Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16 gara prakAzaka akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana, khairAgar3ha zrI kahAna smRti prakAzana, sonagar3ha
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI khemarAja gir3iyA janma : 27 disambara, 1918 dehavilaya : 4 apraila, 2003 zrImatI dhur3IbAI gir3iyA janma : 1922 dehavilaya : 24 navambara, 2012 Apa donoM ke vizeSa sahayoga se san 1988 meM zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA granthamAlA kI sthApanA huI, jisake antargata prativarSa dhArmika sAhitya evaM paurANika kathAe~ prakAzita karane kI yojanA kA zubhArambha huaa| isa granthamAlA ke saMsthApaka zrI khemarAja gir3iyA kA saMkSipta paricaya denA hama apanA kartavya samajhate haiMjanma : san 1918 cAMdarakha (jodhapura) pitA : zrI haMsarAja, mAtA : zrImatI mehaMdIbAI zikSA/vyavasAya : prAyamarI zikSA prApta kara mAtra 12 varSa kI umra meM hI vyavasAya meM laga ge| sat-samAgama : san 1950 meM pUjya zrIkAnajIsvAmI kA paricaya sonagar3ha meM huaa| - brahmacarya pratijJA : san 1953 meM mAtra 34 varSa kI Ayu meM pUjya svAmIjI se sonagar3ha meM alpakAlIna brahmacarya pratijJA lekara dharmasAdhana meM laga gye| vizeSa : bhAvanagara paMcakalyANaka pratiSThA meM bhagavAna ke mAtA-pitA bne| san 1959 meM khairAgar3ha meM diga. jinamaMdira nirmANa karAyA evaM pUjya gurudevazrI ke zubhahaste pratiSThA meM vizeSa sahayoga diyaa| san 1988 meM 70 yAtriyoM sahita 25 divasIya dakSiNa tIrthayAtrA saMgha nikAlA evaM vyavasAya se nivRtta hokara adhikAMza samaya sonagar3ha meM rahakara Atma-sAdhanA karate the| hama haiM Apake batAe mArga para calanevAle putra : dulIcanda, pannAlAla, motIlAla, premacaMda evaM samasta gir3iyA kuttumb| putriyA~ : bra. tArAbena evaM bra. naaben|
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA graMthamAlA kA 24 vA~ puSpa + jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga-16) (nATaka saMgraha) :: lekhikA:: rUpavatI jaina 'kiraNa' :: sampAdaka:: paNDita ramezacanda jaina zAstrI, jayapura :: prakAzaka:: akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana mahAvIra cauka, khairAgar3ha - 491 881 (chattIsagar3ha) aura zrI kahAna smRti prakAzana santa sAnnidhya, sonagar3ha - 364 250 (saurASTra)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ ++ ~ -- abataka prakAzita -5200pratiyA~ | ma anukramaNikA prastuta AvRtti -2,200 pratiyA~ | jhUThA kalaMka samaya kI niyati 43 (1 janavarI, 2014) samadarzI paNDita ToDaramala 65 nyauchAvara : dasa rupaye mAtra sAhitya prakAzana phaNDa jyotsanA bena, amerikA 601/prApti sthAna - | zrI mumukSa maNDala, khairAgar3ha 501/akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana, suzIlA bena jayanti zAkhA - khairAgar3ha lAla zAha, nAyarobI 425/zrI khemarAja premacaMda jaina, | zrI khemarAja premacaMda jaina ha.. 'kahAna-niketana' khairAgar3ha zrI abhayakumAra zAstrI, khairAgar3ha 351/pina - 491881 kAMtA bena hIrAcaMda mAsTara, ji. rAjanAMdagA~va (chattIsagar3ha) sonagar3ha 301/ zrI jhanakArIbAI khemarAja bAphanA paNDita ToDaramala smAraka TrasTa cairiTebala TrasTa, khairAgar3ha 251/e-4, bApUnagara, jayapura - 302015 | bra. tArAbena-mainAbena, sonagar3ha 251/ zrImatI manoramA vinoda kumAra bra. tArAbena mainAbena jaina jaina, jayapura 251/'kahAna razmi', sonagar3ha - 364250 | zrI dulIcaMda kamalezakumAra jaina ji. bhAvanagara (saurASTra) ha.zrI jineza jaina, khairAgar3ha 201/sva. DhelAbAI ha.zobhAdevI motIlAlajI jaina, khairAgar3ha 201/rItA bena bhUrA bhAI, bhilAI 201/kumuda bena maheza bhAI, sUrata 201/ zrImatI mamatA ramezacaMda jaina TAIpa seTiMga evaM mudraNa vyavasthA - zAstrI, jayapura ha. sAketa jaina 201/jaina kampyU Tarsa, sau. kaMcanadevI pannAlAla ha. e-4, bApUnagara, jayapura - 302 015 zrI manoja jaina, khairAgar3ha 101/mobAila: 9414717816 zrI pannAlAla umezakumAra jaina, e-mail : ha. mahezajI chAjer3a, khairAgar3ha 101/jaincomputers74@yahoo.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya pUjya gurudeva zrI kAnajIsvAmI dvArA prabhAvita AdhyAtmika krAnti ko jana-jana taka pahu~cAne meM paNDita ToDaramala smAraka TrasTa, jayapura ke DaoN. hukamacandajI bhArilla kA yogadAna avismaraNIya hai, unhIM ke mArgadarzana meM akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana kI sthApanA kI gaI hai| phaiDarezana kI khairAgar3ha zAkhA kA gaThana 26 disambara, 1980 ko paNDita jJAnacandajI, vidizA ke zubha haste kiyA gyaa| taba se Aja taka phaiDarezana ke sabhI uddezyoM kI pUrti isa zAkhA ke mAdhyama se anavarata ho rahI hai| isake antargata sAmUhika svAdhyAya, pUjana, bhakti Adi dainika kAryakramoM ke sAtha-sAtha sAhitya prakAzana, sAhitya vikraya, zrI vItarAga vidyAlaya, granthAlaya, kaiseTa lAyabrerI, sAptAhika goSThI Adi gatividhiyA~ ullekhanIya haiM; sAhitya prakAzana ke kArya ko gati evaM niraMtaratA pradAna karane ke uddezya se san 1988 meM zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA granthamAlA kI sthApanA kI gii| isa granthamAlA ke parama ziromaNi saMrakSaka sadasya 21001/- meM, saMrakSaka ziromaNi sadasya 11001/- meM tathA paramasaMrakSaka sadasya 5001/- meM bhI banAye jAte haiM, jinake nAma pratyeka prakAzana meM diye jAte haiN| pUjya gurudeva ke atyanta nikaTastha antevAsI evaM jinhoMne apanA sampUrNa jIvana unakI vANI ko AtmasAta karane evaM lipibaddha karane meM lagA diyA - aise bra. haribhAI kA hRdaya jaba pUjya gurudevazrI kA cira-viyoga (vIra saM. 2506 meM) svIkAra nahIM kara pA rahA thA, aise samaya meM unhoMne pUjya gurudevazrI kI mRta deha ke samIpa baiThe-baiThe saMkalpa liyA ki jIvana kI sampUrNa zakti evaM sampati ..aa upayoga gurudevazrI ke smaraNArtha hI kharca kruuNgaa| ___ taba zrI kahAna smRti prakAzana kA janma huA aura eka ke bAda eka gujarAtI bhASA meM satsAhitya kA prakAzana hone lagA, lekina aba hindI, gujarAtI donoM bhASA ke prakAzanoM meM zrI kahAna smRti prakAzana kA sahayoga prApta ho rahA hai, jisake pariNAma svarUpa naye-naye prakAzana Apake sAmane haiN|
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhitya prakAzana ke antargat jainadharma kI kahAniyA~ bhAga 1 se 20 taka evaM laghu jinavANI saMgraha : anupama saMgraha, caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (hindIgujarAtI), pAhur3adohA-bhavyAmRta zataka-AtmasAdhanA sUtra, virAga saritA tathA laghutattvasphoTa, aparAdha kSaNabhara kA (kaoNmiksa), bhaktAmara pravacana (gujarAtI) - isaprakAra 28 puSpoM meM lagabhaga 7 lAkha se adhika pratiyA~ prakAzita hokara pUre vizva meM dhArmika saMskAra siMcana kA kArya kara rahI haiN| __jainadharma kI kahAniyA~ bhAga 16 ke prastuta saMskaraNa meM apane samaya kI suprasiddha lekhikA zrImatI rUpavatI jaina 'kiraNa' jabalapura dvArA likhita 3 nATakoM ko prakAzita kiyA jA rahA hai| ina nATakoM ko par3hakara pAThakoM ko eka apUrva AnaMda kA vedana to hogA hI, sAtha hI kalAkAra hRdaya ko inheM maMcita karane kA bhAva bhI Aye binA nahIM rhegaa| isakA sampAdana paNDita ramezacaMda jaina zAstrI, jayapura ne kiyA hai| ata: hama ina sabhI ke AbhArI haiN| AzA hai isakA svAdhyAya kara pAThakagaNa avazya hI bodha prApta kara sanmArga para calakara apanA jIvana saphala kreNge| sAhitya prakAzana phaNDa, AjIvana granthamAlA ziromaNi saMrakSaka, paramasaMrakSaka evaM saMrakSaka sadasyoM ke rUpa meM jina dAtAra mahAnubhAvoM kA sahayoga milA hai, hama una sabakA bhI hArdika AbhAra prakaTa karate haiM, AzA karate haiM ki bhaviSya meM bhI sabhI isI prakAra sahayoga pradAna karate rheNge| vinItaH motIlAla jaina premacanda jaina adhyakSa sAhitya prakAzana pramukha Avazyaka sUcanA pustaka prApti athavA sahayoga hetu rAzi DrAphTa dvArA "akhila bhAratIya jaina yuvA phaiDarezana, khairAgar3ha' ke nAma se bhejeN| hamArA baiMka khAtA sTeTa baiMka Apha iNDiyA kI khairAgar3ha zAkhA meM hai|
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinamra AdarAJjalI sva. tanmaya (pukharAja ) gir3iyA janma 1/12/1978 (khairAgar3ha, ma.pra.) alpavaya meM aneka uttama saMskAroM se surabhita, bhArata ke sabhI tIrthoM kI yAtrA, parvoM meM yama-niyama meM kaTTaratA, rAtri bhojana tyAga, TI.vI. dekhanA tyAga, devadarzana, svAdhyAya, pUjana Adi chaha Avazyaka meM hamezA lIna, sahanazIlatA, nirlobhatA, vairAgI, satyavAdI, dAna zIlatA se zobhAyamAna terA jIvana dhanya hai / svargavAsa 2/2/1993 (durga paMcakalyANaka ) alpakAla meM terA AtmA asAra-saMsAra se mukta hogA (vaha svayaM kahatA. thA ki mere adhika se adhika 3 bhava bAkI haiM / ) cinmaya tattva meM sadA ke lie tanmaya ho jAve - aisI bhAvanA ke sAtha yaha viyoga kA vairAgyamaya prasaMga hameM bhI saMsAra se virakta karake mokSapatha kI preraNA detA rahe --aisI bhAvanA hai| dAdA zrI kaMvaralAla jaina pitA zrI motIlAla jaina buA zrImatI DhelAbAI jIjA - zrI zuddhAtmaprakAza jaina hama haiM... dAdI sva. mathurAbAI jaina mAtA zrImatI zobhAdevI jaina bahana jIjI sau. suzrI kSamA jaina zraddhA jaina
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dulIcaMda baraDiyA rAjanAMdagA~va zrImatI santoSabAI baraDiyA pitA- sva. phatelAlaMjI baraDiyA pitA-sva. siremalajI sirohiyA sarala svabhAvI baraDiyA daMpatti apane jIvana meM varSoM se sAmAjika aura dhArmika gatividhiyoM se jur3e haiN| san 1993 meM Apa logoM ne 80 sAdharmiyoM ko tIrthayAtrA karAne kA puNya arjita kiyA hai| isa avasara para svAmI vAtsalya karAkara aura jIvarAja khamAkara zeSa jIvana dharmasAdhanA meM bitAne kA mana banAyA hai| vizeSa - pUjya zrI kAnajIsvAmI ke darzana aura satsaMga kA lAbha liyA hai| parivAra: putra lalita, nirmala, anila evaM sunIla putriyA~ candakalA botharA, bhilAI evaM zazikalA pAlAvata, jayapura
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthamAlA sadasyoM kI sUcI paramaziromaNi saMrakSaka sadasya zrI hemala bhImajI bhAI zAha, landana zrI vinodabhAI devasI kacarAbhAI zAha, landana zrI svayaM zAha ostrovskI ha. zItala vijena zrImatI jyotsanA bena vijayakAnta zAha, amerikA zrImatI manoramAdevI vinodakumAra, jayapura paM. zrI kailAzacanda pavanakumAra jaina, alIgar3ha | zrImatI zobhAdevI motIlAla gir3iyA, khairAgar3ha zrI jayantIlAla cimanalAla zAha ha. suzIlAbena amerikA zrImatI dhur3IbAI khemarAja gir3iyA, khairAgar3ha zrImatI soniyA samIta bhAyANI prazAMta bhAyANI, amerikA zrImatI DhelAbAI tejamAla nAhaTA, khairAgar3ha zrImatI USAbena pramoda sI. zAha, zikAgo zrI sUrajabena amulakhabhAI seTha, mumbaI zrImatI kusumabena candrakAntabhAI zAha, muluNDa ziromaNi saMrakSaka sadasya jhanakArIbAI khemarAja bAphanA ceriTebala TrasTa, khairAgar3ha mInAbena somacanda bhagavAnajI zAha, landana zrI abhinandanaprasAda jaina, sahAranapura zrImatI jyotsanA mahendra maNIlAla malANI, mATuMgA sva. dhApU devI tArAcanda gaMgavAla, jayapura bra. kusuma jaina, kumbhoja bAhubalI zrImatI puSpalatA ajitakumArajI, chindavAr3A sau. sumana jaina jayakumArajI jaina Dogaragar3ha zrI dulIcaMdajI anila-sunIla barar3iyA, nAMdagAMva sva. manaharabhAI ha. abhayabhAI indrajItabhAI, mumbaI paramasaMrakSaka sadasya saritA bena ha. pArasamala mahendrakumAra jaina, tejapura | zrImatI kaMcanadevI dulIcanda jaina gir3iyA, khairAgar3ha | damayantIbena harIlAla zAha cairiTebala TrasTa, mumbaI | zrImatI rUpAbaina jayantIbhAI brokara, mumbaI zrI jambUkumAra sonI, indaura saMrakSaka sadasya zrImatI zAntidevI komalacaMda jaina, nAgapura zrImatI puSpAbena kAMtibhAI moTANI, bambaI zrImatI haMsubena jagadIzabhAI lodariyA, bambaI zrImatI lIlAdevI zrI navaratnasiMha caudharI, bhilAI zrIyuta prazAnta-akSaya-sukAnta- kevala, landana zrImatI puSpAbena bhImajIbhAI zAha, landana zrI surezabhAI mehatA, bambaI evaM zrI dinezabhAI, morabI zrI mahezabhAI prakAzabhAI mehatA, rAjakoTa zrI ramezabhAI, nepAla evaM zrI rAjezabhAI mehatA, morabI zrImatI vasaMtabena jevaMtalAla mehatA, morabI sva. hIrAbAI, haste - zrI prakAzacaMda mAlU, rAyapura zrImatI candrakalA premacanda jaina, khairAgar3ha sva. mathurAbAI ka~varalAla gir3iyA, khairAgar3ha | zrI zaileSabhAI je. mehatA, nepAla bra. tArAbena bra. mainAbena, sonagar3ha sva. amarAbAI nAMdagAMva, ha. zrI ghevaracaMda DAkaliyA zrImatI candrakalA gautamacanda botharA, bhilAI zrImatI gulAbabena zAMtilAla jaina, bhilAI zrImatI rAjakumArI mahAvIraprasAda sarAvagI, kalakattA zrI premacanda ramezacanda jaina zAstrI, jayapura zrI praphullacanda saMjayakumAra jaina, bhilAI | sva. lunakaraNa, jhIpubAI kocara, kaTaMgI sva. zrI jeThAbhAI haMsarAja, sikaMdarAbAda zrI zAMtinAtha sonAja, akalUja zrImatI puSpAbena candulAla meghANI, kalakattA zrI lavajI bIjapAla gAlA, bambaI sva. kaMkubena rikhabadAsa jaina ha. zAMtibhAI, bambaI eka mumukSubhAI, ha. sukamAla jaina, dillI zrImatI zAMtAbena zrI zAMtibhAI jhaverI, bambaI | sva. mUlIbena samarathalAla jaina, sonagar3ha zrImatI suzIlAbena uttamacaMda gir3iyA, rAyapura sva. rAmalAla pArakha, ha. nathamala nAMdagAMva zrI bizambharadAsa mahAvIraprasAda jaina sarrApha, dillI zrImatI jainAbAI, bhilAI ha. kailAzacanda zAha sau. ramAbena naTavaralAla zAha, jalagA~va sau. savitAbena rasikabhAI zAha, sonagar3ha zrI phUlacaMda vimalacaMda jhAMjharI ujjaina, | zrImatI patAsIbAI tilokacaMda koThArI, jAlabAMdhA zrI choTAlAla kezavajI bhAyANI, bambaI zrImatI jazavaMtIbena bI. bhAyANI, ghATakopara sva. bhairodAna saMtoSacanda kocara, kaTaMgI (7)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI cimanalAla tArAcaMda kAmadAra, jaitapura | sva. suzIlAbena himmatalAla zAha, bhAvanagara zrI takhatarAja kAMtilAla jaina, kalakattA | zrI kizorakumAra rAjamala jaina, sonagar3ha zrImatI DhelAbAI ceriTebala