha uttarArdha adhyAya 58 meM bayAna hai ki-arjunajI zrIkRSNako sAtha lekara vanameM zikAra karaneko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) gae, patra 206 ve meM-dekho nIceke zloka " sAkaM kRSNena sannaddho, vihattuM gahanaM vanam / bahuvyAlamRgAkINa, prAvizat paravIrahA // 14 // tatrAvidhyaccharaioghAn , sUkarAn mahiSAn rurUn / zarabhAn gavayAn khaGgAn , hariNAn zazaptallakAn // 15 // tAn ninyuH kiGkarA rAje, medhyAn parvaNyupAgate / tudaparItaH parizrAnto, bIbhatsuryamunAmagAt // 16 // " . bhAvArtha-arjuna bahuta hAthI mRga karake AkIrNa gahana vanameM sanaddha hokara kRSNajI ke sAtha praveza karanA bhayA // 14 // vahAM para bANoMse zera sUara bhaisA ruru zarabha rojha geMDA kharagoSa Adi jAnavaroMko vidha DAlA // 15 // nokara unako rAjAkI pAsa le gaye, rAjA tRSAse Akula vyAkula tathA parizrAMta huA huA yamunA nadI para gayA // 16 // isa pAThase zrIkRSNa zikAra bhI karate the aisA sAbita huA. bhAgavata dazamaskaMdha utarArdha adhyAya 69 patra 246 meM zrIkRSNako zikAra karate nAradajIne dekhA aisA jikara hai. bhAgavata dazamaskaMdha uttarArdha adhyAya 57 patra 203 meM likhA hai ki maNike liye zrIkRSNane zatadhanvAko mAra DAlA aura usake bAda maNi bho nahIM nIkalI, dekho nIceke zloka " padAtebhaMgavA~stasya, padAtistigmaneminA / cakreNa zira utkRtya, vAsasoya'cinonmaNim / / 21 // alabdhamaNirAgatya, kRSNa AhAgrajAntikam / vRthA hataH zatadhanu-maigistatra na vidyate / / 22 / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ (81) tata Aha balo nUnaM, sa maNiH zatadhanvanA / kasmiMzcitpuruSe nyasta-stamanveSa puraM vraja // 23" bhAvArtha:-bhagavAn zrIkRSNane tIkSNa dhAravAle cakra dvArA zatadhanukA zira chedana kiyA aura usake kapaDe pharole, magara maNi nahIM milA, taba balabhadrajIkI pAsa A kara kahane lagA ki maine nAhaka zatadhanuko mArA kAraNaki maNi nahIM milA, balabhadrane javAba diyA ki kiso AdamIko usane maNi dI hogI, Age jAo aura talAsa karo. isa lekhase zrIkRSNa alpajJAnI sAbita hue, agara unako saMpUrNa jJAna hotA to maNi kahAM hai ? jAna lete aura aisI hatyA nahIM karate, lobhake vaza nirAparAdhI pANI oMkI jAna lenevAlemeM paramezvaratva kadApi siddha nahIM ho sakatA, ajJAnI lobhI tathA hiMsakako deva mAnanevAle miyAdRSTi kaise unmatta hai ? ki zuddhasvarUpa paramapavitra jinezvaradevake kathana kare hue zuddhatatvoMse ghRgA karake apane pUrNa durbhAgyase aise malIna tattvoMmeM sUkaravat payaHpAnako choDa kara apavitra padArthakI ruvI karate haiM, are ! mithyAtva ! terI gati ajaba hai, manuSya jaba taka tere phaMdeme phaMse hue haiM, vahAM taka hame yaha dRDha nizcaya hai ki ve ullukI taraha jainadharmarUpI satya sUryodayake kabho darzana nahIM kara sakeMge. bhAgavata dazama skaMdha uttarArddha adhyAya 51 patra. 183 meM rAjA mucukuMdako zrIkRSNane upadeza kiyA hai, usase sApha siddha ho jAtA hai ki rAjAlogoMko zikAra vagairahake kara 11 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 82 ) nese pApa lagatA hai, dekho nIcekA zloka " kSAtradharme sthito jantUn samAhitastattapasA, jAghaM nyavadhormRgayAdibhiH / madupAzritaH // 64 // ," bhAvArtha - kSAtradharma meM rahe hue tUMne zikArase aneka jIkA vadha kiyA hai isa liye merA Azraya lekara samAdhistha hokara tapazcaryA dvArA usa pApakA nAza kara // 64 // bhAgavata dazama skaMdha pUrvArddha adhyAya 22 patra 89-90 be meM likhA hai ki 16 kRSNamuccairjaguryAntyaH, kAlindyAM snAtumanvaham / nadyAM kadAcidAgatya, tIre nikSipya pUrvavat // 7 // bhAvArtha - ucca svarase apane prANapyAre yazodAnaMdakA nAma letI aura guNAnuvAda gAtI yamunA para snAna karane ko jAyA karatI // 7 // " vAsAMsi kRSNaM gAyantyo, vijahuH salile mudA / bhagavAMstadamipretya, kRSNo yogIzvarezvaraH // 8 // " bhAvArtha - eka dina pahale ke nyAI yamunAke kinAre para apane apane vastra utAra kara sabane ghara diye aura zrIkRSNacandrake guNa gAna karake yamunA jalameM vihAra karane lagIM, taba yogIzvaroMke Izvara bhagavAn zrIkRSNacandra unake manakA manoratha jAnakara || 8 // 1 yahapATha isa liye likhA gayA hai ki agara koI kahe ki kRSNajIne zIkAra kiyA isameM kucha harakata nahIM kyoMki ve rAjA the aura rAbhyadharmameM zIkAra meM pApa nahIM hotA to unako yaha pATha yAda rakhanA cAhiye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ (83) "vayasyairAhatastatra, gatastatkarmasiddhaye / / tAsAM vAsAMsyupAdAya, nIpamAruhya satvaraH // 9 // hasadbhiH prahasana bAlaiH, parihAsamuvAcaha / atrAgatyAbalAH kAma, svaM svaM vAsaH pragRhyatAm // 10 // satyaM vavrANino narma, yadyUyaM vrtkrssitaaH| na mayoditapUrva vA, anRtaM tadime viduH // 11 // ekaikaza pratIcchadhvaM, sahaivotasumadhyamAH / tasya tatvelitaM dRSTvA, gopyaH premapariplutAH // 12 // brIDitAH prekSya cAnyonyaM, jAtahAsA na niyayuH / evaM bruvati govinde, narmaNAkSiptacetasaH // 13 // AkaMThamanAH zotode, vepamAnAstamabruvan / mA'nayaM bhoH kRthAstvAM tu, naMdagopasutaM priyam // 14 // jAnImo'GgabajalAdhya, dehi vAsAMsi vepitAH / zyAmasundara ! te dAsyaH, karavAma tavoditam // 15 // dehi vAsAMsi dharmajJa !, nocet rAjJe bruvAmahe / zrIbhagavAnuvAcabhavatyo yadi me dAsyo, mayoktaM vA kariSyatha / . . . AtrAgatya svavAsAMsi, pratIcchantu zucismitAH // 16 // tato jalAzayAt sarvA, dArikAH zItavepitAH / pANibhyAM yonimAcchAdya, moceruH zItakArSitAH // 17 // yUyaM vivasvA yadapodhRtavratA, vyagAhataitat tadudeva helnm| baddhAJjaliM mudhnyapanuttayeMhasaH, kRtvA namo'dho vasanaM pragRkhatAm // 19 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha-apanI maMDalIke sakhAoMko saMga lekara unakI manokAmanA siddha karaneke liye yamunAke kinAre para pahuMce aura una kanyAoMke vastra lekara jhaTapaTa kadaMba para caDha gaye // 59 // aura bAlakoM sameta Apa uDhe mAra mAra kara isane lage aura aneka prakArakI mazkarIkI bAteM karane lage, ki he abalAo ! hamAre samIpa Ao, aura apane vastra le jAo // 10 // isa samaya maiM mazkarIse nahIM kahatA, satya kahatA hUM, tuma vrata karanese bahuta durbala ho gai ho isa bAtako mere mitra saba prakArase jAnate haiM // 11 // mereko kucha durbhAva aura Amraha nahIM hai. tuma eka eka mere pAsa AtI jAo aura apane apane vastra letI jAo, cAhe saba mila kara eka vAra le jAo, jaba taka tuma aisA nahIM karogI, mujhe apane vAvA naMdakI sogana hai tumhAre vastra kabhI nahIM dUMgA // 12 // manamohanapyArekI mIThI mIThI bAteM suna kara paraspara dekha lajjita ho gopIoMne jAna liyA ki ye parihAsa karate haiM, yaha soca vicAra kaMTha taka zItala jalameM jADe-TADhakI mArI kAMpatI rahIM, jaba bahuta dera ho gaI taba gopIeM bolI // 13 // he kRSNacandra ! anyAya vArtA mata karo, tuma naMdajIke pyAre putra ho yaha hama jAnatI haiM, he pyAre ! zItase duHkhita hama saba kAMpa rahI haiM, isa liye hamAre vastra de do // 14 // he zyAmasundara pyAre ! hama tumhArI dAsI haiM, jo tuma kahoge so hI kareMgI paraMtu hamArI lAjake grAhaka mata bano, jaba lAja hI jAtI rahI to phira zeSa kyA rahA 1, hama Apake sAmane nirlajja honA nahIM cAhatI, aba kucha nahIM bigaDA hai, dharmajJa ! hamAre vastra dedo nahIM to hama rAjA kaMsase jA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 85 ) kara kaheMgI // 15 // gopIoMkI rosa bharI bAta sunakara bhagavAn zrIkRSNacandra bole ki jo tuma merI dAsIeM ho aura merA kahanA tumako aMgIkAra hai to he mandamusakAna - vAlIo ! tuma yahAM Ana kara apane vastra le jAo / / 16 / / jaba kucha upAya na cala sakA taba hAra kara zardI kI mArI kA~patI hui saMkoca karatI saMpUrNa gopIkA donoM hAthoMse kuca aura yoniko Dhaka jalase bAhira AI || 17 | taba zyAmasundara bole ki dono hAtha joDakara sUryanArAyaNako praNAma karo / / 19 / / yahAM para pAThaka mahodayako vicAra karanA cAhiye ki jahAM para naMgI strIo snAna karatI thI vahAM kRSNakA jAnA aura unake vastra le kara kadaMba para car3ha jAnA, unake guhyasthaloMko khullA karane ke liye sUryanArAyaNako praNAma karo aise kahanA kyA paramAtmAkA kAma hai ? ki kAmIkA, niSpakSapAThakakI aMtara AtmAmeM isa praznakA yahI uttara milegA ki ye saba lakSaNa kAmIke hI haiM, jo ki isa viSaya ke samAdhAna ke liye varuNa devatAkA inhoMne aparAdha kiyA, kyoM ki jalameM naMgA hokara snAna karanA ( varuNa devatAkA jalAdhiSThAyaka honese ) aparAdha hai, isa liye inako zrIkRSNacaMdrajIne sajA kI aisA kitaneka aMdhabhakta kahate haiM parantu yaha bAta yukti hIna hai, kyoM ki jaise kisI strIne kisI ijjatadAra manuSya ke gharako nirjana mAna kara besamajIse apane kapaDe utAra diye, isa viSayameM usako zikSA deneke liye usa nagarakA rAjA usa strIke yoni tathA kucako khullA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat C www.umaragyanbhandar.com
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ karake dekheM to usa rAjAko koI bhI nyAyI rAjA nahIM kaha sakatA haiM balke badamAsa hI kahA jAyagA, kAraNa ki sajAke seMkaDo dUsare tarIke hone para bhI aise nIca tarIkeko akhatyAra karanevAlA bhalA mANasa hai aisA usake aMdha khuzAmadakhora anuyAyIoMke zivAya dUsarA akalamaMda zakhsa nahIM mAna sakatA. isa varNanako kitaneka loka gopIoMkI iMdriyoMmeM kalpanA kara una iMdriyoM gata AvarNako vastra banAkara usake cora (haraNa karanevAle ) kRSNajIko sAbita karake apane manameM khuza hote haiM, paraMtu dUsare matavAdioMke tarkarUpa sUryake tApako nahIM sahana karate huene isa kukalpanArUpa guphA banA lI hai, vAstavika satya isa kalpanAmeM nahIM hai, bhAgavata dazama skandha pUrvAddha adhyAya 30 patra 122 vA kA zloka isI bAtako sAbita karatA hai"bAhamasAraparirambhakarAlakoru-nivIstanAlabhananarmanakhAgra patiH / zvelyAvalokahasitaijasundarINA-muttambhayan ratipatiramayA kAra // 46 // " bhAvArtha-bhujAoMkA pasAranA, AliMgana karanA, kara alaka, sAthala nIvI-nADuM stana inakA sparza karanA, parihAsake vacana kahanA, nakhoMke cihna, krIDA citavana aura haMsIoMse vrajasundarIyoMko bhagavAn kAma uddIpana karAyake ramaNa karane lage / / 46 // ___ yaha zloka upara likhe hue samAdhAna karanevAloMkA pUrNatayA khaMDana karatA hai aura hAtha joDAnemeM yoni tathA kuca Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanakI lAlasAko hI sAbita karatA hai, isase kRSNajIkI pavitratA (1) sApha taura para jAhira ho rahI hai. bhAgavata skaMdha sattara vA adhyAya AThave meM bhagavAnne nRsiMharUpa dhArake hiraNyakazipuko aura usake sahasra subhaToMko bure hAlase mArA, apanI jihAse apane lohuvAle hoThoMko cATa rahaiM he aura rudhirake laganese mukha lAla lAla ho rahA hai, daityoMkI AMtokA hAra kaMThameM pahine, ityAdi varNana bhI viSNuko jo jarA bhI pApase DaratA ho aise sAmAnya manuSyase bhI nIce darajekA sAbita karatA hai, aphasosa hai ki inake aise adhamakarmako brahmA ziva aura indra Adi devatAoMne anumodana dIyA hai, isase ve loka bhI paramAtmapada tathA devezvarapadake lAyaka nahIM the aisA sAbita hotA hai, kyA lohakA cATanA, AMtokA galemeM DAlanA, aura hajAroM daityoMkA dhvasa karane rUpa yaha adhamakArya kisI tarahase anumodanIya ho sakatA hai ?, kahanA hI paDegA ki kadApi nahIM. jisa vakhta nRsiMhane yaha kAma kiyA usa vakhta usako baDA bhArI krodha car3hA huA thA, jisase usake pAsa brahmA rudra vagairaha devatA bhI nahIM jA sake, dekho bhAgavata sattaravA skaMdha adhyAya noveMkA prathama zloka" evaM surAdayaH sarve, brhmrudrpurssraaH| nopetumazakan manyuH, saMraMbha taM durAsadam // 1 // " itane jabaradasta krodha karanevAlemeM paramAtmapanA hai aisA mAnanevAloMke aMdara vivekakA honA buddhimAnoMkI buddhi kabUla nahIM karatI aura aise viveka zUnya manase mAne hue kAlpanika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) devase AtmoddhArakI AzA rakhanA pAnImeMse makkhanakI AzA jaisA hai. bhAgavata skaMdha 18 adhyAya 9 ve meM strIkA rUpa banA kara bhagavAnne daityoMko ThagA aisA likhA huA hai, isase bhI kRSNajI paramAtmA the aisA siddha nahIM hotA hai, kyoM ki strIrUpa dhArake kisIko prapaMcapAsameM phasAnA aisA kRtya paramAtmAmeM saMbhava nahIM hotA. - . aura isI skaMdhake 10 ve adhyAyameM likhA hai ki- deva aura daityoMkA paraspara yuddha huA usameM devoMkI hAra huI, taba devoMne bhagavAnkA smaraNa kiyA, bhagavAnne Akara kitaneka daityoMkA nAza kara DAlA. yahAM para svAbhAvika hI yaha vicAra utpanna hotA hai ki daityoMkA nAza karanevAle kRSNajImeM dayAkA leza bhI thA aise kaise mAnA jA sakatA hai ?, kyoM ki kRSNajIke bhaktoMke mAnane mUjaba kRSNajI sarvazaktimAna gine jAte haiM to unako apane sthAnameM rahe hue daityoMkI buddhikA sudhArA karake smaraNa karanevAle apane bhaktoMkA rakSaNa karanA cAhiye thA, agara aisI zakti nahIM thI aisA kahA jAve taba sarvazaktimattAkA lopa hotA hai aura zakti hone para mAranekA mArga ghAtakavRtikA sUcaka hai, agara isa prakArake nyAya yukta vicAra aMdhabhaktoMkA ho jAya to purANakI mAyAvI kalpanAse kSaNa mAtrameM chUTa sake aisA hamArA mAnanA hai. .. bhAgavata skaMdha 18 adhyAya 12 ve meM bayAna hai ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 89 ) zivajIne yaha sunA ki viSNune mohanotrIkA rUpa dhAra ke ugAi karake daityoM se amRta le kara devoMko pIlA diyA, aisA sunake usa mohinIstrIkA rUpa dekhane vAste pArvatI sameta bhUtagaNoMko sAthameM le kara viSNuke pAsa Ae aura viSNukI atyaMta hI stuti karo, aura viSNuse kahA ki Apane mohinIkA rUpa dhAraNa kiyA thA, maiM usako dekhanekI icchA karatA hUM, jisa mohinIke rUpase Apane durmada dAnavoMko mohita kiyA aura devatAoMko amRta pIlAyA maiM usI mohinI rUpako dekhaneko AyA hUM, bAdameM viSNune kahA ki Apa hamAre usa mohinI rUpako dekhanekI icchA karate haiM to acchA Apako dikhAyA jAyagA, usa rUpako kAmI puruSa bahuta ho mAnate haiM usase kAmadevakA udaya ho jAtA hai, aisA kaha kara viSNu vahAM hI adRzya ho gae, taba usa samaya mahAdevejo apanI bhAryA pArvatI sahita cAroM ora netra calAya usa rUpako dakhanako utkaMThita hote rahe kucha dera bAda upavanameM ki jahAM para citra vicitra kusuma aura lAla varNake pallava zobhAyamAna ho rahe the vahAM paramasuMdara eka strI mahAdevajone dekhI, usake nitaMba ujjvala rezamI vastrase Dhaka rahe the, usameM mekhalAkI laDIyeM aisI dIptimAn ho rahI thIM ki manuSyakA mana usakI kaDIyoMmeM hI ulajha rahe, vo strI geMda uchAla kara dekhanevAloMke manako bhI isake sAtha hI uchAlatI thI, geMdake upara nIce uchAlana ke kAraNa usake zarIra ke jhukane aura uMce honese usake donoM stana aura manohara hAra bAra bAra kampAyamAna hotA thA, kahAM taka likheM 8, isa strIkI zobhA bahuta hI varNana karo hai, aisI usa strIke 12 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 90 ) kaTAkSase mahAdevajI eka hI bAra meM mohita ho gae, isa kAraNa usako dekhanese aura usa kara dekhe jAnese mahAdevakA mana atyaMta vihvala huA isa liye mahAdevajIne apane nikaTameM rahe hue sevaka aura pArvatIko jAnA bhI nahIM vo mohinI jisa geMda ko uchAla rahI thI, so eka bAra vo geMda usake hAthase uchala kara dUra gira par3A, usa geMdako leneko jaba vo bAlA dauDI taba vAyuke vega se kAMcI sahita kahIM vastra uDa gayA, taba mahAdevajI khaDe hokara eka Taka usako dekhane lage, vaise hI vo bhAminI bhI kuMcita kaTAkSa calAya kara unako dekhane lagI taba mahAdevajIkA mana usa para anurAgI ho gayA aura mohinI ke hAva bhAva se mahAdevajIkA mana jJAnazUnya ho gayA tathA usakI tallInatA meM aise vihvala ho gae ki pArvatI sAmane khaDI khaDI dekhatI raho magara svayaM nirlajja hokara usa suMdarI ke samIpa cale gae, yaha mohinI kAminI vastra rahita thI isa liye mahAdevajIko nikaTa Ate hue dekhakara lajjita huI aura haMsatI haMsatI vRkSoM ke ADameM jAne lagI, bhagavAn mahAdevajIkI iMdriyeM prabala hogaI, vo paMcabANake vaza hokara usa strIke pIche dauDane lage jaise yUthapati hAthI hantinIoMke pIche pIche daur3atA hai, jaba vo sAdhAraNa cAlase mahAdevajIke hAtha nahIM AI taba mahAdevajI ati vegase dauDe aura usa strokI icchA na dekhakara keza pakaDakara apanI bhujAoMse usako apane hRdaya se lagAliyA, hAthI jisa prakAra hAthinIko AliMgana karatA hai vaise hI vo manamohinI bAlA bhavAnIpati mahAdevajI ke hRdaya se lipaTI huI idhara udhara dauDane lagI jisase usake keza chuTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ (91) gae, usake bAda devamAyAko banAI baDe baDe nitaMboMvAlI vo strI ati kaSTa karake mahAdevajIkI bhujAse apaneko chuDAya kara dauDI, re rAjan ! adbhuta kathA zravaNa karo, zrIbhagavAn viSNu hI mAyA vistAra karake yaha strI hue the jaba zrIbhagavAn strI banakara dauDe taba ziva apane sadAke vairI kAmadevase parAjita ho phira usakI padavIkA anuSThAna karane lage, he mahArAja! vAsitAke yAni RtumatIhathinIke poche poche dauDate hue kAmI hAthIkA vIrya jisa taraha gira jAtA hai vaise hI usa mohinIke piche paDe hue amogha vIryavAn bhagavAn zivajIkA vIrya gira gayA. zarama ! zarama !! zarama !!! aphasosa hai aise purANake lekhakoM para ki jinhoMne aisI behudI bAteM likhateM jarA bhI gaura na kiyA ki ina kalpanAoMse dharmakA nAza hotA hai, aba batalAiye ki jinake dharmazAstra aiso bAtoMse bhare hue ho unake dharmake mAnanevAloMkA kalyANa kaise ho sakatA hai ? aura jo dharmameM aise kukarmI deva hove unake nAma lenese dhArmika lAbha kaise ho sakatA hai, hA~, bhavameM rulanA ho to ina graMthoMke anukUla calanA anyathA jalAMjali hI de denI cAhiye aura zuddhazAstrake anukUla hokara rAga dveSa rahita devako paramAtmA kabUla karanA cAhiye, dekho-eka tarapha to mahAdevajIko sarvajJa kahate hai aura dUsarI tarphase kRSNajIse prArthanA karI ki Apa mohinIrUpa dikhalAo, isase siddha huA ki mahAdevajI alpajJAnI the nahIM to apane sthalameM rahe hue mohinIko dekha sakateM tathA nirlajja bhI the, nahIM to Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 93 ) uparokta karma apane sevakoM ke tathA pArvatIjIke dekhate hue na banatA aura kAmIkA to saradAra hI kaha sakate haiM ki jisakA dauDate dauDate vIrya skhalita ho gayA, batalAIye ! svayaM aise mahAmohase ghAyala hue hue deva, bhaktoMkA kyA uddhAra kara sakeMge?, uddhAra karanA to dUra rahA magara aMgreja sarakAra jaisA rAjya hotA to usa mohinI strIse bhujAoMse pakaDa kara jo balAtkAra kiyA thA usakA phala svayaM kArAgRhamAM baddha ho kara bhugatanA paDatA, basa - isase itanA hI sabaka- pATha lenekA hai ki aise devoMko jaba taka sevate rahoge saMsArameM hI bhaTakate phiroge, isa liye sampUrNa vItarAga zrIjina devakA hI zaraNa lenA cAhiye. bhAgavata dazama skaMdha 28 ve adhyAyameM vRkAsurako mahAdevajIne usake kahane mAphika vara diyA kijisake zira para tUM hAtha rakkhegA vohI mara jAyagA, taba usane pArvatI para lubdha hokara mahAdevajI ke mastaka upara hAtha rakhanekA irAdA kiyA, taba mahAdevajI bhayabhIta hokara vahAMse bhAge asura bhI unake pIche lagA, zivajI Dara kara svarga taka bhAge aura pRthvIkA jahAM taka aMta hai vahAM taka bhAge, phira uttara dizAmeM bhAga kara gaye, usa samaya upAyako na jAna kara saMpUrNa devatA cUpa ho gae, isake uparAMta prakAzamAna mAyAse pare baikuMTha dhAmameM zivajI gae, taba dUrase hI nArAyaNa bhagavAn ne zivajIke pIche dauDe cale Ate vRkAsurako dekha kara apanI yogamAyAse brahmacArIkA veSa dhara liyA, kuza hAthameM liye bhagavAn namra ho abhivAdana kara usase bole ki he zakunike putra ! muje nizcaya kheda hai tUM itanI dUra kyoM AyA ?, thoDI dera vizrAma leM, kyoM ki samasta kAmanAoMkA denevAlA yaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ (93) deha hai isako pIDA mata de, he samartha ! jo tumhArA abhiprAya hamAre Age sunAne yogya ho to kaho, kyoM ki bahudhA dUsaroMkI sahAyatAse puruSa apanA kArya siddha kara sakate haiM, aise miSTa vacanase vRkAsurane apanA sarva vRttAMta sunA diyA, taba zrIbhagavAn bole ki zivane tumako vara diyA hai to zivake vacanako hama satya nahIM mAnate, kyoM ki yaha ziva dakSake zrApase pizAcoMkI dazAko prApta huA hai aura preta pizAcoMkA rAjA hai, ityAdi kaha kara usakA hAtha usake mastaka para gharAyA vo mara gayA. __ isa uparake bayAnase siddha hotA hai ki mahAdevajIko itanA bhI jJAna nahIM thA ki maiM isa kAsurako aisA varadAna detA hUM ki jisa varadAnase merA hI nAza karanako yaha vRkAsura udyata hogA jisase mereko nAza bhAga karanI paDego to phira aise jJAnahInako deva kaise kaha sakate haiM ? tathA viSNune usa vRkAsurako dhokhA deke maravAyA yaha bhI sajanatAkA lakSaNa nahIM, kyoMki sajjana kisIke sAtha dhokhekA kAma bhI nahIM karate to phira maravANA to kahAM rahA?, isa liye viSNu bhI dhokhebAja tathA nirdayI siddha hote haiM. bhAgavata tRtIya skaMdha patra 38 vA meM bayAna hai ki. caturAnanane jalameM dharaNI-pRthvIko DubI dekhake manameM bahuta kAla taka ciMtana kiyA ki kisa prakArase isakA uddhAra kiyA jAya, jyu prajA gaNa isa upara vAsa kareM. " yasyAhaM hRdayAdAsaM, sa Izo vidadhAtu me| ityabhidhyAyato nAmA--vivarAt sahasAnagha! // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ varAhatoko niragA-daMguSThaparimANakaH // 18 // " maiM jisase paidA huA hUM vo Iza merI madada karo aisA vicAra karate hue brahmAjIke nAkase aMguSTa pramANa varAhakA baccA nikalA. tathA thoDI hI dera meM varAhajI baDe ho gae aura jalameM jAkara pRthvIko le Ae tathA hiraNAkSakA zarIra cIra DAlA, usake rudhirakI kIcameM bharI huI apanI tuMDase lIlA karane lagA. ___ isa uparake lekhase buddhimAnoMkuM vicAra karanA cAhiye ki lohuse bhare hue mukhase krIDA karanA, kisIko cIra DAla kara hRSTa honA, sAmAnya AdamIkA kAma hai yA paramAtmAkA ?. padmapurANa prathama sRSTi khaMDa adhyAya 3 patra 7 meM likhA hai ki"brhmnno'bhuunmhaakrodh-kholokydhnkssmH| . tasya krodhAtsamudbhUtaM, jvAlAmAlAvadIpitam // 171 / / brahmaNastu tadA jyoti-strailokyamakhilaM dahat / bhRkuTikuTilAt tasya, lalATAt kropadIpitAt // 172 / / samutpannastadA rudro, mdhyaahnaaksmprbhH| ardhanArInaravapuH, pracaNDo'tizarIravAn // 173 // vibhajAtmAnamityuktvA, taM brahmAntardadhe tataH / tathokto'sau dvidhA strotvaM, puruSatvaM tathAkarot / 174 // " ityAdi varNana bhI taddana yukti zUnya hai. 1 uparake saMskRta zlokoMkA itanA hI saMkSiptArtha hai ki brahmAjIke kapAlase mahAdevajI Adhe strIrUpameM aura Adhe puruSa rUpameM paidA hue. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 95 ) mArkaDeya purANa adhyAya 75 trapa 199 meM-- sUryadevakI strI ghoDIkA rUpa dhArake tapasyA karato thI, usa samaya sUrya ne ghoDekA rUpa dhAra kara usake sAtha bhoga karanA cAhA, usa ghoDIne usako parapuruSa samajakara phira kara apanA mukha usake sanmukha kiyA, mukhase mukha milA, basa ghoDIke mukhase tIna putra paidA hueM, unameMse eka putra ghoDA para caDA huA hAthameM DhAla taravAra tathA bANa tUNa yukta janmA, ityAdi varNana hai, ina gappoMko koI bhI buddhimAn satya nahIM mAna sakatA. tathA 78 vA adhyAya patra 203 ve meM bayAna hai ki madhu tathA kaiTabha nAmake do daitya viSNuke kAnake mela se utpanna hue, jaba brahmAjIko mArane ko taiyyAra hue taba brahmAjIne nidrAdevIkI stuti karI, bhagavAn jAga uThe, jaba ve daitya brahmAjI ke mAraneko udyata hue, taba bhagavAn viSNune una daityoMke sAtha pAMca hajAra varSa bAhu yuddha kiyA, yaha gappa golA bhI buddhimAna ke mAnane lAyaka nahIM haiM, bhale ! midhyAdRSTi isake nIce dabe rahe magara samyaktva rUpa sUryakI aruNimA bhI isa gappagole rUpa timirako kSaNa mAtrameM haTA detI hai. viSNupurANa pAMcave aMzake travIza ve adhyAya meMkAla pavana senAko le kara yuddha karaneko AyA, vakhta zrIkRSNa vicAra karate hue, so nIce mujaba --- - 64 mAgadhasya balaM kSINaM, sa kAlaH pavano balI / hantA tadidamAyAtaM yadUnAM vyasanaM dvidhA // 10 // tasmAddurga kariSyAmi, yadUnAmatidurjayam / striyo'pi yatra yuddhayeyuH, kiM punaH vRSNipuGgavAH // 11 // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat usa www.umaragyanbhandar.com