TrasTa, khairAgar3ha | zrI jayapAla jaina, dillI zrImatI tejabAI devIlAla mehatA, udayapura zrI satsaMga mahilA maNDala, khairAgar3ha zrImatI sudhA subodhakumAra siMghaI, sivanI zrImatI kiraNa - esa.ke. jaina, khairAgar3ha guptadAna, haste - candrakalA botharA, bhilAI sva. gaiMdAmala - jJAnacanda - sumataprasAda, khairAgar3ha zrI phUlacaMda caudharI, bambaI sva. mukeza gir3iyA smRti ha. nidhi-nizcala, khairAgar3ha sau. kamalAbAI kanhaiyAlAla DAkaliyA, khairAgar3ha | sau. suSamA jinendrakumAra, khairAgar3ha zrI sugAlacaMda viradhIcaMda copar3A, jabalapura zrI abhayakumAra zAstrI, ha. samatA-namratA, khairAgar3ha zrImatI sunItAdevI komalacanda koThArI, khairAgar3ha sva. vasaMtabena manaharalAla koThArI, bambaI zrImatI svarNalatA rAkezakumAra jaina, nAgapura sau. acarajakumArI zrI nihAlacanda jaina, jayapura zrImatI kaMcanadevI pannAlAla gir3iyA, khairAgar3ha sau. gulAbadevI lakSmInArAyaNa rArA, zivasAgara zrI lakSmIcaMda sundarabAI pahAr3iyA, koTA sau. zobhAbAI bhavarIlAla caudharI, yavatamAla zrI zAntikumAra kusumalatA pATanI, chindavAr3A | sau. jyoti santoSakumAra jaina, DobhI zrI chItaramala bAkalIvAla jaina TreDarsa, pIsAMgana | zrI bAbUlAla totArAma luhAr3iyA, bhusAvala zrI kisanalAla devar3iyA ha. jayakumArajI, nAgapura sva. lAlacanda bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. ciMtAbAI miThUlAla modI, nAgapura sau. omalatA lAlacanda jaina, bhusAvala zrI sudIpakumAra gulAbacanda, nAgapura zrI yogendrakumAra lAlacanda luhAr3iyA, bhusAvala sau. zIlAbAI mulAmacandajI, nAgapura zrI jJAnacanda bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala sau. motIdevI motIlAla phalejiyA, rAyapura sau. sAdhanA jJAnacanda jaina luhAr3iyA, bhusAvala samakita mahilA maMDala, DoMgaragar3ha zrI devendrakumAra jJAnacanda luhAr3iyA, bhusAvala sau. kaMcanadevI jugarAja kAsalIvAla, kalakattA zrI mahendrakumAra bAbUlAla luhAr3iyA, bhusAvala zrI di. jaina mumukSu maNDala, sAgara sau. lInA mahendrakumAra jaina, bhusAvala sau. zAMtidevI dhanakumAra jaina, sUrata zrI cintanakumAra mahendrakumAra jaina, bhusAvala zrI cindrapa zAha, bambaI zrI kastUrI bAI ballabhadAsa jaina, jabalapura sva. phephAbAI pusAlAlajI, baiMgalora sva.yazavaMta chAjer3a ha.zrI pannAlAla jaina, khairAgar3ha lalitakumAra DaoN. zrI tejakumAra gaMgavAla, indaura anubhUti-vibhUti atula jaina, malADa sva. nokacandajI, ha. kezarIcaMda sAvA silhATI | zrI AyuSya jaina saMjaya jaina, dillI ku. vaMdanA pannAlAlajI jaina, jhAbuA / zrI samyaka aruNa jaina, dillI ku. mInA rAjakumAra jaina, dhAra / zrI sArthaka aruNa jaina, dillI sau. vaMdanA saMdIpa jainI ha.ku. zreyA jainI, nAgapura zrI kezarImala nIraja pATanI, gvAliyara sau. kezarabAI dha.pa. sva. gulAbacanda jaina, nAgapura | zrI parAgabhAI harivadana satyapaMthI, ahamadAbAda jayavaMtI bena kizorakumAra jaina lakSmIbena vIracanda zAha ha. zAradAbena, sonagar3ha zrI manoja zAntilAla jaina zrI prazama jItUbhAI modI, sonagar3ha zrImatI zakuntalA anilakumAra jaina, muMgAvalI | zrI hemalAla manoharalAla siMghaI, bonakaTTA iMjI.AratI pitA zrI anilakumAra jaina, muMgAvalI sva. durgA devI smRti ha. dIpacanda caupar3A, khairAgar3ha zrImatI pAnAdevI mohanalAla seThI, gohATI | zrI pArasamala mahendrakumAra, tejapura zrImatI mANikabAI mANikacanda jaina, indaura | zAha zrI kailAzacandajI motIlAlajI, bhilAI zrImatI bhUrIbAI sva. phUlacanda jaina, jabalapura | zrImatI prekSAdevI pravINakumArajI zAstrI, rAyapura (8)
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/9 dhRtiSeNa jhUThA kalaMka puruSa-pAtra paricaya mahIpAla - vaijayantI nagarazreSThi sukhAnanda mahIpAla ke suputra AnandakumAra - rAjagRha kA rAjakumAra deva svarga se AyA huA manoramA kA rakSaka deva dhanadatta kAzI ke zreSThi manoramA ke mAmA - vaijayantI ke nareza yazodhara vaijayantI ke mahAmAtya maMgala-jambU - bAlaka dhanadatta ke pautra (anya nAgarikagaNa) strI-pAtra suvRttA mahIpAla kI patnI sukhAnanda kI mA~ manoramA - mahIpAla kI putravadhu sukhAnanda kI patnI susImA - suvRttA kI dAsI .. - vaijayantI ke rAjakumAra kI dAsI (vaijayantI nagara ke vizruta zreSThiputra sukhAnanda kA vivAha guNavatI suzIla kanyA manoramA se huaa|) navadampati ne praNayasUtra meM baMdhakara kucha dina vyatIta kiye| unheM premalIlA karate huye samaya kA bhAna hI nahIM rhaa| eka dina acAnaka sukhAnanda ko sudhi AI ki maiM pUrNa taruNa hokara bhI pitA ke dvArA arjita kI huI sampatti kA upabhoga kara rahA hU~; yaha mujhe zobhA nahIM detaa| astu ! aba maiM apane puruSArtha se dhana-saMcita kruuNgaa| rAtri ke samaya jaba svaccha, nIle AkAza meM candradeva vihAra kara rahe the usa samaya ye dampati premAlApa meM tanmaya haiN| isI samaya sukhAnanda uparyukta nirNaya apanI preyasI manoramA ko sunAnA cAhate haiN| dUtI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/10 (chata para koca par3e huye haiM eka bar3e koca para pati-patnI baiThe haiN|) pahalA dRzya manoramA-priyatama ! gagana kA puSpa caturdika apanI kaisI anupama AbhA vikhera rahA hai| dharatI jaise cA~danI se nahA uThI hai| bar3A hI ramaNIya dRzya dRSTigocara ho rahA hai| sukhAnanda - hA~ priye ! aisA sukhada suhAvanA dRzya bhalA kyoM na acchA lagegA aura tumhAre mukhacaMdra ke sammukha to AkAza kA kalaMkI caMdra bhI mujhe phIkA phIkAsA laga rahA hai| manoramA - banAo mata (muskurAte huye) bhalA gaganavihArI pUrNimA ke caMdra kI sundaratA se hama bhU nivAsiniyoM kI kaisI tulanA ? sukhAnanda-kyoM asambhava hai ? tanika merI A~khoM meM A~kheM DAlo raanii| mere hRdaya-siMhAsana para tumhArA hI eka chatra rAjya sthApita hai....haThIlI aisI ho ki kSaNabhara bhI A~khoM se ojhala nahIM hotii| (hAtha pakar3akara) saca hai na ? (manoramA lajjA se mAthA jhukA letI hai) sukhAnanda - oho ! zarmA gii| mukha lajjA se lAla ho gyaa| Akhira isa lAja kA avaguMThana isa taraha kaba taka apane mukha para DAle rahogI manorame? kyA abhI taka tuma mujhe parAyA samajha rahI ho ? manoramA-parAyA kyoM samajhU (premabhare svara meM) haTojI, Apa to vicitra sI bAteM kiyA karate haiN| (muskurAtI hai) oho ! bAtoM hI bAtoM meM ardharAtri bIta cukii| dekho na, candra aTArI ke Upara Akara Thahara gayA hai| sukhAnanda-(bIca meM bAta kATakara) aura bar3e prema se hamArA aura tumhArA vArtAlApa suna rahA hai| manoramA - nahIM aisI bAta nhiiN| vaha hama donoM premiyoM para amRta kI varSA kara rahA hai| pratIta hotA hai ki Aja Apane rAtri jAgaraNa kara kaladhauta cA~danI meM snAna karane kA nizcaya kiyA hai|
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/11 sukhAnanda - kaunasI bar3I bAta hai| hamane paraspara eka dUsare kI rUpasudhA kA pAna kara aisI kaI rAtriyA~ nahIM bitA dI haiM ? (gaharI sAMsa lete huye ) calo zayana kareM / manoramA - nAtha ! Apane gaharI sAMsa kyoM lI ? kyA ho gyaa| aisI kaunasI amApa AzAMkA se ApakA jI sihara uThA ? sukhAnanda - kucha nahIM / tumheM nIMda A rahI hai na, calo so jaayeN| (udAsI ko chipAne kA viphala prayatna karate haiM) manoramA - priyatama ! bAta ko ur3Ane kA asaphala yatna na kIjiye / maiM taba taka na so sakU~gI jaba taka Apa apanI bAta na btaayeNge| chupAne se kAma na clegaa| kucha dinoM se dekha rahI huuN| Apa cAhe jaba udAsa ho jAyA karate haiN| para kucha batalAte nahIM / Aja to maiM sunakara hI rahU~gI / sukhAnanda - aisI koI bAta nahIM priye ! tuma adhIra kyoM ho gaI ? manoramA - paheliyA~ mata bujhAIye deva ! mere sira kI saugaMdha hai aapko| avazya Apake mana meM koI duzciMtA hai, jise Apa bArabAra chupAne kA nirarthaka prayAsa kara rahe haiN| nikAla dIjiye nAtha, mana kI vyathA antara meM rakha hRdaya ko dagdha na kreN| dAsI kA anurodha svIkRta ho / sukhAnanda - manorame ! tuma dAsI nahIM, mere hRdaya siMhAsana kI ArAdhya devI ho.... (kucha vicAra kara) batA hI duuN| jAnatA hUM tuma binA sune na mAnogI to suno, mano! pitA kI arjita sampatti kA maiM yuvAvasthA meM sukhapravartaka upayoga karatA rahUM yaha aba acchA nahIM lagatA / mujhe atyanta AtmaglAni ho rahI hai| merA puruSArtha ro rahA hai| bhAvanAyeM macala uThI haiM videza jAne ke lie| kucha udyoga kara jIvana saphala karane kI cirasaMcita sAdhanA pUrNa karanA cAhatA hU~ / ....... isa viSaya meM satparAmarza prApta karane kA abhilASI hU~ kaho, kyA kahatI ho ? manoramA - Aryaputra, ApakA vicAra sarvottama hai, zreSTha kula sapUtoM ke
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/12 yogya hI Apane vacana kahe haiN| maiM ApakA saharSa zatazaH abhinandana karatI huuN| kintu eka bAta hai, udyoga Apa ghara meM rahakara bhI kara sakate haiN| videza jAnA hI abhISTa nahIM, prayojana to kevala udyoga se hai| sukhAnanda - nahIM aisI bAta nhiiN| yahA~ udyoga karane se merA gaurava kyA bar3hegA ? kyA pitA ke nAma para yaza upArjita karU~?..... kyoM na apane bAhubala se dhana arjita kara pitA kI kIrti meM cAra cA~da lagA dU~ ? manoramA - Aryaputra ! saca kahate haiN| ApakA manoratha siddha ho, kyA Apane pUjyanIya mAtAjI va pitAjI se anumati le lI ? sukhAnanda - unase anumati lene ke prathama mujhe tumhArI svIkAratA kI AvazyakatA thii| tumhArI ora se bhalI-bhAMti Azvasta ho unakA bhI AzIrvAda prApta kara maiM zIghra hI videza prasthAna kara duuNgaa| manoramA - aura maiM ? maiM bhI cluuNgii| sukhAnanda - priye, tuma yahIM sukha se rho| paradeza meM mere sAtha kahA~ bhaTakatI phirogii| tuma jaisI komalAMgI, kahA~ ve kaThina bAdhAyeM saha sakatI ho ? manoramA - nAtha Arya saMskRti to yahI hai ki jahA~ pati, vahA~ ptnii| nArI to puruSa kI chAyA hai| kahIM chAyA bhI vyakti se dUra hokara apanA astitva sthira rakha sakatI hai ? sukhAnanda - manoramA ! tuma ThIka kahatI ho, para maiM vahA~ svatantra hokara udyoga meM tanmaya na raha skuuNgaa| paradeza meM tumhArI suvidhAoM kA dhyAna bhI mujhe hI rakhanA hogaa| manoramA - maiM kaba suvidhAoM kI AkAMkSiNI huuN| Apa kaSTa saheM aura maiM sukha vaibhava se paripUrNa ho nitya vaibhava kA garala pAna kruuN| nahIM asaMbhava hai nAtha ! kulavaMtI nArI pati sevA meM hI apane ko dhanya mAnatI haiN| apane caraNAraviMdoM para mugdha bhramarI ko dUra na kareM deva !
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/13 sukhAnanda - oha priye ! (vivaza se hokara) maiM tumheM kaise smjhaauuN| maiM to svayaM cAhatA hU~ ki parama pyArI aniMdya sundarI ardhAMginI manoramA kI atula rUparAzi nirnimeSa A~khoM se satata pItA rhuuN| parantu tumheM sAtha le jAne meM....... asuvidhA hogI; vaha mujhe klAMta kara patha kI bAdhA banakara avarodha utpanna kregii| manoramA - nAtha ! Apa galata samajha rahe haiN| maiM mArga meM bAdhaka na bana sAdhaka bnuuNgii| nizcaya mAniye, yaha dAsI Apako kaSTa na hone degii| __ sukhAnanda - devI ! tumhArI vAkzakti adbhuta hai| maiMne apanI parAjaya svIkAra kara lii| kAza....merI vivazatA pahicAna paatiiN| manoramA- (pati kI vivazatA kA anubhava karate huye ) acchA priyatama, Apa saharSa nizcinta hokara jaaiye| maiM apanI haTha se aura adhika parezAna nahIM kruuNgii| nitya prati ApakI maMgala kAmanA karatI huI, zIghrAtizIghra Apake zubhAgamana kI pratIkSA kruuNgii| sukhAnanda - prANa vallabhe ! mujhe tumase aisI hI AzA thii| manoramA - (AkAza kI ora nihArakara) oha priyatama ! rajanI to samApta bhI ho clii| dekho, nizAnAtha astAcala kI oTa meM chipane kaisI tejI se cale jA rahe haiN| tArikAyeM bhI vikala prabhAhIna sI luptaprAya ho rahI haiN| (murge kI bAMga sunakara) are, ye tAmracUr3a bhI bola utthaa| Apa Aja tanika bhI vizrAma na kara paaye| ___ sukhAnanda - priye ! jIvana ke kaI vasaMta dekha cukaa| ArAma karate-karate taruNAI bhI A gii| aba to puruSArthI bananA hai| bhora huA hI cAhatA hai| jAU~ prAtaHkAlIna nitya karmoM se nivRtta hokara mAtA-pitA se anumati evaM AzIrvAda le Aja hI videza ke lie prasthAna kara dU~, zubhasya shiighrm| tuma bhI vidA do| manoramA - (sajala netroM se caraNa chUkara) jAIye nAtha ! merI zubhakAmanA Apake sAtha haiN|
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/14 dUsarA dRzya - samaya dopahara (donoM cale jAte haiN| sukhAnanda ke prasthAna ke eka saptAha pazcAt) kamarA sajA huA sundara pratIta ho rahA hai| dIvAroM para citra lage haiN| eka ora sundara palaMga para makhamalI brichAyata bichA hai, do cAra kursiyAM par3I haiN| jamIna para AsanI bichAkara manoramA baiThI hai| sAmane cauraMga rakhI hai jisa para adhyayana graMtha hai, ve adhyayana meM tallIna haiN| kisI ke Ane kI AhaTa pAkara dvAra kI ora dekhatI hai, itane meM eka kubar3I strI jhukI huI vicitra cAla calatI huI sAmane A jAtI hai| aparicitA ko dekhakara manoramA ekaTaka dekhatI rahatI hai| phira sahasA use baiThane ke liye Asana detI hai| para vaha dAsI jo hai, apane lambe caur3e lahaMgA or3hanI ko samhAlatI huI jamIna para baiTha jAtI hai| manoramA - Ao bahina Asana grahaNa kro| dUtI - (dharatI meM baiThakara) kaho kuzala to hai, bar3I udAsa sI pratIta ho rahI ho| cA~dasA mukhaDA kaisA kumhalA gayA hai ! ___manoramA - nahIM, aisI koI bAta nhiiN| bahina, duHkha hai ki maiM tumheM pahicAna nahIM paaii| yaha akAraNa AtmIya sA vyavahAra pAkara maiM kRtakRtya avazya huuN| kyA apanA paricaya dene kI kRpA karogI ? __dUtI - kyoM nhiiN| maiM isI vaijayantI nagara ke rAjakumAra kI nijI paricArikA huuN| manoramA - (Azcarya se) rAjakumAra kI paricArikA mere pAsa ! kisa abhiprAya se AI ho bahina ? dUtI - lAvaNyamayI sundarI ! tumhAre patideva tumheM aisI taruNa vaya meM tyAgakara virahaNI banAkara cale gye| yaha unhoMne nitAMta anucita kArya kiyA hai| ghara meM kisa bAta kI kamI thI jo paradeza cala diye| kadAcit kisI sundarI se prema sambandha to sthApita......
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/15 manoramA - (krodhita hokara bIca hI meM) tumheM mere pati ke viSaya meM ucita-anucita nirNaya dene kA adhikAra kisane diyA ? tuma kevala apanI bAta kaha sakatI ho| dUtI - seThAnIjI ! Apa to gussA ho gyiiN| para gusse meM bhI lAlalAla mukhAraviMda atyanta sundara pratibhAsita ho rahA hai| isI sundaratA para to hamAre rAjakumAra lAkha-lAkhavAra nyochAvara haiN| calo sundarI, rAnI banakara pAhaloM meM nita naye sukhoM kA upabhoga....... manoramA - (atyanta krodhita ho) arI duutii| aisI nikRSTa bAteM mujha zIlavantI se kahate tujhe lajjA nahIM AtI ! terA rAjakumAra bhI bar3A hI dhUrta hai, nIca hai, pApI hai jo aisI duzceSTA karatA hai| pApiSThA, nikala yahA~ se| dUtI - tanika zAMti se vicAra karo sundarI ! rAjakumAra tumhArI nitya abhyarthanA kregaa| isa vaijayantI rAjya kA atula vaibhava tumhAre pairoM tale loTegA aura eka dina yaha AyagA; jaba yahA~ kI rAjarAnI khlaaogii| ___manoramA-Aga lage tere vaibhava meM / nikala bAhara / mujhe naraka meM ghasITanA cAhatI hai cAMDAlina (hAtha se bAhara jAne kA saMketa karatI hai) dUtI - eka-bAra soca lo sundarI ! yaha kaMcana sI kAyA sukhAne yogya nhiiN| manoramA - (dutakAratI huI) jA-jA bar3I AI upadeza dene| dUtI - jAtI to hU~; parantu tumhAre dvArA mere apamAna kA pratiphala acchA na hogaa| (calI jAtI hai) manoramA - (svagata, vyaMgAtmaka svara se) apamAna kA pratiphala acchA na hogaa| kyA kara legI ye merA........(dukhita ho) kaisI duniyA~ hai ? ye viSayAbhilASI kAmuka puruSa zIlavatiyoM para A~kheM uThAte haiN| unakA zIla lUTanA cAhate haiM, dhikkAra hai ina pApiyoM ko| (paradA giratA hai)
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/16 tIsarA dRzya - samaya dopahara (sukhAnanda kI mA~ suvRtA kA kamarA) suvRtA kA kamarA bhI acchA sajA huA hai| ve isa samaya zItala pATI para vizrAma kara rahIM haiN| uparyukta dUtI yahA~ AtI hai| apane apamAna kA pratizodha lene ke liye suvRtA ke kAna bharatI hai| dUtI-(ha~sakara) are Apa mujhe pahicAnI nhiiN| maiM to Apako pahicAnatI huuN| hama garIba ko kauna jAne ? Apake nagara ke rAjakumAra kI dAsI huuN| yahA~ se nikalI, to socA Apa se milatI cluuN| kucha Avazyaka bAta karanA thI, para Apake ArAma meM bAdhA DAlakara maiMne acchA nahIM kiyaa| kSamA kareM, maiM jAtI huuN| suvRtA- maiM to jAga hI rahI thii| baiTha jA kaha, kyA kahanA cAhatI hai| dUtI- eka bAta hai, para ......... suvRtA - para kyA, bola nA, ruka kyoM gaI ? dUtI - kaise kahU~, kahate huye mujhe Dara lagatA hai|bdd'aa sAhasa karake Apa taka A to gaI parantu...nahIM...aba nahIM khuuNgii| Apako vyartha hI kaSTa diyaa| suvRtA - arI kaha to sahI kyA bAta hai ? dUtI - nahIM mA~ jI, Dara lagatA hai| suvRttA - acchA, maiM tujhe abhaya karatI hU~, kh|
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/17 dUtI - (yahA~ vahA~ dekhatI huI, koI suna na le isa prakAra kA abhinaya karatI hai|) mAtAjI ! kahane meM saMkoca hotA hai, para kahe binA rahA nahIM jaataa| tumhAre putra to paradeza gaye aura putravadhu manoramA ne rAjakumAra se ghaniSThatA sthApita kara lii| roja hI vaha devadarzana ke bahAne mahaloM meM jAtI hai| maiM rAjakumAra kI dAsI hU~, para eka bhale ghara kI lAja luTate nahIM dekha sktii| ataH Apako AgAha karane AI huuN| suvRttA - khabaradAra ! jo aisI bAteM mu~ha se nikaaliiN| merI satI jaisI bahU ( aisA ghRNita lAMchana lagAte tujhe zarma nahIM aatii| dUtI - hAya, jamAnA bar3A kharAba hai| maiM to yaha socakara AI thI ki Apake kula kI badanAmI na ho aura Apa usa pApa ko Age na bar3hane deN| merA kyA ? saca meM mujha abhAgina ko karanA bhI kyA ? nahIM dekhA gayA mAtAjI, so AI thii| Apa jAne aura ApakI bhuu| suvRttA - yaha saca hai ? yadi bAta jhUTha huI to ? dUtI - to merA sira dhar3a se alaga karavA denA / (dRr3hatA se ) mA~ jI ! yadi maiM jhUTha bolU~ to merI jihvA jala jAye, mujhe kor3ha nikle| aMdhepana sA duHkha dUsarA nahIM hai| ina A~khoM kI kasama, ye donoM phUTeM jo yaha bAta jhUTha nikale to| suvRttA - (atyanta duHkhI hokara vismayapUrvaka) manoramA duzcaritrA ho sakatI hai ? dUtI- acchA mA~ jI, maiM jAtI huuN| sArA kAma chor3akara AI thii| mujhe mApha karanA abhI kisI ko mAlUma nahIM hai bahU ko cupacApa samajhA lenaa| (calI jAtI hai) suvRttA- (svagata) vidvAnoM ne saca kahA hai-nArI nAgina hai| strIcaritraM puruSasya bhAgyaM, devo na jAnAti kuto mnussyH|' abhI canda dina hI to huye haiM sukhananda ko ghara chor3e aura isa pApina ne apanA zIla beca ddaalaa| zIlavrata
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/18 bhaMga kara vyabhicAriNI ne donoM kuloM kI nirmala kIrti meM kalaMka lagA diyaa| 'hAtha kaMgana ko ArasI kI kyA AvazyakatA' (kamare meM krodhita ho cahala kadamI karatI hai) acchA huA jo zyAmA batA gii| nahIM to na jAne bhaviSya meM kyA-kyA dekhanA par3atA .........(jora se pukAratI hai) susImA....... susImA - AI mAtAjI ! (sammukha Akara) kahiye kyA AjJA hai ? suvRttA - seThajI ko abhI isI samaya yahIM aMta:kakSa meM zIghra bulA laao| susImA- acchA suvRttA- (socate huye) kyA karanA cAhiye, kucha samajha meM nahIM aataa| kaise isa duSTA se piMDa chuutte| cupacApa viSa de dUM to acchA rhegaa| sAMpa mare nalAThI ttuutte|' mara bhI jAyagI aura kisI ko patA bhI na lgegaa| loka niMdA se kula kI rakSA bhI ho jaaygii|...... para nahIM.....usakI hatyA kA pApa kauna le ? susImA - mA~ jI ! seThajI rAjadarabAra meM gaye haiN| Ane kA nizcita samaya nahIM batalA gye| (calI jAtI hai) suvRttA - seThajI kauna jAne kaba taka Ave ? mujhe akele hI nirNaya karanA hogaa| aba usakA isa ghara meM rahanA kSaNabhara bhI sahya nhiiN| apanI lAja rakhanA hai to cupacApa binA kisI mAyA-moha ke ghara se nikAla denA caahie| usakA nivAsa sthAna bhayaMkara nirjana vana hI hai| Apa hI vilakhavilakha prANa de degii| kiye kA phala bhI bhugtegii| jAU~, vilamba na karU~ usa kalamu~hI ko nikAla ghara kI zuddhi kruuN....| seThajI se parAmarza kara letI to unakI sammati jJAta ho jAtI, para .....rUkU~ kaise ?.......ve mujhase viruddha na hoNge| sArathI yamadaNDa ko bulAkara manoramA ke vanavAsa kA Adeza diye detI huuN| (calI jAtI hai|) (paradA giratA hai)
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/19 cauthA dRzya vana kA dRzya / cAroM tarapha jhAjhaMkhAr3a haiN| pavana sAMya-sAMya kara rahI hai| kabhI-kabhI bhayaMkara pazu-pakSiyoM kI AvAja vana kI nIravatA ko naSTa kara detI hai| yahIM manoramA asahAya ekAkI mUrcchita par3I hai| paradA uThatA hai| ___ manoramA - (mUrchitAvasthA se uThakara) hAya ! aba maiM kahA~ jAU~ ? (vilakhatI hai) mAtAjI, tumane ekabAra mujhase to pUcha liyA hotaa| yadi sArathI ne dayA kara yaha saba vRtAnta na batalAyA hotA to maiM bilakula anabhijJa rhtii| kAraNa kA kucha bhI patA na cltaa....| he priyatama ! mujhe bhI kyoM na apane sAtha le gye| maiMne lAkha anunaya-vinaya kI, parantu mujhe kaSTa na ho ataH ghara para hI cho..r3a gye| (sisakiyA~ bharatI hai)...Aha !....para mujha abhAginatA ke bhAgya meM sukha kahA~..... badA... thaa| he mere jIvanAdhAra ! jise tumane kabhI phUloM kI char3I se bhI nahIM chuA, Aja vahI dara-dara kI bhikhArina banake kaMTako meM baiThI hai| hAya ! jaba tuma lauToge taba sUnI aTArI dekhakara kyA avasthA hogI ? (phira rone lagatI hai) he mRgarAja ! mujhe bhakSaNa kara apanI kSudhA zAnta kara le| kRtakRtya ho jaauuNgii| he jaMgalI pazuoM! dayA kara merA jIvana samApta kara do|.....is kalaMkI jIvana se maraNa hI zreyaskara hai| vAha re karma, tU jitane nAca nacAye saba thor3e haiN| para doSa kisa para dUM- ye karma bhI to mere dvArA kie hue hI hai| jar3a karma kA udaya to nimitta mAtra hai| vAsatvika duHkha kA kAraNa to merA mohabhAva hI hai| prArthanA hai isa vijana meM mujhako, prabhuvara zaraNa tumhaarii| asahAya hU~ akelI, dukha saMkaToM kI maarii| thA pApa kaunasA vaha, jo aba udaya meM aayaa| hA!zIla para ki jisane, lA~chana burA lgaayaa| nirdoSatA pramANita ho, prArthanA hamArI / hai isa vijana meM mujhako, prabhuvara zaraNa tumhaarii||
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/20 mujhasI aneka bahinoM ne, yaha vyathA sahI hai| para tava pratApa se vaha, sthira nahIM rahI hai| mama vedanA nivAro, hai aba hamArI baarii| hai isa vijana meM mujhako, prabhuvara zaraNa tumhArI // (itane meM rAjasI veSabhUSA se susajjita rAjagRha ke rAjakumAra Ananda kA praveza) rAjakumAra Ananda - (AzcaryAnvita ho) devI ! isa nirjana vana meM tuma akelI ? kyA tumhAre sAthI vichur3a gaye haiM yA tuma mArga bhUla gaI ho| manoramA - bhaiyA ! maiM karmoM kI mArI bhAgya kI satAI huuN| jAo kRpAkara apanA rAstA dekho| Ananda - devI, dukhita na hoN| kRpayA apanA paricaya deN| maiM duHkhanivAraNa meM tumhArI prANapana se ceSTA kruuNgaa| ____ manoramA - baMdhu ! mujhe apanI pUrva karanI kA phala bhugatane deN| sahAyatA kI maiM tanika bhI icchuka nhiiN| Ananda - nahIM devI ! mAnava dharma hai ki dUsaroM kI sahAyatA kreN| maiM eka dIna-hIna avalA ko sAkSAt kAlakI dAr3ha meM jAna-bUjhakara nahIM chor3a sktaa| mere pauruSa ko cunautI hai aura isa cunautI ko svIkAra na karanA puruSArtha para kalaMka lagAnA hai| kahA~ haiM tumhAre kuTumbI ? maiM apane guptacaroM se dharatI kA cappA-cappA chanabAkara unakA patA lagavA luuNgaa| manoramA - mere hitaiSI bandhu ! maiM kucha bhI batalAne meM asamartha huuN| Ananda - jAna par3atA hai Apako tIvra mAnasika AghAta pahu~cA hai| astu, paricaya pUchane kI dhRSTatA na kruuNgaa| AjJA deM, maiM usI gaMtavya sthAna taka Apako pahu~cA duuN| manoramA - yaha vijana hI merA ghara hai| pazu-pakSI mere snehiijn| mere jIvana-maraNa kI Dora isI vana se baMdhI hai|
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga - 16/21 Ananda - taba to bahina tumheM mere sAtha calanA hogA / maiM kisI prakAra kA kaSTa anubhava na hone dU~gA / manoramA - nahIM, yaha asambhava hai| Ananda asambhava kucha bhI nahIM bahina | kyA bhAI para bahina kA vizvAsa nahIM ? uTho bahina, clo| hamAre tumhAre madhya bhagavAna sAkSI haiN| mahaloM meM rahakara tuma dharmasAdhana karanA / koI vighna bAdhA na AyegI / manoramA - vyartha hI kaSTa na kareM Apa to acchA ho / GYG Ananda - kaSTa kI kyA bAta, yaha to mAnava kA karttavya hai / (atyanta snehapUrvaka) calo caleM / manoramA - nahIM mAnate to calatI huuN| Ananda - (svagata) aba to maje hI maje haiN| Akhira zikAra pha~sa hI gyaa| (donoM cale jAte haiM) pA~cavA~ dRzya mahala meM manoramA baiThI hai| kamarA rAjasI ThATha se sajA huA hai| galIce kAlIna yatra tatra biche huye haiM / bahumUlya jhAr3a phAnUsa laTaka rahe haiN| kucha kursiyAM baiThane ke liye rakhI haiM / manoramA vicAramagana hai| manoramA - (svagata) kyA karU~ prabhu ! hRdaya meM zAnti nahIM, tRpti nahIM / Ananda bhaiyA ne merI prasannatA hetu sabhI sukha-sAdhana upalabdha kara diye haiN| para mujhe caina kahA~ ? pati sukhAnanda kI sudhi kSaNa-kSaNa hRdaya ko jhakajhoratI hai| unakI mukha chabi A~khoM meM aharniza jhUlA karatI hai| na jAne kaba darzana hoNge| unhIM kI AzA meM prANoM ko saMjoye huuN|..... nArI jIvana kI viDaMbanA - na mara pAtI hU~ na jI pAtI hU~ / (rAjakumAra Ananda kA praveza) Ananda ko dekhakara manoramA khar3I ho jAtI hai aura use kursI para baiThane kA Agraha karatI hai| donoM baiTha jAte haiN| vArtAlApa prArambha hotA hai|
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/22 Ananda - manoramA, Aja tuma vizeSa udAsa pratIta hotI ho ? (manoramA jo abhI taka bahina saMbodhana sunane kI abhyasta ho gaI thii| ekAeka isa navIna sambodhana se cauMka uThatI hai| para rAjakumAra kA agalA vAkya use yathocita paristhiti meM sthApita kara detA hai| vaha apanI bhramapUrNa dhAraNA para mana hI mana lajjita ho pazcAtApa karatI hai|) manoramA - nahIM bhaiyA aisI to koI bAta nahIM hai| Ananda - hRdaya kI bAta mukhAkRti se pUrNataH jJAta ho jAtI hai| tumheM kyA kaSTa hai ? Atithya meM kaunasA abhAva khaTakatA hai ? batalAo, sambhavataH maiM pUrNa kara skuuN| manoramA -vyartha mujhe lajjita na kareM bhaiyaa| jaba se AI hU~ taba se anubhava kara rahI hU~ ki tuma mere liye ciMtita hI rahate ho| kitanA kaSTa de rahI huuN| socatI hU~, isa upakAra se kaise URNa ho sakU~gI ? Ananda - maiM kRtakRtya huaa| vacana do ki sadA prasanna hI rhogii| manoramA - aise karttavyazIla bhAI kI bahina banakara maiM apane ko bhAgyazAlI samajhatI huuN| Ananda - para maiM tumase kucha aura hI AzA rakhatA huuN| manoramA - spaSTa kho| maiM tumhArA abhiprAya samajhI nahIM bhaiyaa| Ananda - sundarI tumhAre mukha se "bhaiyA" zabda suhAvanA nahIM lgtaa| mujhe priyatama kahakara sambodhita kro| kaba taka antara meM dAha chipAye rhuuN| jaba se tumhAre saundarya kA madhupAna nayanoM ne kiyA hai; taba se hRdaya dagdha ho rahA hai| apanA zItala pyAra de mujhe tRpta karo pyArI ! ___manoramA - (tIvra krodha se kA~pate huye) are narAdhama ! kucha samaya pahile jisa mukha se tUne mujhe bahina kahA thA, usI mukha se kuvacana nikAlate tujhe lajjA nahIM aatii| terI jihvA ke zata-zata khaNDa nahIM ho jaate|
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/23 Ananda basa karo rAnI ! itanA hI bahuta hai| yaha bahina kI keMculI zIghra utAra pheMko, aura mana cAhe sukha bhogo| maiM apanI saba patniyoM meM tumheM paTarAnI bnaauuNgaa| tumhArI AjJA yaha dAsa sadA sira mAthe para rakhegA / manoramA - nIca, kAmuka ! kyA isIliye tU mujhe jaMgala se lAyA thA ? mujhe vahIM chor3a de / - Ananda - (aTTahAsa karate huye) haH haH haH aH vahIM chor3a dU~ ? are tuma nahIM jAnatI striyA~ puruSoM kI vAsanA tRpti kI sAdhikA hI to haiN| isI upayogArtha maiM tuma para hone vAlA vyaya sahana kara rahA hU~ / manoramA - are gomukhI vyAghra ! tUne yaha bhrAmaka veSa dhAraNa kara bhAI ke pavitra sneha ko kalaMkita kiyA hai| Ananda - upadeza sunane kA abhilASI nahIM, mujhe to tRpta kara do pyArI / manoramA - ghRNita vAsanA kI tRpti aura mujhase ! ( garajakara) Aga kI lapaToM se mata khela mUrkha ! jhulasa jaaegaa| siMhanI ke dA~ta ginane kA pAgalapana na kara / jAnatA hai, pratizodha lene vAlI nAgina se koI jIvita nahIM bcaa| 1 Ananda - ( vyaMga se) khUba abhinaya kI kalA meM bhI niSNAta ho... dekho, prema se merI bAta mAna lo ( Agraha pUrvaka ) yahA~ tumheM jAnatA bhI kauna hai| maryAdA aura zarma to paricitoM kI huA karatI hai| satItva ke DhoMga meM kyA rakhA hai ? manoramA - koI jAne yA na jAne / antarayAmI prabhu to saba jAnate haiM, merA aura tumhArA AtmA to jAna rahA hai| are pApI, pApa kI AMdhI meM phaMsakara ghora narakavAsa hI bhoganA hogA / Ananda - chor3o priye ! yaha dharmakarma / isake pacar3e meM nahIM par3A karate / khAo, pio aura mauja karo / manoramA cupa raha nIca ! bahina kahakara dharma sAdhana kA pralobhana diyA / merI buddhi bhI mArI gaI jo tuma jaise raMge siyAra para vizvAsa kara baiThI / --
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/24 Ananda - priyatamA kI gAliyA~ bhI karNapriya hotI haiN| saba kucha to kaha cukI, aba manoratha pUrNa karo (hAtha pakaDane ke liye Age bar3hatA hai) __ manoramA - (ghabarAkara) khabaradAra jo eka kadama bhI Age bar3hAyA to (pIche haTakara hAtha jor3a prArthanA karatI hai) he prabhu, dInabandhu ! merI lAja tumhAre hI hAtha hai| yahA~ merA koI nhiiN| merA sarvasva luTA jA rahA hai| yaha narapizAca, vAsanA kA kITa merA satItva naSTa karane para tulA hai| rakSA karo bhagavan ! rakSA kro| yadi maiM bhraSTa ho gaI to dharma kI maryAdA lopa ho jaaegii| yuga yugoM taka mAnava dharma para vizvAsa na kara skegaa| ___ Ananda - dekhatA hU~ yahA~ terI rakSA ke liye kauna sA bhagavAna nIce utaratA hai| (hAtha pakar3anA cAhatA hai ki adRzya zakti ke dvArA pITha para mAra par3ane lagatI hai| rAjakumAra yahA~ vahA~ bhAgatA hai, cIkhatA aura cillAtA hai para mAra par3anA banda nahIM hotii| hArakara manoramA kI zaraNa grahaNa karatA hai) hAya marA, marA re bacAo ! he puNyazIlA jananI merI rakSA kro| manoramA - (Ananda ke kAtara vacanoM ko sunakara dayArdra ho jAtI hai| adRzya zakti ko lakSya kara) mere akAraNa hitaiSI mahAnubhAva ! Apane merI rakSA kara nAriyoM meM zIla ke prati dRr3hatama vizvAsa jagA diyA hai| maiM upakRta huI evaM apane upakartA ke puNyadarzana kara kRtakRtya honA cAhatI haiN| bArabAra abhyarthanA karatI huuN| kRpayA merA anurodha svIkAra kara pragaTa ho o| tathA rAjakumAra Ananda ko kSamA kreN| (uttama vastrAlaMkAroM se veSTita sundara rUpavAna deva kA pragaTa honaa| nepathya meM madhura dhvani hotI hai)| deva - zIla ziromaNi devI manoramA ! Apako zIla para dRr3ha dekhakara svarga meM indra kA Asana kaMpAyamAna huaa| unhoMne avadhijJAna se tumhAre kaSTa ko jAnakara nivAraNArtha mujhe bhejA hai| satya hI devarAja indra ne Apake pativrata kI jaisI prazaMsA kI thI, usase bhI adhika pratyakSa maiMne dekhA / dhanya hai devI, tuma zlAghyanIya ho| tuma sura asuroM se pUjita ho, maiM tumhArA zata-zata
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/25 abhinaMdana karatA huuN| duniyA~ jAna le ki abalA kA bala zIla use sabalA banA saMbala pradAna karatA hai| zIlavrata dhAraNakara nArI lokottara mahAna bana jAtI hai| devI tumhArI jaya ho| (phUla barasAkara arntaddhAna ho jAtA hai) Ananda - (atyanta kAMpatA huA) he mAtA ! maiM bar3A hI durbaddhi pApI . huuN| tumhAre pratApa se nitAMta anabhijJa thaa| mujhe kSamA kro| AjJA do, maiM kiMkara kI bhAMti tumhArI AjJA kA pAlana kruuNgaa| manoramA - prathama to tuma yaha pratijJA karo ki kabhI kisI nArI ko nahIM satAoge aura mujhe usI nirjana vana meM chor3a do jahA~ se tuma le Aye the| basa aura maiM kucha nahIM caahtii| ___ Ananda-mAtA ! maiM to cAhatA hU~ ki tuma yahIM sukhapUrvaka rho| yathAzakya dharmasAdhana kro| manoramA - nahIM bhAI, maiM yahA~ eka kSaNa bhI nahIM rahanA caahtii| Ananda - acchA, tumhArI icchA vana nivAsa kI hai to tumhArI AjJA kA pAlana karanA merA dharma hai| chaThavA~ dRzya viyAvAna jaMgala meM manoramA baiThI huI gA rahI hai| gIta ye jaga svArthI, koI apanA nahIM hai| yahA~ AtmA Aja, kala phira kahIM hai| ye jg.|| caturgati meM bhaTakI, nahIM caina ghaayaa| are cet cetana, ThikAnA nahIM hai| ye jg.|| narakagati bhI bhogI, anantI bhramaNa meN| pazu mUka to vedanA hA ! sahI hai| ye jg.|| na suragati meM sukha, nijadharma ke binA hii| ye nara janma durlabha. gaMvAnA nahIM hai| ye jg.||