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ (96) mayi matte pramatte vA, supte pravasite tathA / yAdavAbhibhavan duSTA, mA kurvantvarayo'dhikAH // 12 // iti saMciMtya govindo, yojanAni mahodadhim / yayAce dvAdazapurI, dvArakAM tatra nirmame // 13 // isa uparake lekhase siddha huA ki zrIkRSNa kAla yavanAdikoMse yAdavoMko bhaya jAna kara samudrake bIcameM dvArakA nagarI vasAvate bhaye, jaba zrIkRSNa paramezvara aura saMpUrNa zaktimAn hai to apanI zaktise kAla yavanAdiko yAdavoMkA bhakta banA dete ki jisase sarva kAlayavanAdi yAdavoMke Adhina ho jAteM to phira apanI mathurAnagarI choDa kara dvArakA nagarI kyoM vasAnI paDatI ?, vAste siddha huA ki zrIkRSNa saMpUrNa zaktimAn nahIM the aura nAhI paramAtmA the, kyoM ki sarva zaktimAn paramAtmA kisIse nAza bhAga nahIM kara sakatA, agara kahA jAve ki paramAtmAne yaha sA lIlA kI thI, isase unake paramAtmapadameM kucha vAba nahIM, to yaha bhI kathana mahA ajJAnatAkA hai, kyoM ki jo paramAtmA ho so kisI tarahakI lIlA kara hI nahIM sakatA, lIlA karanA mohI ajJAnI tathA indrajAlioMkA kAma hai aura aise to koI pAmara bhI kaha degA ki maiM paramAtmA hUM aura jaba usake paramAtmA honemeM virodha dikhalAyeMge ki tU daridra hai, bhIkha mAMga kara peTa bharatA hai, AjJAnatAkA pUtalA hai, dUsarese DaratA hai, viSaya vikAroM meM marA par3A hai isa liye tUM paramAtmA nahIM hai, taba vo bhI kaha sakatA hai ki yaha saba merI lIlA hai, maiM barAbara paramAtmA hUM, basa-isa pAmarake uttara jaisA hI aMdhabhaktoMkA uttara hai, jo prakaTatayA brahmA viSNu maheza Adi devomeM una pUrvokta dUSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) NAko dekhate hue bhI lIlA lIlA kaha kara AMkheM mIca lete haiM aura satyamArgako bhUla kara ulaTe hI rAste cale jAte haiM. aura bhramaNAkI ThokareM khAte hue anaMtakAla vyatIta karate haiM, magara satya jainadharmarUpa sUryake prakAzase prakAzita mArgameM nahIM Ane se mukti se vaMcita raha jAte haiM. una jIvoM para hamArI ahoniza bhAva dayA rahA karatI hai aura yaha vicAra AtA hai ki hAya ! duSTa midhyAtva ! tUMne una jIvoMkA nAza kyoM mArA hai 1, inhone terA kyA trigADA hai 1. jo vicAroMko rAste para nahIM Ane detA, isase bhI jyAdA duHkha to hama isa bAtakA hai ki jo ulTe rAste para calate hue bhI sacce jainadharmase dveSa rakhate hue aura apane hRdayagata prajvalita vairako zAMta karane ke liye kisI pustakameM jyuM Ave tyuM jainadharma ke bAremeM bakavAda karate haiM, jaise ' anaMgabhadrA ' athavA vallabhIpurano vinAza ! ' nAmake pustakameM eka mithyAMdha Thakkara nArAyaNa visanajI " nAmaka vyaktine kiyA hai, macakura kitAba ke pRSTha 40 para likhA hai ki- " ghaegA parA ghaNA jaina sAdhue paNa e tAMtrika dharmanA upAsaka thayA tA. " yaha phikarA likhakara usakI phuTanoTameM-- 4 44 " jyArathI bahu sakhya jaina sAdhuoe tAMtrikakriyAne svi kArI te malIna japApa tathA mAMsa balidAna AdithI devI pizAca tathA vaitAla AdinI, jAraNu mAraNa ane vazIkaraNu Adi siddhi mATe sAdhanA muzyA bhAMDI.. eTale pachI je sAdhuzmA zudgharitra ane pavitra hatA. temaNe e bhraSTa jenasAthI peAtAnI bhinnatAne darzAvavA bhATe zvetavastrane pahale pItavastra paridhAna zvA bhAMDayAM, ............ baidha pramANeja jainadharmamAM paNa te samayamAM bhinna bhinna aneka vibhAge paDI gayA hatAM, temAMnA digambara zvetAMbara ane sthAna kavAsI "" munya hatA. 13 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ (98) ityAdi likhA hai, avvala unakI yaha mithyAMdhatA hai ki tAMtrikamatakA asara bauddha aura jainadharmamAM huA, aise likha kara vaidikadharmako kinAre hI rakkhA, kyA cAroM tarphase jalatA huA tAMtrikamata dAvAnala vaidikoMkA ristedAra-saMbaMdhI thA ? jo usameM asara nahIM huA aura jainameM ho gayA, dUsarI yaha mithyAMdhatA hai ki jainadharma jaise pAka asUloMko mAnanevAle usa samayake-IsvIsan AThavI zatAbdike yatiyoMmeM itanI pavitratA thI ki ve kisI tarahase mAMsa balidAna jaise adhamakarttavyako kara hI nahIM sakate the tathApi unameM vinA pramANa mAMsa balidAnakA rIvAja likha mArA, AdhAra vagaira 'Adheya ho hI nahIM sakatA, kyoM ki jaba tAMtrikamatameM jainoMkI abhiruci kisI bhI pramANase kiso kAlameM bhI sAbita nahIM hotI to phira usa matakI nIcakriyAkA to honA hI asaMbhAvya hai, hA~, vyaktigata doSa saMbhAvya ho sakatA hai paraMtu samaSTi Azrita jainasamAjameM tAMtrikamatakI asara likhanI aisA hai jaise Thakkura kahe ki-" mama mAtA vaMdhyAsIt, arthAt merI mAtA vaMdhyA thI, kyoM ki usa samayameM -IsvIsankI AThavI zatAbdimeM caityavAsa karanevAloMkA astitva thA aura vo kitane hI kAla taka calA, inakI isa zithilatAkA bhI bar3e joro zorase usa vakhtake tyAgI muni oMne khaMDana kiyA thA jisakA jikra zAstroMmeM AtA hai, aise hI agara tAMtrikavAdiyoMkI TukaDI jainamatameM utpanna huI hotI to avazya usakA bhI khaMDana usa vakta zuddhakriyA karanevAle mahAtmA likhateM magara aisA jikra kahIM bhI nahIM dekhanese ThakkurakI yaha dveSamaya pravRtti hai aura aitihAsika viSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ yakI bilakUla anabhijJatA hI siddha hotI hai, tisarI mithyAMdhatA yaha hai ki tAMtrikamatake asarase bhraSTa jainasAdhuoMse bhinna honeke liye pItavastrakI kalpanA karate haiM, pItavastra vikramakI aThArahavI zatAbdimeM mAtra AMtarika sAmAnya bAbatase dhAraNa kiye haiM, usako IsvIkI AThavI zatAbdimeM mahAasatya doSAropaNa karane heturUpa batalAnA yaha kitanI ajJAnatAkI bAta hai ? so vicArazIla pAThaka gaNa vicAra kareMge, " usa samaya zvetAMbara digaMbara aura sthAnakavAsI mukhya vibhAga the " yaha bAta likha kara to acche acche itihAsajJoMke bhI kAna kATa liye, vAha ! re ! vAha ! itihAsajJoMkI paMktimeM nAma rakhanevAle Thakkura ! vAha !, jisa vakta jisa samAjakA nAma nizAna bhI nahIM thA usa samayameM usa samAjake ullekha karanevAlemeM asatya likhanekA leza bhI Dara ho aisA kauna buddhimAn mAna sakatA hai ?, jarA akSarake vakhtakI tavArIkhakI garja sAranevAlI 'AInaakbarI' dekhI hotI to bhI mAlUma ho jAtA ki usa vakhta to kyA magara abarake baktameM bhI DhUMDhakasamAja nahIM thA, astu, jisane mahAmithyAtvake nazemeM sannipAta jvaritakI taraha jyU Ave tyU pramANa vagaira likhanA hai usako aitihAsikapramANa mile cAhe na mile kyA pravA hai ?, jaise isI kitAbake 44-45 ve pRSTha para likha diyA hai ki-" salInagaramA te vegAsa mane bauddhavihAre ane jainamaMdire astitva dharAvatAM hatAM ane te sarva dharmasthAnane badale adharmanAM sthAno thaI paDelAM khopAthI" tyAdi, yahAM para buddhimAn loka turata hI samaja jAyaMge ki ThakkurakI dveSapraNAlikAmeM kitanA gaMdA pAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ (100) bina pramANa bahatA hai ki pavitra jainadevAlayoM meM adyAvadhi aisA anucita vartAva kadApi na honekA jainoMko hI nahIM balke madhyastha itihAsajJa jenetaroMko bhI pUrNa vizvAsa hai aura jainataroMke maMdiroMmeM rAtriko jaldI uTha kara strIyoMkA jAnA aura vahAM kRSNalIlAkA anubhava lenA madhyastha jainatara bhI kabUla karate haiM aise unake kRSNAlaya zivAlaya to tAMtrikamatake asarase khAlI raha gaye aura dharmasthAna hI bane rahe aura bauddha tathA jainamaMdira adharmasthAna ho gaye the, dveSakI bhI kucha sImA hai, vAhare ! mithyAtva ! tUM to sacamuca ullu hI banA detA hai, anyathA prakAzako aMdhakAra aura aMdhakArako prakAza kaise kaheM 1, bhalA! jisa zaMkarAcAryako jainamatake tattvakI gaMdha bhI nahIM lagI thI aisA unake jainatattvoM para likhe hue vivecanase siddha hotA hai, usa zaMkarAcAryake nAmase jaina bhaDake yaha sapheda jhUTha nahIM to aura kyA hai ?, pRSTha 52 para " eka yatine vallabhInagarake madhyameM rahe hue zivAlayako tuDavAkara aura usake barAbara cAMdI dekara jainamaMdira banavAyA" yaha bepAyedAra bAta likhI hai aisA hamArA anubhava hamako sAkSI detA hai aura yaha lekha dUsare lokoMko bhaDakAneke liye likhA gayA ho aisI kalpanA karatA hai, Thakura zaMkarAcAryake raMgameM aise raMge gaye haiM ki unakI tArIphake pUla bAMdhaneke liye hI zAyada yaha novela racA gayA ho to bhI atyukti nahIM magara sAthameM unako nahIM mAnanevAle bauddha jainako khUba burA bhalA na kaha leve vahAM taka vo pUla majabUta nahIM bana sakatA thA, ataH vo bhI kAma kara liyA pavitra jainadharmako vAmamArgakA samUloccheda karanevAle jainadharmako Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaidika hiMsAke kArana vaidikatattvako nahIM mAnanevAle jainadharmako vAmamArgIkA asara huA ,, ityAdi likha kara vairAnala zAnta kiyA, astu, kucha hAni nahIM, hamAre 'Thakkura' zAMta to hue, itanI hI hamako khuzI mAnanA cAhiye, bezaka, khuza honA cAhiye magara unakI isa pApa karmase honevAlI burI gatikA khayAla khuza nahIM hone detA, tathA 42-43 veM pRSTha para-" QrAyAya ne temanI mAtAnA ye varNaza 2 saMtAna tarIke oLakhAve che. ane temanI mAtA zrI mahAdevIne varNazaMkara prajAne utpanna karavAnA aparAdha mATe jAti bahiSkRta thavuM paDyuM hatuM ema jaNAveluM che, paraMtu A vidhAnamAM adhika satyAMza hoya evI amArI mAnyatA nathI." ItyAdi, aise apane mAne hue viSayameM doSa Ave to 'bhArI mAnyatA nathI' aisA likha denA aura merutuMgAcArya mahArAjane zilA. dityako jainarAjA likhA hai isa satyAMzako bhI apanI manokalpanAse viruddha honeke kAraNa kaha diyA ki kAlpanika hai, pakSapAtakI bhI kucha hada hai !, are mithyAtva ! tUM kyA kyA nAca nahIM nacAtA ?, bhagavan ! ve loka bhI vastuko vastu samajha kara rAste para Ave aura satya dveSako jalAMjali deve yahI abhilASA hai lo aba TAIma bahuta ho gayA hai isa liye aba to banda rakhate haiM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 102) caturtha-divasa. cauthe dina sUrIzvarajI mahArAjane prAbhAtika kRtyoMse nivRtta ho kara jaba apane sthAnako suzobhita kiyA taba vaha zraddhAzIla zrAvaka mahAzaya bhI A pahuMcA, vidhi sahita vaMdana karaneke bAda hAtha joDa sanmukha baiTha gayA aura kahane lagA ki pUjyapAda gurudeva ! Apane jaisI Age isa dAsa para kRpA kI hai aise Aja bho kareM aura AgekA varNana sunAveM. sUrIzvarajI-padmapurANa prathama sRSTikhaMDa adhyAya 17 ve ke 50 ve patra para jikara hai ki brahmAjIne dUsarI strI kara lI, jisase prathamakI strI sAvitrI kruddha huI, brahmAjIne usake caraNoM meM zira dharA ityAdi, dekho" patnI vinA na homo'tra, zIghra patnImihAnaya / zaNaiSA samAnItA, datteyaM mama viSNunA // 42 // gRhItA ca mayA suca!, kSamasvaitaM mayA kRtam / na cAparAdhaM bhUyo'nyaM, kariSye tava suvrate ! // 43 // pAdayoH patitaste'haM, kSamasveha namo'stu te / evamuktA tadA kuddhA, brahmANaM zaptumudyatA // 14 // " bhAvArtha-strIke vagaira yahAM homa nahIM ho sakatA taba maine grahaNa kI, he acchI bhravAlI !, he acche vratavAlI ! mere aparAdhakI kSamA kara phira aisA nahIM karUMgA // 43 // he devi ! tereko namaskAra ho, maiM tere caraNoMmeM paDA hUM, kSamA kara, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ (103) aise kahe jAne para bhI kruddha hokara brahmAjIko zApa deneko udyata huI. // 44 // yaha banAva brahmAjIko kisa darjeke kAmI sAbita karatA hai ? so hamAre pAThaka svayaM samajha jAyeMge aura aise strIoMke pAMvameM paDanevAle aura bhAgavata tRtIya skaMdha adhyAya 31 ke patra 98 ke 33 ve zloka" prajApatiH svAM duhitaraM, dRSTvA tadrUpadharSitaH / rohitabhUtAM so'nvadhAva-dRkSarUpI hatatrapaH // 33 // " ke anusAra apanI putrIke sAtha bhI bhoga karaneko tatpara honevAle, zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 18 zloka 62 -63-64 ve meM " pradakSiNaM tathA cAne-zcaturdhA ca kRtaM tadA / brahmaNaH skhalanaM jAtaM, zivAMguSThapradarzanAt / / 62 / / tadgopitaM tadA tena, hyutsaMge. patitaM ca yat / tato jAtAstvasaMkhyAtA, baTukA brahmasUtrakAH // 63 / / jaTAdaMDadharAste ca, baddhakacchAH sahasrazaH / namaskRtya ca brahmANaM, sthitAste tu tadagrataH // 64 // " likhe mujaba mahAdevajI ke lagnameM pArvatIke aMguTheke rUpako dekhakara ati kAmase vIrya nikAla denevAle paramAtmA hai yA kAmAtmA 1. so bhI vicAra leMge, hamako sakhta aphasosa ina graMthoMke racanevAloM para hai ki jise prabhu mAnate haiM use aise caritra likha kara pAmara banA DAlA hai aura mithyAtvane pUrI sahAyatA dI hai jisase apane gaDDeko abhI taka calAye jAte haiM bhanyathA jarA bhI vijJAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ (104) vAlA manuSya ho to turata samaja sake ki are ! ye loka kyA gappe hAMka rahe haiM, dekhiye ?, zivapurANa vidyezvara saMhitA adhyAya 6 ve meM likhA hai ki-eka dina brahmAjI kRSNajIke pAsa gaye, sote hue kRSNako kahA, are ! kyoM sotA paDA hai ?, tUM unmatta jaise dikhatA hai, meM terA nAtha AyA hai aura tUM ArAdhanA nahIM karatA, isase tUM prAya zcittavidhike yogya hai, isa bAtako suna kara kupita kRSNa kahatA hai, vatsa ! A, isa pITha para baiTha, taba brahmAjI bole, are ! kAlayogase mAnameM A gayA hai, he vatsa ! maiM hI terA trAtA hUM aura jagatrakSaka bhI meM hI hUM, viSNu kahatA hai maiM hUM, vo kahatA hai maiM prabhu aura vo kahatA hai maiM, isa prakAra 'hUM' 'tUM' karate karate laDa paDe, eka ekako jAnase mAraDAlaneko bhI tatpara ho gaye, Akhira aisA yuddha huA ki devatA bhI bhayabhIta hokara ziva caraNa ke zaraNameM gaye. aba batalAIye ! kyA ye bAteM unako paramAtmA sAvita karatI haiM ki pAmarAtmA ?, agara kahA jAve ki ye to saba kalpita purANoMke gappe haiM isase hamAre dharmameM kyA hAni ? to bhI bhUla hai, kyoM ki jina lokoMne aise kAma karane vAloMko bhI paramAtmA kabUla kiyA, una lokoMne veda vedAMgAdi saba hI granthoMko kalpita hI raca liyA ho to usameM saMdeha hI kyA hai ?, arthAt aise lekhakoMkI jahAM para vyAkhyA. oMkI gaMdha bhI ho vahAM satyatattva lezamAtra bhI nahIM Thahara sakatA, vAste brAhmaNagraMthoMse hAtha muMha dhokara jina zAstromeM jarA bhI aisI manokalpanAko sthAna nahIM milA una zAstroMse premabaddha hokara AtmoddhAra kara lenA cAhiye, magara kyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ (105) kareM ? yaha SaDI kaThIna bAta hai ki satazAstrakI tarpha prema baDhe. prathama to-" dRSTisneho hi dustyajaH " yaha bAta akSarazaH satya hai, agara kisI tarahase kisIkA dila satyazAstroMkI tarpha ho bhI jAya to usake pratibaMdhaka varNana aise kalpita banA liye haiM ki dUsarekA dila jame hI nahIM. dekhiye--. zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 21 vA jismeM likhA hai ki____ acyuta-kRSNane apane zarIrase eka mAyAvI puruSako utpanna karake daityoMko khoTA upadeza denA,-yAni unhe vedadharmase rahita karanA aisI AjJA kI, isa AjJAko pAkara usa mAyAvI puruSane hajAroM daityoMko vedadharmase bhraSTa kiyA, ityAdi varNana hai. jisake paDanese yahI mAlUma hotA hai ki isa purANako racanevAloMne kisI taraha loka jaina tattvoMko sunakara sAvadhAna na ho jAve isa vAste prathamase hI yaha kalpanA kara lI ki jainadharma mAyApuruSakA calAyA huA hai aura daityoMko durgati deneke liye hI racanA huI hai. bhalA ? isa bAtako kauna satya mAna sakatA hai ? ki mAyAvIpuruSa aise satyataca kathana kara sake ki jisake sAtha Takkara lenemeM duniyAMke samastadharma asamartha haiM, agara pakSapAtako jalAMjali dekara vicAra kareMge to sApha taura para mAlUma ho jAyagA ki apane kalpita mArgakI kalai (pola) nA khula jAve, isa liye satyamArgake liye yaha banAvaTa khaDI kara dI hai, jisako paDhakara avicAraka varga kadApi jainadharmake samIpa bhI nA jAve aura hamArA kalpita mArga hamezaha niraMtarAya banA rahe aise hI irAdese bhAgavata paMcamaskaMdha adhyAya 6 ke patra 20 ve meM bhI aisI 14 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ hI kalpanA kI hai so sarvathA ayauktika hai. aise hI padmapurANa prathamasRSTikhaMDa avatAracarita nAma trayodazaveM adhyAyameM aisA varNana hai ki-bRhaspatine kRSNakA citavana kiyA, kRSNajIne mAyAvIpuruSa paidA kara diyA aura kahA ki yaha mAyApuruSa sakaladaityoMko vedadharmase bhraSTa kara degA. Age calakara isa mAyApuruSake veSakA varNana kiyA hai so digaMbara veSa hai, isase sAbita hotA hai ki padmapurANakA kartA dakSiNa dezameM huA hogA, kyoM ki vahAM digaMbaroMkI puSkala vastI hai. zivapurANake kartAne jo mAyAvI puruSakA bheSa varNana kiyA hai so zvetAmbarake anukUla hai isase usakA kattoM gujarAta mAravADa Adi jahAM zvetAmbaroMkI ghIca vastI hai vahAMkA honA cAhiye, isase purANoMkA karttA eka hI vyAsa hai yaha prathA asatya siddha hotI hai. aura paraspara itane virodha Ate haiM ki taTastha hokara vicAra kareM to turata hI samajha jAya ki yaha alpajJoMke kalpita kathana haiM aura sarvajJakA kathana kahIM anyatra hI hai. bhAgavata daza0 skaMdha u0 adhyAya 63 ve meM zivajI aura kRSNacaMdrajIkA paraspara yuddha honekA bayAna hai. jisa yuddha ke dekhanese una donoM devoMmeM dayA jJAna zakti aura madhyastha tAkA abhAva sAbita hotA hai, jisase ve paramAtmA kisI tarahase sAbita nahIM hote haiM. ___ aba brAhmaNaloga mAMsa khAte the, hiMsA karate the, dUsaroMko ina bAtoMkA upadaza karate tha, mAMsAdi bhojana dene vAlekI prazaMsA karate the, zrAddhameM mAMsa vidheya hai aisA kathana 'karate the. aura na khAnevAleko narakameM bhejate the so smRti iti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ (107) hAsa purANAdi zAstroMse dikhAte haiM, dekhakara vicAra kara lenA ki ye bAteM zAstratvako siddha hone detI hai yA rokatI haiM ?. ___padmapurANa prathamasRSTikhaMDa adhyAya 33 ke patra 97 ve meM varNana hai ki RSilogoMne rAmacandrajIko upadeza diyA ki tuma-rAjA dazarathakA zrAddha karo, jismeM pavitra mAMsa tathA dhAnyAdise brAhmaNoMko bhojana karAo, ityAdi. dekho" amI ca RSayaH sarve, tava bhaktAH kRtakSaNAH / ahaM ca jamadagnizca, bhAradvAjazca lomazaH // 77 / / devarAtaH zamIkazca, SaDaite vai dvijottamAH / zrAddhe ca te mahAbAho !, saMbhArA~stvamupAhara // 78 / mukhyaM ceMgudipiNyAkaM, badarAmalakaiH saha / zrIphalAni ca pakAni, mUlaM coccAvacaM bahu // 79 // mArgeNa cAtha mAMsena, dhAnyena vividhana ca / tRptiM prayaccha viprANAM, zrAddhadAnena suvrata ! // 80 // puSkarAraNyamAsAdya, niyato niyatAzanaH / pita'starpayate yastu, so'zvamedhamavApnuyAt // 81 / / snAnArtha tu vayaM rAma !, gacchAmo jyeSThapuSkaram / ityuktvA te gatAH sarve, munayo rAghavaM nRpa / // 82 // lakSmaNaM cAbravIdrAmo, medhyamAhara me mRgam / zuddhakSaNaM ca zazakaM, kRSNazAkaM tathA madhu / / 83 // paripakkaM ca jAnakyA, siddhaM rAme niveditam / snAtvA rAmo yogavApyo (1), munIstAnanupAlayan // 8 // " ityAdi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ (108) . uparake lekhase acchI tarahase siddha ho gayA ki RSi brAhmaNaloga apane muMhase kahakara mAMsakA khurAka bhI khAyA karate the jaise rAmacaMdrajIse una logoMne kahA, unhoMne lakSma NajIse kahA ki mAMsa vagairaha bhojanakI sAmagrI taiyyAra karo, usI vakhta lakSmaNajI kharagoza Adi jAnavaroMko mArakara le Aye, dUsarI sAmagrI bhI taiyyAra kI, taba sItAjIne rasoI banAI, RSi brAhmaNaloga jamadagni bhAradvAja Adi snAna karake Aye aura usa pUrvokta bhojana ko jimakara dakSiNA lekara cale gaye. padmapurANa prathama sRSTikhaMDa adhyAya 10 ve ke patra 21 ve meM bayAna hai ki kauzikaRSike sAta putroMne gauko mArA aura zrAddha karake usakA mAMsa bhakSaNa kiyA. dekhousa viSayakA ullekha zlokoMmeM yUM kiyA hai- . " tadA gatvA vizaGkAste, gurave ca nyavedayan / vyAghraNa nihatA dhenu-rvatso'yaM pratigRhyatAm // 57 // evaM sA bhakSitA dhenuH, sptbhistaistpodhnaiH| vaidikaM balamAzritya, krUre karmaNi nirbhayAH // 58 // " bhAvArtha ki-gaukA mAMsa khAkara zaMkA vihIna hokara guruko nivedana karane lage, he gurudeva ! gauko vyAghra khA gayA aura yaha bachaDA baca gayA hai so grahaNa karo, isa tarahase una sAtoMne vaidika balakA Azraya lekara krUrakarmameM nirbhaya hokara 'go' ko khA liyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa pAThakA yahAM para ullekha karanese yaha matalaba hai ki aise hatyAre karma karanemeM bhI vaidika hamane yaha kiyA hai, aisA vicAra eka to corI aura usake sAtha sInA jorI jaisA mAmalA hai, usa vedameM dharmamArga hai aisA kauna kabUla kara sakatA hai ?. bhAgavata caturthaskaMdha adhyAya 4 patra 10 vese siddha ho jAtA hai ki-yajJameM brAhmaNa loga apane hAthoMse vadha karate the. dekho" AbrahmaghoSorjitayajJavezasaM, viprarSijuSTaM vibudhaizca sarvazaH / mRdAvaya:kAMcanadarbhacarmabhi ni:sRSTabhAMDaM yajanaM samAvizat // 6 // " bhAvArtha ki-jahAM cahUM aurase brAhmaNa loga vedadhvani karake yajJake pazuoMko mAra rahe haiM tathA pUjana kara rahe haiM, cAroM aura devatA virAjamAna haiM, mRttikA kASTa lohA suvarNa kuza aura cameM inake banAye hue pAtra jahAM para yajJazAlAmeM ghare haiM, usa yajJameM satI pahuMcI // 6 // jisa samaya brAhmaNaloga apane hI hAthose aise kAma karate the, usa vakhtake brAhmaNoMne dharmase hAtha dhoyA thA, isa lie unake sahavAsameM rahanevAle bhI dharmaseM vimukha hI rahe, itanA hI nahIM adharmakAryameM dravya sahAya kara adhogati ke bhI pAtra bane, una logoMne jo grantha naye likhe haiM. aura purANe graMthoMke TIkArUpa mAge banAye haiM, unake avalaMbanase aba taka bhI jo loga unake vacanoMko satyarUpa mAnakara aMdhere mArgameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ (110) cale jAte haiM, adhogatike pAtra baneMge. paraMtu hamAre isa lekha se kisI bhI jIvakAu ho aura sanmArgameM cale yahI irAdA hameM isa kAryako karA rahA haiM, nahIM to kitane hI bhole zraddhAlu isa pustakase bhaDakeMge aura hamako isa viSaya meM kita noka bAbata sahana bhI karanI paDegI, aise jAnate hue hama isa prayatnako kadApi nahIM kara sakate the. // 8 // mahAbhArata vana parva adhyAya 208 ve meM" rAjJo mahAnase pUrva, rantidevasya vai dvija ! | dve sahasre tu vadhyete, prazUnAmanvahaM tadA ahanyahani vadhyete, dve sahasre gavAM tathA / samAMsaM dadato hyannaM, rantidevasya nityazaH // 9 // atulA kIrtirabhava - nnRpasya dvijasattama ! | cAturmAsye ca pazavo vadhyanta iti nityazaH // 10 // " bhAvArtha - he brAhmaNa ! raMtideva rAjAke mahAnasa - rasoDemeM nirantara dohajAra anya pazu aura dohajAra gAeM mArI jAtI thIM aura hamezaha mAMsake sAtha anna diyA jAtA thA, jisase usa rAjAkI atulakIrti sarvatra phailI huI thI. dekhiye ! kaisI burI bAta hai ? aura vaidikoMke zAstroM kI asta vyasta vyavasthA kaisI bigar3a gaI hai ?, eka tarapha gau rakSAkA upadeza aura eka tarapha dohajAra gAeM marAnevAle raMtidevakI atulakIrtti huI thI kahakara pApakarmakA anumodana karanA kitane aphasosakI bAta hai ?. agADIke zlokomeM brAhmaNaloga apane hAthoMse pazuoMkA vadha karate the. aisA ullekha hai tathA brAhmaNako mAMsa lenekA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 111 ) vidhAna hai, ina bAtoMse dayAkA abhAva Ara hiMsAkA bhAva batalAtA huA yaha vidhAna ina zAstroMko kuzAstrarUpa sAbita karatA hai, are ! purANoM ko choDa do, vedoMmeM bhI kahAM kamI rakkhI hai, dekho - zaMkara digvijaya ke 26 ve prakaraNameM AnaMdagiri likhatA hai ki zrutyAcAratatparairaMgIkaraNIyA, " pazuhiMsA hiMsA karttavyetyatra vedAH sahasraM pramANaM varttane, brahma-kSatra - vaizya - zUdrANAM vedetihAsapurANAcAraH pramANameva, tadanyaH patito narakagAmI ceti aniSTomAdikratuH chAgAdi pazumAn yAgasya dharmatvAt sarvadevatRptimUlakatvAcca taddvArA svargAdiphaladarzanatvAcca ." isa uparake pATha meM likhA hai ki hajAroM zrutieM hiMsA karanekA Adeza karatI haiM, isa liye vaidikahiMsA karttavya hai, isa liye vedakI bhI hajAro zrutieM hiMsAmayI purANa ke lekhako siddha karatI haiM aisA sAbita huA, aba buddhimAnoM ko vicAra karanA cAhiye ki jahAM para mUla graMtha uttaragraMtha sabhI meM aisI krUra bAteM likhI hoM una graMthoM para calanevAloM kA bhalA kaise ho sake ?. agara koI kahe ki una bAtoMke ullekhavAle pAThoMko choDa kara accho bAteM jina pAThoMmeM likhI hoM una pAThako ThIka mAne phira to kalyANa ho sakatA hai, 1 to yaha kahanA bhI ThIka nahIM, kyoMki viSamizrita annako pRthak kara bhakSaNa karanevAleko jaisA usakA pRthakkaraNa durghaTa mAlUma hotA hai aura bhakSaNase maraNakA anubhava karanA paDatA hai, aise hI mithyAmohitoMke race hue zAstroMke viSayameM bhI samajha lenA cAhiye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ (112) dekhiye-padmapurANa kriyAyogasAre saptamakhaMDa gaMgAsAmarasaMgama mAhAtmya varNana nAma adhyAya 6 patra 14 ve meM likhe hue zlokase bhI vedomeM hiMsA karanA sAbita hai. dekho " vedA vininditA yena, vilokya pazuhiMsanam / sakRpena tvayA yena, tasmai buddhAya te namaH // " bhAvArtha-cedoMmeM pazuoMkI hiMsAkA bahuta bayAnahonese viSNune pazuoMkI hiMsAko dekhakara pazu para dayA lAkara buddhAvatAra dhAraNa kiyA aura vedoMkI nindA kI. - isa padmapurANake pAThase bhI veda hiMsakakriyAke nirUpaka siddha hue, aise hI devIbhAgavata mahApurANake prathama skaMdhake 18 ve adhyAyameM zukajIne rAjA janakase jo kathana kiyA hai, usa kathanase bhI vedoMmeM jAnavaroMkA mAranA, madirA pAna karanA, jUA khelanA, mAMsa bhakSaNa karanA ityAdi sAbita hotA hai, tathA yajJameM itane jAnavara marate the ki jinake camaDoMkA pahADa bana jAtA thA. padmapurANa brahmakhaMDa 4 adhyAya 12 vemeM gAlava nAmake munine naramedha yajJa karanekA upadeza kiyA hai, bAravA adhyAya isI viSayako varNana karatA hai, isase siddha hotA hai ki brAhmaNoMke RSiloga naramedha yajJa (manuSyakA mArane )ko bhI atyaMta hI acchA mAnate the, aisI baDI baDI hatyAoMkA upadeza jina zAstroMmeM kiyA hai una zAstroMko satya mAnakara veda baDe haiM, bar3e haiM, aise pukAre jAnA kyA phAyadA ?, ye loga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. ) aisI viparIta bAtoMko dekhate nahIM karate the, itanA hI nahIM balke thA aise paramapavitra AtazAstroM ko bhI kuzAstra likhate the para unase paTanekA prayatna satyadharmakA jinameM kathana dekho - kUrmapurANa pUrvArddha devyA mAhAtmya nAmaka adhyAya 12 ke patra 22 ve meM nIce likhe hue zloka haiM 46. na ca vedAhate kiMci-cchAsraM dharmAbhidhAyakam / yo'nyatra ramate so'sau na sambhASyo dvijAtibhiH // 260 // yAni zAstrANi dRzyaMte, loke'smin vividhAni tu / zrutismRtiviruddhAni, niSThA teSAM hi tAmasI // 261 // kApAlaM bhairavaM caiva, yAmalaM vAmamArhatam / evaM vidhAni cAnyAni, mohanArthAni tAni tu // 262 // ye kuzAstrAbhiyogena, mohayantIha mAnavAn / mayA sRSTAni zAstrANi, mohAyaiSAM bhavAntare // 263 // 17 bhAvArtha vedake sivAya dharma kathaka koI zAkha nahIM hai jo veda sivAyake dharmako mAnatA hai usake sAtha saMbhASaNa karanA brAhmaNako munAsiva nahIM hai || 230 // zruti smRti viruddha jo zAstra logoM meM dikhate haiM so tAmasI haiM // 261 // kApAlika bhairava yAmala vAma tathA Arhata-jaina darzana ye saba logoMko vyAmoha paidA karAnevAle haiM || 262|| jo loga kuza -- trake yogase manuSyoM ko mohita karate haiM unako bhavAMtara meM hita karaneke liye maiMne hI una kuzAstroMko banA sAtha laki hamane yahAM nahIM aba vicAranA cAhiye ki tri mAranekA, zarAba pInekA, juA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 194) mAra mAra kara unake camaDoMkA pahADa banAnekA jikara ho una zAstroMko kuzAstra kahanA cAhiye ki ahiMsAmaya paramapavitra jainazAstroMko ?. jina logoMkI buddhikA itanA* viparyaya ho gayA ho ki, sunneko pItala aura pIlalako sunnA kahe unake vacana para vizvAsa karanA akalamaMdoMkA kAma nahIM. prAyazaH brAhmaNalogoMne apanA svArtha siddha karaneke liye hI brAhmaNagraMtha banAyeM haiM. jainagraMtha paramArthamArgako dikhAte haiM. ina graMthoMke paDhanese vivekacakSu praphullita hone para loga hamArI pola dekha na le isa liye unhoMne jainamatake liye bUrA bhalA likha kara logoMko usa satyamArgase vaMcita rakkhA hai. dekho unake svArthapoSaka kathanakA namUnA-- varAhapurANa-agastyagItA suzAntivata nAmake 60 ve adhyAyameM likhA hai ki " evaM saMvatsarasyAnte, brAhmaNAn bhojayet ttH|" bhAvArtha isa prakAra suzAMtivrata karake varSakI aMtameM brAhmaNoM ko jomAnA cAhiye / ityAdi aneka adhyAya isa varAhapurANameM likheM haiM, unameM prAyaH karake amuka vrata karake * dekho unakI buddhiviryayakA namunA-zivapurANameM gaNapatikI utpatti pArvatI ke melase likhI haiM aura varAhapurAga 22 ve adhyAyameM peSThika mukhase likhI hai aura likhA hai ki, usake rUpako dekha hita ho gaI, jisase mahAdevajIko krodha AyA aura upadeza jina zAstromA diyA. aise viruddha varNanavAle purANAdi graMthoMko veda baDe haiM, baDe haiM, aise puSa brAhmaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1115) brAhANako amuka vastukA dAna denA aura amuka vrata karake amuka, so dikhAte haiM. varAhapurANa zvetavinItAzvopAkhyAna tiladhenudAna mAhAtmya nAmake 99 meM adhyAyameM brAhmaNako tiloMkI gau banA kara denekA jikara hai vinItAzvovAca" kathaM sA dIyate brahma-stiladhenujigiSubhiH / bhuMkte sarvAM ca viprendra, tanmamAcakSvapRcchataH // 90 // " hotovAcavidhAnaM tiladhenozca, tvaM zRNusva narAdhipa / caturbhiH kuDavaizcaiva, prastha ekaH prakIrtitaH // 91 // sA tu SoDazabhiH kAryA, caturbhirvatsako bhavet / / nAsA gaMdhamayI kAryA, jihvA guDamayI zubhA // 92 // pucche prakalpanIyA sA, ghaMTAbharaNabhUSitA / IdRzI kalpayitvA tu, svarNazRMgIM ca kArayet // 93 // kAMsyadehAM raupyakhurAM, pUrvadhenuvidhAnataH / kRSvA tAM brAhmaNAyAzu, dadyAccaiva narAdhipa ! // 94 // " sArAMza ki-vinItAzvane kahA ki, tiladhenu kisa taraha dI jAya jisase svarga phala prApta ho, taba hotAne javAba diyA solaha zera tiloMkI banAnI aura cAra zerakA bachaDA, usake zRMma svarNa ke banA kara bAMdIke khUra ratnoMke Doreke sAtha . 1 ratma zabda Ageke zlokameM hai so zloka hamane yahAM nahIM uddhRta kiyA hai, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 116) brAhmaNako deve, dekhiye ! kucha kasara rakkhI hai ?, sonA cAMdI ratna vagairaha saba sAmagrI likha dI, are ! yaha bAta to dUra rahI paraMtu isI varAhapurANake 68 ve adhyAyameM-" caturgAmI bhaved vipraH" brAhmaNa cAroM varNakI strIoMkA gamana kara sakatA hai vahAM taka bhI likhA gayA hai. isa purANameM likha te haiM ki rudrane viSNukI tArIphakI aura sarvase uttama deva usako kahA, aura zivapurANameM likhate the ki viSNune mahAdevajIkI tArIpha karI, aura unakuM baDA mAnA, kyA isase purANAkI kAlpanikatA siddha nahIM hotii| varAhapurANa zvetavinItAzva upAkhyAna nAmake sauveM adhyAyameM jaladhenu denekI vidhi hai, jisameM bhI pAMca pANIke ghaDe meM ratna DAlane likhe haiM, lobhakA bhI kucha sumAra hai?, aise lobhI unake svArthanAzaka paramArthapathaprakAzaka vairAgyamArga vikAzaka aura mokSamArgake poSaka jainadharmakI tArIpha kaise kara sakate haiM . varAhapurANa zvetavinItAzva upAkhyAna rasadhenudAna mAhAtmya nAmake 101 ve adhyAyameM likhA hai ki " rasadhecuvidhAnaM te, kathayAmi smaastH| . . anulipte - mahIpRSThe, kRSNAjinakuzAstare // 1 // -- 1 rudragItA suvairAjavRtta nAmake 73 ve adhyAyameM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 117) rasasya tu ghaTaM rAjan ! sampUrNa svakSavastu / tadvat saMkalpayet prAjJa-caturthAzena vatsakam // 2 // " ityAdi / bhAvArtha - rasakI gauke dAnakA vidhAna saMkSepase kahatA hUM, liMpI huI tathA kRSNa varNakA carma aura darbha jisameM bIchAyA hai aisI bhUmImeM ikSurasakA ghaDA rakhanA, isI taraha buddhimAn cauthe bhAgameM bachaDekI kalpanA kare // 1-2 // ityAdi rasakI gauko denekI vidhimeM bhI soneke sIMga vagairahakA varNana AtA hai, matalaba brAhmaNa logoMne sukhase AjIvikA calAnake liye gRhavyavahArameM jina jina vastuoMkI jarUrata paDatI hai una saba vastuoMkA dAna likha mArA hai, dekho 102 aura 103 ve adhyAyameM guDadhenu aura zarkarAdhenukA dAna denekA jikara hai, - eka ThikAne gaukI AMkheM sacce motIkI banAnI likhA hai, 104 se 112 ve adhyAya taka sirpha lobhakA hI poSaNa karanevAlA ullekha kiyA gayA hai. isake bAda isI purANa ke 119 ve adhyAyameM amuka amuka vastuke caDhAnese maiM khuza hotA hUM aisA barAhajI kahate haiM, tathA hi " etAni pratigRhNAmi, yacca bhAgavataM priyam / mArgamAMsaM varaM chAgaM, zAsaM samanuyujyate // 12 // " " bhAgo mamAsti tatrApi, pazUnAM chAgalasya ca / mAhiSaM varjayenmahyaM, kSIraM dadhi ghRtaM tataH // 14 // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ " lAvakaM vArtikaM caiva, prazastaM ca kapiJjalam / ete cAnye ca bahavaH, zatazo'tha sahasrazaH // 17 // mama karmaNi yogyA ye, te mayA parikIrtitAH / yastvetattu vijAnIyAt , karmakartA tathaiva ca // 18 // " . ina zlokoMmeMse mAMsAMdikase maiM prasanna hotA hUM aisA bhAva nikalatA hai, to kyA aisA kAma karanevAle kabhI deva ho sakateM hai 1. kahanA hI hogA ki nahIM, sirpha tAMtrikoMne apane peTa bharaneke liye hI aisA durAcAra phailAyA hai. isake bAda isI purANake mAyAcakra nAmake 125 ve adhyAyake 50-51 ve zlokameM" mama mAyAvalaM hota-yena tiSThAmyahaM jle| prajApatiM ca rudraM ca, sRjAmi ca vahAmi ca // 50 // te'pi mAyAM na jAnanti, mama maayaavimohitaaH|| ayo pitRgaNAzcApi, ya ete sUryavarcasaH // 51 // " viSNu kahate haiM ki prajApatiko tathA rudrako maiM hI paidA karatA hUM tathA maiM hI dhAraNa karatA hUM, aura prajApati aura rudra merI mAyAse vimohita hue hue merI mAyAko nahIM jAna sakate / isa kathanase siddha ho gayA ki, isa varAhapurANa ke racanevAlene brahmA zivajI mUryAdi saba devoMse viSNuko hI baDA mAnA hai| hamako Azcarya hotA hai ki, yaha kyA bAta hai ?, yahAM para sarva devoMko nIce darajemeM rakha kara viSNuko bar3hAyA aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 119 ) zivapurANa meM zivajIko bar3A kahA aura viSNune apane netrase bhI unakI pUjA kI, kyA ye zAstra hai yA laDakoMkA khela hai?, jaise dhUlikriDAmeM laDake kisI eka laDakeko rAjA banA kara svayaM sevaka banate haiM, dUsarI daphA sevaka laDakA rAjA banatA hai aura rAjA sevaka bana jAtA hai, isI taraha kisI purANa meM zivajIko sabase bar3A sAbita karate haiM vo kisI meM viSNuko, kyA yaha devoMkI dhUlikrIDA hai yA paurANikoMkI?, so vAcaka vargako svayaM vicAra kara lenA cAhiye. varAhapurANa adhyAya 160 vese zrIkRSNa chUta krIDA bhI kiyA karate the aisA siddha hotA hai, dekho " tasmAduttarakoTiM ca dRSTvA devaM gaNezvaram / dyUtakrIDA bhagavatA, kRtA gopajanaiH saha // 52 // " isa lokakA matalaba govAliyoMke sAtha bhagavAn ne jUA khelA, bhalA ! jo loga apane bhagavAnko jUe bAja likheM una logoMne satya rAstA pAyA hai aisA kauna buddhimAn svikAra kara sakatA hai ? isake bAda varAhapurANake dharaNI varAha saMvAda phala zruti nAmakA 217 ve adhyAyameM varAhapurANakI itanI tArIpha kI hai ki, jisakA hada hisAba nahIM | tArIpha sArthaka hai yA nirarthaka isakA patA Age pIche madhyastha bhAvase varAhapurANa vicAranevAlA hI jAna sakatA hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat garuDapurANa - pUrva khaMDa prathamAMzAkhya karmakANDa etatpurANa pravRtti nirUpaNa nAmake prathama adhyAyameM Izvara khuda www.umaragyanbhandar.com
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 120 ) avatAra dhAraNa karatA hai aura usane kaunase avatAra dhAraNa kiye usa viSayakA jikara hai so yukti siddha nahIM hai, kAraNa ki, Izvarako sarva zaktimAn mAnA hai so apanI zakti se hI saba kAma kara sakatA hai to phira nAhaka apavitra garbhasthAna meM AnA, usameM nau mAsa nivAsa karanA aura avatAra dhAraNa karake hajAroMkA nAza karanA kyA phAyadA 2. isase yA to Izvara asamartha siddha hotA hai yA yaha kalpanA jhUThI siddha hotI haiM. garuDapurANa - pUrva khaMDa prathamAMzAkhya AcArakAMDa zrI garuDa mahApurANotpatti nirUpaNa nAmake dusare adhyAyameM-- zivajI kahate haiM ki, 'maiM paramaparamezvara viSNu bhagavAnkA dhyAna karatA hUM, ' isase zivajI meM paramezvarapanA sAbita nahIM hotA, tathA viSNune apane Apa apanI bar3I hI tArIpha kI hai, saba kucha maiM hUM aura jagat kI sthitikA bIja bhI maiM hUM aura dharmakA rakSaka bhI maiM hUM ityAdi kathana hai, yahAM para buddhimAnoMko prazna utpanna hotA hai ki, jaba jagatkA kartA viSNu hai taba to jagatmai caura jAra kasAI tathA gauvA~ke mAranevAle saMcAbanAnevAle mlecchaloga tathA DAkA mArane vAle evaM aneka prakArase aneka julmoMke karanevAle jagatmeM hI hai, una sabakA racanevAlA viSNu hI huA taba to viSNu hI ghorapApoM ke karAnevAlA hai esA siddha ho gayA, agara koI kahe ki viSNune to una jIvoMko zuddha hI racA thA, parantu pIche se unakI duSTa buddhi ho jAnese ve duSTakRtya karane laga gaye, aise kahanevAloMko pUchanA ki, viSNune jaba jagatkI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 121 ) racanA karI taba viSNu sarvajJa thA yA asarvajJa 1, agara vo aisA kahe ki, viSNu to sadA hI sarvajJa hai, tatra to viSNu jAnatA hI hogA ki- maiM jina jIvoMko racatA hUM una jIvoMmeMse amuka amuka jIva Age jAkara atyaMta duSTakRtya kareMge, aise jAnate hue bhI una duSTakRtya karanevAloMko viSNune utpanna kiyA taba to jagat meM jo jo duSTakRtya ho raheM haiM una saba duSTakRtyoM kA karAnevAlA viSNu hI siddha ho gayA, jaba aisA hai taba to viSNu meM paramAtmapanA dayAlutA tathA sajjanatAkA leza bhI siddha nahIM hotA, tatra viSNuko paramAtmA samajha ke jo loga pUjana karate haiM una logoMko kaisA phala milegA?, isa bAvata kA vicAra buddhimAna loga svayameva kareMge. tathA viSNu hI dharmakA rakSaka hai to phira dharmakA rakSaNa viSNu kyoM nahIM karatA hai ? dekho - jaina bauddha musalamAna izAI aura AryasamAjI vagairA matoMvAle vaiSNava tathA zaiva matakA khaMDana karate haiM unako viSNu zikSA kyoM nahIM karatA 1, tathA khaMDana karanevAle logoM ko kyoM nahIM rokatA ? / ityAdika hetuoMse purANAdikakA kathana hamArI samajha mujiva to asatya hai / kyoM ki svArthI logoMne apane svArtha siddha karaneke liye manokalpanAse purANAdika kitane hI graMthokI racanA kara lI hai aura una zAstroMko sunanekA hada pAra mAhAtmyakA gAna kiyA hai jisase bhole loga pha~sa kara mana mAnA dAna deveM aura ve loga apanA sukha se gRhavyavahAra calA leveM, isake sivA aura kucha vizeSa tattva mAlUma nahIM hotA. matsyapurANa - tRtIya adhyAya - patra 10 ve meM vayAna hai ki, brahmAjI kAma se pIDita ho kara 'zatarUpA nAmakI strIse devatAoMke sau sau varSa paryaMta ramaNa karate bhaye. 16 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 122) kyA yaha paramAtmAkA lakSaNa hai ki, sau sau varSa taka bhoga bhogate rahanA?. javAvameM kahanA hI paDegA ki, kAmase pIDita sAmAnya manuSyase bhI gire hue karttavya karanevAlemeM kadApi paramAtmapanA sAbita nahIM ho sakatA. matsyapurANa:-adhyAya 45 vA meM bayAna hai kizrIkRSNa zikAra karaneko gaye. vAMco nIcekA zloka" atha dIrpaNa kAlena, mRgayAM nirgataH punaH / yadRcchayA ca govindo, vilasyAbhyAsamAgamat // 12 // " basa-paramAtmA zikAra kare yaha asaMbhAvya viSaya honese yA to yaha bAta galata likhI hai yA vo paramAtmA nahIM the ina do bAtoMmeMse eka bAta unake paramabhaktako bhI kabUla karanI hI hogI. matsyapurANa adhyAya 47 ve meM likhA hai ki-zrIkRSNane bhRguRSikI strIkA yAni zukrAcAryajIkI mAtAkA mastaka kATa DAlA. dekho nIceke zloka " aiSA tvAM viSNunA sArddha, dahAmi maghavan ! balAt / miSatAM sarvabhUtAnAM, dRzyatAM me tapo balam // 97 // tayAbhibhUtau tau devA-vindraviSNU babhUvataH / kathamucyeva sahitau, viSNurindramabhASata // 98 // indro'bravIjahI nA, yAvannau na daheta prabho ! vizeSeNAbhibhUto'smi, tvatto'haM jahi mA ciram // 99 / / tataH samIkSya viSNustAM, strIvadhe kRcchramAsthitaH / abhidhyAya tatazcakra-mApaduddharaNe tu tat // 10 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ (123) tatastu tvarayA yuktaH, zIghrakArI bhyaanvitH| jJAtvA viSNastatastasyAH, krUraM devyAzcikIrSitam // 101 // " bhAvArtha-hai indra ! maiM apane sAmArthya ke balase viSNu sameta tujhako saba prANAoMke dekhate hue hI bhasma kara daMgI, aisA mujhameM tapobala hai // 97 // usake aise vacanako suna kara viSNu aura indra donoM yaha vicArate bhaye ki-aba kyA hogA ?, taba indrase viSNu bole ki aba isase kaise chuTeMge?, usa samaya indrane kahA he vibho ! jaba taka yaha hamako bhasma na kare isase prathama hI Apa isako mAra DAlo // 98 / / aura he viSNujI ! maiM to Apa hIse rakSita hU~, isako zIghra mAro, vilaMba na karo. taba viSNune strIko mAranekA irAdA kiyA, paraMtu to bhI vipatti dUra karaneke liye apane sudarzana cakrako uThAyA / / 100 // aura zIghra hI bhayase yukta ho kara viSNu bhagavAn usake krodha ke kartavyako vicAra kara apane krodhase Darate hue bhI apane cakrase usakA sira kATate bhaye // 101 // " taM dRSTvA strIvadhaM ghoraM, cukrodha bhRgurIzvaraH / tato'bhizapto bhRguNA, viSNurbhAyaryAvadhe tadA // 102 // yasmAt te jAnato dharma-mavadhyA strIniSaditA / tasmAttvaM saptakRtveha, mAnuSeSUpapatsyasi // 103 // " bhAvArtha--usa strI ke ghora vadhako dekha kara bhRguRSi krodha kara bhAyoM vadhameM tatpara viSNuko zApa diyA // 102 // jo ki, dhamako jAnate hue tUne avadhya strIko mArA isa liye tUM sAta daphe manuSyoMmeM utpanna hogA // 103 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ (124.) isa uparake lekhako vAMca kara niSpakSapAtI jana turata samajha jAyege ki, viSNujI strIyoMse bhI Darate the aura Darake mAre unakA vadha bhI karate aura karAte the, isase paramAtmA kisI taraha sAbita nahIM ho sakate haiM. matsya purANa adhyAya 47 ve meM likhA hai ki" pizitAzAya sarvAya, meghAya vidyutAya ca / vyAvRttAya variSThAya, bharitAya tarakSave // 144 // " .. zukrAcAryane zivajIkI uparokta zlokoMse stuti karI hai jisakA artha yaha hai ki-" mAMsake AhAra karane vAle sarva megha vidyut vyAvRtta variSTha puSTi karanevAle aura rakSA karanevAle aise tumako namaskAra hai|' isa uparake zlokase sApha siddha ho gayA ki, zivajI mAMsa bhI khAyA karate the| " isa zlokakA artha matsyapurANake bhASAMtara meM " brAhmaNalogoMne jaisA kiyA hai aisA hI hamane yahAM dAkhala kiyA hai. aba sajjanagaNako socanA cAhiye ki, aise mAMsa bhakSaNa jaise nIca karmako karanavAlA paramAtmA kabhI kahA jA sakatA hai ?, kahanA hI hogA ki nahIM nahIM, yaha kAma paramAtmAoMkA nahIM kintu pAmaroMkA hI hai. matsyapurANa ke 69 ve adhyAyase aura prathamake kitaneka adhyAyase aneka tithioMke vratoMkA varNana haiM jinameM brAhmaNoMkoM aneka prakArake dAna dene likheM haiM, una tithioMko vrata pAlanese aura brAhmaNoMko amuka amuka vastuoMke dAna denese svargameM urvazI apsarAoMke saMga ramaNa karatA hai, ityAdi likhA hai. ina lekhoMko vAMca kara vicAra AtA hai ki, brAhmaNa logoMne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ (125) apanI kalpanAse kaise kaise phala dikhAkara bhole logoMko kisa taraha bharamAyeM haiM ? isa bAtakA patA madhyastha dRSTise isa purANake par3hane vAleke sivAya anyako laganA kaThIna hai. bhalA! ghara. bArI brAhmaNalogoMke dAna denese svarga mile isa bAtako kauna kabUla kara sakatA hai 1. zuddhAcArI brahmacaryaniSTha pUrNa sanyasta tyAgI puruSoMko annAdika yogya dAna denese hI mahAphala ho sakatA hai na ki saMsArake saba hI kAryoMmeM phaMse hue ko. - aura matsyapurANake 69 ve adhyAyameM vezyAke karma karanevAlI strIyoMko zuddha karaneke vratakA vidhAna hai ki, vedake pArake jAnanevAle dharmajJa vyaMga aMga sahita brAhmaNako bulA kara puSpa dhUpa dIpa aura naivedyAdi padArthoMse strI pUjeM // 42 // aura usI brAhmaNake artha ghRta pAtra saMyukta eka zera cAvaloMko bhare pAtrako 'mAdhava bhagavAn prasanna ho' yaha kaha kara dAna kareM // 43 // aura usI uttama brAhmaNako apane cittase kAmadevake samAna mAnakara icchA pUrvaka bhojana karavAve / / 44 // aura jisa jisa vastukI vaha brAhmaNa icchA kare vaha saba usa suMdara hAsyavAlI strIko AtmabhAvase usakI tRpti paryaMta denA cAhiye // 45 // isa raMtise hara ravivArake dina suMdara AcaraNa karatI huI teraha mahine taka pratyeka ravivArako eka zera cAvaloMkA dAna karatI rahe, jaba terahavA mahinA Ave taba usI brAhmaNake nimitta sarva sAmagrI sameta zayyA dAna kare / arthAt zayyA upara uttama takIyA bIchaunA dIpaka juttIkA joDA chatrI khaTAu-pAdukA dhotIkA joDA Asana ina saba vastuoMse zobhita karI huI zayyAko strI sameta hokara sapatnIka brAhmaNako de deveM / isa sivAya uttama rezamI vastra, suvarNake bhUSaNa, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ (126) bAjubaMdha dekara aura caMdanAdikase kAmadevakA pUjana kare // 46 se 49 // strI sahita kAmadevakI mUrti banavA kara guDase bhare hue pAtra para sthApita kara usake AsanakI jagaha tAMbeke patra lagA kara suvarNake netra yukta vastra paharAya kAMsIke pAtra sameta Ikha ( ikSu ) sayuMkta kara Age likhe hue maMtrase usakA dAna kare aura eka uttama dudhakI gaukA bhI dAna kare / / 50-51 // maMtrakA bhAva yaha hai ki maiM viSNumeM aura kAmadevameM kucha aMtarakA bhAva bheda nahIM rakhatI huuN| isI prakAra sadaiva viSNu bhagavAn mere manorathoMko siddha karo // 52 // he kezava bhagavan ! jaise ki lakSmIjI tumhAre zarIrase kabhI pRthak nahIM rahatI hai, usI prakAra mujhe bhI Apa apane zarIrameM lIna karo // 53 // isake pIche suvarNakI mUrtiko grahaNa karatA huA brAhmaNa-" ka iMdaM kasmAditi "-aise veda ke maMtrako uccAraNa kare // 54 // phira pradakSa gA karake brAhmaNakA visarjana kara deve aura zayyA AsanAdi brAhmaNake ghara pahuMcAve // 55 // ___isa uparake lekhake paDhanese yaha sApha taura para jAhira ho jAtA hai ki, brAhmaNone svArtha siddha karaneke sAdhana rUpa purANa banA liye haiM, ismeM paramArthakA leza bhI ho aisA hamArA mAnanA nahIM hai. agara ce kitanIka vairAgyakI bAteM bhI purANoMmeM milatI hai, magara ve bAteM pakSIoMko jAlameM leneke liye jUvArakI taraha bhadrikoMko mugdha kara-phaMsAneke liye hI hai aisA hamArA mantavya hai. ina logoMne duniyAMkI sarva vastueM dAnameM deneke liye likhI hai so to hama prathama jAhira kara hI cuke haiM. magara aba eka aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 127) ajaba patA milatA hai, so yaha hai ki agara brAhmaNa bhoga karanA cAhe to vezyA usake usa manorathako bhI pUrA kare. aise prAyazcittavidhi ke batAnevAle purANake racanevAlemeM dhArmika bhAvanAkA leza bhI ho aisA kauna kabUla kara sakatA hai ?. dekho - isI 69 ve adhyAya ke zloka -- 66 tataH prabhRti yo vipro, ratyartha gRhamAgataH / sa mAnyaH sUryavAre ca sa mantavyo bhavettadA // 56 // evaM trayodaza yAvanmAsamevaM dvijottamAn / tarpayate yathAkAmaM, proSite'nya samAcaret 1190 11" bhAvArtha - isake anaMtara jo brAhmaNa ramaNa karaneke nimitta ravivAra ke dina ina strIyoM - prAyazcitta lenevAlI vezyAoMke ghara para A jAve to usakA mAna karake usakA prasannatA pUrvaka pUjana karanA yogya hai / / 56 / / isa rIti se teraha mahinoM taka uttama brAhmaNoMko icchA pUrvaka tRpta karatI rahe aura vaha brAhmaNa kadAcit kahIM paradezameM calA jAya to isI prakAra dUsare anya brAhmaNase AjJA lekara vighna rahita apaneko priya aisA jo brAhmaNa rUpavAn ho aura abhyAgata ho usako pUje // 57 // ityAdi varNanase vezyAoM ko kAmameM leneke nIca lobhase bhI purANake racanevAle mukta nahIM the, yahI kAraNa hai ki, vaizyA jaisI nIcavRttiko karanevAlIoM ko bhI viSNuloMga prApta honekA pralobhana dekara apanI sarva prakArase pUjA karAne ke liye protsAhana kiyA hai. zrAvaka - bhagavan ! isa prakAra vezyAke prAyazcitta adhi kArake sunanese to ajaba hI anubhava milatA hai| bhalA ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 128 ) vezyA bhoga dvArA bhI brAhmaNako prasanna kare isa matalabavAle pAThako dUsare loga kisa tarahase satya mAna lete hoMge ?. sUrIzvarajI - bhAI ! dharmAdha AdamI ina bAtoM kA khayAla hI nahIM rakhate ki, yaha bAta satya hai yA asatya ? aura jina graMthoMmeM aisI hI bAtoM kA varNana kiyA ho ve graMtha cAlAkoMne banAyeM hai yA mahAtmAoMne 1, agara saba hI aisA vicAra karane lageMge to phira mithyAtva kahAM rahegA ? | isa liye jo mithyAtva ke nazemeM cakacUra yA vivekanetrake naSTa honese aMdha ho raheM hoM ina bAtoMkI tarpha dhyAna nahIM dete, nahIM ! nahIM ! ! mai bhUlatA hU~, bilakUla dekhate hI nahIM. mithyAtva ke udayase paThitoMkI bhI rAjaputra jaisI dazA ho jAtI hai. zrAvaka - prabho ! vaha rAjaputra kauna thA ? aura usakI kyA dazA huI thI ?. sUrIzvarajI - eka ' paribhramaNa ' nAmaka pattanameM mohaka - mahArAjA ' rAjya kara rahe the, unakA ' viSayasahAyaka ' nAmaka maMtrI thA, rAjA vRddha huA magara putrake mukhadarzana se vaMcita hI rahA. eka dina aisA nazIba khilA ki, rANIne garbhake susamAcArase rAjAko prasanna kiyA. anukramase dina pUre hone para laDakekA janma huA nAma 'prati zraddhAna' rakkhA gayA. khuzIkA pAra na rahA magara aphasosa isa bAtakA rahA ki, laDakA janmAMdha thA. jaba laDakA bAraha varSakA huA taba usako dAnakA itanA