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/26 prabho ! bala mujhe do ki saMyama dharU~ maiN| 'kiraNa' le jagata se tU zikSA yahI hai| ye jg.|| (manoramA ke mAmA dhanadatta zreSThi kA praveza) dhanadatta - (vismita se cAroM ora dekhate haiM) isa nirjana vana meM karuNa gIta kI dhvani ! avazya koI sambhrAMta kula kI lalanA hai| svara meM kaisI saralatA digdarzita ho rahI hai| gIta meM AdhyAtmika rasa barasa rahA hai| jAna par3atA hai bhAgya ke durvipAka se usa para koI mahAna kaSTa A par3A hai| ......dhvani isI ora se A rahI thii| calU~ Age bar3hakara dekhuu| (cAroM ora dekhate huye manoramA ke pAsa pahu~ca jAte haiM) dhanadatta - he putrI ! tuma isa nirjana vana meM ekAkI nivAsa kyoM kara rahI ho ? (manoramA ko bhayabhIta dekhakara) ghabarAo nhiiN| tuma merI beTI ke samAna ho nizcita rho| tumhArA koI aniSTa na hogaa| kaho, kaho beTI ! nirbhaya hokara kaho, apanI vipannAvasthA kI kathA / tumhAre duHkha nivAraNa kA bharasaka prayatna kruuNgaa| manoramA - (svagata) "he prabhu ! kyA tumane merI pukAra sunalI? (nepathaya se - dhanadatta zreSThI manoramA ke mAmA haiM, vaha apane kalaMka kI kathA mAmA ko batalA kara vyathita nahIM karanA cAhatI tathA isa kalaMkita avasthA meM unake sAmane bhAnajI ke rUpa meM prakaTa bhI nahIM honA caahtii| mAmA use pahicAna nahIM paaye| ve svapna meM bhI anumAna nahIM kara sakate ki bhAnajI manoramA jisakA ki vivAha abhI kucha hI varSa pahile vaijayantI ke nagara zreSThi ke suputra sukhAnanda se huA thaa| vaha isa bIhar3a vana meM nissahAya akelI hogii| isake atirikta manoramA kI nirantara bar3hatI huI Ayu ke kAraNa taruNAI kI kSaNa-kSaNa parivartita avasthA hone ke kAraNa abhI ve isa rahasya se bilkula anabhijJa haiN|)" he pitRtulya mahAbhAga ! ApakI vANI apUrva vAtsalya kI vRSTi kara rahI hai| para mahAmana ! kahIM maiM abhAgina apanI bAta batalA ApakA sauhArdra na kho baitthuu|
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/27 dhanadatta - beTI, maiM vacana detA huuN| terA yadi duSkara aparAdha bhI hogA to use maiM sacce hradaya se kSamA kara duuNgaa| Azvata hokara kho| manoramA - maiM vaijayantI nagara nivAsI eka pratiSThita kula kI putravadhU huuN| mere pati vyApAra hetu paradeza cale gye| pazcAt kisI kI mithyA bAtoM meM Akara yathArtha satya tathya jAne binA sAsUjI ne mujhe ghara se nikAlakara yahA~ bhayaMkara vana meM chur3abA diyaa| (duHkhita hokara) eka dina eka rAjakumAra Ananda vanakrIr3A ke liye aayaa| vaha mujhe dharmabahina banA merI rakSA kA vacana de mujhe apane ghara le gyaa| zIghra ho usakA asalI rUpa pragaTa huaa| usa nararAkSasa ne ghRNita atyAcAra karanA caahaa| bhAgyavaza usa samaya eka deva ne use pratAr3ita kara merI rakSA kii| rAjakumAra ne kSamA mAMgakara mujhe vahIM rakhanA cAhA para mujhe vana meM rahanA hI yatheSTha thaa| astu, taba se maiM yahI huuN| dhanadatta - beTI ! tuma para sacamuca ghora saMkaTa aayaa| Azcarya to isa bAta kA hai ki nArI hI nArI jAti para atyAcAra kara baiThatI hai| calo beTI, mere yahA~ clo| tumheM aura bhI bahineM mileNgii| vahA~ dina sukhapUrvaka ktteNge| zanaiH zanaiH tumhAre pati ke Agamana kI jAnakArI prApta ho jAyagI, taba kucha niSkarSa bhI nikala skegaa| ___manoramA - kSamA kreN| apane pUrvakRta karmoM kA duSphala bhugatane ke liye yahI sthAna upayukta hai| dhanadatta - tumheM mere yahA~ calane meM kaunasI Apatti hai ? kyA mujha para vizvAsa nahIM ? sabhI manuSya eka se nahIM hote| ___ manoramA - (svagata) mana meM AtA hai ki svayaM ko pragaTa kara duuN| kaha dUM ki Apa mere mAmA haiN| maiM Apake prati aisI zaMkA kI kalpanA bhI nahIM kara sktii| (para aisA kahanA jaise usakI sAmarthya ke bAhara hai| kevala itanA hI kaha pAtI hai pragaTa meM) nahIM aisA na khiye| Apa to mere pitA tulya hai, Apa para mere hRdaya meM zaMkA uThanA hI asambhava hai| dhanadatta - taba phira clo| hA~, eka bAta tumheM aura batA duuN| merI bhAnajI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/28.... manoramA bhI tumhAre hI nagara ke zreSThi mahIpAla ke yahA~ byAhI hai| sunA hai dAmAda sukhAnanda vANijya-hetu paradeza gaye haiN| kadAcit tumhArA unase paricaya ho| tuma apane zvasura Adi kA nAma batalA denA to maiM samadhI mahIpAlajI ko saccA vRttAMta batAkara nagara nareza se nyAya krvaauuNgaa| satItva kI avahelanA karanA ha~sI-khela nahIM hai| __(manoramA Avega na samhAla sakane ke kAraNa ro par3atI hai| usakI hicakiyA~ baMdha jAtI haiN| A~khoM se nirantara azrupravAha hone lagatA hai aura vaha A~cala ke chora se mu~ha chipA letI hai|) dhanadatta - rone kyoM lagI beTI ! anAyAsa tumheM kyA ho gayA ? dhairya dharo, ghabarAo nhiiN| karmoM ke cakra se bar3e-bar3e sAmarthyavAna bhI nahIM bce| ro-rokara mana udAsa na kro| manoramA - mAmA ! tumhArI manoramA to maiM hI huuN| mujhe kSamA kro| dhanadatta-(azrupAta karate huye hradaya se lagA lete haiN| harSa-viSAda ke kAraNa mu~ha se bola nahIM phUTate) tuma.......tuma.......manoramA (donoM ora se kucha kSaNa azruvarSA hotI hai pazcAt) merI beTI para yaha vajrapAta ! bhagavAna ! yaha kaisI viDambanA / sukhoM meM palI sukumArI kanyA para yaha mahAna duHkha ! kulIna putrI para ghRNita doSa lagAkara una logoM ne ucita nahIM kiyaa|....... Azcarya, merI A~khoM para aisA paradA par3A ki itanI dera taka maiM pahicAna hI nahIM skaa| aura biTiyA ! tU bhI na pahicAna sakI apane mAmA ko| manoramA - pahicAna to gaI thii| para....para maiMne socA vyartha hI Apako dukhita kruuN| jaba ApakA ghara le calane kA vizeSa Agraha dekhA to mujhase na rahA gyaa| svayaM ko prakaTa kara hI baitthii| dhanadatta - arthAt tU jAnabUjhakara ghara nahIM calanA cAhatI thii| kyoM na ? dhanya hai terI sahiSNutA / saca hai jisa samaya manuSya para vipattiyA~ AkramaNa karatI hai; usa samaya prakRti jJAna kA bhaNDAra khola detI hai| manoramA - aura jJAna se utpanna dhairya sambala bana jAtA hai|
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/29 dhanadatta - cala beTI ! vilamba na kr| manoramA - ApakA Azraya pA maiM kRtArtha huii| cleN| (paradA giratA hai) nepathya se - mAmA dhanadatta apanI bhAnajI manoramA ko apane yahA~ le Ate haiM evaM sukhapUrvaka rakhate haiN| yadyapi manoramA zArIrika kaSTa se to avazya mukta ho gaI thI, tathApi pativratA kA mAnasika kaSTa dina dUnA rAta caugunA vRddhiMgata ho rahA thaa| vaha khinna mana rhtii| isI taraha vaha harSa-viSAda mizrita kAla-yApana kara rahI thii| idhara kumAra sukhAnanda ne apanI vilakSaNa buddhi se vyApAra meM AzAtIta saphalatA prApta kii| lambI avadhi vyatIta hone para svajanoM kA vichoha unake hRdaya meM khaTakane lgaa| taba svaarjita atula vaibhava ke sAtha mAtRbhUmi kI ora lauTa pdd'e| mArga meM krama-krama se unheM mAtA-pitA, baMdhu-bAMdhavoM kI sudhi A rahI thI tathA unase milane ke liye AturatA thii| prANapriya ardhAMginI manoramA kI bholI-bhAlI mukhAkRti netroM ke Age nRtya karane lgii| ve atIta kI madhura yAdoM meM lIna ho gye| pathavistRta, jaldI samApta kaise ho / samaya avirAma gati se sarakatA jA rahA thaa| itanI laMbI pratIkSA ke liye mana meM dhairya na thaa| ve vicArane lagekAza ! maiM pakSI hotA to ur3akara zIghrAtizIghra apane gaMtavya sthAna para pahu~ca jaataa| Anandavibhora ho madhura milana kI ghar3iyoM kI pratIkSA karate huye jyoMtyoM kara kucha dinoM meM nagara ke samIpa aaye| ve pramudita mana soca rahe the ki jaba maiM deza-deza ke naye-naye anokhe upahAra priyA ko bheMTa karU~gA to vaha AzcaryAnvita ho utthegii| sahasA unakA hradaya eka ajJAta AzaMkA se kAMpa utthaa| ThIka isI avasara para unheM kisI nAgarika ke dvArA yaha duHsaMvAda milatA hai ki manoramA ko kalaMka lagA kara ghara se nikAla diyA hai| yaha sunate hI ve mUchita ho gye| jAgRta hone para saba sAmAna pitAjI kI sevA meM samarpaNa karane ke lie sAthiyoM ko sauMpa diyaa| svayaM yogI kA veSa dhAraNa kara
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/30 gRhalakSmI kI khoja meM nikala pdd'e| viyoga kI jvAlA meM jalate jaMgaloM aura nagaroM meM bhaTakate rhe| daivayoga se kAzI meM pahuMcane para manoramA ke mAmA dhanadatta ke yahA~ sahadharmiNI kA patA lgaa| ciraviyoga kI ghar3iyAM samApta huii| sAtavA~ dRzya kAzI meM dhanadatta kA makAna / sukhAnanda daravAje para Ate haiN| bahuta dinoM se kaMthacit AhAra na hone ke kAraNa unakI kAyA kRza ho gaI hai| aura astavyasta vezabhUSA daridratA kI hI paricAyaka hai| phira bhI bhavya mukhAkRti bhadratA aura zreSThatA ko sUcita kara rahI hai| tana para eka dhotI aura phaTAsA utarIya hai| keza bar3he huye rukSa ho yatra-tatra bikhare haiN| aisA pratIta hotA hai jaise kaI dinoM se saMvAre na gaye hoN| dhanadatta ke dvAra para do choTe-choTe bacce khela rahe haiN| eka lagabhaga ATha sAla kA aura dUsarA gyAraha sAla kA hai| sukhAnanda - kyoM bacco ! dhanadatta zreSThI kA makAna yahI hai ? maMgala - hA~ hA~ yahI hai| kyoM Apako kyA kAma hai ? sukhAnanda - mujhe unase milanA hai| ve ghara para haiM ? maMgala - nahIM haiM, Thahariye maiM bulAye detA huuN| sukhAnanda - suno to sahI, dhanadattajI kyA tumhAre pitA haiN| (donoM bacce ha~sane lagate haiM) maMgala - pitA nahIM, hamAre bAbA haiN| sukhAnanda - acchA ! to bacco tumhArA nAma kyA hai ? jambU - merA nAma jambU aura (bar3e bhAI kI ora saMketa karate huye) bar3e bhaiyA kA naam.....| maMgala - (bAta kATakara) merA nAma tU kyoM batAtA hai (dhIre se capata mAranA) maiM khuda batA duuNgaa| hA~ to mahAzayajI merA nAma maMgala hai| jambU - (rone lagatA hai) Thaharo ! tumane Aja mujhe phira mArA maiM tumhArI zikAyata buA se kruuNgaa| tuma bhUla gaye tumane manoramA buA ke sAmane kAna
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/31 pakar3akara dasa bAra daNDa baiThaka nahIM lagAI thIM ki aba mujhe na maaroge| aura Aja phira.. sukhAnanda - jambU ! ye manoramA buA kauna haiM ? jambU - (harSita hokara) haiM, hamArI vaijayantI nagara vAlI buA haiN| bar3I acchI hai| maMgala - (uchalakara) hA~ aura jaba se unheM dAdAjI yahA~ le Aye haiM taba se hama logoM ko bar3A acchA lagane lagA hai| jambU - dekhiye| ye thA nirA buddh| kakSA meM sabase piiche| buA ne par3hA par3hAkara catura banA diyaa| sukhAnanda - oho ! to tumhArI buA adhyApikA bhI haiN| kyA mujhe bhI par3hA deMgI ? jambU - dhat ! Apa itane bar3e hokara pddh'eNge| hama logoM ne kaba se par3hanA prArambha kara diyA hai| sukhAnanda - kyA huA ? kyA par3hanA burI bAta hai ? haiM kahA~ tumhArI buA, maiM svayaM hI unase pUcha letA huuN| maMgala - abhI nhiiN| sukhAnanda - kyoM ? kyA abhI kucha kAma meM lagI haiN| jambU - nahIM / kucha samaya pahile maiM unake pAsa gayA thA, taba ve ro rahI thiiN| mujhase bolI, abhI khelo phira aanaa| ___ maMgala - hA~, hamArI buA cAhe jaba rone lagatI haiN| dAdIjI, dAdAjI bahuta sAMtvanA dete haiN| na jAne unheM kaunasA duHkha hai| jambU - eka bAra mA~ kaha rahI thIM ki buA ko phUphAjI kI yAda A jAtI hai to ve rone lagatI haiN| maMgala - phUphAjI bar3e kharAba haiM Ate hI nhiiN| jambU - merA vaza cale to abhI pakar3a kara le AU~ phUphAjI ko| sukhAnanda - (netra sajala ho jAte haiM) tumhAre phUphA ko to maiM acchI taraha jAnatA huuN|...---- ---
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/32 maMgala - saca ? ....... - . -- sukhAnanda - unakA nAma sukhAnanda hai na / jambU - hA~ yahI nAma dAdI mA~ letI haiN| sukhAnanda - vaijayantI nagara meM rahate haiN| abhI kucha dina pahile bAhara se Aye haiN| maMgala - (harSita ho) are Apa to sArA vRtAMta jAnate haiM ? avazya hI Apa koI pahu~ce huye mahAtmA haiN| __ jambU - (bhItara daur3atA huA jAtA hai) buA ! buA ! bAhara dvAra para eka sAdhu Aye haiN| ve phUphAjI kI bAteM batalA rahe haiN| calo buA, clo| (AMcala pakar3akara le AtA hai) sukhAnanda - manoramA tuma mila gayIM ? kRtakRtya huA maiN| manoramA- (harSita ho) darzana pAkara kRtArtha huI deva / yaha parivartana kaisA? DabaDabAI huI A~khoM se caraNa chUtI hai| sukhAnanda - (manoramA kA hAtha pakar3ate huye paira haTAkara) nahIM !, mujhe paira pujAne kA adhikAra nhiiN| manoramA - bhalA Apa yaha kaisI bAta kara rahe haiN| caliye aMtarakakSa meM cleN| ___ maMgala aura jambU - (harSollAsa ke sAtha) phUphAjI A gye| phUphAjI A gye| ___ maMgala - (jambU se) tU dAdI mA~ ko phUphAjI ke Ane kI khabara de de| aura maiM dAdAjI ko yaha zubha saMvAda sunAtA huuN| manoramA - ApakI manodazA svastha pratIta nahIM hotii| Apa kahA~ se A rahe hai ? kyA vyApAra meM kucha hAni ho gaI hai ? sukhAnanda - (Aha bharate haiM) hA~ ! jIvana ke vyApAra meM lambA nuksAna khA baiThA huuN| mano ! tumheM mere kAraNa bahuta dukha dekhanA pdd'e| tuma yahA~ kaise A gaI ? maiMne sunA thA tumheM mAtAjI ne jaMgala meM asahAya chuDavA diyA thaa|
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/33 manoramA- ye vyartha kI bAteM jAne diijiye| Apa yahA~ isa taraha acAnaka kaise A gaye ? vyApAra kaisA thA ? saba sAthI kahA~ haiM ? sukhAnanda - oha ! tumhArI zaMkA ucita hai| maiM pahale apanI ApabItI hI batA duuN| manoramA ! tumase vidA lekara hamAre jalapotane ratnadvIpa kI ora prayANa kiyaa| mArga meM aneka deza dezAMtaroM meM sAmagrI kA kraya-vikraya karate huye lakSya para phuNce| vahA~ se ratnAdi vividha sAmagrI le svadeza sakuzala lautte| ___manoramA - prasannatA hai ki ApakI yAtrA saphala huii| sukhAnanda - vaijayantI nagara kI sImA para jJAta huA ki mere pIche se tumhArI kitanI durdazA huI hai| dhairya na rahA ? jisa vaibhava ne mujha se tumheM pRthaka kara virahAgni kI vanhi meM jalAyA aura kalpanAtIta vedanA se vyathita kiyaa| vaha nidhi mAtA-pitA ko samarpita karane kA uttaradAyitva sAthiyoM para chor3a maiM tumhArI khoja meM nikala pdd'aa| ___ manoramA - hAya hAya mere kAraNa Apako itane dAruNa kaSToM kA sAmanA karanA pdd'aa| bhalA aisA bhI kyA moh| yaha kArya to anucaroM ke dvArA bhI ho sakatA thaa| sukhAnanda - priye ! isase aMtarvyathA zAMta na hotI, santuSTi kaise milatI jabataka maiM kucha prAyazcita na krtaa| jaMgaloM-jaMgaloM kI khAka chaanii| nagaranagara bhaTakA para tumhArI chabi kA AbhAsa bhI na milaa| basa jIvana baca gayA, (nirAzA bhare svara meM) socA isakA bhI anta kara duuN|| manoramA - nahIM ! nahIM ! aisI azubha bAteM mu~ha se na nikAliye nAtha! Apa yuga-yuga jiyeN| Apako merI umra bhI laga jaae| sukhAnanda-so to dekha rahA hU~ ki vidhAtA ko yaha svIkAra nahIM thaa| AzA ne punaH apanA sammohana mantra claayaa| usI se prerita ho maiM tumhAre mAmA ke yahA~ aayaa| sahasA tumheM dekha atRpta nayana tRpta huye| manoramA - mujha para daiva (bhAgya) ati prasanna hai ki ghara para hI priyatama
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/34 ke darzana huye..... oha maiM to bhUla hI gii| svArthI jo hU~ na / atIta kI sudhi dilA- dilAkara vyathita kara rahI hU~ / snAna - bhojana Adi kA dhyAna hI nahIM / (maMgala ke sAtha dhanadatta kA praveza, unake sammAna meM manoramA sukhAnanda donoM kA khar3e ho jAnA / ) dhanadatta - baiTho beTA ! kaba Aye ? sukhAnanda - basa calA hI A rahA hU~ mAmAjI / dhanadatta - videza se kaMba lauTe ? kyA akele hI Aye ho ? ( donoM paraspara gale milakara bheMTa karate haiM / ) bahuta durbala pratIta ho rahe ho / yAtrA svAsthyAnukUla nahIM rhii| sukhAnanda - yAtrA to sukhada rhii| kadAcit daiva ko hamArA sukha nahIM bhAyA / vaijayantI nagara kI sImA ke nikaTa manoramA para atyAcAra hone kA hradaya vidAraka saMvAda milA / ataH mAtA-pitA ke darzana kiye binA hI ulTe paira lauTa pdd'aa| dhanadatta - tumheM kaise mAlUma par3A ki manoramA yahA~ hai ? sukhAnanda - akasmAt hI yahA~ A pahu~cA huuN| isI saMnyAsI kI bhA~ti vana-kandarAoM meM khojatA huA ApakI kAzI nagarI meM bhAgya khIMca laayaa| paryApta samaya nikala cukA thA, saphalatA nahIM milii| AzA kI kSINasI rekhA bhI dhuMdhalI ho gaI thI / acAnaka mujhe yAda AI ki kahIM Apake ghara manoramA vizrAma na le rahI ho / bAta saca niklii| I dhanadatta - honahAra prabala thI / bhAgya kI rekhAyeM kisane dekhiiN| beTA ! isa manoramA ne bahuta saMkaTa jhele| taba kahIM isakI mujhase vana meM bheMTa huii| vaha atyanta anunaya vinaya karane para kaThinatA se yahA~ AI hai| lar3akiyoM ke apane ghara cale jAne se merA ghara sUnA thA, so isake Ane se ghara kI zobhA bar3ha gii| jambU va maMgala to isake binA eka kSaNa bhI nahIM rhte| para ye udAsa
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/35 rahA karatI thii| isake mukha ko dekhakara vivaza ho (nayana sajala ho jAte haiM) merA hradaya rotA thaa| tumhAre Agamana kA kucha saMvAda na milaa| jhUThI sAMtvanA kaba taka detaa| jambU - dAdAjI ! dAdI mA~ kaha rahI haiM ki phUphAjI kA bAtoM se hI peTa bhareMge kyA ? kRpayA unake snAna kI vyavasthA kreN| ve bhojana karAne kI rAha dekha rahI haiN| dhanadatta - hA~ beTA ! calo uttho| isa anAyAsa mile anupama Ananda ke kAraNa karttavya kA dhyAna kho baitthaa| jambU ! jAo beTA ! dAdI mA~ se kaho phUphAjI ko lekara maiM zIghra hI rasoI ghara meM AtA huuN| (sabakA jAnA) (paradA giratA hai) AThavA~ dRzya saMdhyAkAla ke samaya vaijayantI nagara ke nareza dhRtiSeNa maMtraNA-gRha meM baiThe haiN| nikaTa hI unake mahAmAtya bRddha yazodhara haiN| donoM ke vArtAlApa kA viSaya gUDha hai| dhRtiSeNa-mahAmAtya! Apako kaise mAlUma ki zreSThi mahIpAla ne apanI putravadhU ko vana meM niSkAsita kara diyA ? yazodhara - mahArAja ! unakA putra sukhAnanda dravya arjita karane paradeza bhramaNArtha gayA thaa| taduparAnta sukhAnanda kI mA~ kisI ajJAta kAraNavaza manoramA ko caritrahIna samajha baiThI aura unhoMne turanta use gRha-nikAlA de diyaa| dhRtiSeNa - manoramA ne apanI nirdoSitA spaSTa nahIM kI ? yazodhara - sunane vAlA kauna thA mahArAja ! nArI vaha bhI vdhuu| sAsa ne use vyabhicAriNI jAna vanavAsa dene meM hI kula kI rakSA smjhii| dhRtiSaNa - mahIpAlajI ne isakA prativAda nahIM kiyA ?
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/36" ___ yazodhara - sunA hai ki ve usa samaya ghara para nahIM the| unakI anupasthiti meM hI yaha saba kANDa huaa| jJAta hone para unheM atyanta duHkha huaa| patnI kI ghora bhartsanA kii| para anahonI to ho cukI thii| mahArAja ! yuga-yuga se nArI hI nArI ke dvArA hI vizeSa pratAr3ita hotI AI hai| dhRtiSeNa - maMtrIjI ! kadAcit yaha bAta satya bhI ho sakatI hai| yazodhara - yadyapi ApakA kathana yathArtha hai| tathApi guptacaroM ke dvArA yaha bAta mithyA pramANita huI hai| mujhe jaba se yaha ghaTanA mAlUma huI tabase citta meM zAnti nahIM thii| Apa jaise nyAyapriya, vAtsalyamayI rakSaka ke rAjya meM eka ucca gharAne kI yaha apratyAzita ghaTanA hradaya kureda rahI thii| (kucha uttejita ho) mAnasa kSubhita thaa| astu ! pUrNa anveSaNa meM tanmaya rhaa| dhRtiSeNa - mahAmAtya ! Apane mujhase kabhI isa sambandha meM carcA nahIM kii| yazodhara - kSamA kareM mahArAja ! Apa asvastha cala rahe the| tadartha maiMne Apako cintA meM DAlanA ucita nahIM smjhaa| isa samasyA kA pUrNataH samAdhAna nikala cukA hai| arthAt manoramA aba vana kA kaSTapUrNa jIvana samApta kara apane mAmA ke yahA~ kAzI meM hai| sukhAnanda bhI manoramA kI khoja karate huye vahIM pahu~cakara sukhapUrvaka nivAsa kara rahe haiN| dhRtiSeNa - mahIpAla zreSThI ko rAjya kI ora se AjJA dI jAya ki putra aura putrabadhU ko apane ghara bulA leN| ___ yazodhara-maiMne unase carcA kI thii| ve jAne ko tatpara the ki zreSThI dhanadatta donoM ko apane sAtha lekara A gye| ve saba nagara sImA para ruke haiN| unhoMne sandeza bhejA hai ki manoramA ko apane zIla parIkSaNa ke binA nagara meM praviSTa honA asvIkAra hai| ataH aba Apa nyAya kI bAgaDora apane hAtha meM leN| aura manoramA ke zIla ke satyAsatya kI parIkSA kara yathArtha tathya ujAgara kara manoramA ke Upara lage kalaMka ko miTAkara zIla kI rakSA kreN|
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/37 dhRtiSeNa - nirNaya karanA asAdhya nahIM to duHsAdhya avazya hai| Aja vicAra kruuNgaa| tatpazcAt nyAya saccA hogaa| (paradA giratA hai) navamA dRzya zayana-kakSA meM zayyA bichI huI hai| usapara sundara kalApUrNa kAlIna bichA huA hai| yatra-tatra sugandhita puSpa kaliyA~ bikharI huI haiN| ratnajaTita dIpAdhAra para manda-manda dIpaka muskurA rahA hai| eka ora suvAsita agarabattiyoM ke uThate hue dhUmra se vAyumaNDala mahaka rahA hai| dhRtiSeNa - (svagata) manoramA ke isa kalaMka ko kaise miTAyA jAya, kucha samucita upAya najara nahIM aataa| kyA karU~ ? yadi use usakI sAsu mA~ ke kahane mAtra se kalaMkinI ghoSita karatA hU~ to zAyada yaha nyAya saccA nahIM hogA? aura zIlavatI ghoSita karane ke lie mere pAsa koI satya sAkSya nahIM hai| parIkSA karane kA koI upAya samajha meM nahIM aataa| koI daivI camatkAra hI ise AsAna banA sakatA hai| isaprakAra vicAramagna mahArAja karavaTa liye hue nidrAmagna ho ge| rAtri ke antima prahara meM mahArAja dhRtiSeNa svapna dekhate nepathya se - rAjan ! tumheM adhika vyagra hone kI AvazyakatA nhiiN| kala prabhAta hote hI nyAya karane kI ghoSaNA kara do| hamane nagara dvAra avaruddha kara diye haiN| jo zIlavatI nArI ke caraNa-sparza se hI khula skeNge| satI manoramA ke zIla parIkSaNa ke pazcAt nyAya karane meM tumheM koI muzkila nahIM haagii| (thor3I dera bAda jAgakara zayyA para baiTha jAte haiM va cAroM tarapha avAk ho dekhate haiM koI dikhalAI nahIM detA)... dhRtiSaNa - (svagata) sacamuca hI nagara dvAra banda ho gaye haiM yA yaha svapna mAtra hI hai| ..... kintu svapna mithyA nahIM ho sktaa| kAraNa ki svapnavettAoM kA kathana hai ki brahmamuhUrta ke svapna bahudhA satya hI huA karate haiM aura jo vANI sunAI par3I thI, vaha atyanta mRdula, AkarSaka evaM ojapUrNa thii| nepathya se - mahArAja ! rakSA kIjiye, rakSA kiijiye|
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/38 (kolAhala sunAI par3atA hai) dhRtiSaNa - pratihArI ! o pratihArI ! pratihArI - kahiye kyA AjJA hai mahArAja ! dhRtiSeNa - yaha kolAhala kaisA hai ? patA lagAkara mujhe zIghra sUcita karo? pratihArI- jo AjJA (jAtA hai evaM punaH AtA hai) mahArAja ! Apase kucha nAgarika milanA cAhate haiN| dhRtiSaNa - unheM mere pAsa bheja do|| pratihArI - jo AjJA (calA jAtA hai|) (nAgarikoM kA praveza) saba milakara - mahArAja kI jaya ho! prathama nAgarika - mahArAja ! AvAgamana ke sabhI mArga avaruddha haiN| prajA ke sAre kArya Thappa ho gaye haiN| na jAne yaha kisI zatru kI karatUta hai athavA daivI prakopa hI hai| mahArAja ! hama saba prajAjana Apase yahI nivedana karane Aye haiN| kRpayA zIghrAtizIghra hamAre kaSToM ko dUra kreN| dhRtiSeNa - mere pyAre snehI bandhuo ! Apa nizcinta ho| Apake kaSToM kA nivAraNa thor3e hI samaya meM ho jAyegA; kyoMki he prajAjano ! "Aja rAtri meM mujhe devI svapna AyA hai ki nagara ke avaruddha dvAra pativratA zIlavatI nArI ke caraNasparza mAtra se hI khula skeNge|" astu ! Aja saba apane-apane gharoM kI gRhalakSmiyoM ko nagaradvAra para bhejeM, tAki ve nagara nivAsiyoM kA saMkaTa nivAraNa kara apanI nirmala tejopuJja dhavalakIrti dhvajA vizva meM phaharA skeN| - aisI ghoSaNA karavA diijie| udghoSaka - (DaMkA bajAkara ucca svara meM) mAtAo ! bahino! suniye, suniye, suniye, zrImanmahArAjadhirAja rAja-rAjezvara vaijayantI nareza kI AjJAnusAra yaha ghoSaNA kI jAtI hai ki nagara dvAra banda hone se prajA saMkaTa
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/39 grasta hai| mahArAja ko svapna dvArA jJAta huA hai ki mAtra zIlavatI nArI ke sparza se hI ve dvAra khula skeNge| ataH samasta nArI samAja se vinatI hai ki ve mukhya nagara dvAra para Akara apane zIla ke pratApa se dvAra kholakara prajA kA kaSTa nivAraNa kreN| dazavA~ dRzya (nagaradvAra banda haiM bhUpati dhRtiSeNa, mahAmAtya yazodhara va anya sadasyagaNa baiThe huye dikha rahe haiN| janatA-janArdana kI bhIr3a bhI dhIre-dhIre mukhya nagaradvAra kI ora A rahI haiN|) yazodhara - mahArAja kI AjJA ho to maiM apanI eka bAta kahU~ ? dhRtiSeNa - Apako apanI bAta kahane ke lie merI AjJA kI jarurata kabase mahasUsa hone lgii| Apa apanA mazavarA vyakta kreN| __yazodhara :- mahArAja ! jabataka nagara se anya zIlavatI nAriyA~ AtI haiM, tabataka nagara sImA para rukI huI manoramA ko bhI mahala ke gupta daravAje se bulA liyA jAe aura isakA pahalA avasara manoramA ko hI diyA jAe, tAki usa para lage kalaMka kI bAta kA bhI nirNaya ho sake aura nagara para Aye saMkaTa kA nivAraNa bhI sahajatA se ho ske| dhRtiSeNa - mahAmAtya yazodhara ! maiM to nagara para Aye isa saMkaTa ke sAmane yaha bhUla hI gayA ki Aja mujhe yaha bhI nirNaya karanA thaa| Apane merA kArya bhI bahuta AsAna kara diyaa| zIghratA karo, manoramA ko sammAna sahita zIghra lAne kA prabandha kro|" ___ manoramA- (Akara mahArAja ko abhivAdana kara kahatI hai -) mahArAja ! maiM Apake AdezAnusAra yahA~ A to gaI hU~, para kyA maiM isa kalaMka ko lekara usa ghara meM yA isa jaga meM sukha se jI pAU~gI ? ataH Apa mere zIla kI parIkSA kara pahale mere Upara lage isa kalaMka ko miTAIe anyathA maiM isa paryAya ke sAtha jIne se to maranA acchA samajhatI huuN|
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/40 dhRtiSeNa- nahIM manoramA ! aisA nahIM kahate, tuma cintA mata kro| maiM sabhI bhrama ke bAdala chaTa jAne para, nirmala AkAza meM dhavala cA~danI ke prakAza meM hI tumheM sasammAna ghara phuNcaauuNgaa| aisI vyavasthA bhI tumhAre puNyodaya se yahA~ sahaja hI ho gaI hai| nagaradvAra banda hai tathA mujhe rAtri ke antima prahara meM svapna AyA hai ki aba yaha daravAjA mAtra zIlavatI strI ke sparza se hI khulegA, anyathA nahIM khulegaa| ataH aba tuma pUrvakRta pApodaya se apane Upara lage kalaMka ko miTAkara zIla kI prasiddhi kro| maiM tumheM abhI bulavAtA metAthaARANA wwser - ar W NAR WATRICommodation: NAGAMEIN A alamanded O NPNA - EMEnhanawwantak TOP (manoramA apane nirdhArita sthAna para jAkara baiTha jAtI hai, usake pati sAsu, sasura, mAmA Adi evaM anya sabhAsada va sampUrNa janatAjanArdana Adi upasthita haiM, rAjA dhRtiSeNa ghoSaNA karate Careena MAA Restaudin RASHTRAMANMANASANCINNAMANN A NamAR MARATHI SarekNTR AIN aai ma y aNANDHARPATRAMDM IRAGARHamal Seadmory 1-30AMMUM Bateitraa IN PARAN IN Awaren HTARNaatan, Achartarak dhRtiSeNa-deviyoaura ESE sajjano! Apa logoM ko jJAta hI hai ki Aja prAtaHkAla se hI nagaradvAra banda haiM, prajA trasta hai, dainika kArya sampanna nahIM ho pA rahe haiN| mujhe sUcanA milI hai ki rAjakarmacAriyoM ne daravAjoM ko kholane ke sabhI prayatna kara lie haiM, para unake sabhI prayAsa asaphala siddha huye| Aja mujhe rAtri ke antima pahara meM Aye svapnAnusAra zIlavatI mahilA ke sparza mAtra se hI yaha daravAje khuleNge| mujhe AzA hI nahIM pUrNa vizvAsa hai ki Apa meM se kisI ke bhI dvArA yaha kArya sampanna ho sakatA hai, kyoMki Apa sabhI zIlavatI mahilAe~ haiM, parantu sarvaprathama yaha avasara manoramA ko diyA jAegA,
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/41 kyoMki usake Upara zIla bhaMga karane kA kalaMka bhI lagA huA hai aura vaha abhI siddha nahIM huA hai| ata: usameM satyatA kyA hai ? yaha jAnane ke lie sarvaprathama yaha avasara use denA jarUrI hai| manoramA kyA tuma yaha parIkSA dene ke lie taiyAra ho ? manoramA - mahArAja kI jaisI AjJA / "he devAdhideva jinendra bhagavAna ! yadi maiMne svapna meM bhI kabhI mana-vacana-kAya se parapuruSa ko pitA, bhAI yA putra ke alAvA kisI anya dRSTi se na dekhA ho aura zIladharma kA bhalIbhAMti pAlana kiyA ho to yaha banda dvAra khulakara mere zIla kI lAja rkhe|" - aisA kahakara jyoM hI manoramA ne phATaka kholA, tyoM hI usake sparza mAtra se hI phATaka gar3agar3AhaTa ke sAtha khula jAte haiN| saba harSa se jaya jayakAra kara uThate haiM, manoramA kI jaya, zIladharma kI jaya !) dhRtiSeNa - prajAjano ! Aja devI manoramA ke zIlavrata ne nAriyoM kA mastaka gaurava se U~cA kara diyA hai| zIlavrata kI aciMtya mahimA vizva ko batalAkara apanI kIrti kaumudI sarvatra phailA dI, bhaviSya meM bhI saMsAra inake guNagAna kara apanI jihvA pavitra kregaa| dhanya ho devI manoramA ! dhanya ho| suvratA - (atyanta AhlAdita hokara manoramA ko gale lagAtI hai) vadhU manoramA ! maiMne tumhAre sAtha atyanta kaThora vyavahAra kiyA hai; jisase tumheM asahya kaSToM kA sAmanA karanA pdd'aa| mujha abhAgina kI buddhi viveka para jaise tAlA par3a gayA thA, jisase maiM bahuta adhika udvigna ho nirdaya bana gaI thii| dayA to mujhase kosoM dUra bhAga gaI thii| maiM apane ajJAnajanya ghRNita kRtya para lajjita huuN| aba maiM tumase kisa muMha se kSamA yAcanA kruuN| merA aparAdha atyanta jaghanyatama hai| apanI adUradarzitA se maiMne jo yaha pApa kA bandha kiyA hai, na jAne vaha kina janma-janmAntaroM taka kATa paauuNgii| ___ mahIpAla - sacamuca manoramA mere pIche se tumheM ghara se nikAlA gayA aura isa azobhanIya ghaTanA kA janma huaa| tuma jaisI komalAMgI ko alpavaya meM kaise-kaise kaSToM kA sAmanA karanA pdd'aa| isakI kalpanA bhI hRdaya ko prakampita kara detI hai| ina Akasmika vipattiyoM ke zravaNamAtra
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/42 se roMgaTe khar3e ho jAte haiN| dhanya hai tumhArI dhIratA ! kSamAyAcanA karane meM bhI maiM lajjita huuN| manoramA - mAtAjI ! pitAjI !! aisA na kahiye, mere pUrvopArjita karmoM kAphala hI mujhe milA hai| prANIjaise kArya karatA hai tadanusAra use phala prApta hotaahai|jaisiikrniivaisiibhrnii| naariikaaaabhuussnnshiilhiihai|isiise usakI zobhA hai| pUrvakRta puNyodaya se evaM bhalI honahAra se nissahAya avasthA meM bhI mujhameM apane zIla kI rakSA karane kA bala jAgrata huaa| Apa logoM kA koI doSa nhiiN| Apa mere liye jaise pahale pUjya the vaise Aja bhI AdarAspada haiN| " Apa sabakA zubha AzIrvAda hI mere jIvana kI saphalatA hai| isake bAda 11 rAjA ne maMtrI ko Adeza diyA ki patA lagAo ki "isa ghaTanA kA sUtrapAta kahA~ se huaa|" maMtrI ko guptacaroM ke dvArA isa pUre ghaTanAkrama kA anveSaNa karane para jJAta huA ki kisaprakAra rAjakumAra ne apane viSaya sevana hetu apanI dUtI ke dvArA yaha saba kraayaa| satya kA yathArtha jJAna hone para rAjA dhRtiSeNa ne rAjakumAra aura dUtI donoM ko isa aparAdha ke lie rAjya se nikAla kara niSpakSa aura satya ke pakSa meM nyAya kiyaa| - aise nyAyapriya rAjA ke hote hue bhI pApodaya Ane para niSkaMlaka ko bhI kaMlaka kA duHkha bhoganA par3atA hai| "yahI to hai vidhi kA vidhAna aura yogyatA kA nidhAna"
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/43 samaya kI niyati pAtrAnukramaNikA mahArAjA dazaratha kauzalyA, kaikeyI, sumitrA, suprabhA rAmacaMdra, lakSmaNa, bharata, zatrughna sItA maMtharA evaM mAlina ayodhyA ke zAsaka mahArAjA dazaratha kI patniyA~ mahArAjA dazaratha ke putra rAmacaMdra kI patnI dAsI dRzya-prathama sthAna - ayodhyAnagarI ke rAjamahala kA eka kakSa samaya - prAtaH kAla prathama prahara (mahArAnI kaikeyI zrRMgAra meM vyasta haiM / itane meM vRddhA mAlina AtI hai| vaha mAlA kI DaliyA lekara AI hai| kaikeyI prasanna mudrA meM hai ) mAlina - jaya ho mahArAnIjI kii| kaikeyI - A gaIM mAlina mA~ ! basa tumhArI hI rAha dekha rahI thii| mAlina - basa snAna kara sIdhI hI calI A rahI huuN| vaha ApakI vadhU haina ! bar3I sughar3a banatI hai| kaikeyI - (ha~sakara) sughar3a to hai hI juhI ! jaisA usakA nAma hai, vaisI hai bhI / so huA kyA ? mAlina - kahane lagI Aja ke mAlA gajare veNI saba maiM hI gU~yU~gI / mahArAnI jI ! mujhe to hAtha bhI nahIM lagAne diyaa| kahatI thI, tumase bigar3a jaayeNge| aba Apa jAno mahArAnI jI ! maiM bhalA vRddhA ina titalI sI vadhuoM ke zrRMgAra kyA jaanuuN| kaikeyI - to juhI ne gU~the haiM / (beNI Adi uThA-uThA kara dekhatI haiM) oha ! bar3e sundara haiN| usakI suruci prazaMsanIya hai mAlina mA~ ! tumhAre ghara kI zobhA hai juhii| bolatI hai to phUla jharate haiN|