zaukha bar3ha gayA ki, jaba bahAra havA khorIko nIkalatA koI yAcaka badana parake kisI bhI gahinekA nAma le kara mAMge turta utAra kara de deveM, isa taraha eka dI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 129 ) dinameM badana parake saba gahine utAra kara detA thA. yAcakoM kA baz2Ara dina ba dina garama ho gayA. dUsare dina jaba rAjA kumArako bhojana ke liye kahatA taba kumAra kaha detA thA ki, mujhe gahine pahinAo phira jimuMgA. rAjAkA prANase bhI adhika priya putra thA, ataH jo kucha kahatA thA rAjAko karanA paDatA thA. isa taraha roz2a naye gahine pahinane aura dUsare dina dAnameM qhatama kara deneM maMtrIko nAgavAra gujarA. usane rAjAse ekAntameM kahA ki, isa taraha kAma kisa tarahase cala sakegA 1, aise to khajArA hI khAlI ho jAyagA aura bhIkha mAMgane kA samaya A jAyagA. usa rAjAne kahA, bhIkha mAMganA behatara hai magara maiM ku~varako nArAja nahIM kara sakatA. maMtrIne kahA - bhalA ! kuMvara bhI khuza rahe aura gahine bhI bace rahe taba to maMjura hai na 1. rAjAne kahA- hAM, phira kyA harakata hai?. maMtrI - maiM kalaroz2a usake bhojana ke samaya AUMgA aura vo gahine mA~ge usa samaya Apane mujhase amuka zabda kahane, phira dekhanA saba hI ThIka ho jAyagA. maMtrIne rAta hI rAtameM loheke gahine aura eka chaDI taiyyAra karA die. dUsare dina TAIma para maMtrI rAjabhavanameM calA gayA. usa samaya rAjA putrako khAneke liye Agraha kara rahA thA aura putra gahine mA~ga rahA thA. pratyuttarameM rAjA kahatA thA ki, Aja gahine taiyyAra nahIM ho sake haiM, taba lar3akA kahatA hai maiMne khAnA hI nahIM. rAjA maMtrIko kahatA hai ki, maMtrIjI ! ve gahine jo khajAne meM seMkaDo varSoM se yU~ke yUM paDe hai. zAyada hamAre kisI puNyazAlI (1) pUrvaja ne hI pahine hoMge, dUsare taiyyAra nahIM ha to Aja kumArako vo hI pahinA do aura hIre se jar3I 17 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ (130) huI vo svarNayaSTi bhI kumArako do. maMtrIne uttara diyA. mahArAjA ! vo to mahAdurlabha gahine haiM, Apane bhI ApakI umrameM nahIM pahine vo kaise diye jAve ?. yAcaka loga bar3e lucce haiM aura kumAra bholA haiN| ekadama kaha degeM ki kumAra sAhiba ! ye gahine to lohe ke haiM, taba kumAra turta utAra kara de deNge| isa liye aise. apUrva gahine nahIM diye jAyeMge. aba kahanA hI kyA thA ?. usI vakhta kuMvarane kahA ki-maMtrijI ! mereko vo hI gahine do jo baDI muddatase kiptIne nahIM pahine. maiM aisA bholA nahIM hUM jo luccoMkI bAtako satya mAnUM. Apa jaldI mujhe vo gahine pahinA do aura usa hIrekI jaDI huI svarNayaSTise mere hAthako suzobhita banA do; maiM una apUrva gahinoMko apane aMgase kabhI bhI alaga nahIM karUMgA. maMtrI kahane lagA-kumAra ! dekhanA ! usameM garabaDa na ho. nahIM jI nahIM kabhI garabaDa nahIM hogI. basa-usI vakhta maMtrIne rAtako taiyyAra karAye hue loheke AbhUSaNa pahinA diye aura lohekI yaSTi hAthameM dI. bAdameM kumArane bhojana kiyA. jaba serako nikale taba aMdhakumAra to mAnatA hai ki, maiMne Aja advitIya AbhUSaNa prApta kiyA hai| magara yAcakoMke caheMre kumArako dekhate hI phIke paDa gaye aura kahane lage kyoMjI ! Aja loheke gahine pahine haiM?. naz2adIkameM jA kara phira kahane lage; kyA aise gahine pahinanemeM ApakI zobhA hai?. abhI ye akSara to pUre yAcakake muMhase nikalane pAye hI nahIM the ki, ekadama lohekI soTI yAcakake zira para dhaDAka dekara paDI aura lohuMkI dhArA chuTI; yAcaka rAr3a pAr3a kara z2amIna para gira par3A. aise do cAra yAcakoMkI usa dina durdazA huI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ (131) aba rojane roja anajAna yAcaka kuMvara ke hAthase ghAyala hone lage, kitaneka dina bAda kuMvarase koI bhI yAcaka kisI tarahakI bAta nahIM karatA thA. maMtrIkI akalane bar3A hI kAma kiyA; hamezahakA dravya vyaya haTa gayA aura loheke gahinese kuMvarajI AnaMda mAnate rahe. jaise usa kuMvarako loheke gahine aise DhaMgase diye gaye ki, vaha saba gahinoMse apane gahinoMko uttama mAnane lagA. isI tarahase tAlaMbAja logoMne kalpitamata rUpa paMjaremeM logoMko aise phaMsA rakkhe haiM ki, jarA bhI koI unake matake viSayameM kucha bole turata rAjakuMvara jitanI agara sattA ho to usake jaise hI kar3I sajA deneko taiyyAra ho jAve; isme jarA bhI saMdeha nahIM. jaba rAjaputrakI AMkhakA IlAja divyau. Sadhise agara koI kare taba vaha jAna sake ki, hAya ! hAya !! mai to lohA hI uThA phirA-basa-anyadharmAvalaMbiyoMkA bhI yahI hAla hai. isa liye koI uccajJAnI sadguru dvArA apUrva jJAna auSadhise viveka netra khula jAya taba to samajha sake ki, jineMdraprabhune jagatke uddhArake liye jo paramArtha mArga batalAyA hai vo hI satya hai paraMtu jinake vivekanetra mithyA rogase baMdha hai ve to rAjaputrako taraha jaina pustakoMko par3ha kara agara usameM unake matake bAbata kitanIka vAstavika truTieM dikhA dI gaI ho to ekadama ghabarA uThate haiM aura usa paro. pakAramaya upadezakA phala sIdhe rAste para cala kara nahIM nikAlate kintu ekadama usa pavitra dharmakA kisI taraha khaMDana karane laga jAte haiM. sidhI rotise na hove to nATaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ceTaka banA kara usameM pavitra dharmako nIcA batalAneke liye kalpita ghaTanAeM khar3I kara dete haiM. dekho ma ma navalarAma lakSmIrAma nAmake zakhsane eka 'vIramatI' nAmakA nATaka banAyA hai so saMvat 1977 kI sAlameM chapA huA mereko upalabdha huA hai. usakI aMdara jo bAteM dAkhala kI haiM pratyakSatayA asatya jJAta hotI haiM. jise par3ha kara lohake gahinevAle rAjaputrake dRSTAMtakA smaraNa ho AtA hai. dekho pRSTa 14-- hepa-(dhImethI ) mA na bhuyAne bhAna zAha Apo ch| ?" ___ nATakakAra ina apamAna vAcaka zabdoMkA prayoga cAhe anya pAtrake mukhase nikalavAte haiM tathApi samajhadAra samajha sakate haiM ki yaha nATakakArake hRdayameM jalatI huI dveSarUpa holikA hI natIjA hai. hamAre premI nATakakAra isa dveSAgnimeM itane vyagra hue the ki, behozImeM hemacandrAcAryake gurukA nAma ' jJAnavijayamUri' likha mArA. kisI bhI jainazAstra yA prAmANika itihAsakArake pustakamase majakura sUrIzvarajIke gurujIkA nAma 'jJAnavijaya' nahIM nIkala sakatA. unake gurujIkA nAma 'zrI devacaMdrAcArya thA. jisa bhaDakatI huI dveSAmimeM nAma bhI bhUla jAya, yA kalpita banA kara likhA jAve isa dveSAgnise likhI huI anya bAtoMkI asatyatAkA to kahanA hI kyA ?. so hI dikhAte haiM.- dekho pRSTha 15 - laya 1-20 // bhUtanA zamAM nAstino meso ?' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ agara isa nATakakArako mithyAtvane nahIM davAyA,hotA to usako mAlUma ho jAtA ki, maiM svarNako pIcala kaha rahA hUM aura rAjaputrakI taraha merI mAnyatA rUpa lohe ko sonA mAna rahA hUM. parantu jahAM mithyAtvane janmAMdha rAjaputra jaisA banA rakkhA ho vahAM kyA sUjhe ?. isI pRSTha para 'jJAnavijaya 'ke vAste utArA karaneke liye usake nokara vRkSakI DAlIoMke sAtha caMdovA bAMdhatte haiM, yaha bhI baDI gappa lagAI hai. jaina sAdhu vRkSake zAkhAoMkA doraDe bAMdhanemeM Ave aise Azrayake kabhI bhI mukAma nahIM karate. isase jaina sAdhuoMke vyavahArase bhI nATakakAra kitanA ajJAna hai so bhalI prakAra mAlUma hotA hai. aise ajJajana jainasiddhAMtake viSayameM kucha likhane lage to vaha satya likha sake aisA koI buddhimAn nahIM mAna sakatA. pRSTha 17 meM ' pANI larI sA' 8 paathre|' '20 adhI zeyasI vaNI che.' 'pA tuna 4 aya'--Adi bAbata bhI bIlakula kapola kalpanAse khaDI kI gaI hai, kyoM ki jaina sAdhu kaccA-anuSNa pAnI tathA jAjama Adi kAmameM nahIM lete. isake bAda 22-23-24-25-29-30-33 ve pRSThoM para jo jo ullekha kiye haiM bilkula pramANazUnya bakavAda kiyA hai. jaba jJAnavijaya nAma hI jhUThA diyA hai to phira isa viSa 1 hama eka vacanakA prayoga isa liye karate haiM ki- hemacaMdrAcArya mahArAjase saMbaMdha dharAnevAlI 'jJAnavijaya' nAmaka koI bhI vyakti huI hI nahIM haiM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 134 ) aat aant laMbAnA vyartha samajha kara aura hemacaMdrAcAryajI jaise parama pavitra puruSake guruke mukhase aise zabda kadApi nahIM nikala sakate jo eka cArvAkake mukhase nikale. aisA mAna kara isa viSaya meM jyAdA nahIM likhate hue sirpha itanA hI jAhira karanA cAhate haiM ki, pUrvokta pRSThoM para kiye hue ullekhase navalarAmane etihAsika graMthoMse apanI bilakula nAvAphaphiyata sAbita kara dIkhalAI hai|' kalikAlasarvajJa zrImad hemacandrAcAryajI mahArAjake guru zrImAn devacandrAcAyajI mahArAja the. unakI pavitratA aisI advitIya thI jisakA hisAba nahIM. agara isa bAtakA patA lagAnA ho to 'kumArapAla - prabaMdha 'kA bhASAMtara jisako baudA nivAsI zrIyuta vaidya maganalAla dvArA zrImaMta gAyakavADa sarakArane karavA kara prasiddha karAyA hai dekha lenA. phira navalarAmakI asatya lekhinIkA aura sAtha sAtha usakI dveSiNI prakRtikA pUrA patA laga jAyagA aura zrIdevacandrAcAryajIke pavitra caritrakI vAkphiyata milane se ve mahAnubhAva kaise ekAMtasevI aura duniyAMkI sarva taraha kI khaTapaTase dUra rahanevAle the, isa bAbata kA vicAra karanese nATaka racanevAle midhyAMdha mahAnubhAvane 9395-96-98-99-100-109-110-111-117.141 - 245 tathA 247 ve pRSThoM para jo kucha pralApa kiyA hai araNyarudanavat mAlUma ho jAyagA aura jisa aMbAjIke varNanameM jhUThe taraMgI ghoDe dauDAyeM haiM vo aMbikA khAsa sUrIzvarajIke caraNameM mastaka jhukAve aise pavitra sUrIzvarajIke liye siddharAjako samajhAnA aura bAbareko taiyyAra karanA Adi kalpanA itanI asatya pratIta hogI jisase samajha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ -(135) dAra turta samajha jAyagA ki navalarAmako yaha racanA gardabha zRMgakI taraha sarvathA artha zUnya hai. hA ! midhyAtva !, tUM bhI eka burI balA hai. navalarAma jaise eka acche sundara kavitAkArakI bhI buddhiko tUMne hI kharAba kI, jisase ve pavitra puruSoMke caritrAmRtakA pAna nahIM kara sake, are ! pAna nahIM kara sake itanA hI nahIM balke mahAtmAoMke liye agaDaM bagaDaM uTapaTAMga likha kara pApakI gaThaDI zirapeM ghara kara isa asAra saMsArase kuca kara gaye zrAvakavarya ! aba velAtikrama ho sAdhu sAmAcArI ke anya kArya karane haiM, rakhate haiM. rahA hai, hamako bhI ataH Aja yahAM hI paMcama - divasa. pAMcaveM dina SaDAvazyaka pratilekhanAdi sAdhu samAcArIke zubhakRtyoMse nivRtta ho kara sUrIzvarajI apane sthAna para sthita ho kara dharmadhyAnakI dhUnameM baiThe hue haiM. thoDe samaya ke bAda vaha bhavyAtmA zrAvaka sUrIzvarajI ke samIpameM A pahuMcA aura bhAvanA sahita vaMdana karake ucitAsana para baiTha gayA aura baDe vinayase vijJapti kI ki, bhagavan ! AgekA hAla sunAnakI kRpA kareM. sUrIzvarajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ matsyapurANa 152 ve adhyAyameM tArakAsura daityake sAtha devatAoMkA bar3A bhArI yuddha huA, usameM paraspara donoM semAmeM bahota hI mAre gae. antameM indrAdi lokapAloMko tathA viSNuko bAMdha kara aura rathameM baiTha kara tArakAsura apane sthAnameM calA. gayA. dekho" tato rathAdavaplutya, tArako dAnavAdhipaH / jaghAna koTizo devAn , karapANibhireva ca / hatazeSANi sainyAni, devAnAM vipradudruvuH // 223 // dizo bhItAni santyajya, raNopakaraNAni.tu lokapAlA~stato daityo, babandhendramukhAn raNe // 224 // sakezavAn dRDaiH pAzaiH, pazumAraH pazUnica / sa bhUyo rathamAsthAya, jagAma svakamAlayam - // 225 / / siddhagaMdharvasaMghuSTa-vipulAcalamastakam / / stUyamAnoditisutai-rapsarobhirvinoditaH // 226 // trailokyalakSmIstadeze, prAvizat svapuraM yathA / niSasAdAsane padma-rAgaratnavinirmite // 227 / / tataH kinnrgNdhrv-naagnaariivinoditH|| kSaNaM vinodyamAnastu, pracalanmaNikuNDalaH 228 // " artha-isake pIche tArakAsura daitya rathase nIce utara kara apane hAthoMse aura pairoMkI eDIoMse karoDo devatAoMko mAratA bhayA. phira zeSa bacI huI devatAoMkI senA bhayabhIta ho kara raNako tyAga dazo dizAmeM bhAga gaI // 223 // taba vaha daitya raNake madhyameMse indrAdika saba lokapAloMko bAMda letA bhayA aura viSNu Adiko bhI aise bAMdatA bhayA jaise ki, vyAdha puruSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ (137) pazuoMko bAMda letA hai // 224-225 // isake pIche vaha tArakAsura rathameM baiTha kara apane sthAnameM jAtA bhayA. siddha gaMdharva daitya aura apsarA ityAdika saba daityakI stuti karate bhaye. ina saba sameta prasannatA pUrvaka vaha daitya trilokIkI saMpattioMse yukta huA apane purameM praveza karatA bhayA / / 226227 // vahAM jAkara pukharAja Adika ratnoMse jar3e hue Asana para baiTha gayA aura kinnara gaMdharvAdikoMkI striyoMse krIDA karate usake kuMDala aura mukuTakI mahAzobhA hotI bhaI // 228 // isa uparake lekhake dekhanese vicArazIloMko avazya vicAra AvegA ki, viSNuko tArakAsura aise bAMda kara le gayA ki jaise vyAdha pazuko bAMda kara le jAtA hai to phira viSNu sarvazaktimAn aura paramezvara hai aisA kaise kaha sakate haiM 1. tathA viSNujI devatAoMke pakSameM ho kara tArakAsurake sAtha yuddha karanako Aye to bhI tArakAsurane karoDoM devatAoM ko mAra DAlA tathA indrAdika lokapAla aura viSNuko bAMdake le gayA. isase viSNa jJAna zUnya bhI siddha hue, agara viSNu jJAnI hote to jAna lete ki, devatAoMke pakSameM ho kara tArakAsurake sAmane yuddha karaneko maiM jAtA to hUM magara tArakAsura jabaradasta daitya hai mere jAnese bhI devatAoMkI jIta nahIM hogI aura kroDoM hI devatAoMko vaha daitya mAra DAlegA, zeSa rahe hue devatA yuddha se bhAga jAyeMge tathA iMdrAdika lokapAloMko aura mereko vaha daitya bAMda kara le jAyagA, isase merI baDI phajetI hogI, isa bAtakA nahIM jAnanA isIkA nAma zAna zUnyatA hai.. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 138) matsyapurANa adhyAya 153 ve meM brahmA viSNuko janma karake pIDita hai aisA likhA hai. dekho nIce ke mRtyu jarA aura zloka 44 // 180 // // / 181 // // 182 // na sa jAto mahAdevo, bhUtabhavyabhavodbhavaH / zaraNyaH zAzvataH zAstA, zaGkaraH paramezvaraH brahmaviSvindramunayo, janmamRtyujarArditAH / tasyaite paramezasya, sarve krIDanakAgire Aste brahmA tadicchAtaH saMbhUto bhuvanaprabhuH / viSNoryuge yuge jAto, nAnAjAtirmahAtanuH manyase mAyayA jAtaM, viSNuM cApi yugeyuge / Atmano na vinAzo'sti, sthAvarAnto'pi bhUdhara ! // 183 // saMsAre jAyamAnasya, mriyamANasya dehinaH / nazyate deha evAtra nAtmano nAza ucyate // 184 // brahmAdisthAvarAMto'yaM, saMsAro yaH prakIrttitaH / sajanmamRtyuduHkhArtto, hyavazaH parivarttate // 185 // mahAdevo'calaH sthANu-rna jAno janako jaraH / bhaviSyati patiH so'syAH, jagannAtho nirAmayaH || 186 // " artha - bhUta bhaviSyad aura varttamAna ina sabake Izvara zaraNya zAzvata zAstA zaMkara mahAdeva paramezvara haiM. ye kabhI janmeM nahIM haiM // 180 // brahmA viSNu iMdra aura muni yaha to janma mRtyu aura jarA avasthA inase pIDita hote haiM aura mahAdevajI ke ye saba krIDAke sthAna haiM, una hI mahAdejIkI . icchA se brahmA apane bhuvanake pati ho rahe haiM. viSNu yugameM yugameM aneka jAtiyoMmeM mahAn zarIroMko dhAraNa karate haiM / 181 - 182 // mAyAke vazIbhUta yuga yugameM janme hue viSNu --- * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 139) ke bhI AtmAkA nAza nahIM hotA hai. he himAcala ! maraNevAle dehadhArIkA zarIra saMsArameM naSTa ho jAtA hai parantu AtmAkA kabhI bhI nAza nahIM hotA hai. brahmAse le kara sthAvara vRkSAdi paryaMta saba saMsAra janma maraNake duHkhase pIDita hai, mahAdevajI acala haiM. sthANu haiM, kabhI janma nahIM lete haiM, amara haiM aura rogoMse bhI rahita haiM aise jagannAtha mahAdevajI isa terI putrIke pati hoveMge // 183-186 // yaha uparokta lekha purANoMkI pUrNa avyavasthAko siddha karatA hai, kyoMki viSNupurANameM mahAdevajIne viSNukI upAsanA kI aisA varNana hai aura yahAM para mahAdevajI hI ajara amara aura avinAzI aura brahmA viSNu sajara samara aura savinAsI hai. aise unmatta vacanavat bahuta sthala para paraspara viruddha ullekha dRSTigata hote haiM jisakA saravaiyA yahI nikalatA hai ki, ye tInoM hI deva Izvara nahIM. matsyapurANa 153 ve adhyAyameM gaNezako utpati jisa taraha likhI hai so prathama batAai hue prakArase viruddha honese purANoMkI pArasparika viruddhatAkA khayAla dilAtI hai. matsyapurANa 154 ve adhyAyameM bayAna hai ki mahAdejIne pArvatIko kRSNA kahA isase gussemeM A kara pArvatI zivajIke pAsase jAne lagI, taba ziva ne use bahuta samajhAI aura Akhara aisA bhI kahA ki, maiM tUjhako sirase praNAma karatA hUM aura sUryako ora hAtha joDatA hU~ ityAdi vacanoMse pArvatIko bahuta khuzAmata karI paraMtu pArvatone Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ (140) zivajIkA vacana nahIM mAnA aura gaurI honeke liye tapasyA karanako cala paDI. isa uparake lekhase siddha huA ki mahAdejI strIke baDe AdhIna the. matsya purANake 157 aura 158 ke adhyAyase kArtikeyakI utpattikA bayAna likhate haiM so vAMcosUta uvAca" prasannA tu tato devI, vorakasyeti sNstutaa| praviveza zubhaM bhartR-bhavanaM bhUdharAtmajA // 20 // dvArastho vIrako devAn , haradarzanakAkSiNaH / vyasarjayana svakAnyeva, gRhANyAdarapUrvakaH // 21 // nAstyatrAvasaro devA, devyA saha vRSAkapiH / nibhRtaH kroDatItyuktA, yayuste ca yathAgatam // 22 // gate varSe sahasra tu, devAstvaritamAnasAH / jvalanaM codayAmAsu-jJAtaM zaMkaraceSTitam // 23 // pravizya jAlarandhreNa, zukarUpI hutAzanaH / dadRze zayane zarva, rataM girijayA saha // 24 // dadRze taM ca devezo, hutAzaM zukarUpiNam / tamuvAca mahAdevaH, kiJcit kopasamanvitaH // 25 // yasmAttu tvat kRto vighna-stasmAt tvayyupapadyate / ityuktaH pAzcalirvahi-rapibadvIryamAhitam // 26 // tenApUryata devA~stat-tatkAryavibhedavaH / vipAvya jaTharaM teSAM, vIrya mAhezvaraM tataH // 27 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ (141) niSkrAntaM taptahemAbhaM, vitate zaGkarAzrame / tasmin saro mahajjAtaM, vimalaM bahuyojanam // 28 // protphullahemakamale, nAnAvihaganAditam / tacchrutvA tu tato devo, hemadrumaM mahAjalam // 29 // tatra kRtvA jalakrIDAM, tadabjakRtazekharA / upaviSTAstatastasya, tore devI sakhIyutA // 30 // pAtukAmA ca tattoyaM, svAdu nirmalapaMkajam / apazyan kRttikAH snAtAH, SaDadyutisannibham // 31 // padmapatre tu tadvAri, gRhitvopasthitA gRham / / harSAduvAca pazyAmi, padmapatre sthitaM payaH // 32 // tatastA UcurakhilaM, kRttikA hemazailajAm / kRttikA UcuHdAsyAmo yadi te garbha-saMbhUto yo bhaviSyati // 33 // so'smAkamapi putraH syA-dasmannAmnA ca varttatAm / bhavelloke suvikhyAtaH, sarveSvapi zubhAnane // 34 // ityuktovAca girijA, kathaM madgAtrasaMbhavaH / sarvairavayavairyukto, bhavatIbhyaH suto bhavet // 35 // tatastAM kRttikA Ucu-vidhAsyAmo'sya vai vayam / uttamAnyuttamAMgAni, yadyevaM tu bhaviSyati // 36 // uktA vai zailajA pAha, bhavatvevamaninditAH / tatastAH harSasampUrNAH, padmapatrasthitaM payaH // 37 // tasyai dadustayA cApi, tatpItaM kramazo jalam / pote tu sAlele tasmi-statastasmin sarovare // 38 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ (142) vipATya devyAzca tato, dakSiNAM kuzimudgataH / nizcakrAmAdbhuto bAlaH, sarvalokavibhAsakaH // 39 // prabhAkaraprabhAkAraH, prakAzakanakaprabhaH / gRhItAnamalodagra-zaktizulaH SaDAnanaH // 40 // dIto mArayituM daityAn , kutsitAna kanakacchaviH / etasmAt kAraNAddevaH, kumArazcApi so'bhavat / / 41 // " bhAvArtha-sUtajI kahate haiM jaba vIrabhadrane isa prakArase stuti karI taba prasanna ho kara pArvatIjI apane pati zivajIke maMdirameM praveza karatI bhaI // 20 // phira dvAra para khaDA huA vIrabhadra zivajIka darzana karaneke liye Aye hue devatAoMkoM apane apane gharoMko bhejatA huA aura yaha kahane lagA ki he devatAo! aba darzana karanekA avasara nahIM hai. kAraNa ki zivajI pArvatIke saMga ramaNa kara raheM haiM. ina vacanoMko suna kara devatA apane apane sthAnako cale gayeM // 21-22 // jaba hajAra varSa vyatIta ho cuke taba devatA zIghratA karake zivajIke samAcAra leneke liye agnidevatAko bhejate bhaye // 23 // agni totekA rUpa dhArake sthAnake kisI chidrake dvAra sthAnameM praveza karake pArvatIke saMga ramaNa karate hue mahAdevajIko dekhatA huA, taba kuccha krodha karake mahAdevajI usa totase bole ki, terA kiyA huA yaha vighna hai. isa liye yaha vighna tujhahImeM prApta hogA, aisA kahA huA agni aMjali gaMda kara mahAdevajIke voryako pItA bhayA // 24 se 27 // phira usa vIryase tRpta huA agni devatAoMko tRpta karatA bhayA, usa samaya vaha zivajIkA vIrya una devatAoMke udarako Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ (143) phADa kara bahAra nikalatA bhayA aura zivajIke samIpa prApta hotA bhayA, vahAM eka sarovara bana gayA. baDA khaccha aura. bahuta yojana vistRta suvarNa kisI kAMtivAlA phule hue kamaloMse zobhita usa sarovarako suna kara pArvatIdevI sakhIyoMse yukta ho usake-sarovarake jalameM krIDA karatI huI aura tIra para sthita ho usa jalako pInekI bhI IcchA karI. usa samaya snAna karatI 'kRttikA' bhI chaH chaH sUryoke samAna usa jala ko dekhatI bhayI. taba pArvatI kamalake patte para sthita hue usa jalako grahaNa karake AnaMdase bolI ki kamala patra para sthita hue isa jalako maiM dekhatI hUM // 27-se 32 // aise pArvatIke vacanako suna kara 'kRttikA' pArvatIse bolI ki he zubhAnane ! isa jalase jo tumAre garbha raha jAve to vaha hamAre nAmase prasiddha hamArA hI putra saMsArameM prasiddha hove aisI pratijJA kare to hama isa jalako deveM. yaha suna kara pArvatIjI bolI ki, mere avayavoMse yukta huA bAlaka tuhmArA putra hovegA // 33-se-35 // jaba pArvatIne yaha bacana kahA taba kRttikA bolI ki hama usake uttama uttama aMgoMkA vidhAna kara deveMgI. yaha bAta suna kara pArvatIne kahA ki acchA isI prakAra ho jAyagA. taba vaha kRttikA prasanna ho kara usa jalako pArvatIke nimitta detI bhaI, taba pArvatIne bhI vaha jala pI liyA. isake anaMtara usa jalakA garbha pArvatIkI dAhinIkokhako phADa kara bAhira nikalA aura usameMse saba logoMko prakAzita karanevAlA adbhuta bAlaka nikalA. sUryake samAna tejasvI, kaMcanake samAna dedIpyamAna zakti aura zUlako grahaNa kiye hue ch| mukhavAlA vaha adbhuta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ (144) bAlaka hotA bhayA, suvarNa kisI kAtivAlA vaha bAlaka duSTa daityoMko mAranevAlA hotA bhayA / / 36-se-41|| matsyapurANake 157 ve adhyAyameMse svAmi kArtikakI yaha utpatti likhI hai sUtajI bole. isake anaMtara" vAma vidArya niSkrAntaH, suto devyAH pumaH zizuH / skaMdAca vadane vahnaH, zukrAt suvadano'rihA // 1 // kRttikA melanAdeva, zAkhAbhiH savizeSataH / zAkhA bhidhAH samAkhyAtAH, SaTsu vaktreSu vistRtaH // 2 // yatastato vizAkho'sau, khyAto lokeSu SaNmukhaH / skaMdo vizAkhaH SaDvaktro, kArtikeyazca vizrutaH // 3 // caitrasya bahule pakSe, paMcadazyAM mhaablo| saMbhUtAvasadRzau, vizAle zarakAnane // 4 // caitrasyaiva site. pakSe, paJcamyAM pAkazAsanaH / bAlakAbhyAM cakAraka, matvA cAmarabhUtaye // 5 // tasyAmeva tataH SaSThayA-mabhiSikto guhaH prbhuH| sarvairamarasaMghAtai-brahmendropendrabhAskaraiH // 6 // gaMdhamAlyaiH zubhai pai-stathA krIDanakairapi / - chatraizcAmarajAlaizca, bhUSaNaizca vilepanaiH // 7 // abhyacito vidhAnena, yathAvat ssnnmukhHmH| sutApasmai dadau zakro, devaseneti vibhutAm // 8 // palyartha devadevasya, dadau viSNustadAyudhAn / yakSANAM daza lakSANi, daha dhanAdhipaH // 9 // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 145 ) bhAvArtha- sUtajI bole. isake anaMtara anike vIryake prabhAvase pArvatI devoke bAyeM skaMdhako phADa kara dUsarA bAlaka nikalA, taba kRttikAne una donoM bAlakoMko saMdhi aura zAkhAoM meM milA diyA, tabhI se inake nAma vizAkha - SaNmukha skaMdha aura kArttikeya Adika saMsAra meM prasiddha hote bhaye, caitra zukla paMcamI ke dina zaroMke vanameM sUryake samAna kAMtivAle dobAlaka utpanna hue. usI paMcamI ke dina donoM bAlakako eka kara diyA aura usI mahineko paSThIko brahmA indra aura sUrya ityAdi devatAoMne svAmi- kArttikeyakA abhiSeka kara diyA || 1 se 6 // phira gaMdha puSpa sugaMdhita dhUpa chatracAmara aura AbhUSaNa AdikoMse pUjita kiye hue isa svAmIkArttikake nimitta indra vidhipUrvaka 'devasenA' nAma apanI putrIko vivAha detA bhayA. viSNu bhagavAn ne usako zastra diye. kubera daza lakSa yakSa detA bhayA. agni apane tejako detA bhayA. vAyu vAhana detA bhayA. aura tvaSTA devatA kAmasvarUpI mUrgA usako khelaneko detA bhayA 7 // se 10 // mahAdevajIkA itane laMbe vikAra, aniko pIlAye hue tAlA kI kalpanAse kArttikeya kAla taka utpanna huA kAmavIryakA itanA vistAra; aura svAmIkI utpattikA vicAra, agara thoDA bhI vicAravAlA manuSya ho to samajha sakatA hai ki, bhaMgaDoMkI kalpanAke sivAya jarA bhI satyatAko dhAraNa nahIM karatA. * matsyapurANa adhyAya 178 meM aMdhakanAmA daityake 19 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtha zivajIkA baDA bhArI yuddha huA magara zivajIkI kucha peza nahIM calI taba zivajI viSNuke zaraNa gae. dekho nIce ke zloka " tAsu tRptAsu sambhUtA, bhUya evAndhakapanAH / ___ aditastairmahAdevaH, zUlamudgarapANibhiH // 34 // tataH sa zaMkaro dev-stvNdhkairvyaakuliikRtH|| jagAma zaraNaM devaM, vAsudevamajaM vibhum // 35 // tatastu bhagavAn viSNuH, sRSTavAn zuSkarevatIm / yA papau sakalaM teSA-mandhakAnAmasRk kSaNAt // 36 // yathA yathA ca rudhiraM, pibantyandhakasambhavam / tathA tathAdhikaM devI, saMzuSyati janAdhipa! // 37 // pIyamAne tathA teSA-makAnAM tathA'sRji / andhakAstu kSayaM nItAH, sarve te tripurAriNA // 38 // mUlAndhakaM tu vikramya, tadA zarvatrilokadhuk / cakAra vegAcchUlAgre, sa ca tuSTAva zaMkaram // 39 // " isa uparake lekhase sApha siddha ho gayA ki, viSNupte mahAdevajI jJAnameM hIna hai, isI vAste zivajIne viSNukA zaraNa liyA to phira zivajIko paramAtmA tathA sarvazaktimAn kaise kaha sakate haiM . matsyapurANa 151 ke adhyAyake aMtameM bayAna hai ki 'zubha' tathA ' nimi' nAmaka daityoMse viSNukA yuddha huA usameM viSNu daityoMse mAra khA kara yuddhameMse bhAga nikale. tathA hi kA . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ (147) " zubho vaco viSNumukhAnizamya, nimizca niSpeSTuMmiyeSa viSNum / gadAmathodamya nimiH pracaNDo, jaghAna gADhA garuDaM zirastaH .. // 33 // zuMbho'pi viSNuM parigheNa mUrtIi, prrussttrtnopvicitrbhaasaa| to dAnavAbhyAM viSamaiH prahAraiH, nipeturuyA pranapAvakAmau // 34 // tat karma dRSTvAditijAstu sarve, jaga rucaiH kRtsiNhnaadaaH| dhaSi cAsphovya khurAbhighAtaiyaMdArayan bhUmimapi prcnnddaaH| vAsAMsi caivAdudhuvuH pare tu, dadhmuzca zaMkhA nakagaumukhaughAn // 35 // atha saMjJAmavApyAzu, garuDo'pi sakezavaH / parAGmukho raNAttasmAt, palAyata mahAjavaH // 36 // " isa uparake lekhase sApha siddha ho gayA ki, viSNuko tathA garuDako daityoMne esI mAra mArI jisase garuDa sameta viSNujI mUrchita ho gae tathA mUrchAke dUra ho jAne para yuddha bhUmise bhAga gae. aba vicAranA cAhiye ki, jisako prathama yaha jJAna nahIM thA ki mujhe daityoMse mAra khA kara bhAganA paDegA. vaha sarvajJa nahIM ho sakatA aura isa tarahase asAmarthyavAle' sarvazaktitva bhI siddha nahIM ho sakatA aura ina donoM guNoMke, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ (148) abhAvase vaidika saMpradAyakI mAnyatAse bhI kRSNajImeM Izvaratva nahIM huA. matsyapurANake 187 meM adhyAyameM mahAdevajIne tripurako bharama kiyA isa viSayakA bayAna hai so yahAM likhate haiM. ___ mArkaDeyajI bole he yudhiSThira ! Apane jo mujhase pUchA hai usako suno-jisa sthAnameM narmadA nadIke taTa para mahAde. vajI sthita hue the vahAM mahezvara nAma trilokImeM vikhyAta sthAna hotA bhayA. usI sthAnameM mahAdevajI tripurake vadha karanekA upAya citavana karate bhaye // 1-2 // vahAM sthita hue mahAdevajIne apane gAMDIva dhanuSako mandarAcala parvatake samAna uMcA karake usameM vAsukI sarpako rassI svAmI kArtika zarakA sthAna viSNuko uttama bANake agra bhAgameM agniko sthApita kara bANake mukha para vAyukA praveza karake cAroM vedoMko ghoDe aura vedamaya hI ratha banA kara ghoDoMkI bAga -lagAma azvinI kumArako, rathakI dhUri iMdrako aura zivajIne apanI AjJAse rathake toraNameM kuberako sthita kiyA // 3-5 / / zivajIke dakSiNa hAthameM dharmarAja, vAma hAthameM dAruNa kAla, aura rathake cakrameM devatA aura gaMdharvAMkI sthiti hotI bhaI. brahmAjI sArathI hue, isa prakAra mahAdevajI saba devatAoMkA ratha banA kara hajAroM varSa paryata sthita hote bhaye. phira jisa samaya puSpayoga pA kara yaha tInoM ikaDe ho gae, usI sama. para mahAdevajI usa 'tripura'para nANoDate bhaye, taba usa tripurakI strI tejase aura balase rahita jAtI bhaI aura usa parameM hajAroM utpAta hote bhaye-arthAt tripurake vinAzake - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ (159) . arthakAlarUpa upadrava hote bhaye, kASTake ghoDoMkI mUrti aTTahAsa karane lagI, AMkhoMko bhI kholane aura mIMcane lagI aura saba daitya supane meM apane AtmAko lAla vastroMse vibhUSita dekhane lage. jo puruSa supanemeM viparIta vastu dekhatA hai usake balabuddhi zivajIke kopase naSTa ho jAte haiM. usake anaMtara sAMvartaka nAma yugakeM aMtavAlA vAyu calatA bhayA // 6-14 // usa vAyuke calanese ani utpanna ho tripurake vRkSa dagdha ho kara pRthvI para girate bhaye, sarvatra hAhAkAra hotA bhayA. zighra hI usake saba bagIce naSTa ho jAte bhaye / / 15-16 // agnike kopase saba jalate hue vRkSa aura ghara usa vAyune kSaNa mAtrameM hI naSTa kara diye aura agnikA samUha dasoM dizAoMmeM atyaMta baDhatA bhayA aura usakI jvalita jvAlAoMse saMpUrNa purake mUke varNake samAna rakta ho kara prakAzita hotA bhyaa||17-19|| dhUmake nibiDa aMdhakArake kAraNa ve saba daitya eka gharase dUsare gharako nahIM jA sake. isa prakAra zivajIke kopa rUpI agnise dagdha huA vaha saba pura mahAduHkhita hotA bhayA. saba dizA oMmeM hajAroM mahala jala kara pRthvImeM gira paDe // 20-21 / / usI dIpta agnise aneka prakArake citra vicitra vimAna aura aneka prakArake ramaNIka sthAna bhI bhasma ho kara gira paDe. vahAMke saba jana una gharoM se nikala nikala kara devatAoMke. sthAnAkI ora jAte bhaye aura hajAroM dAnava aneka svaroMse rudana karate hue dagdha hote bhaye // 22-24 // aura haMsa kAraMDavAdi pakSioMse yukta kamalinI aura kamaloM sahita. bagIce, jalakI vAvaDI, ye saba Agnise dagdha hue dIkhate. bhaye. usa purameM uttama kamaloMse AcchAdita eka yojanake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ (150) visRta parvatake zikharake uMce ratnoMse jaDita hue mahala agnise bhasma ho kara aise girate bhaye jaise ki thothe bAdala girate haiM. usa zivake kopakI agnine dayA rahita hoke uttama strI bAlaka gau pakSI aura ghoDoMko dagdha kara hajAroM sote aura hajAroM jAgate pANIoMko bhI bhasma kara dIyA // 25-28 // tripurakI apsarAoMke samAna striyAM apane apane putroMko dRDhatAse pakaDa kara agnikI jvAlAoMse dagdha ho kara pRthvImeM gira paDatI / / 29 / / koI striyAM motIoMkI mAlAoMse vibhUSita aura nIlamaNikI mAlAoMse alaMkRta dhueMse vyAkula agnikI jvAlAoMse dagdha ho kara pRthvImeM giratI bhaI // 30-31 // koI sUryake samAna kAMtivAlI strI apane patiko girA huA dekha kara gharake upara hI se apane patike upara giratI bhaI aura girate hI vaha strI agnise bhasma hogaI, parantu vaha usakA pati dAnava hAthameM khaGga le kara khar3A ho gayA aura thoDe hI samayameM vaha bhI agnike tejase dagdha ho kara pRthvI para gira paDA, koI meghake samAna varNavAlI hAra tathA bAju baMdhoMse bhUSita ho kara, koI zvetavarNavAlI apane bAlakako stana pIlAtI huI agnimeM dagdha ho gaI. koI apane bAlakako dagdha huA dekha kara meghake samAna ucca svarase rudana karatI bhaI. taba zivajoke krodhase utpanna huI agni usa bAlakako bhI dagdha kara detI bhaI. koI hIre panne Adike bhUSaNoMse bhUSita caMdramAsIkI kAMtivAlI strI apane bAlakako godImeM liye hue dagdha ho kara pRthvImeM giratI bhaI koI zazivadanA yuvati apane gharameM soi huI aura gharako jalatA huA dekha kara apane dagdha hue putrakA vilApa karatI bhaI / / 32-38 / / koI suvarNa bhUSaNoMse alaMkRtaM strI dagdha hue bAlakako godomeM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 151) le kara girI, koI strI dhRe~se vyAkala huI sakhIkA hAtha pakaDa pRthvImeM girI // 69-40 // koI strI agnise mohita ho zirake upara hAthoMkI aMjalI bAMdha kara agnise yaha prArthanA karatI bhaI / / 41 // he bhagavan agni ! jo tuhmArA kopa apakArI puruSoM para hai to gharameM rukI huI piMjarekI kokilAoMke samAna striyoMkA kauna aparAdha hai 1 // 42 // he pApI ! nirdayI ! nirlaja ! striyoMke upara terA kyA krodha hai. tUM caturatAse rahita lajjAse vihIna, satya aura zUratAko tyAga rahA hai / / 43 // aise aise vacanoMse tiraskAra karatI bhaI. ki, he pApI ? ne saMsArameM kyA yaha nahIM sunA hai ki zatruoMkI striyoMko nahIM mAranA cAhiye ? // 44 // dagdha karanA to tujhameM guNa hai parantu ' dayA''karuNA' aura ' turatA' kucha bhI nahIM hai / / 45 // jalatI huI strIko dekha kara mlecchako bhI dayA A jAtI hai-arthAt unako bhI durvAra kaSTa hotA hai. // 46 // yaha jalAnekA guNa bhI tUjhameM vyartha hai, yaha kevala terA durAcAra hai kyoMki, striyoMke mArano tereko kaunasI phala hai ? // 47 // he duSTa ! nirlajja ! nirdayI ! maMdabhAgya agni ! tUM baDA durbhAgya hai, hamako balase jalAtA hai // 48 // aisA bahuta prakArakA vilApa karatI huI strI kruddha ho bAlakoMkA zoka karatI huI mohita ho gaI // 49 // pUrvajanmake zatru ke samAna krodhita huA agni nadiyoMko aura kUpa vApIoMkoM bhI bhasma kara detA bhayA // 50 // he mlecha ! tUM hamako dagdha karake kisa gatiko prApta hogA ? aise aise vacana unake suna kara agni bolA ki, he strIo ! maiM apane vazase tUmako dagdha nahIM karatA, maiM to nAza hI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ (152) karaneko paidA huA hUM, maiM kabhI anugraha nahIM kara sakatA, maiM zivajIkI icchAse apanI icchA pUrvaka praveza hotA hUM. isake anaMtara ' bANAsura bhI apane tripurako jalatA huA dekhatA bhayA // 51-53 // aura siMhAsana para baiTha kara yaha vacana bolA ki, thoDe parAkavAle durAcArI devatAoMne merA nAza. kiyA hai yaha nizcaya zivajIkA hI prabhAva hai // 54 // zivajIne parIkSA kiye binA hI mujhako dagdha kara diyA hai, zivajIke vinA mujhako koI bhI mAraneko samartha nahIM hai. // 55 // aise kaha kara bANAsura apane putra mitrAdikoMko tyAga apane zirake upara zivake liMgako sthApita kara nagarake bAhira nikalA // 56 // ___ isa pUrvokta lekhase zivajIne kitane hI nirAparAdhI haMsa kAraMDavAdi pakSioMko, strI bAla baccoMke samUhako tathA isI taraha aneka anya prANI gaNoMko jalA kara bhasma kara diye, kyA isa karmako koI bhI dayAlu nyAyIhRdaya acchA kaha sakatA hai ?. isa ghAtaka karmase zivajIko kisa paMktimeM rakhanA cAhiye ? yA phaisalA nyAyI-hRdayavAle manuSyoM para hI rakhanA samajha kara maiM isa viSayameM kucha nahIM likhatA. zrAvaka-bhagavan ! aise aise karma karanevAle devoM para ina logoMkI zraddhA kisa tarahase jamI rahatI hai ? yaha eka baDA bhArI savAla. mujhako bAra bAra vicAra cakrameM phaMsA detA hai, paraMtu Apane prathamake vyAkhyAnomeM mithyAtvakA citra khIMca kara aisI khUbIse dikhalAyA hai ki jisa para dhyAna. jAnese turata samAdhAna ho jAtA hai ki, mithyAtva halAhala Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ (153) z2aharako amRta aura amRtako jahara pane mAlUma karAtA hai aura pAna karanevAloMko sadaiva janma maraNake cakrameM anaMtakAla vyatIta karanA paDatA hai. Apane sApha sApha unake zAstrake nAma adhyAya zloka Adi ThikAne likha likha kara batalAyA hai ki dekho-tumhAre devakI lIlA. usameM bhI yaha baDI khUbI rakkhI hai ki, unake graMthake bhASAMtara bhI unake matake vidvAn paMDitoMne jisa prakAra kiye haiM usI prakAra akSarazaH likha diye haiM. isase una logoMko yaha bhI bAta kahanekA samaya nahIM mila sakatA ki, kauna jAne bhASAMtarameM garabaDa huI hogI?. vAstavameM isa prakArase likhe hue lekha hI pramANabhUta ho sakate haiM anyathA dveSAnalase dagdha hue aprAmANika manuSya jaise vinA pramANa jyUM manameM Ave tyUM likha mArate haiM, unake lekhameM aura prAmANika madhyastha mahAtmAoMke lekhameM pharka hI kyA rahe?. dekhiye !-dveSAnalase dagdha hue manuSyoMke lekhameM kitanI apramANikatA aura kahIM ke ullekha diye vagaire manasvI vicArokI durgadhatA hotI hai so'ghanazyAma' nAmaka puruSake banAye hue 'pATaNanI prabhutA' nAmake nauvelake dekhanese samyagtayA jJAta ho jAtI hai. ukta kitAvake 145 ve pRSTha para jainadharmake jatikI halakAI dikhalAne ke liye vagaira sabUtIke likhA hai ki-" pATAma5 nA sarasI sarasvatI (nadI) vahetI hatI tyAM te gaye, ane najara pheravI ghaNuM dhyAnathI jotAM koTamAM eka moTuM bakeruM dekhAyuM. eka paLa paNa vadhAre gALyA vinA, eka jamaiyA zivAya potAnAM hathiyAra dUra phekI, teNe sarasvatImAM jhaMpalAvyuM, ane tarate tarata te bAkArA tarapha gaye. bAkorAmAMthI galIca pANI nadImAM paDatuM 20 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ (25) hatuM paNa tenA tarapha jatie dhyAna ApyuM nahIM. teNe joyuM te temAMthI aMdara pesAya ema hatuM. mahAmuzkelIe, AkhA zarIrane mahAkaSTa thayuM te, gaMdhAtA pANIthI guMgaLAto te bAkorAmAM thaI te aMdara AvyuM, ane khALa kuMDImAM ubhe thaye, ane maheDA uparane gaMdavADe sApha karyo. pAse eka ku hatuM ane tenA thALAmAM kAMI pANI hatuM, tenA vatI teNe hAtha mahIM joyAM, ane mAhAlayamAM pharavA mAMDayuM. tyAM badhu ramazAna samuM zAMta hatuM jANe thoDIka vAra upara ke haryuM, e bhAsa thaye. te hAsya jatinuM jhanuna vadhAre pradIpta karyuM upara jaI laDhavAmAM kAMI sAra dekhAye nahi, ahIM keTalAM mANasa che, te jANyA vinA pitAnAM mANasa aMdara pesADavAM, ete mRtyunA moMmAM javA jevuM hatuM. dareka paLe vallabhasena pAse AvatA hatA. je karavuM hoya te karavAne gaNatrInI paLoja hatI. teNe jhapATA bhera Ama tema jovA mAMDayuM, kaI rIte maMDalezvarane saMhAra kare ene ja vicAra teNe karavA mAMDe, eTalAmAM dUrathI gheonA pagalAMnA bhaNakArA vAgyA, kAna daI sAMbhaLatAM vallabhasena pAse AvI lAge che, ema tene lAgyuM. zuM karavuM? zuM karavuM?, teNe Asa pAsa joyuM. sAmI rUdramahAlayanI maizALA joI. pAse mahAlayanA makAnanI sAthe sacelI ghAsanI uMcI gaMjI joi. eka rAkSasI vicAra tene sUje. te Ama tema deDa, tenuM cAlata te agnidevatAnuM AvAhana karavA te tyAM besI jAta. eka sarI para eka rabArI hukake mUkI uMdhI gayuM hatuM. tenI calamanI gaMdha jatine AvI. te te tarapha dayo. lebhI dhana le tevI tarApa mArI teNe calama jhAlI, ane tene pheMkate te AgaLa Ave, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ (155) eka paLamAM teNe calamane devatA gaMjInI aMdara mUkyo ane kuMka mArI baLatuM karyuM, jati dUra jaI harakhamAM hAtha caLavA bhI gayo." dekhalo sAhiba ! hai kucha pramANa 1 ki, jisase ghanazyAmakI meghasamAna zyAma-kAlI buddhimeMse nikalI huI yaha kalpanA raMca mAtra bhI satya siddha ho sake. jaise ApazrIne matsyapurANake 127 veM adhyAyakI sahArata dekara mahAdevajIne hajAroM nirAparAdhI prANiyoMko jalA kara bhasma kara diyA aisA dikhalAyA. agara ghanazyAmakI buddhi zyAmaghanakI taraha zyAma na huI hotI to vaha bhI jatike uparokta varNanameM kucha na kucha pramANa detA ki, amuka pustakake AdhArase meM likhatA hUM. phira vicAra kiyA jAtA ki, usa pustakakA kartA prAmANika hai yA aprAmANika ?. bAdameM satyAsatyakA nirNaya ho sakatA thA paraMtu jahAM binA hI pramANake mAtra hRdayagata dveSako hI zAMta karanA ho vahAM to jaise koI ghanazyAmakA zatru usake liye aisA likhe ki, ghanazyAma kisIke gharameM ghusaneke liye rAstA na milanese jAjaruke adhodvAra ( jahAM paraseM bhaMgI gaMdakI uThA le jAte haiM ) se praveza karake amukakai gharameM gayA aura vahAM para eka mUtra kuMDa thA, usameM paDa kara zarIrako sApha kiyA. usake bAda eka mahAnIcakarma kiyA so avAcya hai. basa- isI taraha jainadharmake zatru ghanazyAmane bhI kalpanA kI hai. yatikA nadImeM paDanA, agnikA chnA, aura gaMjIko jalA kara khuza honA kisI tarahase bhI saMbhAvya nahIM. hAM, agara koI vyakti apane dharmakarmase bhraSTa ho kara aisA kAma kare to kara sakatA hai, paraMtu aisA bhI kisI pramANa sivAya nahIM likhA jA sakatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ (156 ) sUrIzvarajI-mahAzaya ! sabUra karo. usa jIva para bhI bhAvadayAkI dRSTise nihAlo. usa * vicArene aise pavitra jaina dharmakI laghutA karaneke saMkalpase yaha kAma kiyA hogA taba to mahAn ghora karma bAMda liyA hogA. usa karmako bhugataneke samaya usa jIvako asahya pIDA hogI udhara dhyAna do. kyoM kijisa samayameM paramapunIta cAritra pAtra yati ho usa samayake ullekhameM aisI na huI vyakti kI kalpanAse dveSapoSaka pAtra khaDe karanevAlekA bhaviSya atIva zocanIya hotA hai, yaha bAta agara tumhAre lakSameM rahegI taba tumako usa para dayA AvegI. zrAvaka-munIzvara! ApakA kathana satya hai. paraMtu hamAre / ghanazyAmane asatya likhanemeM kasara nahIM rakkhI hai. maiM mAtra usakI asatyatA hI dikhalAnA cAhatA hUM. mujhe kucha usase dveSa nahIM hai hAM, mere akSara kaThIna hai magara bhAvanA acchI hai. dekho-ghanazyAmane "prathame grAse makSikApAtaH " kI taraha prathama pRSTha para hI "shraav| 59 // svacha / thayA tA" vagairaha zabdo likha kara apane hRdayameM jalatI huI holIkAkA prathamase hI darzana karAnA zurU kiyA hai, kyoM ki kitAbake dUsare pRSTha para zrAvakone potAnA rAjAonA rakSaNa nIce nirbhayapaNe vyApAra 72vAnI 24 parI tI. " likhA huA yaha vAkya zrAvaka rAjyamaryAdAke pAlaka the aisA siddha karatA hai, phira unako svacchaMda kahanA lekhakakI unmattatA nahIM to aura kyA kahA jAya. pRSTha 10 para- " ati ?, 2ste bhanyA tAta 1." ityAdi likhANa svapna chAyAvat hai. kyoM ki, isa bAtameM kucha bhI pramANa dikhalAyA nahIM hai. pRSTha 11 veM para jati aura maMDalezvarakI vA rUpa kalpanA dalIla vagairakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 157 ) zrAvakAne chUMdI " gaganaM kusuma jaisI asatya pratIta hotI hai. mAtra usa pRSTha parakI bAtoM se ghanazyAmake hRdayameM zrAvakoM para baDA dveSa hai yahI bAta satyatayA bhAsa hotI hai, kyoM ki vaha maMDalezvara ke muMhase aise zabda nikalavAtA hai ki- " sahupayogamA bheTa he janaze sadupayogamAM eTalu ja ke teTasA zrAvAne chuTTI nAmIza. " na usa vakhtake zrAvakoM para maMDalezvarako isa prakAra dveSa honekA kucha sAdhana likhA hai aura nAhIM sahArata. isase maMDalezvarakI yaha nIcabhAvanA to kisI taraha sAbita nahIM hotI, magara ghanazyAmakI buddhi para dveSAnalakI zyAmatA aisI car3hI huI hai ki, agara usako pAvara mile to avazya maMDalezvara ke nAmase nikAle hue apane nIca hRdaya ke zabdoM ko amala meM rakkhe yaha to sAbita hotA hai, magara billI aura sarpako pAMkheM kahAMse ? kudaratakI yahI khUbI hai. pRSTha 13 veM para -- "tinA tara bheDa tIkSNa najara nAjI teNe ( mujAle ! namaskAra karyAM, ane hIMcakApara besavA tene sUcavyu, pAte pAse paDelA pATalApara jaine beTho. bIrAjo namaskAra maMtri mahAzana ! uhI yAnaM hasUri . " yahAM para isa kAlpanika kathAkI pola khula jAtI hai. kyoM ki, muMjAla maMtrI jaisA jJAta zrAvaka jatiko hIMDole para baiThaneko kadApi nahIM kaha sakatA tathA yati jisako sUrike nAmase prasiddha kiyA hai maMtrIko namaskAra kisI taraha nahIM kara sakatA, isase novela banAnevAlene gappagole calAyeM haiM. aisA siddha hotA hai. isake uparAMta AnaMdasUri nAmakA jati usa varUta hue hue mahAtmAokI paTTAvalIoMmeM nikalanA cAhiye, jaba nAma hI na nikale phira asatyatAkA kahanA hI kyA ? lekhakako ucita thA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ (158) ki, aise kalpita pAtra banAte samaya jarA vicAra karatA ki merI asatyatA jAhira hone para maiM apramANika ThaharuMgA. paraMtu jahAM dveSa bhara jAtA hai, vahAM para vicAra nahIM rahatA aura sAtha yaha bhI khayAla rakkhA hogA ki Akhira to novela hI hai ?. isameM kalpanA prAdhAnya to prasiddha hai aura dUsare dharma para dveSa ho usakI saphalatA aise noveloM dvArA sugamatAse ho sakatI hai. basa, jhaTa kalama pakaDa lI aura zveta para zyAmatA karane lagA hogA. pRSTha 19 veM para-" bhAnaNa mAne praNAma 42vAnu 2yu cha." jatika muMhase nikalavAye ye zabda bhI mana ghaIta hI hai, kyoM ki isa taraha yatikI khuzAmata jaina rANI mInala devIko pasaMda paDe yaha asaMbhAvya hai aura muMjAla maMtrI jaise jaina mahAzaya ke pAsa jati aise zabda bola hI nahIM sakatA hai. __ pRSTha 24.." tine zasevAnI yA cha." 25-" AnaMdasUrie praNAma karyA. ra6-"jIne bhagavAnane bhagavo vAva uDatI karuM." 27mInala devIgerI sAdhvIne belAve che." pa1-ba AnaMdasUri tilaka karavA AvatA hoya tema mAgaNa yAvyA." ityAdi likhANa sarvathA yukti zUnya honese sAmAnya vicAraka bhI usakI asatyatA samajha sake aisA hai. usameM bhI pRSTha 26 veM meM-01 lApAnanI maga pAvaTa! sal 3." isa vAkyake ullekhase to ghanazyAmane spaSTatayA apanI unmattatA prakAzita kI hai, kyoM ki " jina bhagavAnno bhagavo vAvaTo" ye zabda unmattake mukha sivAya vicArakake mukhase nikala ho nahIM sakate. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha 64 veM meM-mamata2 santo me 24pUtanA veSabhA eka purUSa aMdara Ave, tenuM mahatuM evuM bAMdheluM hatuM ke ekAeka oLakhAya nahIM, keNa AnaMdasUrijI? rANIe sArya puchayuM, hA bA huMja maheMDhAparathI pheTAne cheDe kahADI nAMkhatAM mAnasUriya yu." aisA likha kara ghanazyAmane jhUThA aMdhera phailAyA hai, kyoM ki isa prakArakI sthiti usa samayameM to kyA paraMtu adyAvadhi nahIM banI hai, phira aisI gappa mAranemeM kyA phAyadA ? kisI matakI tauhIna karaneke irAdeke sivAya aise gappagole calAnemeM anya kucha prayojana nahIM bana sakatA lekhakane yaha nahIM vicArA ki jaise koI sanipAtake sAhacayase jyUM tyUM bakavAda kare, yUM vinA pramANa maiM bakavAda karatA hUM isako kauna satya mAnegA ?, jaba yaha banAvaTI bAta logoMmeM asatyatayA pratIta hI banI rahI to merA likhanA mujhe janatAmeM apramANika banAneke sivAya vizeSa phala pradAtA nahIM bana sakatA. mUrkhake zira para kucha zIMgaDe.nahIM ugate ?, vinA vicAre kAma karanA yahI mUrkhatAkI nizAnI hai. aise aprAmANika manasvI lekhaka bahuta ho gaye haiM. ataH pAThakoMko dhyAna rakhanA cAhiye ki, koI bhI pustaka dekhanA to usameM jisa matakI laghutAke liye jo kucha likhatA hai so usa matake pustakake AdhArase yA anya madhyastha vargakI sUcanAse ?, yA to dalIlase ?. ina tIna tarIkoMmeMse kaunase tarIkese kAma letA hai ? ityAdi dhyAna diye vagaira ekadama aise dveSioMke banAye hue noveloMse kisI bAtako hRdayameM jamA lenI ThIka nahIM kyoM ki, ghanazyAma jaise saiMkaDo zyAmabuddhike manuSya kisI dharmake viruddha manameM Ave aise pustaka likha mArate haiM, isa liye jisa pustakameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ (190) yukti prAdhAnya ho usI pustakakA mAnanA yogya hai. pRSTha 79 aura 97 para bhI isI taraha jatike veSa parAvartanakI khoTI kalpanA kI hai. Age pRSTha 140 tathA 141 veM meM jatike sAtha eka pUjArIkA saMvAda bhI apane devoMkI mahatvatA bar3hAneke liye kAlpanika banA liyA hai, so bhI pramANazUnya hai. kiMbahunA ?. ora nabhata ?' isa prakaraNakA zirSaka hI lekhakake zirastha dveSabhAvakI paripUrNatAko batAtA hai. aisI dveSa bhAvanA.. vAle manuSya pramANa para dRSTi rakha kara likheM yaha to pAnImeMse makkhanakI prApti jaisA hai. jatiko jamadUta banAnekI ceSTAne to satyakA khUna karanese lekhakako hI jamadUta banA diyA hai. jamadUta aMdhakAra mUrti hotA hai. isa kiMvadantIse ghanazyAmameM yamaraMgakA rUpaka bhI ghaTa sakatA hai aura isa novelameM ThikAne ThikAne para satyakA khUna kiyA hai, ataH karmase bhI jamadUtakA rUpaka ghanazyAmameM ghaTa sakatA hai.. jatine AlekhI-" itarA, rAmamA2, 4 // 44," Adi zabdo maMDalezvarake mukhase nikalavAye haiM. ye zabdo bhI ghanazyAma ke zyAmahRdayakA pUrNa paricaya dilAte haiM. isa prakAra kahIM lazkara le kara jati AyA. kahIM maMDale. zvarako nadImeM DubA diyA. ityAdi usa pustakameM pramANazUnya sanipAtika manuSyakI taraha asaMbhAvya pralApa kiyA hai. gurudeva ! isa novelake viSayameM maiMne mere ye vicAra gata dina 'pATaNanI prabhutA ' ko dekha kara kitaneka yadvA tadvA bolanevAle manuSyoMko samajhAeM ve aise madhyastha the ki, turata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ samajha mae ki dara asalameM yaha novela jainadharmagata dveSako zata karaneke lie hI ghanazyAmane banAyA hai. maiM una logoMko satyamArgaphI tarapha AkarSita kara sakA yaha ApakI kRpAkA hI phala hai. Apake pAsa anubhUta lAbhake varNanake liye hI itanA bola kara ApakA amUlya samaya liyA so kSamA kareM aura AgekA hAla sunA kara dAsako kRtArtha kareM.. sUrIzvarajI- tuma anya bhAIoMko samajhA kara ThikAne para lAye so ThIka kiyA. 