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/44 mAlina - saba ApakA punnapratApa hai mahArAnIjI ! juhI ne rAtabhara jAgakara DaliyA sajAI hai / tar3ake hI usane mujhe jagA diyaa| kaikeyI - (gale kA hAra utAra kara dete huye ) lo ye juhI ko de denA / Aja rAma kA rAjyAbhiSeka hai na ! juhI ko bhI jarUra lAnA ! mAlina avazya laauuNgii| vaha to kala se hI utAvalI hai|.....jugjio mahArAnI jI ! 'dUdho nahAo, pUto phalo' / acchA, AjJA mahArAnI jI ! calU~ na ? juga - kaikeyI - jaao| (kaikeyI ko sudhi AtI hai) are ! tuma mudrikA le maiM to bhUla hI gaI thI / 1 mAlina - (sakucAte huye lekara) jaya ho mahArAnI jI kI ! (mAlina kA prasthAna, dUsarI ora se dAsI maMtharA kA praveza) maMtharA - Aja bahuta prasanna dikha rahI haiM mahArAnI jI ! kaikeyI - prasannatA kA viSaya hI hai maMtharA ! rAma kA rAjyAbhiSeka hogA / merA rAma rAjA hogA aura sItA rAjarAnI / maMtharA - aura Apa ? kaikeyI (garva pUrvaka) maiM raajmaataa| maMtharA - Apa bhUlatI haiM ma~jhalI rAnI ! rAjamAtA ke pada para AsIna hoMgI bar3I rAnI kauzalyA jI ! -- kaikeyI - pAgala ! jIjI aura mujhameM koI antara hai kyA ? hama saba eka hI to haiN| maMtharA - antara spaSTa hai, bhale hI mujhe pAgala mAno / kaikeyI - tU kahanA kyA cAha rahI hai maMtharA ! kyA aisA ho sakatA hai ki merA rAma rAjya pAkara mujhe bhulA degA ? jIjI kI dRSTi meM 'maiM' kyA tiraskRta ho jAU~gI ? maMtharA - para Apa duniyA kI dRSTi meM to ho sakatI haiN|
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/45 kaikeyI - duniyA~ se hameM kyA prayojana ? duniyA~ ke mAnane na mAnane para hamAre apanatva meM antara hI kyA AtA hai ? maMtharA - so tuma jAno maMjhalI rAnI ! mujhe kyA ? maiM to tumhAre bhale kI kaha rahI thii| tumhArA sarala hradaya ina chalapUrNa bAtoM ko nahIM jaantaa| (maMtharA kA prasthAna / kaikeyI cintita ho uThatI hai| phira vicAra magna ho atIta meM kho jAtI hai| use rAma ke bacapana kI bAteM yAda Ane lagatI hai| usake kAnoM meM varSoM pUrva ke zabda gUMjane lagate haiN|) nepathya sevArtAlApa (rAma ro rahA hai| kauzalyA vyagra ho zizu rAma ko lekara AtI hai|) kauzalyA- kaikeyI ! (rAma ro rahA hai) kaikeyI ! kaikeyI........ kaikeyI - (ha~sakara) kyA hai jIjI ! mere beTe ko kyoM rulA rahI haiM ? kauzalyA - oha ! maiM rulA rahI hU~ ? kyA kahU~, tumhArA beTA mujhe sone nahIM detaa| dekho merI A~khe mu~dI jAtI haiM aura ye hai ki tumhAre kakSa kI ora hI ro-rokara saMketa kara rahA hai| kaikeyI - (rAma ko goda meM lekara) lo jIjI ! cupa to ho gayA hamArA raam| kauzalyA - bar3A sIdhA hai na ! kauna jAne rAtabhara tumhAre hI svapna dekhA karatA hai| tumhIM to ho usakI sagI mA~ ! dekhA, kaisA vidyuta vega se uchala kara tumhAre aMka meM jA pahu~cA / jaba macalatA hai to vyAkula ho tumhAre nikaTa hI daur3I AtI huuN| tuma avazya koI rahasyamayI nArI ho| kaikeyI- (ha~sakara) rahasyamayI ! (jora-jora se ha~sa par3atI haiN| rAma se) sunA raam| mA~ kyA kaha rahI haiM ? (zizu rAma bhI ha~sa par3atA hai) kauzalyA - saca to kaha rahI huuN| koI kahegA ki ye abhI ro rahA thaa| kaikeyI - jAo jIjI ! tuma zayana kro| rAma ko maiM sulA luuNgii| (kauzalyA kA prasthAna) rAma ! dekho, pUrNimA kA cA~da kaisA ha~sa rahA hai| tuma
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/46 bhI aise hI ha~sA kro| (rAma khila-khilA par3atA hai| kaikeyI usakA mukha cUma letI hai|) __... (nepathya vArtAlApa samApta) __(kaikeyI kA dhyAna sAmane baiThe pakSI kI ora jAtA hai|) kaikeyI- (pakSI ko dekhakara, svagata) oha ! kitane zrama se ye cir3iyA kahA~-kahA~ bhaTakakara zizu ko cugAne ke liye dAnA lAtI hai| zizu bhI mA~ ko AtA dekhakara eka Daga phudraka kara Atura ho apanA choTA sA mu~ha khola detA hai aura mA~ coMca meM lAye kaNa ko sneha pUrvaka usake mu~ha meM rakha detI hai| isI bhA~ti maiM bhI apane rAma ko apane hAthoM bhojana karAyA karatI thii| (bharata kA praveza) bharata - kisako bhojana karAtI thI mA~ ? kaikeyI- (harSa vibhora ho) rAma ke rAjatilaka para mujhe usake zaizava kI sudhi ho AI bharata !........tuma kahA~ the ? snAnAdi se nivRtta nahIM huye ? __bharata - abhI huA jAtA hU~ mA~ ! basa maiM bilkula hI nivRta ho jAnA cAhatA huuN| kaikeyI- isakA kyA matalaba hai vatsa ! bharata - pitAzrI ke patha kA maiM bhI anusaraNa kruuNgaa| kaikeyI - (bhayamizrita Azcarya se) kyA kaha rahe ho bharata ! bharata - satya kaha rahA hU~ mA~ ! pitAzrI vAnaprastha kara rahe haiN| mujhe bhI vahI mArga ucita lagA hai| kaikeyI- vatsa ! unakA bhI usa patha para calanA ucita nahIM kahA jA sktaa| abhI unakI vRddhAvasthA kA prArambha hI to hai| apekSAkRta ucita bhI mAna leN| para tumhArA to sarvathA anucita hai| bharata-siddhAMta pratyeka vyakti ke liye eka hai mA~ ! mujhe isameM koI bAdhA nahIM dikhtii| kaikeyI- AyuSman ! tuma bAlaka ho| (dukhita ho) vicAro to sahI;
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/47 pati-putra donoM ke viyoga kI vyathA kyA maiM eka sAtha sahana kara skuuNgii| nahIM nahIM, mujhameM yaha kSamatA nahIM hai| bharata - mA~ ! tumane mujhameM adabhya sAhasa bharA hai aura Aja tumhI........ kaikeyI- (bIca meM hI ) hA~ vatsa! sabako prakAzita karane vAlI dIpikA ke tala meM gahana aMdhakAra vyApta rahatA hai| tuma itanI kaThoratA se mere sAhasa kI parIkSA mata kro| mA~ kI mamatA ko cunautI mata do mere lAla ! bharata - mA~ ! cunautI kyA tumheM tumhArA putra hI degA ? nahIM yaha asaMbhava hai mA~ ! caMdakSaNoM pUrva kitanI prasanna thI aura abhI-abhI kitanI vyagra ho utthiiN| kaikeyI - tUne bAta hI aisI kaha dI hai bharata ! bharata - tuma kyA sabako cirasthAI mAna rahI ho ? harSa-viSAda kucha bhI sthira nahIM raha pAyA hai mA~ ! dina sadA harSa ke nahIM rhte| puSpa prAtaHkhilatA hai, saMdhyA ko murajhA kara gira jAtA hai| pUrNimA kI dhavala cA~danI pratipadA se hI Dhalane lagatI hai| dopahara kA pracaNDa mArtaNDa bhI sAMjha par3e niSprabha ho pratIcI (pazcima) meM muMha chipA letA hai| kaikeyI - vatsa ! Aja tuma yaha kauna sI bhASA bola rahe ho ? * bharata - mA~ ! Aja maiM nahIM, sRSTi ke prArambha se hI kSaNa-kSaNa kaNa-kaNa yahI bola rahA hai| hama haiM ki unakI mauna vANI suna nahIM pAte yA sunakara anasunI kara dete haiN| dekhakara bhI anadekhe bana jAte haiN| satya kI anubhUti na ho sake, ataH hama bAhya-pravRttiyoM meM apane ko kho dete haiN| kaikeyI- tumhArI bAteM rahasyamayI haiM vatsa ! yoM vastutaH yahI tathya satya hai, para virakti kI bAteM isa avasara para ucita nahIM lagatI bharata ! apane samaya para hI kArya kI zobhA hai| sabakA samaya nirdhArita hai| __ bharata - mA~ ! batAo kyA mRtyu kA samaya bhI nirdhArita hai ? kyA hameM vizvAsa hai ki nikalI huI zvAMsa lauTakara niyama se AegI hI ? kaikeyI-AyuSman ! tuma kaisI bAteM kara rahe ho ? Aja kI maMgala belA meM kyA yaha zubha hai ?
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/48 ___ bharata - isa zubha-azubha ke vyApAra meM hI to hama ulajhe haiM mA~ ! zuddha kI ora dRSTi hI nahIM jaatii| mRNmayI kAyA ke khela meM hama lIna haiM aura cinmayI ke ananta rahasyoM kI ora se hama mukha phera baiThe haiN| kaikeyI - rAma kA rAjyAbhiSeka kyA tumheM iSTa nahIM hai vatsa ! bharata - hai kyoM nhiiN| jyeSTha bandhu rAma usake uttarAdhikArI haiN| unakA tika honA hI caahiye| yaha puNya hai| kaikeyI - tumhArI abhilASA hai vatsa ! rAjya karane kI ? bharata - (dRr3hatA se) nahIM, kadApi nahIM; merA to mArga hI dUsarA hai mA~ ! yadi ghara meM bhI rahatA to bhI aisA anartha nahIM kara sakatA thaa| dUsare kA grAsa chIna kara khAnA anyAya hai mA~ ! kaikeyI- dUsare kahA~ putra ! rAma bhI to apane hI haiN| tuma donoM meM antara hI kyA hai ? bharata - antara, bahuta bar3A hai mA~ ! ve vizeSa puNyavAna hai, hama tInoM bhAiyoM se jyeSTha haiN| Ayu ke sAtha guNoM meM bhI zreSTha haiN| maiM to kevala parivartanazIla nazvara mithyA saMsAra kI hI bAta kara rahA huuN| ye puNyamayI vaibhava kyA sadA sthira rahane vAlA hai ?...maiM bhUla hI gayA, devapUjana kA samaya ho rahA hai, maiM bhI snAna se nivRtta ho lU~ mA~ ! (bharata kA prasthAna, kaikeyI vicAroM meM punaH kho jAtI hai|) kaikeyI - (svagata) Aja bharata ko kyA ho gayA ? merA lAla itanA udvigna kabhI nahIM huaa| vicitra hai usakI vRtti ! bhalA isa Ayu meM kauna virakti kI bAta karatA hai|.......avshy kahIM kA~TA hai| maiM apane lAla ke
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/49 mana kA zUla nikAlakara hI caina luuNgii| eka pitA ke cAroM putra hone ke nAte rAjya para sabakA samAna adhikAra hai; parantu bharata ne mere anu ke atyanta viparIta hI uttara diyA / ...... . Aha ! putra kI AkAMkSA, maiM mA~ hokara bhI nahIM jAna skii| mujhase vaha kaha to sakatA thA / kadAcit saMkocavaza usakI vANI svayaM pratibandhita ho gaI ho / . bharata rAma se hIna hai ?........ .......... nahIM vaha bhI sarvaguNa sampanna hai / . . para..... nyAyocita rAma kA adhikAra hai / bharata ko ghara meM roka rakhane kA eka mAtra upAya use rAjyArUr3ha kara denA hai anyathA vaha gRha tyAga kara hI degA / asamaya meM hI mujhase usakI virakti nahIM dekhI jAtI / vana puSpa kI bhA~ti usake upabhoga se duniyA vaMcita raha jaae| yaha kaise ho sakatA hai ? maiM apane lAla ko vanavAsI nahIM dekha sktii| maiM use kaise bhI rokU~gI / cAhe mujhe apanI maryAdAe~ hI kyoM na tor3anI par3eM, apane pavitra vAtsalya kA visarjana karanA par3e / putra kI mamatA ke samakSa anya saba nagaNya hai| khilA huA kamala asamaya hI murajhA jAye / yaha kaise ho sakatA hai ? ( mahArAja dazaratha kA praveza) dazaratha - zubhe ! kaikeyI - ( udAsa mana ) Arya putra ! maiM ApakI hI rAha joha rahI thI / virAjeM deva ! dazaratha - (pIThikA para baiTha kara ) isIliye hama A gaye devI ! khinna mana kyoM ho ? svastha to ho na ? kaikeyI - ( mauna hai) dazaratha - tumhArA mauna ! yaha gambhIratA asahya ho rahIM hai / bhaviSya kI AzaMkA se hama zaMkita ho uThe haiN| kaho saba kuzala to hai ? kaikeyI - kaise kahU~ deva ! mujhe saMzaya hai ki merA abhISTa sunane kI bhI Apa meM paryApta kSamatA hai... ? dazaratha - oha ! tuma hamAre pauruSa ko cunautI de rahI ho ? hameM svIkAra shubhe| hama avazya sunanA caaheNge| tuma kaha sakatI ho|
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/50 kaikeyI - kahU~ kaise ? zaMkA nirmUla bhI to nahIM hai| dazaratha - kahane ke pazcAt hI zaMkA nirmUla ho sakegI devI ! hama sunane ke liye Atura haiN| tuma niHsaMkoca kho| . kaikeyI-vivAha ke pazcAt merI rathacAturI se prasanna ho Apane kyA kahA thA, smaraNa hai ? dazaratha - (ha~sakara) acchI taraha priye ! hamane tumhArI icchita kAmanA pUrNa karane hetu vacana diyA thaa| kaikeyI - he rAjan ! aba samaya A cukA hai| dazaratha -zubha hai priye ! tuma apane abhISTa se hameM paricita kraao| rAma ke rAjyAbhiSeka ke sAtha hI hama tumhAre RNa se bhI uRNa ho apane uttaradAyitva se mukta ho jaayeNge| tumhArA vicAra anukUla hai| kaikeyI - Apa vacana nirvAha kara sakeMge? dazaratha - tuma itanI zaMkAspada kyoM ho rahI ho ? vacana nirvAhana na kara mAnavoM ke pArasparika vizvAsa ko samApta karane meM kyA hama hI agraNI baneMge? nahIM nahIM yaha asaMbhava hai| hama aisA jaghanyatama ghRNita aparAdha kara mAnavatA ko AghAta nahIM deNge| kaikeyI-taba vacana deM ki rAjya kA uttarAdhikArI bharata ko ghoSita kiyA jaay| Aja bharata kA abhiSeka ho| dazaratha-(avAk ho) yaha hama kyA suna rahe hai kaikeyI ! kyA sacamuca yaha tumhIM bola rahI ho? kaikeyI- (atyadhika zAnti se) maiMne deva se prathama hI nivedana kiyA thaa| merI zaMkA pramANita huii| dazaratha - kevala hama apanI kSamatA ke pradarzana hetu karttavya se girakara dUsaroM kA adhikAra naSTa kara deN| ye kaisA nyAya ? kaikeyI- karttavya aura nyAya kI paribhASA hamIM mAnavoM dvArA nirmita hai|
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/51 dazaratha - to kyA hamIM niyama gar3he aura hamIM tor3e ? sucArU rUpa se jIvana jIne ke liye prabuddha mAnavoM ne vyAvahArikatA nirvAha hetu yaha niyama banAye haiN| una para calanA hamArA kartavya hai| na calane para mAnava samAja kSubdha hogA, arAjakatA phailegii| kaikeyI - taba kyA samasta mAnava samAja kA dAyitva Apa para nirbhara hai ? nahIM, hameM jo priya ho vahI karaNIya hai| dazaratha - aisA nahIM hai kaikeyI ! ki jo priya lage vahI karo, kintu kArya meM viveka kI jAgRti anivArya hai| binA viveka ke mAtra vAsanA se prerita jIvana ghRNita hai| zreya sahita preya ko hI hama aMgIkAra kara sakate haiN| kaikeyI - taba maiM yahI samayU~ ki Apa vacanabaddha nahIM hai ? dazaratha-(samajhAte huye) suno to priye! Aja tumheM kyA ho gayA hai ? tumhI ne rAma ke rAjyAbhiSeka kI sammati dI aura tumhIM Aja viruddha ho gaI ? kaikeyI- hA~ deva ! aisA hI smjheN| dazaratha - devI ! jana sAdhAraNa se Upara uThakara rAjA kA sthAna hai| rAjA prajA kA pratipAlaka hotA hai| yadi vahI nyAyocita mArga ko chor3a lokaniMdya mArga kA avalaMbana le to kyA vaha anekAneka doSoM kA bhAgI nahIM hogA ? kaikeyI - vAgjAla meM kaikeyI nahIM A sakatI nAtha ! dazaratha - satya tumheM vAgjAla-sA dikhatA hai| Azcarya hai ! kaikeyI-Apa spaSTataH asvIkAra kara deN| maiM tarka nahIM karanA caahuuNgii| dazaratha-kyA hama isakA kAraNa jAna sakate haiM devI! tumheM rAma aura bharata meM vibheda kyoM kara huA ? tumheM to rAma bar3A pyArA lagatA thaa| kaikeyI - pyArA to mujhe abhI bhI lagatA hai Aryaputra ! una donoM meM mujhe bheda nahIM, bheda to Apa kara rahe haiN| dazaratha-(sAzcarya) hama!
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/52 kaikeyI - (dRr3hatApUrvaka) hA~ ! Apa kara rahe haiN| yadi Apa bheda nahIM samajhate to itanA soca-vicAra kyoM ? . dazaratha - yaha karttavya kI kasauTI hai devI ! isameM bheda ko sthAna kahA~ ? hA~, yadi tumhAre vacanAnusAra bharata ko rAjya dete haiM to vaha anucita hogaa| hama loka niMdA ke pAtra hoNge| ___ kaikeyI- isa niMdA meM bhI mujhe sukha hai nAtha ! merA yaha prathama aura antima vacana thA aura maiM yaha bhI jAnatI hU~ ki sabhI vyaktiyoM kI abhilASA pUrI nahIM hotii| dazaratha - tuma apanI mA~ga kA dRr3ha nizcaya kara cukI ho ? kaikeyI- parivartana kA koI kAraNa nhiiN| dazaratha - (nirAzA se bhara kara) samajha gye| jisa gRha meM ghRNA kA viSa praveza kara jAtA hai; vahA~ Ananda ke phUla nahIM khila skte| eka bAra punaH zAnti se vicAra kro| kyA yaha kArya tumhArI prazaMsA meM cAra cA~da lagA degA? kaikeyI- rAjan ! mA~ kI mamatA prazaMsA kI bhUkhI nahIM hai| dazaratha - tuma rAma kI bhI mA~ ho kaikeyI ! tumhArI hI goda meM vaha phalAphUlA hai| rAma ne tumheM hI apanI mA~ samajhA hai| kaikeyI-abhI taka maiM bhI yaha samajhatI rahI hU~, para samajhane bhara se tRpti nahIM hotI mahArAja ! yathArthatA ko kalpanA kI oTa nahIM kiyA jA sktaa| dazaratha - aisI to tuma kabhI nahIM thI kaikeyI ! tumameM aniMdya saundarya evaM guNoM kA adbhuta samanvaya dekhakara vidvajjana harSita hote haiN| rAjaguru tumhArI prazaMsA karate nahIM thkte| devI kauzalyA tumhArI vidvatA kA lohA mAnatI haiN| yaha kyA tumhArA chadmaveza thA kaikeyI ! kyA vaha saundarya atyanta lubhAvane viSaile indrAyaNa phala kI bhA~ti thA athavA jalatA huA aMgAra hai; jisake tApa meM samasta parivAra saMtapta ho jhulasa jaaegaa| kaikeyI-rAjan ! Apa kahane ke liye svatantra haiN| kadAcit Apake ahaM
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/53 para AghAta pahu~cA hai| Ahata vyakti ke ulAhane kSamya haiN| Apa nizcita samajheM ki maiM jisa patha para agrasara ho cukI hU~, usase aba lauTanA asaMbhava hai| dazaratha - chiH hameM jJAta nahIM thA ki tumhAre saundarya, tumhArI vIratA meM IrSyA kA kSudra kITa bhI panapa rahA hai| jo aba vaMzabela ko kutarane ke liye prastuta hai| abhI taka tumhArA prema mAtra pravaMcanA thii| vimAtA kA saccA rUpa to aba nikharA hai| kaikeyI - maiM jAnanA cAhatI hU~ ki kyA bharata vaMzabela se bhinna hai ? dazaratha - bhinna nahIM hai, para tumhArA kArya avazya aviveka pUrNa hai| (kauzalyA kA praveza) kauzalyA-kaikeyI ! maiM kaba se tumheM khoja rahI huuN| calo zIghratA kro| pUjana kA samaya nikalA jA rahA hai| rAma Adi sabhI Ate hoNge| (kaikeyI ko rUThA dekhakara) kyA bAta hai bhaginI ! svastha to ho ?........ mauna kyoM ho ? (ghabarAkara) Arya putra ! Apa hI batAyeM na ! (dazaratha kI A~khoM se A~sU Tapaka par3ate haiN|) isa maMgala belA meM A~sU ! kaikeyI ! tumhIM kaho...... kyA rAma kA abhiSeka A~suoM se hogA? dazaratha - (gaharI sAMsa lekara) rAma kA abhiSeka nahIM hogaa| kauzalyA - (apratibha ho) kyoM ? dazaratha - (vyaMga se) tumhArI pyArI bhaginI kaikeyI kA Adeza hai| kauzalyA- (Azvasta ho) taba nirNaya samajha bUjha kara hI huA hogaa| (kaikeyI se atyanta sneha pUrvaka) anAyAsa aisA kyA ho gayA bhaginI ! mujhe na batAogI ? tuma jAnatI ho maiM tumhArI taraha dUradarzI nahIM huuN| tumhArI sUkSma prakhara buddhi gaharAI taka jAkara anveSaNa karatI hai| . dazaratha-(vyaMgAtmaka svara meM) buddhi kI prakharatA ne hI to nava anusaMdhAna kiyA hai| abhiSeka rAma kA nahIM bharata kA hogaa| aba suyogyajyeSTha putra ke hote huye bhI icchita putra hI uttarAdhikArI mAnA jaaegaa| suna rahI ho na kauzalyA !
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/54 kauzalyA - (azAnta ho parantu turanta sAvadhAna ho) suna rahI huuN|..... kyA yaha satya hai bhaginI !......sahasA tumheM apane pyAre rAma se virakti kaise ho gaI ? (caMda kSaNa pazcAt mana meM uThate huye vega ko zamana kara sahaja bhAva se) Aryaputra ! uTheM, yaha zmazAna sI nIrava zAnti maiM sahana nahIM kara pA rhii| bharata kA hI abhiSeka hogaa| jaisA rAma vaisA bhrt| uTho merI bhaginI ! uTho ! rAjyAbhiSeka kA maMgala muhUrta nikalane na paaye| (rAmacaMdra va lakSmaNa kA Agamana) lakSmaNa - (praveza karate hI) lo yahA~ bar3I mA~ maMjhalI mA~ aise vizrAma kara rahI haiM; jaise saba kArya samApta ho gayA ho| rAmacaMdra - ma~jhalI mA~ ! AzIrvAda lene hama saba A gye| dazaratha - (vilakha kara karuNa svara se) tumhArI ma~jhalI mA~ ke bhaNDAra meM AzIrvAda cuka cukA hai rAma ! aba ve kevala abhizApa hI de skeNgii| kauzalyA-chi: kaisI bAteM kara rahe haiM Apa Aryaputra ! aisA anartha kabhI huA hai ? kaikeyI para yaha doSAropaNa ucita nahIM hai| rAmacaMdra - kyA bAta hai mA~ ! yahA~ sarvatra viSAda hI viSAda dikha rahA hai| tAt ! ApakI A~kheM sajala kyoM haiM ? kauna sA kaSTa A par3A hai ? dazaratha - kyA kaheM rAma ! kauna jAne durbhAgya kahA~ baiThA iThalA rahA thaa| kauzalyA -- vIratA kabhI jaladhAra nahIM bahAtI Aryaputra ! anukUlatApratikUlatA usake dhairya meM bAdhA nahIM bana sktii| dazaratha- yaha kyoM bhUla jAtI ho devI ki hama bhI eka mAnava haiN| hamArA bhI choTA sA hRdaya hai| usameM kahIM mamatA bhI dubakI baiThI hai| rAmacaMdra - mA~ ! carcA kucha bhI samajha meM nahIM A rhii| tumhIM batAo! nahIM nahIM ma~jhalI mA~ se sunU~gA, ve acchI taraha batalA skeNgii| kauzalyA-bAta kucha nahIM hai AyuSman ! rAjyAbhiSeka bharata kA hogaa| lakSmaNa - (krodhita ho) kyoM hogA bharata kA ?
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/55 rAmacaMdra- (zAntipUrvaka) lakSmaNa ! zAntipUrvaka bAta kro| yaha raNa kSetra thor3e hI hai| lakSmaNa - maiM pUchatA hU~ bharata kA abhiSeka kyoM hogA, tumhArA kyoM nahIM? rAmacaMdra - yahI prazna merA bhI hai baMdhu ! rAma kA hI kyoM ? bharata kA kyoM nahIM ho sakatA ? vaha bhI hamArA bhrAta hai| phira ye vibhinnatA kyoM ? lakSmaNa - Apa jyeSTha haiM aura jyeSTha putra hI uttarAdhikArI hotA hai| rAmacaMdra-Ayu meM jyeSThatA koI bAdhA nahIM hai lakSmaNa! bharata bhI sarvaguNa sampanna hai| hama paraspara pratispardhI nahIM hai| anUThA aura apUrva hai hamArA prem| lakSmaNa - baMdhu ! tumane sahaja sarala ho jo svIkAra kara liyA hai, kyA prajA bhI use mAnyatA degI ? rAmacaMdra - use bhI mAnanA hogaa| bharata rAjya kareMge aura rAma caudaha varSa ke liye vanavAsa grahaNa karane kA praNa karatA hai| 'na rahegA bA~sa, na bajegI baaNsurii'| (saba stambhita ho jAte haiM) . kaikeyI- (sahasA mauna tor3akara) yaha kaisA praNa mere lAla ! maiMne to kevala bharata ko rAjA banAne kI abhilASA prakaTa kI hai, tumheM vana bhejane kI nhiiN| yaha krUratA maiM svapana meM bhI nahIM vicAra skuuNgii| tuma vana kyoM jAoge? Aha ! yaha maiMne kaisA praNa kara ddaalaa| (dukhita ho) tumhI rAjya karo rAma ! rAmacaMdra - ma~jhalI mA~ ! tuma aisI vikala kyoM ho rahI ho ? lakSmaNa - (vyaMga ke svara meM) ma~jhalI mA~ ne krUratA kA nATaka khelA hai baMdhuvara ! rAmacaMdra- (DA~Tate huye) lakSmaNa! tuma bolanA sIkho priya baMdhu! durlabhatama apanI jihvA kA itanA durupayoga nahIM krte| . dazaratha - bhale hI bharata ko rAjya de do, para tuma vana mata jAo rAma ! kyA ayodhyA meM tumheM rahane kA bhI adhikAra nahIM ? . rAmacaMdra- aisI bAta nahIM hai tAt ! maiM bharata ke sAdhu-svabhAva se bhalIbhA~ti
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/56 paricita huuN| ho sakatA hai mere yahA~ rahane para bharata rAjya karane meM apanI asamarthatA batalAkara mujhase bAra-bAra anurodha kare athavA yaha bhI asaMbhava nahIM ki prajA bharata kA anuzAsana mAnanA asvIkAra kara de| pratyeka avasthA meM merA yahA~ na rahanA hI bharata aura mere donoM ke hita meM hai| kauzalyA- yaha kaisA nirNaya hai rAma ! rAmacaMdra - mA~ ! isa paristhiti meM yahI ucita hai| kaikeyI- nahIM ! isa paristhiti meM AmUlacUla parivartana atyAvazyaka hai| rAma kA hI rAjyAbhiSeka hogaa| maiM apane pUrvakathita vacanoM kA svayaM khaNDana karatI huuN| lakSmaNa - vicAra zubha aura sukhada haiN| ma~jhalI mA~ ko samaya rahate subuddhi A gii| rAmacaMdra - lakSmaNa ! tuma kisI viSaya kA sarvAMga nirIkSaNa karane ke pUrva zIghra hI nirNaya le lete ho| yaha ucita nhiiN| adhikAMzataH aise nirNaya doSakAraka hote haiN| lakSmaNa - baMdhu ! tuma jaisI dhIratA maiM kahA~ se lAU~ ? tuma na jAne kisa sA~ce meM Dhale ho| rAmacaMdra - (kaikeyI se) mA~ ! mukha se jo vacana eka bAra niHsRta ho cuke haiM, ve amiTa haiM, khaNDita nahIM ho skte| yahI niyati kA aTala vidhAna thaa| vaha prANiyoM se nitya hI krIr3A kiyA karatI hai| lakSmaNa-(A~kheM phAr3akara) tuma kyA abhI bhI apane nizcaya para dRr3ha ho? rAmacaMdra - (ha~sate huye) haTa jAU~ ? lakSmaNa - dhanya hai baMdhu ! tumhAre caraNoM kI dhUla bhI bana sakA to apanA saubhAgya samajhUgA / tumhArI samadRSTi ko kyA khuuN| rAjyAbhiSeka honA thA taba harSa se pulakita nahIM huye| vanavAsa kA nizcaya kiyA taba bhI mukha para viSAda kI sUkSma rekhA bhI nahIM aaii|
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/57 rAmacaMdra - sattA kI camaka-damaka, yaza kA garva, vaibhava saba kSaNika haiM; avazyameva vinAza ko prApta hoNge| unameM harSa kaisA ? kintu Atmavaibhava, svAnubhUti apanI hai aura akhaNDa avinAzI hai| jo kisI bhI kSaNa, kisI sthAna meM hamase vilaga nahIM ho sakatI / lakSmaNa - tumhArI vicAradhArA ati vilakSaNa hai baMdhu ! hama loga to abhAvoM se bhare huye haiN| rAmacaMdra - pratyeka prANI meM sadbhAva hote huye bhI vaha apane vibhAvoM ke kAraNa vartamAna meM abhAva kA hI anubhava karatA hai / aura kRtrima abhAva ko kRtrima vastuoM ke saMgraha se bharanA cAhatA hai| jo na vaha kabhI bhara pAtA hai na hI unase tRpti hotI hai| lakSmaNa - ati utkRSTa stara kI bAteM haiM bhrAta ! ( bharata kA praveza, unheM dekhate hI) sAdhuvAda bharata ! ayodhyA kA rAjya tumheM zubha ho| hamArI anekAneka maMgalamaya zubhakAmanAyeM svIkAra karo / bharata - baMdhu ! kyA Ananda ke bAhulya meM bharata aura jyeSTha bhrAtA ke antara kA bhI tumheM vismaraNa ho gayA ? lakSmaNa - ( rukSatA se) yaha tuma jAno / kaikeyI - bharata kyA jAne lakSmaNa ! yaha to merI kutsita yojanA hai| kiMcit bhI AbhAsa nahIM hai / patA nahIM yaha kauna se janma kI IrSyA apanA viSailA daMza de gaI ki jisakI aiMThana meM viveka bhI palAyana kara gayA / bharata - ( utsukatApUrvaka) vArttA kA viSaya samajha meM nahIM A rhaa| saba kI bAteM vicitra sI laga rahI haiN| lakSmaNa - to kyA tumhArI sammati nahIM thI bhaiyA bharata ! bharata - kisameM ? dazaratha bharata ! tumhArI mA~ ko rAma kA rAjyAbhiSeka rucikara nahIM lgaa| astu ! tuma rAjya ke uttarAdhikArI banoge / -
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/58 bharata - (viSAda yuktamudrA meM ) maiM ! pUjya janoM ke rahate yaha gurutara bhAra mujhase na smheNlegaa| maiM nirbhAra rahU~, isameM Apako Apatti kyA hai mA~ ? ! kaikeyI - duruha bhUla ho gaI vatsa ! jo janma-janmAntaroM taka nahIM miTa sktii| maiM samajhatI thI bharata harSita hogA, para merI AzA ke viparIta huaa| bharata - to mA~ ! apane bharata ko aba taka nahIM pahicAna paaiiN| aisA kara tumane kauna se janma kA pratizodha liyA hai mA~ ! rAmacaMdra - vicAra kara bolo bharata ! pAgala na bano / puruSa hokara kAyaroM kI bhA~ti viphara nahIM huA karate / bharata - puruSatva ke AvaraNa meM kyA acchA burA saba chipA liyA jAtA hai ? yaha mithyA hai, pAkhaNDa hai| anucita AdezoM ko kartavya mAna una para nahIM calA jA sktaa| jyeSTha baMdhu ! tumhIM batAo, kyA thothe anuzAsana ke nAma para uThate vyaktitva ko sattA kI pASANa zilA ke nIce dabAkara use ghuTane dU~ ? rAmacaMdra - yaha bhrama hai baMdhu ! svatantra vyaktitva kA vikAsa rokA nahIM jA sktaa| vaha svayaM abhivyakta hotA hai| jo kArya karane par3ate haiM; unheM nirlipta bhAva se prema aura viveka pUrvaka karate jaao| vilaMba na karo / rAjyAbhiSeka kI maMgala belA naTale / zIghratA kro| hama saba eka haiN| uTho - zubhasya zIghraM / bharata - yaha Avazyaka nahIM hai baMdhu ! ki bar3oM kI pratyeka AjJA kA A~kha mU~da kara pAlana kiyA jaae| jAgA huA viveka sulAyA nahIM jA sktaa| maiM jar3a nahIM hU~ bhrAta! merA mana mastiSka sakriya hai| use kaise bhulAve meM DAla dU~ ? zoSaNavRtti maiM nahIM apanA sakU~gA / rAmacaMdra - (ha~sakara sneha pUrvaka ) oha ! bhASaNa dene kA bhI acchA abhyAsa ho gayA hai tumheN| yadi maiM kahU~ ki tuma svatantra nahIM, svacchaMda ho gaye ho bharata! to atyukti na hogI / bharata - yU~ ha~sakara vinoda meM TAlA nahIM jA sakatA; hA~, Apa jo bhI doSa lagAyeM mujhe saba svIkAra haiN| para rAjya Apa hI kreNge| mujhe kyA itanA patita svArthI samajha rahe haiM ?