'pATaNanI prabhutA' nAmake novelake bakAnevAlene sacce jainadharmakA anumodana to kyA karanA thA paraMtu jatikI kalpita bArata likha kara sacce dharmako laghutA karanekA sAhasa kiyA hai. so mithyAtvazalyake kAranase samajhanA. yaha zalya viparIta jJAna karAtA hai. arthAt isake udayase pUrvokta dUSaNavAle devako paramAtmA kahate haiM aura vItarAga jina prabhuko paramAtma svarUpa nahIM mAnate. are ! mAnanA to dUra rahA magara kitaneka ajJAnI usa pavitraprabhuke liye bhI yadvA tadvA likha mArate haiM so unake durbhAgya kA pUrNa udaya hai. isa pustakako isI liye likha rahe haiM ki-isake paThanase jIvoMkA mithyAtvazalya dUra ho jAve. ___ zrAvA-sAhitra ! mithyAtvazalyako kisI udAharaNase ghaya kara batalAIye aura usa zalyake honese kaisI durdazA hotI hai ? so pharamAIye. sUrIzvarajI-dekhiye ! mithyAtvazalya kisa taraha duHkhadAyI hotA hai usakA eka dRSTAMta dvArA phoTo khIMcatA hUM. kisI AdamIke pAsa prathama bahUta dhana thA paraMtu pIchese bhAgyane palaTA khAyA aura AhistA AhistA saba dhana naSTa 21 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ (161) ho gayA, mAtra pAMcaso rupaye usakI pAsa bAkI raha gae the taba usane vicAra kiyA ki, videzameM jAkara kucha apUrvacIjoMko kharIda lAUM. jisako dezameM becanese acchA naphA rahe. vaha durbhAgI manuSya jisa dezameM rahatA thA usa dezameM 'kolhA' phala nahIM hotA thA aura kharagoza-sasalA bhI nahIM hotA thA. tadanaMtara vaha videzameM gayA aura dekhA to kisI eka nagarake zAka bAz2ArameM eka AdamI kolhe beca rahA thA. usako usane prathama apanI bAta sunA dI ki, mujhe pAMcasau rupayekA. aisA mALa kharIdanA hai ki jisako maiM apane dezameM becuM to dUnA dAma paidA ho. usakI bAtako suna kara vaha zAkabecanevAlA samajha gayA ki, yaha koI bevakUpha AdamI hai isako acchI tarahase Thage. aisA vicAra karake bahuta mIThe zabdoMmeM usa durbhAgIke sAtha bAtacIta karanI zurU kI. vaha durbhAgI use apanA mitra samajhane lagA. thoDosI bAtacIta calaneke bAda usa abhAgone usase prazna kiyA ki, isa TokarImeM kyA hai ?. usane kahA ye ghoDeke aMDe haiM. jaba usa mUrkhane kimmata pUchI taba usa dhUrttane sAtasau rupayeko kimmata batalAI. vaha videzI cauMka kara pUchatA hai ki, haiM ? itanI kimmata kyoM ?, zAkavAlene uttara diyA ki isa aMDemeMse ghoDA nikalegA taba vaha eka hajAra rupayoM kA hogA aura do cAra mahineM isako mAla masAlA khilAnemeM AvegA to caudahasaukI kimmata bhI ho jAyagI. isa bAtako suna kara usa vidazIkA mana use kharIdanekA huA paratu usake pAsa rupaye mAtra pAMcasau hI the, isa liye citta ghabarAtA thA. aMtameM bar3ho adhIratAse usana kahA ki, merA dila isa cIz2ako le jAnekA hai paraMtu kyA karUM? mere pAsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ (163) pAMcasau rupaye hI haiM usa zAkavAlene kahA ki, Apa hamAre mitra bana gaye ho to ApakA bhalA karanA hamArA pharja hai, isa liye aurase sAtasau rupaye letA hUM paraMtu Apase pAMcasau hI lUMgA. isa bAtake sunanese usa durbhAgIkI khuzokA pAra na rahA aura jhaTa pAMcasau rupaye dekara usa kolhako ghodekA aMDA samajha kara kharIda liyA. taba usa dhRttaM zAkavAlene kahA ki dekhanA ? isako z2amInakI yA dUsarI cIjako Thokara na lage aise rakhanA. agara kaccA phuTa jAyagA to sivAya choTe choTe bIjake aura kucha nahIM nikalegA. isa liye acchI tarahase isakI rakSA karanA, kitaneka kAlake bAda usameMse svayaM ghoDA nikalegA. aba vaha durbhAgI usa kolheko lekara apane dezakI tarapha loTA. eka dina kisI vanameM rasoI karane lagA taba vRkSa para caDha kara jisa kapaDese apanI jAnakI taraha kolhako bacA rahA thA eka vRkSakI majabUta DAlIse usa kapaDeko gAMTha lagA kara usa kolheko laTakAyA gayA usake nIce aisI ghanI jhADI thI jisameM agara kolhA gira jaya to pattA lagAnA bhI muzkila ho jAya. daivayogase DhIlI dI huI gAMTha khosaka gaI aura kolhA usa jhADImeM gira gayA. usake paDaneke zabdase bhaDaka kara usa jhADomeM rahA huA eka kharagoza nikala kara dUsarI tarapha bhAgatA huA usa dubhAMgIne dekhA aura usake pIche daur3ane lagA. parantu kharagoza-sasalAkI dauDake Age usakI dauDa hI kyA thI? jisase vaha pahuMca sake. aba vaha mUDha vicAra karane lagA ki, hAya ! hAya ! yaha kacce aMDese nikalA huA choTAsA ghoDA bhI itanI teja cAlase dauDatA hai agara paripaka dazAko prApta hue aMDese Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ (164) isakA janma hotA to na mAlUma kisa havAI cAlase calatA. bezaka ! mere mitrake kathanAnusAra caudahasau to kyA ? lekina do haz2Ara rupayoMmeM kharIdanevAle bhI hajAroM grAhaka milate paraMtu hAya ! merA utanA bhAgya kahAM ? jo vaha phala mujhako mileM ?. astu, aba maiM ise jaMgalameMse DhUMDha nikAlUM. kahIM na kahIMse vaha choTA ghoDA hAthameM A jAyagA to use khIlA pIlA kara maiM baDA banA lUMgA aura merA manoratha pUrNa ho jAyagA. isa vicArase vo mUrkha sAre jaMgalameM bhaTakatA phiratA hai. koI usakI vAttAko suna kara satyasvarUpa pA letA hai to use samajhAtA hai ki, are mUrkha ! tUMne kisI dhUrtase ThagA kara pAMca sau rupayoMmeM saipha ATha AnekI kImmatavAlA kolhA hI liyA hogA aura jise tUM ghoDA samajhatA hai vaha kharagoza honA cAhiye. nAhaka jaMgalameM bhaTaka bhaTaka kara kyoM maratA hai ?. ityAdi aneka prakArase samajhAne para bhI vaha usa kolhako ghoDekA aMDA aura kharagozako ghoDA hI samajhatA rahA aura samajhAnavAloMko asatyavAdI mAnatA rahA aura sArI umara bhaTaka bhaTaka kara mara gayA. mahAzaya ! jaise usa mUDhake manameM zalya bhara gayA, jisase kolhAko aMDA aura sasako ghoDA mAna liyA, tathA satyavAdI janoMko asatyavAdI aura zAka becanevAle usa asatyavAdI Thamako satyavAdI samajhatA rahA, jisase sArI umrake liye duHkho bana gayA. basa, isI taraha jisake hRdayameM mithyAtvazalya bhara gayA ho usakI bhI aisI hI dazA hotI hai. jaise usa durbhAgI manuSyane apanI mUrkhatAse usa kolheko ghoDekA aMDA samajhA aise hI mithyAtvazalyake kAraNa ghanazyAmakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhimeM bhI viSamatA utpanna honese pavitra cAritrapAtroMko bhI hona cAritrapAtra siddha karanekI usane kozIza kI hai. . ____ acchA ! aba yahAM hI rakhate haiM, AgekA bayAna jJAnI dRSTabhAva huA to kalaroja sunAnemeM AyagA. "SaSTha-divasa." cha / ve dina sUrIzvarajIne jisa samaya apanI niyaNRN mita dhArmika kriyAoM karake nija sthAnako suzomita kiyA hai usI samaya vaha dharmAmRtakA pipAsu gRhastha bhI A pahuMcA aura AcArya bhagavAnko vaMdana karake yathAsthAna baiThA aura pUjyapAda mahArAjane bhI ApanA vaktavya zurU kiyA. sUrazvirajI-dharmake abhilASI sadgRhastha ! Age tumako brAhmaNoMkI svArthavRttike viSayameM sunAyA thA, usameM eka saMkhyAkI vRddhi karanevAlA pATha matsyapurANakA bhI sunAtA haM. dekho!. matsyapurANa-adhyAya 191 pRSTha 722 ve meM sUcita kiyA hai ki" anAthaM durgataM vimaM, nAthavantamathApi vA / udvAhayati yastIrthe, tasya puNyaphalaM zRNu // 37 // yAvattadromasaMkhyA ca, tatprasUti kuleSu ca / tApadvarSa sahasrANi, zivaloke mahIyate // 38 // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ (156) artha-anAtha garIba brAhmaNa tathA dhanADhya brAhmaNako jo isa tIrtha para vivAha detA hai, vaha jitane usa brAhmaNake zarIra para roma hote haiM aura usakI saMtAna para bhI jitane roma hote haiM. utane hI hajAra varSa taka zivalokameM vAsa karatA hai // 37-38 // kyA bAta hai ? jahAM para aise svArthIjana lekhaka ho, vahAM para satyadharma para paradA DAlanemeM Aveto Azcarya hI kyA hai ?. Age matsyapurANake 238 ve adhyAyameM devatAAko prasanna rakhaneke liye pazu hiMsA karanekA jikara hai, so yukta nahIM hai. kyoM ki, pazuhiMsA jaise nIca karmase devatA prasanna ho yaha yukti yukta nahIM hai. astu. kadAcit koI nIca devatA prasanna ho to bhI kyA ?. nocakarmase tRpta honevAloMko nIca karmase bhI tRpta karanA yaha satya zAstrakA kathana nahIM hai, kintu banAvaTI kalpanA jAlase bhare huye kuzAstroMkA hI kathana mAnanA cAhiye. basa-aise zAstroMse vimukha hokara nyAya zAstrase prema baddha honA yahI muktikA sAdhana hai. magara pUrI jAMca kiye vagaira kisI zAstrako nyAyI zAstra mAna lenA yaha bhI bhrama saMsArako baDhAnevAlA hai, muktimada kisI taraha nahIM so khayAla rahai. hiMsA eka nIcakarma hai jisake karanese manuSya ghAtaka Adi upanAmoMko dhAraNa karatA hai. to phira paramAtmA hiMsaka siddha hove aise zAstroralekha satya kisa taraha Thahara sakate haiM?. agara zAstrollekha satya Thahare to paramAtmA pAmarAtmA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ ThaharatA hai. " ito vyAghra itastaTI" jaisA jahAM nyAya ho vahAM kalyANa kisa taraha ho sakatA hai?.. dekho matsyapurANake 248 ve adhyAyameM jahAM yahI nyAya caritArtha hotA hai. brahmAjIke kathanase dAnavoMko sAtha milA kara devatAoMne samudrakA mathana kiyA. isa kAmameM viSNujIne sahAyatA kI. isa mathana kriyAse hajAroM hI hAthI vagairaha jAnavaroMkA nAza hotA bhayA aisA jikara hai. isase yA to matsyapurANako kuzAstra yA kRSNajImeM kuMdevatva do bAtoMmeMse eka bAta to avazya kabUla karanI paDegI. matsyapurANa adhyAya 250 ve meM kRSNajIne mohinI rUpa banAkara daityoMko Thagakara unake pAsase amRta lekara devatAoMko pilAyA aura yuddhameM sudarzanacakra dvArA hajAroM daityoMkA vinAza kiyA. isa taraha khUna ThagAI vagairA kAma kRSNajIko ucca darjevAlA sAbita nahIM hone detA. malA ! ye zAstra hI kisa kAmake ? jo logoMko anIti sIkhAve. isa purANake 260 ve adhyAyameM vAstukI balimeM mAMsa rudhirakA caDhAnA yogya samajhA gayA hai. kyA yaha anIti nahIM hai ? adhyAya 17 veM meM zrAdameM mAMsa khAnekA ullekha hai. tathAhi" anaM tu sadadhikSIraM, goghRtaM zarkarAnvitam / mAMsaM prINAti vai sarvAn , pitRnityAha kezavaH // 30 // . 1 paramAtma padakA abhAva. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ (198) dvau mAsA matsyamAMsena, krimAsAn hAriNana tu aurabhreNAtha caturaH, zAkunenA'tha paMca vai // 31 // SaNmAsaM chAgamAMsena, tRpyanti pitarastathA / pArSataiH sapta mAsena, tathA'TAveNajena tu // 32 // daza mAsAMstu tRpyaMte, vraahmhissaamissaiH|| zazakUrmajamAMsena, mAsAnekAdazaiva tu // 33 // saMvatsaraM tu gavyena, payasA pAyasena ca / rauraveNa ca tRpyanti, mAsAn paMcadazaiva tu // 34 // vyAghrayAH siMhasya mAMsena, tRptidvAdaza vaarssikii| kAlazAkena cAnaMtA, khaDgamAsena caiva hi // 35 // yatkicin madhusaMmizra, gokSIraM ghRtapAyasam / dattamakSayamityAhuH, pitaraH pUrvadevatAH // 36 // ". ___ artha- dahI dudha ghRta khAMDa inoMse yukta annakA bhojana karAnese pitara eka mahine taka tRpta rahate haiM // 30 // aura matya mAMsase do mahine taka, hiraNake mAMsase tIna mahine taka, meDheke mAMsase cAra mahine taka, pakSioMke mAMsase pAMca mahine taka // 31 !! bakarake mAMsase chaH mahine taka aura biMduoMvAle hiraNake mAMsase sAta mahine taka, eNa saMbaka mRgake mAMsase ATha mahine taka, sUara asA inake mAMsase daza mahine taka, zazA kacchuA inake mAMsase gyAraha mahine taka // 32.33 / / goke dudha vA kSIrake bhojanase varSa dina taka, raurava saMjJaka hiraNake mAMsase paMdraha mahine taka // 34 // meMDhA aura siMha inake mAMsase bAraha varSa taka, kAlazAka aura geMDake mAMsase anaMta varSoM ta pitara tRpta rahate haiM // 35 . aura devatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ (199) saMjJaka pitaroMkA yaha bhI vacana hai ki jo sahada-madha Adika miSTa padArthase bane hue padArtha hai, unase vA gauke dudha aura usI dudhakI tasmai-ravIrake bhojana karAtA hai vaha usake pitaroMko akSaya guNa hokara prApta hotA hai. // 36 // . isa prakAra uparokta bhAvArthavAle zlokoMke zikSaNameM jarA bhI dhArmika zikSaNakA aMza hove aisA kauna sahRdaya svIkAra kara sakegA ?. ... kauzika RSike sAta putroMne gauko mAra kara khA liyA aura guruke pAsa jhUTha bole ki, gauko vyAghra - bhakSaNa kara gayA. aisA jikara hama Age likha cuke haiM, so hI jikara isa purANake 20 ve adhyAyameM AtA hai. ... viSNupurANa caturthAza dUsare adhyAyake cauthe patra para varNana hai ki... manuko chIMka AI aura usakI nAzikAmeMse 'ikSvAku' nAmakA putra utpanna huA. " kyA isa bAtako koI mAna sakatA hai ki chIMka Anese nAzikAmeMse lar3akA gire ?. hAM, zleSma jarUra girA hogA.. ... Age yahahAla hai ki usa ikSvAkune apane ' vikukSI' nAmA putrake pAsa aSTakA zrAddhake liye mAMsakI jarUrata batalAI taba usane vanameM jAkara aneka mRgAdi jAnavaroMko jAnase mAra DAlA. ... ' aba vicAranA cAhiye ki isa prakArake zrAddhake bodhaka zAstra mAMsAhArIoMke banAye hue kyA nahIM siddha hote?, aura ina bAtoMmeM dharmakA honA kyA bana sakatA hai?, kahanA hI 22 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ (170) hogA ki, nahIM ! nahIM ! !. ina bAtoMkA karanA to mahAadharma hai hI hai magara ina bAtoMkoM satya mAnanA bhI pApake liye hotA hai. viSNupurANa aMza 4 adhyAya 13 ke 28 ve pRSTha para 'syamaMtakamaNi' ke liye kRSNajIne zatadhanvAko jAnase mAra DAlA. jisa bAtakA ullekha prathama likha cuke haiM so hI viSaya hai. mAtra itanA hI pharka hai ki, kRSNajIne jaba balabhadrajIko kahA ki zatadhanvAko mArA magara maNi usake pAsa nahIM nikalI. taba balabhadra samajhe ki, kRSNa maNike lobhase mere pAsa jhUTha bolate haiN| isa vAste unakA bhAIse vaimanasya ho gayA. kRSNajIne sogana khAyA magara unone nahIM mAnA aura videhapurImeM cale gaye aura zrIkRSNadvArakAmeM A gaye. viSNupurANa aMza 4 adhyAya 19 ke 37 ve patrameM kathana hai ki suMdara apsarAoMko dekha kara satyadhRtikA vIrya nikala paDA aura sarakane para paDanese AdhA eka tarapha aura AdhA eka tarapha ho gayA. eka taraphake vIryase laDakA uptanna huA aura dUsarI taraphake vIryase laDakI uptanna huI. usa samaya zAMtanu zikAra karaneko AyA thA so ina donoMko dayA karake le gayA. laDake kA nAma 'kRpa' aura laDakIkA nAma 'kRpI' rakkhA. mo droNAcAryakI strI aura azvatthAmAkI mAtA hotI huI. dekho ! kaisI asatya kalpanA hai!. aisI kapola kalpanAko batAnevAle zAstra dharmake rahasyako kisI taraha prakAzita nahIM kara sakate haiM. ataH ina banAvaTI zAstroMko jalAMjali dekara satyazAstroMkI tarapha jhuka jAnA cAhiye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ , viSNupurANa aza 5 adhyAya 10 ke 20 ve patrazrIkRSNane brajavAsIoMko govardhana parvatakA yajJa pUjana kara nekA upadeza kiyA hai" tasmAgovardhanaH zailo, bhavadbhirvividhAhaNaiH / argyatAM pUjyatAM medhyaM, pazuM hatvA vidhAnataH // 38 // " bhAvArtha-isa liye vividha prakArakI sAmagrIse govarddhana parvatakA arcana karo aura pazuko mAra kara usa parvatakI pUjA karo // 38 // " tathA ca kRtavantaste, giriyanaM vrajaukasaH / dadhipAyasamAMsAdyaiH, daduH zaivabaliM tataH // 44 // dvijA~zca bhojayAmAsuH, zatazo'tha shsrshH|" bhAvArtha-kRSNajIke upadezako mAna kara brajavAsIoMne dahi dudha mAMsa Adi padArthoMse zaila-parvatako balI dI // 44 // aura saiMkaDoM haz2AroM brAhmaNoMko bhojana karAyA / isa uparake zlokoMse siddha ho gayA ki, dudha dahI tathA pazuko mAra kara usake mAMsase govardhana parvatakA pUjana karanekA upadeza denevAle kRSNajImeM dayAkA abhAva thA, anyathA aisA upadeza kabhI nahIM dete aura jina saiMkaDo. hajAroM brAhmaNoMne vahAM para bhojana jimA unako bhI mahAkaThora hRdayavAlA kahanA cAhiye. una kaThora hRdayoMse pragaTa hue zAstra dayA bhAvakA poSaNa kare yaha sarvathA hI asaMbhAvya hai. . . viSNupurANa pAMcave aMzake 23 ve adhyAyameM mahAdevajIkA kRSNajIkI sAtha yuddha huA jisameM mahAdevajI hAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 172 ) gae. kRSNajIne mahAdevajIke bhakta bANAsurako sudarzanacakrase paralokameM pahuMcAne kA irAdA kiyA, taba mahAdevajIne kRSNajI kI stuti kI taba prasanna vadana kRSNajIne usako choDa diyA. yaha varNana lar3akoMke khela jaisA hai. jaise laDake khelameM eka rAjA banatA hai to dUsarA kaidI aura kisI samaya kaidI rAjA banatA hai aura rAjA kaidI; aisA hI hAla hiMdu paurANika devoMkA hai. athavA nATakIyoMkI dazA jaisI inake avatAroMkI dazA hai. zivapurANameM kRSNajIne zivajIkI stuti kI aura use prasanna kiyA. yahAM para mahAdevajIne kRSNajIkI stuti kI aura inheM prasanna banAyA. isa prakAra pArasparika asAmarthya dikhalAnese donoMmese paramAtmapanA nAbuda hotA hai. itanA hI nAhIM paraMtu ina zAstroMkI paraspara viruddhatA ina zAstroMko kuzAstrakI koTimeM sthApana karatI hai. viSNupurANake pUrva aMzake 34 ve adhyAyameM - kRSNajIne sudarzana cakra se kAzIpurako bhasma kara DAlA. aba yahAM vicAranA cAhiye ki, nirAparAdhI hajAroM nara nArIeM tathA hasti azvAdi saMkhyAtIta jAnavaroMkA nAhaka * vinAza karanevAle kRSNajIko kauna akalamaMda acche AdamI meM sumAra kara sakatA hai; jaba taka ki yaha zAstra asatya hai aisA kahane meM na Ave. tathA isI adhyAya se mahAdevajI kI pUrNa anabhijJatA sAbita hotI hai. kyoM ki, kAzIrAjAkA mastaka zrIkRSNane kATa DAlA aisA mAlUma honese kAzIrAjAke putrako baDA bhArI kodha cahA aura zaMkarakI ArAdhanA kI, jisase Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaMkara usa kAzIrAjAke putra para prasanna hokara kahane lage.. vara mAMga. usa rAjakuMvarane vara mAMgA ki, mere pitAko mAranevAle jo zrIkRSNa hai usakA vadha karaneke vAste yaha 'kRtyA' Apake prasAdase uTho zaMkarane kahA aisA hI hogA. aisA kahanase vo kRtyA agnirUpa uTha kara kRSNa kRSNa bolatI huI kRSNako bhasma karaneke liye dvArakAmeM pahuMcI. dvArakAvAsI loga ghabarAkara zrIkRSNake zaraNameM gae. usI vakhta zrIkRSNane sudarzana cakra usa zaMkarakI kRtyA upara pheMkA, usI vakhta vo kRtyA vahAMse pIcheko bhAgI; aura kAzIpurImeM dAkhila ho gaI. sudarzanacakra bhI. usakI pIche lagA huA gayA; taba kAzIrAjAkA sainya tathA mahAdevajIkA pramatha gaNa bhIjo zAstrAstra choDanemeM baDA catura thA-bo sudarzanacakrako pIchA haTAneke liye sAmane AyA; parantu agnikI jvAlA. oMse jaTila usa sudarzanacakrane kAzIrAjAke sainyako tathA mahAdevajIke pramatha gaNako bhI bhasma kara DAlA. isa pUrvokta ullekhase vidita hotA hai ki, mahAdevajI anabhijJa the. anyathA jAna lete ki, kRtyAse zrIkRSNakA vadha nahIM hogA; balke kRtyAko nAza karaneke vAste zrIkRSNa cakra calAvegA usake Darase bhAga kara kRtyA kAzIpurImeM ghusa jAyagI aura cakra Akara mere prathama gaNa sameta kAzIko bhasma karegA aura merA diyA huA vara bhI jhUThA ho jAyagA. aisA nahIM jAnA aura kAzIrAjaputrako vara de diyA isase sApha sAbita huA ki, zaMkara pUre anabhijJa the. aise anabhijJa aura dayA zUnyoMkoM ye loga paramAtmA kisa taraha kaha sakate haiM ?. isakA satya uttara una logoMkA aMtagatmA deve aura ye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ (174 ) * loga sacce svarUpako samajha leve basa hamArA yahI irAdA hai. bAkI hamako kisI tarahakA dveSa bhAva nahIM haiM. hama mAnate haiM ki, kRSNajI ke bAremeM jaisA inhoMne likhA hai vaise kAma unhone nahIM kiye haiM. ve aise nyAyI rAjA the ki, jinhoMne devake sAtha adhama yuddha karane kA bhI sApha inkAra kiyA thA so bAta jaina dRSTise kRSNajIkI sthitikA vicAra karanevAlekoM jJAta ho sakatI haiM aura unake vAsudeva padake khayAla Anese bhAvI sthitikA Aropa varttamAnameM karane se haTa sakate haiM parantu isa viSayakI satya hakIkata jAnaneke liye madhyastha bhAva se bahuta jainazAstroM ke avalokanakI tathA aneka tattvajJa mahAzayoMkI bAra bAra mulAkAta kI khAsa jarUrata haiM. parantu yaha yAda rahai ki, svArthI brAhmaNa logoMko mAlUma na nahIM to jainadharma jainaguru aura jainadevake viSayameM dveSake sunAyeMge ki, jisakA hisAba na rahegA. kyoM ki jainiyoMke paricaya meM AyA huA ekadama samajha jAtA hai ki, amuka 2 bAteM svArthiyoMne dAkhala kI hai aura isa samajhase una logoMkA nukasAna hotA hai. ataH ve aneka tarahase prapaMcoMse bhI apane anuyAyiyoM ko apanI jAlase nahIM chuTane deMge; yaha khAsa anubhavakI bAta hai. dekho inake svArthakA namunA ho. mAre itane bure zabda manusmRti prathama adhyAya pRSTha 38 vA meM likhA hai ki " yasyAsyena sadAznanti havyAni tridivaukasaH / kavyAni caiva pitaraH, kiMmbhUtamadhikaM tataH // 95 // " bhAvArtha -- jisa brAhmaNake mukhameM baiTha kara devatA havya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ (175) aura pitara kavya sadaiva khAte haiM usase adhika prANI kauna " bhUtAnAM prANinaH zreSThAH, prANinAM buddhijIvinaH / buddhimatsu narAH zreSThA, nareSu brAhmaNAH smRtAH // 96 // " bhAvArtha-thAvara jaMgamoMme prANavAle aura prANavAloMmeM buddhivAle aura buddhivAloMmeM manuSya aura manuSyoM meM brAhmaNa zreSTha hai // 96 // . . . " vidvA~stu brAhmaNo dRSTvA, pUrvopanihitaM nidhim / azeSatopyAdadIta, sarvasyAdhipatihi saH // 37 // ma0 a0 8 artha-vidvAn brAhmaNa to kisIkI rakkhI huI nidhiko dekha kara sabako grahaNa kara le. kyoM ki vaha vidvAn brAhmaNa sabakA prabhu hai // 37 // " yaM tu pazyanidhi rAjA, purANaM nihitaM kSitau / / tasmAda dvijebhyo dattvAI-maI koze pravezayet // 38 // " bhAvArtha-pRthvImeM gar3I huI purANI nidhiko rAjA dekhe. arthAt rAjAko mile usa nidhirmase AdhA dhana brAhmaNako de kara AdhA apane kozameM rakha de // 38 // dekhA? ina uparake zlokoMmeM brAhmaNa logoMne apane svArthakI kisa kadara puSTi kI hai ?. " mauNDyaM prANAntiko daNDo, brAmaNasya vidhIyate / itareSAM tu varNAnAM, daNDaH prANAntiko bhavet // 139 // " meM a-8|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ - bhAvArtha-brAhmaNakA prANAMtika daMDa muMDana hI zAstrameM kahA hai aura brAhmaNase itara tInoM vargoM kA prANAMti-mAraNa hI daMDa hotA hai / / 379 // . ___ matalaba yaha ki, cAhe aisA aparAdha brAhmaNa kara leve to bhI usako phAMsI yA mUlI Adi sAdhanoMse prANAMtika daMDa denA ucita nahIM kiMtu sirpha usakA sira muMDavAnA yahI utkRSTa daMDa hai. bAkI anya tIna komoMko aparAdhakI vizeSa tAmeM prANAMtika daMDa bhI ho sakatA hai. kyA yaha brAhmaNazAhI nahIM hai ?. " na jAtu brAhmaNaM hanyAt, sarvapApeSvapi sthitam / rASTrAdenaM bahiSkuryAt , smgrdhnmksstm||380||" m-a-8|| bhAvArtha-saMpUrNa pApoMmeM sthita bhI brAhmaNako kadAcit na mAre kiMtu saMpUrNa dhana sarita aura dehameM ghAvoMse rahita isa pApI brAhmaNako rAjA dezase bahAra nikAla de // 380 // " na brAhmaNavadhAd bhUyA-nadharmo vidyate bhuvi / tasmAdasya vadhaM rAjA, manasApi na cintayet // 381 // " m-a-8|| bhAvArtha-brAhmaNaka vadhase adhika adharma pRthvI para nahIM hai. tisase saMpUrNapApoMke karanevAle bhI brAhmaNake vadhakI ciMtA rAjA manase bhI na kare // 381 // " putreNa lokAJjayati, pautrennaanNtymshrute| atha putrasya pautreNa, adhnasyAmoti viSTapam / / 137 // " m-a--9|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 177) isa uparake zlokameM apanA svArtha sAdhaneke liye prAmagoMne mRSokti lagAI hai. svArtha yaha ki, isa zlokako suna kara duniyAMke loga vivAha kareMge taba lagna karAtI vakhta tathA sImaMta vakhta paidAza hogI aura jimana bhI milatA rahegA, phira laDakA laDakIkA janma hogA usa vakhta bhI brAhmaNoMko paidAza hogI tisake bAda una laDake laDakiyoMkI sagAI--nAtA tathA vivAha meM bhI lAbha hotA rahegA. ityAdi svArtha sAdhaneke vAste hI unhoMne aise zloka banA liye haiM. itanA hI nahIM kintu mare bAda laDake hoMge to apane mAtA pitA dAdA AdikA zrAddha kareMge taba bhI hama' brAhmaNoMko miSTAnnakA jimana tathA dakSaNA milegI " kitavAn kuzIlavAn kurAn, pASaNDa syA~zca mAnavAn / vikarmasthAn zauNDikA~zca, kSipraM nirvAsayet purAt // 225 // " m-a-9|| bhAvArtha-dyUta Adi karanevAle kitava nartaka aura gAnevAle krUra aura pAkhaMDI, vedake virodhI, vikarmameM sthita -arthAt zruti aura smRtise bAhya vratake dhArI aura zauDika- madyapa, ina sabako rAjA apane purase nikAsa de // 225 / / yahAM para jUArI Adikako nagarase nikAlanA likhAso ThIka hai parantu yaha jo likhA hai ki, vedake virodhI aura zruti smRtise bAhya vratake dhArIko bhI purameMse rAjA nikAsa de so kathana pakSapAtase bharA huA hai. kAraNa ki, veda smRti aura purANoMmeM likhe mUjaba pazu aura pakSiyoMko mArake devatAoMkA pUjana karanevAle tathA zrAddha karake mAMsakA bhakSaNa karanevAle Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ (178) jina pApa zAstroMse bana sakate haiM una zAstroMke mAnane vAloMko to dezase vA nagarase bAhara nahIM nikAlanA aura ina pUrvokta zAstroMko nahIM mAnanevAle dharmAtmA dayAlujanoMko purase yA dezase bahAra nikAsa de yaha mahA duHkhadAyI krUratAse paripUrNa svArthasAdhaka pakSapAta nahIM to aura kyA hai?. " parAmapyApadaM prApto, brAhmaNAnna prakopayet / te hyenaM kupitA hanyuH, sadyaH sabalavAhanam // 313 // yaiH kRtaH sarvabhakSyo'gni-rapeyazca mahodadhiH / kSayo cApyAyitaH somaH, ko na nazyet prakopya tAn // 31 // bhAvArtha-parama ApadAko prApta huA bhI brAhmaNako kopAyamAna na kare. kyoM ki, kupita hue brAhmaNa bala vAha. nake sAtha isakA nAza kare. jinhoMne agniko sarva bhakSI aura samudrako apeya aura caMdramAko hAni vRddhivAlA banAyA hai, unako kopAyamAna karake nAzako kauna nahIM prApta hotA ? // ! 313-314 // dekhiye ! kudratase agnikA sarvabhakSI yAni sarvako bhasma kara denA aura samudrakA kSArake kArana apeya honA, candramAkA dravya saMyoga vaza nyUnAdhikya honA anAdi siddha svabhAva hai so brAhmaNoMne kiyA hai likhanA kitanA mRSAvAda hai ?. aura isa liye inase DaranA; ve cAhe itanI kaThoratA kare magara unako kopAyamAna nahIM karanA, agara kiyA to satyAnAza kara DAleMge ye bAteM apanI sattAko sArvabhauma banAneke liye ho. dakSa bhUdevoMne manaHkalpita banA lI haiM. yaha jarA bhI akala Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ rakhanevAlA madhyastha manuSya samajha sake aisA viSaya hai isa liye nahIM laMbAyA jAtA aura isI prakArake isake sAtha do zloka aura brAhmaNI sattAke sthApaka haiM so akalamaMdako IzArA kAphI samajha kara nahIM liye jAte. zrAvaka-mahArAjA ! agara vo loga aisA kahe ki, jaise koI RSi tapasvI mahAtmA pUjya hotA hai aura usako kopAyamAna karanevAlA duHkhI ho jAtA hai. isI taraha acche karma karanevAle brAhmaNoMko pUjya mAnA jAve aura unako kopita karanese nukasAna hove to usameM Azcarya kyA?. sUrIzvarajI-nahIM nahIM, aisA hI nahIM hai, kintu mUrkha tathA cAhe aise patita brAhmaNako bhI pUjya samajhanA cAhiye-yahI ina logoMkA matalaba hai. sAkSIke liye nIceke zlokoMkA avalokana karo. " avidvAMzcaiva vihA~zca, brAhmaNo daivataM mahat / praNotazcApraNItazca, yathAgnirdaivataM mahat // 317 // smazAneSvapi tejasvI, pAvako naiva dudhyati / hRyamAnazca yajJeSu, bhUya evAbhivarddhate // 318 // evaM yadyapyaniSTeSu, varttante sarvakarmasu / sarvathA brAhmaNAH pUjyAH , paramaM daivataM hi tat // 319 // " bhAvArtha-zAstrokta vidhise sthApana kI huI vA nahIM sthApana kI huI agni jaise mahAn devatA hotI hai. iso prakAra mUrkha aura paMDita brAhmaNa bho parama devatArUpa hotA hai ( isase kisI prakArake brAhmaNakA bhI apamAna na kare) // 317 / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ (180) tejasvo arina smazAnameM murdekI dahana kriyA karatA huA bhI dUSita nahIM hotA kintu yajJameM bulAyA huA bhI baDhatA hai // 318 // isataraha yadyapi brAhmaNa sarva kutsita kauMko cAhe kareM tathApi saba prakArase pUjane yogya haiM. kyoM ki ve brAhmaNa paramadevatA rUpa haiM / 319 // " dattvA dhanaM tu viprebhyaH, sarva daNDasamutthitam / / putre rAjyaM samAsRjya, kurvAMta prAyaNaM raNe // 323 // " bhAvArtha-jisa samaya rAjAko uttama jJAna ho athavA cikitsAke ayogya vyAdhi ho jAya usa samaya mRtyuko samIpa dekha kara mahApAtakIka daMDase bhinna jo saMpUrNa daMDakA dhana housako brAhmaNoMko arpaNa karake aura putrako rAjyakArabhAra dekara uttama phalakI prAptike liye saMgrAmameM apane prANoMkA tyAga rAjA kare. yadi saMgrAma na hoya to bhojanako tyAga kara prANoMko tyAge // 323 // ___ 'isa zlokameM daMDakA sarva dhana brAhmaNako dekara prANakA tyAga kare. basa-yahI vicAraNIya viSaya hai ki svArthakA kucha pAravAra hai ?. ____ ina graMthoMkA madhyastha bhAvase vicAra karate haiM to mAlUma hotA hai ki, inake racayitAne akalase kAma nahIM liyA hai. purAvemeM nIceke zloka dekho" hatvA lokAnapImAstrI-naznanapi yatastataH / RgvedaM dhArayan vipro, dainaH prAmoti kiMcana // 26 // " m-a-11|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha-ina tIna lokoMkA vinAza karake aura jisa kisIke anako khAtA huA bhI Rgvedako dhAraNa karatA brAhmaNa jarA bhI pApase lipta nahIM hotA hai / / 261 // jahAM para aise hI pApakA nAza honA likhA ho yA nayA pApa nahIM laganekA jikara ho vahAM hI aneka tarahake pApakA pracAra hotA hai. jaise ki" pitRRNAM mAsikaM zrAddha-manvAhArya vidurbudhAH / taccAmiSaNa kartavyaM, prazastena samaMtataH // 123 // " m-a-3|| bhAvArtha-pitaroMke mAsika zrAddhako paMDita jana anvahArya jAnate haiM arthAt-kahate haiM. isa zrAddhako saba prakArase zreSTha mAMsase karanA / / 123 // __Age tisare adhyAyake 267 ve zlokase 272 ve zloka taka kisa jAtike jAnavaroMke mAMsase pitara kitane pahine taka tRpta hote haiM aura kisa jAtise kitane varSa taka, so pATha matsyapurANameM Age likha Aye haiM usa pAThase milatA jhulatA hai isa liye nahIM likhA jAtA. 1-" tilai/hiyavairmAsai-radbhirmUlaphalena vA / dattena mAsaM tRpyanti, vidhivat pitaro nRNAm // 267 // dvau mAsau matsyamAMsena, trimAsAn hAriNena tu / aurabhraNAtha caturaH, zAkunenAtha paMca vai // 268 // . SaNmAsaizchAgamAMsena, pArSatena ca sapta vai| aSTAveNasya mAMsena, rauraveNa navaiva tu // 269 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ (182) " zvAvidha zalyakaM godhAM, khaDgakUrmazazAstathA / bhakSyAn paMcanakheSvAhu-ranuSTrAM zcaikatodataH // 18 // " m-a-6|| bhAvArtha- zvAvidha (seha ) zalya sehakI tulya baDe baDe romavAlA godhA geMDA kacchapa aura zazA paMca nakhoMmeM ye pAMca, aura uMTako choDa kara eka ora ( tarapha ) dAMtavAle bhakSaNake yogya manujIne kahe haiM ! 18 // . isa uparake lekhase manusmRtiko dharmazAstra aura usake kattAko dhArmika manuSya kahanA pApako puNya mAnane jaisA hai. kyoM ki, jo zAstra ina uparokta paMca nakhavAle tathA eka tarapha daMtavAle jAnavaroMko khAne lAyaka batalAve, usase jyAdaha aura pApazAstra kyA hogA?. tathA aise zAstrake racanevAlese aura jyAdaha adharmI kise kaha sakate haiM ? ; so bAta acchI tarahase samajhameM Ave aisI hai. nIcekA ullekha bhI isI bAtako siddha karatA hai. " yajJArtha brAhmaNaivaMdhyAH, prazastA mRgapakSiNaH / bhatyAnAM caiva vRttyartha-magastyo hyacarat purA // 22 / / babhUvurhi puroDAsA, bhakSyANAM mRgapakSiNAm / purANeSvapi yajJeSu, brahmakSatrasaveSu ca // 23 // " daza mAsAMstu tRpyanti, varAhamahiSAmiSaiH / " zazakUrmayostu mAMsena, mAsAnekAdazaiva tu // 270 / saMvatsaraM tu gavyena, payasA pAyasena ca / ' vArkINasasya mAMsena, tRptiAdazavArSikI // 271 / / kAlazAkaM mahAzalkA-khaDgalohAmiSaM madhu / . Anantyayaiva kalpyante, munyannAni ca sarvazaH // 272 // " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ (143) bhAvArtha-brAhmaNoMko yajJake liye aura pAlana karane yogya mAtA pitA AdikI pAlanA karaneke liye prazasta (zAstrokta ) mRga aura pakSI mArane yogya haiM. kyoM ki agastya munine pahile aise hI kiyA hai // 22 // pahile bhI RSiyoMke kiye yajJoMmeM aura brAhmaNa aura kSatriyoMke yajJoMmeM zAstrokta mRga aura pakSiyoM ke mAMsase - 'puroDAsa' hue haiM. isase Adhunika manuSya bhI. yajJake liye prazasta mRga. aura pakSiyoMko mAreM // 23 // ____Age cala kara aise zloka likhe hai ki, jo eka Arya manuSyake muMhase nikale ho aisI saMbhAvanA karanese bhI dila saMkucita hotA hai. "prANasyAnamidaM sarva, prjaaptirklpyt|| sthAvaraM jagamaM caiva, sarva prANasya bhojanam // 28 // . carANAmannamacarA, daMSTriNAmapya daMSTriNa / ahastAzca sahastAnAM, zUrANAM caiva bhIravaH / / 29 // nAttA duSyatyadannAdyAn, prANino'hanyahanyapi / dhAtraiva sRSTA hyAdyAca, prANino'ttAra eva ca // 30 // " m-a-5|| bhAvArtha-brahmAne yaha saMpUrNa prANa (jIva ) kA anna racA hai sthAvara vrIhi Adi aura jaMgama pazu Adi, saMpUrNa prANIkA hI bhojana hai. arthAt-pANakI rakSAke nimitta hI bhakSaNa kare sarvadA nahIM // 28 // caroM (mRgAdikoM) kA anna acara (tRNAdi ) haiM aura daMSTrAvAle vyAghrAdikoMkA anna vinA daMSTAvAle mRgAdika hai, aura hAthavAlaM manuSyAdi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ (184) koMkA anna vinA hAthavAle matsyAdika haiM. aura zUravIra ( parAkramI ) siMhAdikoMke anna bhIru hAthI Adi hai. arthAt ekakA eka bhakSya hai // 29 // khAnevAlA manuSya khAne yogya pANiyA~ko khAtA huA dUSita nahIM hotA. kyoM ki khAnevAle saba prANI brahmAne hI race haiM // 30 // aise anAryoM jaisA kathana karanevAle kuzAkhoM para calane. vAloMko dekha kara hamako dayA AtI hai ki, ina vicAroMkI buddhi para par3A huA par3adA kaba khulegA ? aura bhava bhramaNAke miTAnevAle vItarAga prarUpita satyazAstrake tattvajJAna rUpa jyotiHke darzana kaba kareMge. " kRtvA svayaM vApyutpAdya, paropakRtameva vA / - devAna pitRRzcArcayitvA, khAdan mAMsaM na duSyati // 32 // " . bhAvArtha-mAMsako mola lekara vA svayaM paidA karake athavA kisIne Ana kara diyA ho athavA devatA aura pitara . inako pUjana karake mAMsako khAtA huA manuSya doSakA bhAgI nahIM hotA hai // 32 // ____ Age cala kara avidhise mAMsakA niSedha kiyA hai aura dharmabuddhise khAnA likhA hai. so bhI mahA ajJAnatAko siddha karatA hai. kabhI pApake udayase pApI manuSya mAMsa khAtA ho to bhI koI sajjana kahatA hai ki yaha tUM ThIka nahIM karatA, taba vaha kahatA hai yaha bAta ThIka hai, maiM pApodayase mahA adharmakA kAma karatA hUM; merA burA hAla hogA magara kyA karUM ? vaha pApa merese nahIM chUTatA. isa tarahase pazcAttApa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ (185) sUcaka javAba detA hai. isa taraha pApako bUrA mAnanA yaha bAta kathaMcit sadguNa rUpa hai. vo bhI sadguNa vaidika rItise prApta nahIM ho sakatA. kyoM ki vidhise mAMsabhakSaNa karanevAle .: kabhI usa karmakA pazcAtApa nahIM kara sakate. are ! pazcAttApa to dUra rahA kiMtu usa nIcakarma meM bhI dharmakA DhoMga rakhanese adhamakarmako upArjana karate haiM. dharmaDhoMga bhI kahAM taka likheM 1. dekho usakA namUnA - "" . niyuktastu yathAnyAyaM, mAMsaM nAtti hi mAnavaH / sametya pazutAM yAti saMbhavAn ekaviMzatim // 35 // " 9 ma- a -5 / bhAvArtha - zrAddha aura madhuparka meM zAstramaryAdAnukUla juDA huA jo manuSya mAMsako nahIM khAtA vo mara mara kara ekavIsa janma taka pazu hotA hai // 35 // dekhA ? mAMsa na khAve to 21 vAra pazu hove. julma, jaba ghorapApakA udaya ho tatra aisI pApamaya pravRttimeM zraddhA hotI hai; pratyakSatayA pratIta hotA hai ki. durAcArI mAMsAhArI vidvAnoM sivAya aisI bAteM sadAcArIse kaise likhI jA sakatI haiM. apane durAcAroMko chipAneke liye kitaneka dAMbhikoMne dharmake nAmase ye DhoMga calAye haiM; tathApi ina bAtoMvAle zAstroMko satya mAnanA sivAya mohodaya ke nahIM bana sakatA. isa viSayakI puSTimeM jo zloka haiM so bhI yuktizUnya mAlUma hote haiM. jaise ki 46 yajJArthaM pazavaH sRSTAH svayameva svayambhuvA / " yajJasya bhUtyai sarvasya tasmAt yajJe vadho'vadhaH // 39 // 24 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 186 ) auSadhyaH pazavo vRkSA - stiryacaH pakSiNastathA / yajJArthaM nidhanaM prAptAH prApnuvantyutmRtIH punaH // 40 // ma-a-5 / " bhAvArtha - brahmAne svayaM hI yajJake liye aura saMpUrNa siddhi ke nimitta pazu race haiM, tisase yajJake viSe jo vadha hai vaha vadha nahIM hai ||35|| yajJake liye nAzako prApta huI vrIhi Adi auSadhi pazu vRkSa kUrma Adi tiryagjIva aura kapiMjala Adi pakSI phira bhI janmameM uttama janmako prApta hote haiM // 40 // yajJameM marane se hI maranevAlekA uttama janma- svarga hotA haiM' isa kathanameM aura ' agni zItala hai ' isa kathanameM kucha bheda nahIM haiM. arthAt - yaha kathana yukti zUnya hai. koI bhI buddhizAlI isa bAtako kabUla nahIM kara sakatA hai ki, kisIko kisI sthAnameM marane mAtra se svargakI prApti ho jAve. svarga prApti to uccakarma karanese hai na ki marane se. 6 hA~, yajJameM mare hue pazu mahAArtta raudra dhyAnake vaza ho kara durgatiko prApta kareM yaha to saMbhava hai. zrAvaka - sAhiba ! agara ve loga aisA kahe ki, yajJameM maMtra saMskArase vadhyaprANiyoMko takalIpha nahIM hotI aura uccagatiko cale jAte haiM, to isakA kyA uttara 1. sUrIzvarajI - bhAI ! una jIvoMko duHkha nahIM hotA to yajJameM marate varUna mahA ArATi mAra mAra kara rudana kyoM karate haiM ? jaba ve to duHkhakI aMdara garakAva ho rahe haiM phira vinA pariNAma zuddhike Artta prANI kaise acchI gati pA sakate haiM ?. hAM, agara maranevAloMmeM vaira bhAvanA na rahe aura dhArmika vRtti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 187) utpanna ho jAve taba to kucha acchI gatika cihna bhI kahe jAve magara yaha bAta yuktisahita vicArameM AkAza kusuma jaisI bhAsatI hai. ataH koI bhI madhyastha isa bAtako kabUla nahI kara sakatA. agara vaidika RSiyoMke manameM bhI isa bAtakA sandeha nahIM thA, to phira kevala apane mAtA pitA putra parivArake yajJakA vidhAna kyoM nahIM kiyA?.bicAre garIba jAnavarokA homa hI sastA dekhA ?. kitaneka besamajha aise kaha dete haiM ki, jisa yugameM yajJameM jIvoMko mArate the, usa yugameM unako jIlA dete the, yaha bhI kevala gappagolA hai. kyoM ki, jaba jIlAnA hI hai to mAranA kyoM ?. pahile kisI laDakako thappaDa mArI aura pIchese use guDa diyA yaha akalamaMdIkI bAta nahIM hai. avvala to 'marA huA kabhI jItA nahI haiM ' isa niyamako hI ve loga bhUle hue haiM aura dUsare apane dharmazAstrakA bhI unako pUrA patA nahIM hai. dekho-bhAgavata caturtha skaMdhake 25 veM adhyAyameM nAradane 'prAcInabarhi' rAjAko upadeza diyA hai. usameM matalaba yaha hai ki. 'yajJameM jina pazuoMko nirdaya ho kara tUMne mAre haiM paralokameM kruddha hue lohekI mudgaroMse tere sirako chedana karanekI icchAse terI rAha dekha rahe haiM.' isa matalabakA lekha kyA siddha karatA hai ?. mAlUma huA! yahI ki yajJa jo prANI marate haiM vo khuzIse nahIM marate aura vaira lenako bhI taiyyAra rahate haiM ki-yajJameM hamako mAranevAlA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ (188) kaba Ave aura usakA sira phoDe. agara koI kahe ki, manujI kucha aura kahate haiM aura nAradajIkA upadeza kucha aura dizA dikhalAtA hai to hamako kaunasI bAta mAnanI cAhiye? to unako samajha lenA ki, jina zAstroMmeM paraspara virodha na ho aise dayAmaya pavitra vItarAgokta zAstroMko mAnanA cAhiye. vaidika zAstroMmeM bahuta ThikAne acchI vairAgyakI bAteM bhI AtI haiM magara upara nIcekI bAtoMne usa vairAgyako abhaMga nahIM rahane diyA. matalaba sannipAtameM manuSya kabhI zAMtikA to kabhI azAMtikA- kabhI dayAkA to kabhI hiMsAkA bhAva jAhira karatA hai. isI tarahakI sthiti jinazAstroMkI ho vahAM vAstavika svarUpakA nivAsa durghaTa hai. aneka zAstroMmeM paraspara virodhako jAne dIjiye sirpha eka hI manusmRti' usameM bhI eka hI adhyAya (pAMcavA ), usameM bhI upara nIceke zlokameM hI virodha dekhie" mAMsa bhakSayitA'mutra, yasya maaNsmihaamyhm|| etanmAMsasya mAMsatvaM, pravadanti manISiNaH // 55 // . " na mAMsabhakSaNe doSoM, na madye na ca maithune / pravRttireSA bhUtAnAM, nivRttistu mahAphalA // 6 // " m-a-5| bhAvArtha-jisakA mAMsa maiM yahAM khAtA hUM vo dUsare logameM mujhe khAyagA.vidvAnoM yaha mAMsa zabdakA niruktArtha kahete haiM // 55 // mAMsa khAnoM, madya pInemeM aura maithunake sevanameM doSa nahIM hai. kyoM ki prANiyoMkI yaha pravRtti hai. paraMtu ina tInoM kAmase nivRttikA honA mahAn phalavAlA hai // 16 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ (189) yahAMpara 55 ve zlokase mAMsakA khAnA doSavAlA siddha hotA hai aura 53 vA mAMsa madirA aura maithuna sevanameM kucha doSa nahIM hai aisA kahatA hai. kyA yaha paraspara akSamya virodha nahIM hai ?. mahAzaya ! ina do zloMkoMko le kara paraspara virodha hai ise bhI jAne dIjiye. sirpha ' na mAMsabhakSaNe doSo' isI eka zlokako hI lIjiye. isameM bhI parasara mahAn virodha AtA hai. kyoM ki prathamake tIna pAdakA yaha artha hai ki -jIvoMkI pravRtti honese mAMsa madirA aura maithuna sevanameM kucha doSa nahIM hai| aisA artha hotA hai. aura cauthe padakA artha yaha hai ki-' inase haTanA mahAn phalavAlA hai. yahAM para vicAra karanA cAhiye ki, jinake sevanameM pApa nahIM unase haTanemeM mahAn phala kisa tarahase ho sakatA hai? basa-yahI virodha hai. ___aba ' yAjJavalkyasmRti' tarapha nigAha dete haiM to vo smRti bhI mAMsa vidhAnasai duSTa pAI jAtI hai. tathA hi"kAkovAkyaM purANaM ca, nArAzaMsIzca gaathikaaH| itihAsA~stathA vidyAH, zaktyAdhIte hi yo'nvaham // 45 // ___mAMsakSIrodanamadhu-tarpaNaM sadivaukasAm / karoti tRptiM kuryAcca, pitRNAM madhusarpiSA // 46 // " yaa-smR-a--1|| bhAvArtha- jo dvija dina dina prati praznottaravAle veda vAkyoMko par3hatA hai aura brAhma Adi purANoMkA pATha karatA haiM aura manu Adi dharmazAstra, rudra daivatya maMtra yajJoMkI kathA bhArata Adi itihAsa vidyA inako zaktike anusAra nitya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ par3hatA hai. tathA mAMsa dudha bhAta inase devatAoMkI vRpti karatA hai aura sahada tathA ghRtase pitaroMkI tRpti karatA hai / / 45-46 // " bhakSyAH paJcanakhAH sedhA, godhAkacchapazallakAH / zazazca mastyeSvapi hi, siMhatuNDakarohitAH // 177 // tathA pAThInarAjIva, sazalkAzca dvijaatibhiH|" yaa-smR-a-1| bhAvAthe--paMca nakhoMbAle jIva jaMgalI saMha goha kacchUA seha mUsA siMha siMhasarIkhe mukhabAlA matsya lAlavarNabAlI macchI, ina sabakA yajJa AdimeM niyukta kiye huekA bhojana kreN| aisA kahA hai // 17 // aura pAThIna saMjJaka macchI, rAjIva saMjJaka macchI, sopIke AkAravAlA jalakA jIva, ye saba jIva zrAddha AdikoMmeM dvijAtiyoMko bhakSaNa karane kahe haiN| " prANAtyaye tathA zrAddha, prokSitaM dvijakAmyayA / devAn pitRRn samabhyarcya, khAdan mAMsaM na doSabhAk // 169 // bhAvArtha-annake abhAvameM athavA bImArI meM jo mAMsa bhakSaNa kiye vinA prANa nikasate hove to niyamase mAMsa bhakSaNa kare. zrAddhameM nimaMtrita kiyA huA mAMsakA aura mokSaNa nAmavAlA vedokta saMskAra hue pazuke mAMsakA yajJameM bhakSaNa kare aura devatA tathA pitaroMkA pUjana karake bAkI rahe mAMsako khAtA huA puruSa doSako nahIM prApta hotA hai // 169 // ___mAMsAhArI brahmANoMne mAMsa khAne vAste kaisA sIdhA rAstA nikAlA hai ki, mAMsa bhI hama khAte haiM aura jagatmeM hamArI nindA bhI na hoveH isa liye likha diyA ki devatA aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ (199) pitarAdikakA pUjana karake mAMsa khAnevAleko doSa nahIM lagatA, vAha re vAha! brAhmaNo ! tumhArI caturAIko. khaira. yahAM to mAMsako khAkara bhI zAstrakI ADase bhakta janoMmeM niMdita na hue magara paralokameM ina karmoMse bar3I bhArI durdazA hogI; so bhI khayAla karanA cAhiye thA. "kuzAH zAkaM payo matsyA, gandhAH puSpaM dadhi kSitiH / mAMsaM zayyAsanaM dhAnA :, pratyAkhyeyaM na vAri ca // 214 / " yA. smR. a. 1 / bhAvArtha- kuzA zAka dudha macchI-mAchalI gaMdha puSpa dahi miTTI mAMsa zayyA Asana dhAna-arthAt bhune hue java aura jala inako grahaNa kara leve. naTe ( haTe) nahIM. inakA dAna lenekA kucha doSa nahIM hai // 24 // isa uparake zlokase sApha siddha ho gayA ki, mAMsa tathA macchIkA dAna brAhmaNoMko koi deve to nA nahIM kahanI, usa mAMsa tathA macchIko le lenI kAraNa ki, unake lene meM doSa nahIM lagatA aisA yAjJavalkyakA kathana, brAhmagoMke RSiko tathA unake zAstrako kaisA apavitra siddha karatA hai so pratyakSa hai. isake Age kina kina vastuoMse kahAM taka pitara tRpta rahate haiM so jikara hai-jaise-~" haviSyAnnena vai mAsaM, pAyasena tu vatsaram / mAtsyahAriNakaurabhra-zAkuna chAgapArSataiH // 258 // aiNarauravavArAhazAzai-mAMsairyathAkramam / mAsavRddhayAbhitRpyanti, dattairiha pitAmahAH // 159 // " yaa-smR-a-1| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ (192 ) bhAvArtha - tila jaba use Adi haviSya ase brAhmaNoMko bhojana karavAve to pitaroMkI tRpti eka mahine taka rahatI hai. aura kSIrakA bhojana karavAnese eka varSa taka tRpti rahatI hai. aura maccha lAla-hariNa moDhA pakSI bakarA biMduoMvAlA mRga rojha jaMgalI sUara zazA inake mAMsoMse yathAkramase eka eka mahinekI vRddhike kramase pitaroMkI tRpti rahatI hai. jaise hArvaSya annase eka mahinA macchake mAMsase do mahine lAla hariNake sAMsase tIna mahine, maDhAke mAMsase cAra mahine isI kramase jAna lenA. / / 258-259 // 66 khadgA miSaM mahAzArka, madhu munyannameva ca / lohAmiSaM mahAzAkaM, mAMsAM vArDINasasya ca // 260 // yaddadAti gayAsthaya, sarvamAnaMtyamazrute / tathA varSAtrayodazyAM maghAsu ca vizeSataH // 26 // " yA smR- a-1 | bhAvArtha - aura geMDekA mAMsa mahAzalka macchakA mAMsa sahada zyAmAka Adi muniyoMkA anna, lAla bakarAkA mAMsa, kAlazAka, bUDhA sapheda varNavAlA bakarAkA mAMsa, inako jo pitaroM ke vAste detA hai aura gayAjImeM jo kucha zAka phalAdi pitaroMke vAste diyA jAtA hai vaha saba akSaya guNa ho jAtA hai. aura jo bhAdrapada vadI terasa ke dina athavA maghA nakSatra yukta isa trayodazImeM pitaroMke vAste kucha dAna detA hai vaha saba anaMta guNa ho jAtA hai / / 260-261 // Age gaNezajIkI bheTameM amuka amuka vastueM dharanI. so yaha hai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( a ) " kRtAkRtAstaMDulA, palalodanameva ca / matsyAn pakkAstathaivAmAna, mAMsametAvadeva tu // 15 // puSpaM citraM sugandhaM ca surAM ca trividhAmapi / mUlakaM pUrikA pUpaM tathaivaDekarUjaH // 288 // dadhyannaM pAyasaM caiva, guDapiSTaM samodakam / etAn sarvAn samAhRtya, bhUmau kRtvA tataH ziraH || 289 // yA smR-a 1 / bhAvArtha - pakAye hue aura vinA pakAye hue cAvala tiloMkI pIThImeM milA huA anna, matsya, pake hue mAMsa, kacce mAMsa, vicitra prakArake puSpa, sugaMdha, tInoM prakArakI madirA, mUli. pUri, puDhe, phaloriyoMkI mAlA, dahi, bhAta, guDase milI huI khIra, laDDu, ina sarvoko ikaTThe kara gaNeza jI kI bhaTa deM gaNezajI kI tathA pArvatIkI stuti kareM aura pRthvImeM zira navAyake praNAma kareM / / 287-288-289 // isa prakArako bheTale to yaha bakhUbI siddha ho jAtA hai ki, svayaMto apavitra vastuke saMyogase bhraSTa bane so bane; magara apane mAne hue gaNezajIko bhI bhraSTa banA diyA. svArthake vazIbhUta janoMne apane adharmakarmako loka niMdita na hone deneke liye hI yaha adharma calAyA hai. inake svArthakA yadyapi Age aneka bAra ullekha kiyA gayA hai, phira bhI dekho yAjJavalkya smRti se bhI inake jIvanakA parIcaya karAyA jAtA hai. "rAdhAnyAbhayopAna -cchatramAlyAnulepanam / yAnaM vRkSaM priyaM zayyAM davAntyantaM sukhIbhavet // 211 // , yA. smR. a. 1 : 25 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 194 ) bhAvArtha - ghara dhAnya abhaya jUti joDA chatrI puSpa caMdana svArI vRkSa apane Apako priya vastu zayyA, inakA dAna karanevAlA atyaMta sukhI hotA hai | 211 // jisa AdamI para graha ho usako amuka amuka grahameM amuka amuka brAhmaNako dAna denA. isa viSayakA jikara nIce mUjaba hai " guDaudanaM pAyasaM ca, haviSyaM kSIraSASTikam / dadhyaudanaM havicUrNa, mAMsaM citrAnnameva ca / / 304 // dadyAt graha kramAdeva, dvijemyo bhojanaM dvijaH / zaktito vA yathAlAbhaM, satkRtya vidhipUrvakam // 300 // " bhAvArtha - guDase milA huA bhojana, khIra, ghRtakA bhojana, dudha, sAThI cAvala, dahi bhAta, ghRta sahita odana, tiloMkI piThI sahita bhojana, mAMsa, aneka prakArake bhojana, isa prakAra yathA kramase sUryAdi nava grahoMkI prItike vAste brAhmaNoM ko bhojana karAve. athavA zaktike anusAra jasA mile taisA bhojana vidhipUrvaka satkAra karake brAhmaNoM ko jimAnA cAhiye || 304-305 // ina grahoMkI prIti ke liye anukramase yaha dakSiNA likhI hai" dhenuH zaMkhastathAnaDvAn, hemavAso hayaH kramAt / kRSNA gaurAyasaM chAga, etA vai dakSiNAH smRtAH // 306 // " yA smR-a- 1 / bhAvArtha - dudha denevAlI gau 1, zaMkha 2, baila 3, suvarNa 4, pIlA vastra 5, ghoDA 6, kAlI gau 7, lohA 8, bakarI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9, ye saba yathAkramase sUrya Adi nava grahajhekI dakSiNA denI cAhiye // 307 // " bhogA~zca dattvA viprebhyo, vasUni vividhAni c| __ akSayo'yaM nidhI rAjJAM, yadvipreSUpapAditam // 315 // " yaa-smR-a-1| bhAvArtha-brAhmaNoMko bhoga sukha deve, aneka prakAra ke sunnA cA~dI Adi dravyoMkA dAna deveM. kyoM ki brAhmaNoMke artha jo dravya diyA jAtA hai vaha rAjAoMkA akSaya guNa khajAnA ho jAtA hai // 315 // . " nAtaH parataro dharmo nRpANAM yadraNArjitam / vipremyo dIyate dravyaM, prajAbhyazcAbhayaM sadA // 323 // yA. smR. a. 1 / bhAvArtha-jo rAjA yuddhameM dravyako saMcita karake prAmaNake artha detA hai aura prajAke artha jo abhaya detA hai| isase adhika rAjAoMkA paramadharma nahIM hai // 223 // " rAjA labdhvA niSidadyAt, dvijebhyo'dha dvijaH punaH / vidvAnazeSamAdadyAt sa sarvasya prabhuryataH // 334 // " yA-smR-a 2 / / bhAvArtha-rAjAko kahIM dabA huA khajAnAkA dhana mila jAve to rAjA usa dhanameMse AdhA dhanako brAhmaNoMke vAste bAMra deve. aura jo vidvAn brAhmaNako kahIM dhana mila jAve to usa saMpUrNa dhanako ApahI rakhaleve. kyoM ki yaha brAhmaNa - saMpUrNa dhanoMkA prabhu hai / / 334 // . . isa prakAra aneka tarahase dAnakA jikara AtA hai. kahIM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 196) kapila gauke dAnase usa para jikte roma haiM utane yuga taka svarga meM rahanekA lobha diyA hai to kahIM kucha kahIM jamInakA dAna kara khata karavA denese bar3A lAbha varNana kiyA hai. matalaba - svArtha siddha karaneke liye aneka tarahakI kozizeM kI gaI haiM. "" niyuktastu yadA zrAddhe deve vA mAMsamutsRjet / yAvanti pazuromANi tAvannarakamRcchati // 31 // " vaziSTa smRti - pRSTha- 43 / bhAvArtha - jaba zrAddha meM nimaMtraNa svIkAra karake yajamAnake yahAM mAMsa banAyA parosA jAya aura usako tyAga deve to pazuke zarIra meM roma hove utane varSoM taka naraka meM vasatA hai // 31 // isa pAThase to brAhmaNoMkA hatyAkAMDa parAkASTAko prApta ho gayA. - Age C " athApi brAhmaNAya vA rAjanyAya vA abhyAgatAya vA mahokSaM vA mahAjaM vA pacedevamasyAtithyaM kurvantIti // 8 // 99 " - va - smR - pR- 20-21 / bhAvArtha - aura jo zrutimeM likhA hai ki, Aye hue brAhmaNa kSatriya rAjA vA atithike liye baDe baila vA baDe bakarAko pakAve, aisehI brAhmaNAdikakA atithi satkAra * karate haiM // 8 // isa vaziSTa smRtike pAThase bhI brAhmaNa dharmakI kalaI khula jAtI hai. 1 yaha artha paMDita bhImasena iTAvAnivAsIne kiyA hai aisAhI hamane yahA~ diyA hai kyoM ki vaziSTAdi smRtieM unhoMne chapAI haiM sarvatra brAhmaNa paMDitoM ke kiye hue bhASArthako hI hamane raju kiyA hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 197 ) ye loga mAMsAdi snigdha padArthake to itane lobhIye ki, bhaMgIke pAtrameMse bhI lenemeM doSa nahIM mAnate the. dekhiye ! " AI mAMsaM ghRtaM tailaM snehAca phalasaMbhavAH / antya bhAMDasthitAstvete, niSkrAntAH zuddhimApnuyuH // 249 // " atri - smRti-pRSTha-44 / bhAvArtha - gIlA mAMsa, ghRta, taila, phalase uptanna hue tailAdi antyaja - bhaMgIke pAtrameM rakkhe bhI ho; paraMtu nikAla lene para zuddha ho jAte haiM / / 249 // dekhA ! eka to apavitra mAMsa phira bhaMgIke pAtrakA vAha ! dharma zAstra ! terI khUbI kyA kahUM ? " kratau zrAddhe niyukto vA anaznan patatidvijaH / mRgayopArjitaM mAMsa-mamyarcya pitRdevatAH // 56 // " vyAsa - smRti-pRSTha 25 / bhAvArtha-yajJa aura zrAddhameM niyukta huA brAhmaNa mAMsako nahIM khAtA huA bhraSTa ho jAtA hai tathA pitRdevatAoMkA pUjana kara zIkArase hAMsala kiye mAMsako nahIM khAtA huA bhraSTa bana jAtA hai || dekhA ! zikArakA mAMsa 1 ina logoMko mAMsa to itanA priya thA ki, yajJameM nahIM dekhate the manuSyako aura nahIM dekhate the gauko. dekho ! manuSya ke viSaya meM - mUla - ( 1 ) vAce puruSamAlabhate / (2) AzAyai jAmim / (3) pratIkSAyai kumArIm / ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 194 ) ( sAyaNa - bhAgya 1 ) ( 1 ) vAgdevatAyai puruSaM pUrakaM sthUlazarora mityarthaH / ( 2 ) AzAyai alabhyavastu viSaya tRSNAbhimAnimAnityajArmi nivRttarajaskAM bhogAyogyAM- striyam / (3) pratIkSAyai labdhavyasya vastuno lAbhapratIkSaNA bhimAninyai kumAromanUDhAM kanyAmAlabhate / brAhmaNAdayaH kumAryantAH proktA manuSya vizeSarupAH parAvossmin puruSamedhe paJcAhe. somayAgavizeSe madhyame'hani savanIyapazubhiH samuccityAlabdhavyAH / 'pUnAkA chapA huA kRSNayajurvedakA taittirIya brAhmaNa ' pRSTha-972-973 | bhAvArtha - ( 1 ) vAgdevatAke liye purUSakA AlaMbha arthAt vadha kiyA jAtA hai. (2) tRSNAbhimAninIdevatA - AzA usake liye jAmi arthAt Rtudharma jisakA nivRtta huA ho aura bhoga karaneke yogya na ho aisI strIkA AraMbha ( vadha ) kiyA jAtA hai. (3) mavIkSA ke liye kumArI arthAta jisakI zAdI na huI ho aisI laDakIkA AlaMbha-vadha kiyA jAve. i isa puruSamedhapaMcA hasomayAgameM ' brAhmANAdi kumArI paryaMta manuSya vizeSa rUpa pazuoMkA AraMbha vadha kiyA jAve. aba koI kahe ki ' AlaMbha ' zabdakA artha hiMsA hai isameM koI pramANa hai 1 to usake uttarameM vidita hove ki," AzvalAyanIya gRhasUtra gArgya nArAyaNIya dRtti' ke pRSTha 681 ve meM likhA hai ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ " yadi kArayiSyanmArayiSyan bhavati tadAca dAtA 'Alabheta' evaM vadet / ' isase spaSTa huA ki jahAM mAranA ho vahAM ' Alabheta' yaha prayoga kiyA jAtA hai . ___anarakoSa dvitIya kAMDa kSatravarga zloka 112- tathA abhidhAnapiMtAgaNi martyakAMDa zloka-35 ina do prasiddha kozoMmeM bhI ' AlaMbha' zabdakA vadha artha kiyA huA hai. aitareya brAhmaNa puSTha 851 takameM * zunaH zepa ' kI kathA likhI huI hai. vaziSTha vizvAmitra jamadagni prabhRti RSiyoM ke adhvayu hotA brahmA Adi hote hue. ajIgatake dvArA ' zunaH zepa' staMbhase baMdhavAyA gayA. tathA talavArake dvArA kATanekA samaya AyA taba 'zunaH zepane dekhA ki, brAhmaNa vaziSThAdi RSi mAraneke liye sammata hai, ata evaM varuNakI prArthanA karane lagA. pIche usaka baMdhana tuTane lage ityAdi. ____ yadi ' naramedha-veda' meM na hotA to phira vasiSTha jI jaise brahmarSi yajJa karane ke liye kyoM taiyyAra hote ?. ___ isI taraha 'mahAbhArata' ke vanaparvameM bhI narabheSakA jikara hai. aba gauke viSayameM dekhiye ! " puruSasya sayAvari vi te prANamasisrasaM, zarIreNa mahImihi svadhayehi pitRnupa prajayA'smAnihAvaha / " / taittirIya-AraNyaka prapATha 6 anuvAka 1 maMtra-11) '. padArtha:-re (puruSasya ) mRtapuruSakI... ( sagAvarI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ rojagavI arthAt gA (te ) tere (pANam) prANoMko vyasisrasam ) maiM zithila kara cukA huM ( zarIrareNa ) tUM apane zarIrase ( mahIM ) pRthvIko (ihi ) prApta ho ( svadhayA) amRta arthAt haviH svarUpase (pitRn ) pitaroMko ( upehi ) prAptaho (iha) isa lokameM (prajayA) santAna sameta (asmAn) hama logoMko ( Avaha ) kalyANa prApta kara // yaha padArtha sAyaNa bhASyake anusAra likhA hai. vizeSa sAyaNabhASyase jAna lenA. " atha ya icchetputro me paNDito vijigItaH samitigamaH zuzrUSitAM vAcaM bhASitA jAyeta sarvA vedAnanubruvIta sarvamAyuriyAditi mAMsaudanaM pAcayitvA sarpiSmantamaznIyAtAmIzvarA janayita vA aukSaNa vA RSabheNa vaa|" (bRhadAraNyakopaniSat-adhyAya 8 brAhmaNa 4 mantra18) ___ bhAvArtha-jo puruSa cAhatA ho ki, mere aisA putra utpanna ho, jo ki paMDita vidvAn aura saMskRta vANI bolanevAlA tathA sarvavedoMkA vaktA aura pUrNa AyuvAlA ho to, vo puruSa mAMsa mizrita cAvaloMkA bhojana pakavA kara aura usameM ghRta DAla kara apanI strI sahita khAve. mAMsa ukSa arthAt baDe bailakA ho athavA RSama arthAt usake adhika umra vAle bailakA ho / ____ yaha artha 'zaMkarabhASya' ke anusAra kiyA hai| Age"kSAlanaM darbhakUna, sarvatra srotasAM pazoH / - tUSNImicchA krameNa syA-dvapArthe pANadArUNi // 1 // sapta tAvanmUrdhanyAni tathA stana catuSTayam / . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAbhiH zroNirapAnaM ca, gotrotAMsi caturdaza // 2 // kSuro mAMsAvadAnArthaH, kRtsnA sviSTakRdAtA / vapAmAdAya juhuyAt, tatra mantraM samApayet // 3 // hajihA kroDamasthIni, yakRvRkko gudaMstanAH / zroNiskaMghasaTApAca, pazcaMgAni pracakSate // 4 // ekAdazAnAmaGgAnA-mavadAnAni saMkhyayA / pArzvasya vRkkasakthnozca, dvitvAdAhuzcaturdaza // 5 // caritArthI zrutiH kAryA, yasmAdapyanu kalpazaH / ato'Tarcena homaH syA-cchAgapakSe carAvapi // 6 // avadAnAni yAvanti, kriyeran prastare pshoH|| tovataH pAyasAn piNDAn, pazvabhAve'pi kArayet // 7 // " . (katyAyana smRti pRSTha 76 ) / 4-bhImasanakRta bhAvArtha-yajJa saMbaMdhI pazuke iMdriya vA chidroMkA dAbhaka kucese apano icchAnukUla kramase ( tUSNI ) vinA maMtra par3he prakSAlana kare aura vaMpAzrayaNI nAmaka yajJapAtra (jisa para rakhake vapA pakAI jAtI hai ) DhAkake pattoMkI vA kASTakI honI cAhiye. gauke zarIrameM caudaha chidra hote haiM. sAta to upara zirameM cAra thana-nAbhi-yoni aura gudA // 1-2 // mAMsake TukaDe karaneke liye churA hotA hai. pradhAnake bAda kramase vapAko le kara sarva 'sviSTakRt ' paryaMta. homa kare aura usa samaya maMtrako samApta kare. arthAt-pradhAna yAga aura sviSTakRta donoM maMtroMko milA kara ekahI vAravapAkI Ahuti deve. hRdayajihA-goDA haDDI-jigaraM-vRSaNa-gudA-stana-zroNi-skaMdhe aura saTAke donoM pArzva ye pakSuke aMga' kahAte haiN|||4|| ina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ (202) gyAraha aMgoMke 'avadAna' nAma TukaDe lekhAnusAra ginatI se hote haiM aura pArzva - vRSaNa ( aMDakoza ) aura sakthi jAMgha ye do do hote haiM. isase pazuke caudaha aMga kahe haiM // 5 // pratyeka kalpokta kAmoneM zrutiko caritArtha karanA cAhiye. isase bakarA aura caru donoM pakSoMmeM ATha RcAoMse homa karanA cAhiye // 6 // yajJa pazuke aMgoM ke jitane avadAna nAma TukaDe prastara nAmaka kuzoM para karake rakkhe jAya utane hI pAyasa nAma khIrake piMDa pazu na ho taba bhI karAveM // 7 // paMDita ' satyavrata sAmazramI ' kI vyAkhyAse alaMkRta kSatriya kumAra zrImadudayanArAyaNa varmA kRta bhASAnuvAda sahita madhupurastha zAstra prakAza kAryAlaya meM saMvat 1963 ke varSa meM chape hue sAmaveda kauthumI zAkhA gRhyakarma pratipAdaka gobhila sUtrake tisare prapAThakake dazave khaMDameM - pRSTha 164 ve se bhI purAtana vaidikoMkI dayA rasAtalameM praveza kara gaI thI isa bAta kA patA milatA, hai so dekhiye ! - " taiSyA UrddhamaSTamyAM gauH 14 / " " tA N saMdhivelA samIpaM purastAdagneravasthApyo pasthitAyAM juhuyAdyatpazavaH pradhyAyateti 15 / " " * kalakattA ' vAptistamiSaNayaMtra meM IsvI san 1880 meM. chape hue candrakAntatarkAlaMkArakRtabhASyase alaMkRta ' gobhila - gRdhasUtra jo ki baDodA seMTrala lAyabrerI meM hai usameM isa sUtrakI saMkhyA 18 likhi hai. isase 9 sUtrakA pharka Akhira taka hai. mahArAjazrIne jisa pustakase pATha likhA hai vo yahAM para na honese nirNaya nahIM ho sakA hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ (203) vyAkhyA-taiyyAH pauSapaurNamAsyAH kaI parastAt aSTamyAM kRSNapakSIyAyAM gauH Alabdhavyeti zeSaH / / 16 / / / vyAkhyA--saMdhivelA samIpaM mUryodayakAlAt kiMcit pUrvameva tAM gAM agneH purastAt avasthApya upasthitAyAM tasyAM saMdhivelAyAM sUryodayakSaNe iti yAvat yat pazavaH pradhyAyata manasA hRdayena ca vAcA sahasrapA yathA mayi badhnAmi vo panaH // 8 // ma0 brA0 2, 2, 8) iti maMtreNa tatraivAno juhuyAt ghRtamiti // 15 // " bhAvArtha-pauSa mAsakI pUrNimAke pIche aSTamI tithiko gomAMsa dvArA mAMsASTakA kare // 14 // saMdhivelA ( rAta aura dinakA saMyoga samaya ) ke kuchaka pahile agnike pUrvabhAgameM usa gauko lAkara rakkhe. pIche saMdhivelA hone para-" yat pazva pradhyAyata" isa maMtrase ghIkI Ahuti dekara kAryAraMbha kare // 15 // "hutvA cAnumaMtrayetAnutvAmAtA manyatAmiti // 16 // " vyAkhyA hutvA kAryAraMbhadyotikAmAhutiM pUrvoktAM ca api tAM gAM anutvA mAtAmanyatAmanupitAnu bhrAtAnusagaryo - musakhA sayUthyaH / // 9 // (ma. brA. 2 / 3 / 9 // " iti mantreNa anumantrayeta saMjhapanArtha nimaMtrayediti // 16 // " bhASArtha-kAryake AraMbha sUcaka pUrvokta Ahuti deve. paraM isa samaya yava milA jala, pavitra kurA, zAkhA vizAkhA barhi idhma Ajya-do samidhA aura stuva ye saba bhI apane pAsa AvazyakatAnusAra ThIka rakkhe. " anutvA" isa maMtrakA pATha karate hue mauko mAraneke liye nimaMtraNa deve.|| 16 // . . . . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2004) " yavamatI miradbhiH prokSedaSTakAyai svA juSTAM mokSAmIti // 17 // * vyAkhyA---aSTakAyai aSTakAnAM devatAyAH tuSTyartha tvA juSTAM prItisevanIyAM gAM mokSAmi ahaM iti maitraM paThan yavamatIbhiH adbhiH prokSet tAmAlabdhavyAM gAmiti // 17 // bhASArtha - ' aSTakA devatAkI prItike liye prItipUrvaka sevanIya tumheM dhotA hUM. ' yaha maMtra paDhate hue usa vadhya gauko vase bhIgA jalase dhove // 17 // "ulmukena pariharet parivAjapatiH kaviriti // 18 // ' apaH pAnAya dadyAt // 19 // 46 " vyAkhyA - parivAjapatiH kaviH ( cha, A. 1, 1, 13, 10 ) iti matraM paThan ulmukena prajvalitAgninA pariharet 'pradakSiNI kuryAt tAM gAmiti // 18 // " vyAkhyA - tasyai gave iti zeSaH // 19 // bhAvArtha - " parivAjapatiH " ( cha. A. 1, 1, 13, 10) isa maMtra ko paDha kara eka muTThI kha ( Da ) rajalA kara usa jalate (Da) se usa gaukI pradakSiNA kare // 18 // usa gauko eka pAtrameM jala pInako deve // 19 // Sr " pItazeSamadhastAt pazoravasiMvedAttaM devebhyo haviriti // 20 // " + Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat L vyAkhyA - pItazeSaM pAnAvaziSTamudakaM AtaM devebhyo, iviH 10 (ma. bA. 1, 2, 10) iti maMtraM paThana, pazoH tasyaiva adhastAt siMvet nIcaiH siMcanaM kurvIta // 20 // C www.umaragyanbhandar.com
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 205 ) bhASArtha - pInese jo pAnI bace usameM " AtaM devebhyo haviH " isa maMtrako paDha kara usa gauke adho bhAgako sIMce // 20 44 athainAmudagutasRpya saMjJapayanti // 21 // d "" " mAkuzirasasudakapadI devadaivatye // 22 // " dakSiNAzirasaM pratyarUpadIM pitRdaivatye // 23 // " vyAkhyA - atha anaMtaraM enAM gAM udak agneruttarataH utsRpya utsarpaNena nItvA saMjJapayanti hanyuH zAsitAra: Rtvija iti // 21 // vyAkhyA -- tatra ca devadaivatye kArye tAM prAkzirasaM udakapadIM kintu pitRdaivatye kArye dakSiNA zirasaM pratyakpadIM saMjJapayeyuH iti // 22-23 // pa bhASArtha - anaMtara mAraneke liye prastuta RtvikU gaNa usa gA~ko agnike uttara lAkara kATa DAle || 21 || yadi kArya nimitta gau mArI jAve to pazukA mastaka pUrva dizAmeM rakkhe aura cAroM paira uttara ora rakkhe ora yadi pitRkArya ke liye gauvadha ho to pazukA mastaka dakSiNa dizAmeM rakkhe aura usake paira saba pazcima ora rakkheM / / 22-23 // " saMjJaptAyAM juhuyAdyatprazurmArakRteti // 24 // vyAkhyA - saMjJaptAyAM tasyAM yat pazurmAyumakRtorIvApadabhirAhataabhimatasmAdenaso vizvAmuJcatva hasaH " // 11 // ( ma. bA. 2, 2, 11 ) iti mantreNa juhuyAt Ajyamiti zeSaH // 24 // "7 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvArtha-ukta gAM mAre jAne para ::: " maMtrase homa kare // 24 // " pasnI codakamAdAya pazoH sarvANi srotAMsi prakSAlayet // 25 // " .: vyAkhyA-ca api tadavapatnI yajamAnasya udakaM AdAya pazoH saMjJaptasya sarvANi strotAMsi cakSuriMdriyAdIni pakSAlayet / / 25 // . . . . . . - bhASArtha-evaM yajamAnakI strI jalase usa kaTe ziravAlI gauke netra Adi iMdriya acche prakAra dhove. 'mAthemeM netrAdi sAtha, cAra stana, nAbhi, kaTIdeza, guradeza, ye caudaha sthAna haiM // 25 // ___ " agreNa nAbhiM pavitre antardhAyAnulomamAkRtya vapAmuddharanti // 26 // " vyAkhyA-agreNa nAbhi nAmeragrataH nAbhisamIpe pavitra aMtardhAya anulomaM yathAsyAttathA AkRtya kSureNa nimnAbhigAmi karttanaM kRtvA tataH vAM medasaM uddharanti uddhareyuH // 26 // . ... bhAvArtha-nAbhika samIpa pavitra dvaya chIpA kara lomAnu saraNa kramase churese ninnagAmicAlanase kATa kara usameMse vapA ( carakhI ) nikAle // 26 // " tAzAkhAvizAkhayoH kASThayoravasajyAbhyukSya apayet // 27 // " - "pracyutitAyAM vizasatheti bhUyAt // 28 // " . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ (100) vyAkhyA - zAkhA vizAkhayoH etannAmaka pAtrayoH kASTayoH palAza nirmitayoH UddhAdho mukhIbhAvAvasthitayoH AvArAcchAdanayoH madhye tAMtrapAM avasajya saMsthAppa ampukSya jalapAtaiH zrapayet pacediti // 27 // vyAkhyA - prazcyutitAyAM prakSAritAyAM tasyAM vapAyAM vizasatha gAM vigatacaramAM kurUtha iti brUyAt // 28 // bhASArtha - aura nikAlI huI vapAko zAkhA vizAkhA nAmaka palAzakI lakaDIkA banAyA huA Dhakkana ke AdhAra para rakha kara jalase sAmAnya rupase dhokara agnise siddha kare // 27 // idhara usa gauke nAbhike samIpase kATa kara meda nikAla isa gauke camaDA nikAlane kI AjJA kare // 28 // 66 yathA na prAMganebhUmi zoNitaM gacchet // 29 // " 58 tAma migha yadagudvAsya pratyabhighArayet // 30 // " sthAlI pAkAvRtA vapAmavadAya? sviSTakRdAvRtA a. sSTakAyai svAheti juhoti // 31 // " vyAkhyA - paraMtaMtra vizazane sAta midaMmavalasvyaM agneH prAk purataH bhUmiM zoNitaM yathA na gacchet iti // 29 // vyAkhyA-citAM pakkAM vapAM amighArya ghRtena udak agne uttarataH udvAsya saMsthApya pratyabhighArayet punaghRtenaivAbhighAraNa kuryAt // 30 // vyAkhyA - tataH zaityena kaThInIbhUtAM tAMvapAM sthAlIpAka tyA sviSTakRtyA vA avadAnena avadAya karttayitvA katti - tamaMza gRhItvA " aSTakAyai svAhA " iti mantreNa tatra agnau juhoti juhuyAt // 31 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ (204) bhASArtha-parantu camaDA chuDAve samaya aisA na ho ki agnike Age hokara rudhira vaha caleM // 29 // __isa vapAke taiyyAra hone para usameM ghIkA dAra dekara use agnike uttara bhAgameM utAra kara rakkhe aura punaH usameM ghIkA DhAra deve / 30 // __ anaMtara usa AgameM pakI vavA jo ThaMDeke kAraNa jama jAyagI use sthAlIpAkakI rItise yA sviSTakRt kI rItise cAkuse kATa kara usameMse lekara " aSTaMkAyai svAhA" isa . maMtrase homa kare // 31 // jinake dharmagraMtha esI bibhitsa bAtoMse bhare paDe haiM. jinakA zikSaNa aMtyaja kriyAke sadRza carama udheDanA, mAMsake TukaDe karanA, dekhanA, khUna na baha cale aisA ho, una graMthoM para calanevAle tathA pavitra na hone para bhI unheM pavitra mAnanevAle AtmakalyANake mArgameM hai aisA kauna kaha sakatA hai ? ucita hai ki ina graMthoMke mAnanevAle ekAMtameM isa viSayakA vicAra kara vItarAgokta zAstroMkA madhyasthabhAvase manana kara niHsaMkovacAsabhe satyatattvako svIkAra kareM. lo- aba maiM mere isa nibaMdhase janatAkA bhalA ho aisI AzA rakha kara Aja yahAM para hI rakhatA hUM. " zivamastu sarvajagataH, parahitaniratA bhavantu bhUtagaNA: / doSAH prayAntu nAzaM, sarvatra sukhIbhavantu lokAH // 1 // " . zAntiH zAntiH zAntiH / iti matamImAMsA prathama bhAga-ptamAsa / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama grAhaka honevAle sadgRhasthoMke mubArika nAma / . . bar3audA-(261) / 1, mohanalAla karasanadAsa 51 jhaverI lIlAbhAI rAyacaMda / 1,, dalasukhabhAI kIlAbhAI 51 jhaverI lAlabhAI kalyANabhAI ,, sAkaracaMda dalapatabhAI 35 vaidyarAja hIrAbhAI dlptbhaaii| 1 ,, dalasukhabhAI jamanAdAsa 25 jhaverI hIrAcaMda IzvaradAsa / 1, tribhuvanadAsa raNachor3abhAI 15 jhaverI aMbAlAla nAnAbhAI ,, manasukhalAla motIlAla 25 gAMdhI amathAlAla nAnAbhAI vatarA-(51). 15 zAha kezavalAla jIvacaMda zeTha lallumAI jecaMda . 11 mAstara maganalAla mANekacaMda (zeTha ratanacaMda jecada 11 zAha munIlAlajI cunIlAlajI 5 paTavA nAthAbhAI nAnazAbhAI / / ___ vaTAdarA-(11) 11 11 zeTha cunIlAla mUlajIbhAI 5 zAha pukharAjajI kheDA-(49) 1 mhetA DAhyAbhAI motIlAla 1 zeTha cunIlAla lAlubhAI 1 mAstara * maNilAla revAzaMkara 1 zA. bhagubhAI gokaLadAsa amadAvAda-( 101) 1 zA. becara kuberadAsa 100. zAha zivAbhAI harilAla 1 zA. mathura hIrAcaMda satyavAdI 1 zA. nAnacaMda phulacaMda . 1. zAha rupavaMda kesarImalajI .1 zA. hIrAlAla cakubhAI .. chANI-(10) 1 zA. cImanalAla hIrAcaMda 1 zAha nagInadAsa bApulAla 1 bAI mANaka 6, cunIlAla garabaDadAsa 1 zA. jecaMda kastura * .. 1 ,, kezavalAla haragoviMdadAsa 1 zA. bhAyacaMda kapuracaMda 1. , kastucaMda haribhAI / 1. zA. mANekalAla sakaracaMda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 zA. nAthAlAla narotamadAsa / 1 zeTha maganalAla kasturacaMda 1 zeTha bhAIlAla amRtalAla | 1 zA. jeThAlAla gulAbacaMda 1 zeTha sAkaracaMda cunIlAla 1 zA. bhagubhAI caturasI 1 zA. nagInadAsa mAnacaMda 1 paTela motIlAla caturasI zA. maNIlAla bApAbhAI 1 zA. gokaLadAsa raNachoDa 1 zA. kezavalAla DAhyAbhAI 1 zA. bAlAbhAI phatecaMda 1 bhA. lalubhAI amIcaMda 1 zA nAthAlAla amIcaMda 1 zA. vIracaMda somacaMda 1 zeTha DAhyAbhAI dAmasI 1 bhA. somacaMda dhulIdAsa 1 zA. amRtalAla narottama 1 bhA. AtmArAma sAmala 1 zA. jesaMgabhAI jhavera 1 bhA. DAhyAbhAI lAlacaMda 1 zeTha sAkaralAla maganalAla 1 bhA. chanubhAI lalubhAI pATaNa-(35) 1 bhA. saMkaracaMda bApujI 25 zAha vADIlAla hIrAcaMda 1 bhA. gIraghara hIrAcaMda 1 bhA. maganalAla kevaLadAsa 10 ,, ratanacaMda mUlacaMda 1 bhA. jecaMda maganalAla kapaDavaMja (52) 1 bhA. nAnacaMda mAnacaMda 25 cunIlAla mANakacaMda dozI 1 bhA. Izvara khuzAla 5 gIradharalAla ratanajI telI 1 bhA. bheravadAsa gaNapata 5 zAha nAthAlAla kevaladAsa 1. zA. bApubhAI ratanacaMda 1 ,, ratanacaMda kuberadAsa 1 zA. caMdulAla manasukha 10 mIThAbhAI gulAlacaMdano upAzraya 1 bhA. harIbhAI gabaDa 1 zA zAmaLabhAI zilAla 1 bhA. mathura jagajIvana godharA-(1) . 1 bhA. maganalAla vIThala pAlItANA-(10) 1 bhA. moholAla bAvAjI 5 sIbumala hukamacaMda 1 bhA. moholAla hIrAcaMda 1 zAha lAlacaMda lIlAdhara 1 bhA. dAmodara vIThala 1 , ghelacaMda maganalAla gAvara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 , nAthAlAla paTavA 1 zrIjainakumAra-samA mesANA-(2) sanakhatarA-(5) 1 jaina zreyaskara maMDala 5 bhAvaDA anaMtarAma jhaMDIyAlA-(5) hA. zAha veNIcaMda sUracaMda / 5 lAlA kharAyatimalla lakSmaNadAsa ghINoja-(1) aMbAlA-(1) 1 zAha dulavacaMda vakhatacaMda 1 lAlA saMtarAma maMgatarAma muMbAI-(22) ratalAma--( 26 ) 10 zeTha somacaMda otamacaMda | 25 zeTha RSabhadevajI kesarI10 zeTha otamacaMda hIrajI malajI-jainasaMgha-peDhI 1 zAha manarupacaMda javAnamalajI 1 upA0-sumatisAgarajI : zAha dAnamalajI devIcaMdajI pratApagaDha-(3) buhArI-(2) 3 ghIyAjI lakSmIcaMdajI 2 zAha.moTAjI galAlajI peDhI rAMdera-(1) maheMdapura-(26) 1 zeTha bhIkhAbhAI dharmacaMda 5 dhUlajI gaNezajI . lIMca-(1) 5 pannAlAlajI ruMDavAla 1 zIvalAla tArAcaMda zAha 1 cunIlAlajI mAlavI bIkAnera-(10) 1 cAMdamalajI saMkalecA 10 zeTha sumeramalajI sUrANA 1 mANekalAlajI vacchAvada jIrA-(5) 1 kezarImalajI luMkaDa 1 lAlA rAdhAmalajI nAthurAma 1 nemAjI luMkaDa | 1 setAnamalajI ruMDavAla 1 ,, lAlumalla melAmalla 1 kezarImalajI bhaNazAlA 1 . ,, basaMvaramalla banArasIdAsa 1 lakhamIcaMdajI navalakhA 1 , zaMkaradAsa kheturAma / 1 TekacaMdajI navalakhA jainI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 kesarImalajI bhaTevarA 2 metA mAdhavalAla hakamacaMda 1 hIrAlAlajI kocara gujarAMvAlA (30) 1 chogamalajI kocara 10 lAlA nRsiMhadAsa buTAmala 1 jaDAvacaMdajI asADIvAlA 5 lAlA jagannAtha divAnacaMda 1 motIlAlajI mAlavI 5 lAlA pannAlAla hIrAlAla -1 phattecaMdajI kocara 5 lAlA nAnakacaMda hIrAlAla 1 harakhacaMdajI khImasarA 5.lAlA caitarAma gaukalacaMda pAMDavADA (1) 5 lAlA caranadAsa makanalAla 1 zAha bhagavAnajo tejamalajI / 4 lAlA bholAzAha khajAna* dharamAvarama (1) cIlAla 2 lAlA mathurAdAsa dInAnAtha 1 zAha cunIlAlajI bhUramalajI 2 lAlA gaNapata rAyaralacaMda AdonI. (1) 2 lAlA gaNezadAsa pyArAlAla 1 zAha javAnamalajI tArAcaMda 2 lAlA mAnakacaMda ralArAma ahamadanagara (102) 2 lAlA ThAkaradAsa suMdaradAla 25 maNIyAra. vADIlAla lakhamIcaMda 1 lAlA dunIcaMda jamItarAya 11 vakhArIyA devacaMda muLacaMda 1 bAbU divAnacaMda manoharalAla 11 zAha ratanacaMda jIvarAja 1 bAbU harabhagavAnadAsa meharacaMda 11 nathamala dalIcaMda borA 1 lAlA prabhudayAla paMjumalla 12 mANekacaMda motIcaMda bhaMDArI 1 lAlA naMdalAla cunIlAla 7 vakhArIyA zaruSacaMda dharamacaMda 1 lAlA lAlacaMda bhagavAnadAsa 5 gAMdhI hIrAlAla kasturacaMda 1 lAlA bhUpAmala gaMDumala 5 zAha nathurAma jhaveracaMda 5 zAha dalasukharAma mAnacaMda 1 lAlA koTu zAha 6 vakhArIyA vADIlAla devacaMda 1 lAlA chajumalla amaranAtha 5 zAha ghelAbhAI jeThIrAma 1 lAlA javaMdAmala muMzIrAma 2 zAha lIlAcaMda hAthIbhAI / 1 lAlA suMdaradAsa vadhAvAmala Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com