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/59 rAmacaMdra - apane anUThe apUrva pavitra sneha kI pAvana gaMgA meM kahIM svArtha kI gaMdha bhI A sakatI hai ? vaha to uchalatI kUdatI umaMga meM bahatI hI jA rahI hai| (sneha pUrvaka hAtha pakar3akara) bharata ! merA anurodha na mAnoge baMdhu ! tumheM mere vacanoM kI rakSArtha ayodhyA kA siMhAsana samhAlanA hI hogA / bharata - ( dukha se vihvala ho) baMdhu ! ye kaise anurodha kA pAlana karavA rahe ho / merI ora dekho bhrAta ! kyA maiM itanA kaThora daNDa saha sakU~gA ? rAmacaMdra - sahanA hogA mere priya ! saba kArya hamArI icchA ke anukUla nahIM huA karate / icchA ke viruddha bhI kucha kArya hama se niyati karavAtI hai| vicAra karo, kyA rogI kar3avI auSadhi bhakSaNa karanA cAhatA hai ? kyA anAyAsa Aye huye saMkaTa hama nahIM jhelate ? baMdhu ! hameM vartamAna ko binA jhijhaka svIkAra karanA hI ucita hai| yaha satya aura tathya bhI hai ki jisa vastu se hama jitanI dUra bhAgate haiM; vaha utanI hI zIghratA se hamAre nikaTa AtI hai| bharata - mujhe atyadhika kaThoratA kI kasauTI para kasa rahe ho baMdhu ! rAmacaMdra - bhUla gaye bharata / kaThinatA aura saralatA apane mana meM hai, bAhara nahIM / bharata - kyA socA thA kyA ho gayA / ekAkI rahakara kahA~ Atmarahasya kI khoja meM jIvana samarpita karanA cAhatA thA aura kahA~ yaha rAjya kI svarNa zrRMkhalA meM jakar3a gayA / .( kaikeyI se ) mA~ ! tumane yaha kaisA bhISaNa dussAhasa kara ddaalaa| apane hI bAlaka para itanA anyAya ! mA~ tumane diThaunA lagAte merA pUrA mu~ha hI kAlA kara diyA / isa kAlimA ko dhone ke liye jala kahA~ pAU~gA ? rAmacaMdra - zAnta hoo bharata ! yaha pralApa tumheM zobhA nahIM detA / Aja tumhArI vinamratA kahA~ bhAga gaI ? jitanA U~cA uThanA cAhate ho; utane hI nIce jhukanA par3egA baMdhu ! AkAza kI ora prerita hone vAle vRkSa gahare pAtAla se jIvana rasa lekara hI U~ce uTha pAte haiN| mA~ koI bhI kaisI kyoM na ho, mA~ hai aura mahAna hai|
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/60 __ kaikeyI- nahIM nahIM ! mujha pApiSThA ko itane U~ce na uThAo rAma ! bharata ko kahane do| usakA kathana sarvathA ucita hai| maiM usakI mukhAkRti kI virakti kA artha anyathA lagA baitthii| merI buddhi mujhe chala gii| maiM usake aMtaraMga bhAvoM ko nahIM parakha paaii| usakI virakti merI A~khoM meM Asakti bana gii| usakI mukhamudrA kA ucita mUlyAMkana na kara skii| (sajala netroM se) Aha ! maiM apane hI kokha jAye putra kI pavitratA na samajha yaha anartha kara baiThI rAma ! mujhe dhikkAro khUba dhikkaaro| jIjI ! kucha to kaho, tumhArA mauna....... kauzalyA - (bIca hI meM) kaikeyI ! kyA bharata tumhArA hI putra hai, merA nahIM ? tuma bharata para apanA ekAdhikAra kaise rakha sakatI ho ? ___ kaikeyI - adbhuta hai tumhArI AtmIyatA ! maiMne cAroM baMdhuoM ke bIca vidroha kara ajasra prema kI dhArA ko vikRta kara diyaa| rAmacaMdra-tumhArI bAta kaise mAna leM ma~jhalI mA~! tumhIM batAo vaha ajasra dhArA vikRta kahA~ huI ? Aja hama parIkSA meM uttIrNa ho gye| prema meM ye kSudra vighna astitvahIna hote haiN| vaha ajasra dhArA hI kaisI ? jo tanika sI kaMkarI ke par3ane se dizA badala de| yahA~ sneha kA agAdha sAgara laharA rahA hai, usameM tuma bhI DUba jaaogii| kaikeyI - (harSAzru umar3a par3ate haiM rAma ko vakSasthala se lagA) mere pyAre lAla ! sacamuca tU prema kI pratimA hai| rAmacaMdra - (ha~sakara) aura isa prema kI pratimA ko gar3hA bhI to tumhIM ne hai ma~jhalI mA~! baMdhu bharata kI samatA tumhArI kIrti kaumudI ko sarvatra bikharA degii| kaikeyI- terI vizAlatA ke samakSa maiM sarvathA laghu huuN| basa aba kaha de ki vana na jAkara rAjya kruuNgaa| (azru A jAte haiM, galA rUMdha jAtA hai|) rAmacaMdra - yaha kaisI viDambanA hai mA~ ! apanoM se hI pravaMcanA karU~ ? yaha kartavya nahIM, tumhArA moha bola rahA hai| maiM saba kucha sahana kara sakatA hU~ mA~ ! para tumhArI A~khoM meM A~sU nahIM saha sktaa| tuma zAnta ho jaao| usI muhUrta meM bharata kA abhiSeka honA hai| maiM jA rahA hU~, abhI isI kSaNa !
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/61 kauzalyA- are niSThura daiva ! isa viyoga kI jvAlA ko maiM hradaya meM kaise dabAkara rakha sakU~gI rAma ! dazaratha - (vyathita vihvala ho) rAma ! rAmacaMdra -Apa aise kAtara na hoM tAta! mA~ tuma jAnatI ho saba bhAvanAoM kA khela hai| apane-parAye se Upara uTha svaccha prema kI vizAla paridhi meM samasta vizva ko ghera leM to dukha kahA~ aura azAMti kahA~ ? saba kSaNamAtra meM vilIna jo jAte haiN| dazaratha- rAma! tumhAre vacanoM meM hameM alaukikatA ke darzana ho gye| aba tuma svatantra ho| jahA~ jAnA cAho, jaao| hama bhI laukika baMdhanoM ko tilAMjali de svatantra ho unmukta vicaraNa kreNge| AtmAnanda kI prApti ke anusaMdhAna meM lgeNge| rAmacaMdra - uttama vicAra hai tAt ! saccA sukha to vikalpoM ke tyAga meM hI hai| kaikeyI - yaha kaisA vicAra ? kyA hama pati va putra vihIna ho jAyeMgI? mere eka aviveka ne ghara kA DhA~cA hI badala diyaa| jahA~ Ananda kA sAmrAjya thA; vahA~ viSAda ke saghana zyAma ghana chA gye| rAmacaMdra - mA~ ! maiMne nivedana kiyA na ki Ananda ke sAmrAjya meM viSAda ke bAdala chAte hI nahIM, Aloka aura aMdhakAra kabhI eka sAtha nahIM rhe| Ananda kA sAmrAjya bAhara nahIM; apitu antara meM hai| kauzalyA-rAma! tUne vanavAna kI caudaha varSa kI avadhi hI kyoM nizcita kI ? isameM nyUnatA to ho sakatI hai ? ___ rAmacaMdra - ho to sakatI hai, para usase lAbha nahIM hogaa| sAdhanA ke liye eka yuga anivArya hai| bharata - mere priya agraja ! tuma vacanoM para dRr3ha ho; parantu eka nivedana merA bhI svIkAra kro|
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/62 rAmacaMdra - avazyameva kaho baMdhu ! kaho hama bhI use saharSa maaneNge| bharata - vaha yaha ki rAjya tumhArA hai, tumhArA hI rhegaa| mere pAsa vaha kevala dharohara ke rUpa meM surakSita rhegaa| jo ki tumhAre Agamana para tumheM sauMpa maiM nidvaMdva ho AtmasAmrAjya meM vicruuNgaa| rAmacaMdra-dhanya hai bharata dekhA mA~, ma~jhalI mA~ ke pratibimba ko| kitanA sarala, kitanA svaccha nirmala pratibhAvAna vyaktitva ! kauzalyA- mujhe tuma saba para garva hai| bhaginI kaikeyI ! tumane bharata sA mahAna putra prasava kara apanI kokha ko sArthaka kara liyaa| kaikeyI - jIjI ! maiM lajjita hU~ apane kRtya pr| tumane sacamuca hI vilakSaNa kSamA dhAraNa kara vasundharA sI mahAna kSamatA kA paricaya diyA hai| rAma usI kA pratibimba hai| lakSmaNa - mere vicAra meM to sabane jo khoyA hai; usase kahIM adhika amUlya durlabha ko pA bhI liyA hai| (isI samaya saMvAda pAkara sItA, mahArAnI sumitrA zatrughna Adi parijana ekatrita ho jAte haiN|) bharata - yahI bAta hai baMdhu ! apUrva Ananda hAtha AyA hai| rAmacaMdra - (mAtA-pitA ke caraNa chUte haiM) AzIrvAda deM tAt ! mAta ! prasthAna kI AjJA deN| (sabakI A~kheM jalamagna ho jAtI haiN| lakSmaNa aura sItA bhI mAtA-pitA ke caraNa chUte haiN| rAma ke caraNa sparza ko bharata jhukate haiM, rAma bharata ko gale lagA lete haiN| tatpazcAt rAma, lakSmaNa kI ora mur3ate haiN|) lakSmaNa - priya baMdhu ! maiM to Apake sAtha huuN| rAmacaMdra - kahA~ ? lakSmaNa maiM vana jA rahA huuN| tuma yahIM rho| lakSmaNa-kyA Apa akele hI akele Ananda ke sAmrAjya kA upabhoga kareMge?
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/63 sItA-(lakSmaNa se) aisA hI pratIta ho rahA hai| (rAma se) Aryaputra! caleM, vilaMba ho rahA hai| rAmacaMdra - tuma kahA~ calogI sIte ! sItA - (ha~sakara) yaha bhI batalAnA par3egA ki vyakti se bhinna kyA parachAI bhI ekAkI raha pAI hai deva ! lakSmaNa - bhAbhI ! vana ke kaSToM ko kaise saha sakogI ? sItA- (zIghratA se) jaise puruSa sahA karate haiN| yU~ to kaSTa Aryaputra ko to sakatA hai, parantu nArI to pati ke caraNoM meM apUrvasvargIya sukha kA hI AsvAdana karatI hai| (lakSmaNa se) para tumhArA jAnA sacamuca hI ucita nahIM hai lakSmaNa ! kyoM vyartha hI bhaginI urmilA ko virahiNI banA vairAgI vanavAsI bana rahe ho ? lakSmaNa - bhAbhI ! mujhe kyoM balAt vairAgI banA rahI ho ? kyA tana se pRthak hokara usakA aMga jIvita raha sakA hai ? maiM to bhrAtRprema se vibhora ho usameM pala-pala DUbA rahanA cAhatA huuN| kyA Apa apane bhAga meM se mujhe kiMcit sevA kA avasara pradAna na kara sakogI ? sItA - bhrAtRprema meM bAdhA bhalA maiM kyoM dU~ ? parantu bhaginI urmilA kI ora vivaza dRSTi jAtI hI hai| nArI ke mana ko nArI hI jAna pAtI hai| tuma puruSa usa vyathA ko kyA jaano| lakSmaNa - (ha~sakara) hA~ puruSa to puruSa hote hI haiN| ApakA ulAhanA bhI atipriya laga rahA hai| para kyA karU~ ? mana kI tulA para bhrAtRprema kA palar3A bhArI par3a jAtA hai| bhAbhI ! maiM agraja rAma se vilaga nahIM ho sktaa| rAma - lakSmaNa ! yaha karttavya nahIM tumhaaraa| lakSmaNa - karttavya kI paribhASA se maiM anabhijJa hU~ baMdhu ! na buddhi abhI itanI paripakva huI hai ki jAnane ke liye usa para anAvazyaka bojha DAlA jaaye| prayojana to mujhe Apake caraNoM se hai| -..... sItA - (muskurAte huye) saca!...............arthAt mere bhAgIdAra bana
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/64 gye| taba calo AyuSman ! mere vatsa ! clo| lakSmaNa - mA~ sadRza vatsalA bhAbhI kA bhAgIdAra kaisA ? lakSmaNa apanI bhAbhI ke vAtsalya kA adhikArI hai bhAbhI! rAmacaMdra-kyoM nahIM, mAnava mAtra pArasparika sneha kA adhikArI hai| yadi mAnava samasta prANI jagata se prema saMbaMdha sthApita kara le to vidveSa kA AvirbhAva hI samApta ho jAye tathA AMtarika naisargika nizchala mRduneha kI sudRr3ha Dora se Akhala vizva aikya sUtra meM ba~dha jaaye| taba samatA kA apUrva sAmrAjya prasarita Tan ho mAnava ko mukti kI naI dizA sulabha kara ske| bharata - (vihala ho) bhaiyA............. rAmacaMdra-(pITha para hAtha pherakara samajhAte huye) bharata!AnandapUrvaka Agata ko svIkAra karanA hI zreyaskara hai|saadhk kI yahI kasauTI hai|acchaa hama cala diye| sIte ! calo......lakSmaNa ! calo baMdhu ! (paraspara abhivAdana kara rAma, sItA va lakSmaNa cala par3ate haiN| sabake nayana sajala haiN|) ' (dhIre-dhIreparadA giratA hai)
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/65 samadarzI paNDita ToDaramala pAtrAnukramaNikA paNDita ToDaramalajI jayapura nagara ke jaina vidvAna gumAnIrAmajI ToDaramalajI ke suputra zrImatI rambhAdevI ToDaramalajI kI mAtA dIvAna ratanacandajI ToDaramalajI ke mitra ajabarAyajI, zrIcandajI saugAnI, jayapura ke zreSThigaNa evaM trilokacandajI pATanI, mahArAmajI / ToDaramalajI ke sAthI caMda nAgarika, mahAvata evaM janasamUha prathamadRzya (samaya- prAtaHkAla kA prathama prahara) sthAna - paNDita ToDaramalajI kA nivAsa sthAna eka kakSa meM paNDita ToDaramalajI zAstra pravacana kara rahe haiN| anya zrotAgaNa zAstrazravaNa kara rahe haiN| bIca-bIca meM praznottara bhI hote rahate haiN| nagara ke pramukha zreSThigaNa ajabarAyajI, trilokacandajI pATanI, mahArAmajI, zrIcandajI saugAnI, paNDitajI ke putra gumAnIrAmajI prabhRti zAstrazravaNa kara rahe haiN| paNDita ToDaramalajI - (hAtha jor3akara maMgalAcaraNa karate huye|) zuddhAtmAnamanekAMtaM, sAdhumuttama maMgalam / baMde saMdRSTi sidhyarthaM, saMdRSTyartha prkaashkm|| bandhuo ! AcAryoM ne AtmA ko apane kartavya pAlana hetu bArambAra
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/66 sambodhita kiyA hai| pratyeka AtmA kA karttavya hai ki vaha svayaM ko pahicAnane kA prayatna kre| apanI hI zraddhA kAryakArI hai| ataH bAhya padArthoM se apanI Azraya buddhi haTAkara AtmaciMtana, AtmAnubhavana meM lagAnA caahiye| nirantara ruci evaM abhyAsa se hama svayaM ko jAnane meM samartha ho skeNge| rAjabarAya - paNDitajI ! mohakarma bar3A prabala hai| usI se hama digbhramita ho rahe haiN| ratanacaMda-hA~ bhAI, isI ke kAraNa AtmA apane ko bhUlakara, dhana-janazarIra Adi para meM sukha-dukha mAna baiThatA hai| paNDita ToDaramalajI- nahIM bandhuo! aisI bAta nahIM hai| yaha jIva bhedavijJAna ke dvArA hI AtmA ke bhinnatva kA anubhava kara sakatA hai; kintu parAzrita dRSTi ke kAraNa hI saMsArI prANI vikAra rUpa ho rahe haiN| trilokacaMda-paNDitajI ! yaha zraddhA to nirantara sunane-jAnane se hI jagegI ki apanI AtmA para se bhinna hai| para abhI to sAmagrI ke saMyoga-viyoga meM sukha-duHkha hotA hI hai arthAt sAmagrI nimitta rUpa hai| zrIcaMda - hA~, hameM anukUla sAmagrI prApta ho to avazyameva bahuta dharma sAdhana kara sakate haiN| kaSAyeM bhI manda ho jAtI haiN| paNDita ToDaramalajI- baMdhu ! yahI to mUla meM bhUla hai| hama bAhya padArthoM meM hI sukha-duHkha khojate rahate haiN| saca mAno to hamane apane Apako pahicAnA hI nahIM hai| hama svAdhIna lakSya ko bhUlakara parAzraya meM sukha-duHkha mAna rahe haiN| yaha kitanI mithyA mAnyatA hai| eka ora paripUrNa sva aura dUsarI ora saba para, isaprakAra bheda vijJAna hI do TUka spaSTa batAtA hai| tanika bhI lAga-lapeTa nhiiN| trilokacaMda-paNDitajI ! taba yaha batalAyeM ki padArthoM ke saMyoga-viyoga meM harSa-viSAda kyoM hotA hai ? paNDita ToDaramalajI-ApakI zaMkA ucita hai pATanIjI / padArtha harSa
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/67 viSAda nahIM karAte; apitu AtmA svayaM vikRta ho jAtA hai; kyoMki AtmA kI dRSTi viparIta hai| vaha apane saccidAnanda svabhAva ko nahIM jAnakara apanI sattA meM vikRtti ko pAlakara bAhya meM usase dUra rahane kA nATaka kare to vaha kaise dUra ho sakatA hai ? bIja ke sadbhAva meM vRkSa utpanna hogaa| hameM 'ahaM' va 'mamatva' ko galAkara vikRtti ko naSTa karanA hogaa| tabhI kaSAyeM dUra hoNgii| phira kitane hI viparIta bAhya saMyoga mileM, AtmA kA aniSTa nahIM ho sktaa| zrIcaMda- yaha bAta to ThIka hai, jo vastu jahA~ hogI hI nahIM; vahA~ usakA vikAsa kaise hogA? astu ! AtmA kI zraddhApUrvaka use lakSya meM lekara svabhAva meM sthita honA zreyaskara hai| svabhAva meM na sukha-duHkha hai, na rAga-dveSa; vaha mAtra jJAtA-dRSTA hai| isalie nirvikalpa hone kA abhyAsa karanA caahiye| __paNDita ToDaramalajI-(prasannatApUrvaka) Apa vastusvarUpa ko yathAvat samajha gaye saugaaniijii| trilokacaMda - hA~ bhaI ! vikalpoM ke dUra hote hI hameM Atmarasa milane lgegaa| ____ paNDita ToDaramalajI-thor3A aura Age bar3he trilokcNdjii|svbhaav meM sthita hone para vikalpa svayaM haTa jaaeNge| caitanya apane kArya ko kara sakatA hai, acetana athavA para kA kiMcit mAtra bhI kucha nahIM kara sktaa| ajabarAyajI-vartamAna meM to aisA dikhatA hai ki hama paraspara sApekSatA se sakriya hote haiM ? __ paNDita ToDaramalajI-vartamAna paryAya malina hai| ye anAdikAlIna saMskAra bhI kuTeva ke haiN| inhIM malina paryAyoM ke tIna prakAra haiM- saMyoga saMbaMdha, ekakSetrAvagAha saMbaMdha, nimitta-naimittika saMbaMdha / inhIM saMbaMdhoM ke kAraNa hameM malinatA jJAta hotI hai aura AtmA ina dRSTiyoM se malina bhI hai, kintu hameM zuddha nirmala honA hai| astu, ina apUrNa ekAMzika avasthA ko gauNa karake traikAlika svaccha jJAyakarUpa AtmA ke pUrNatva ko pramukhataH kendra bindu banAnA hogaa| tabhI vahA~ pahu~cane kA prayatna bhI hogaa|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/68 zrIcaMda-ThIka-ThIka, aba samajhA paNDitajI!jo kucha vicAroge vahI to hogaa| Apane pahile kitanA acchA batAyA ki sUrya kA prakAza udita rAtri ke aMdhakAra ko dUra nahIM karatA, pratyuta aMdhakAra svayaM dUra ho jAtA hai| svabhAvavibhAva donoM meM upayoga eka sAtha nahIM raha sktaa| ajabarAya - aisI sthiti kaba A sakatI hai ? paNDita ToDaramalajI - jaba hama svabhAva kI ruci kreN| cetana to rAkha se Dhake aMgAre kI taraha hai| rAkha kI parata haTAo jyoti nikhara aayegii| kacce cane kA svAda acchA nahIM lgtaa| Aga meM bhUnane se usakA yathArthasvAda Ane lagatA hai| batalAiye yaha svAda kahA~ se AyA ? kyA agni se AyA ? ajabarAya - nahIM, usI cane meM se| ToDaramala - basa isIprakAra AtmA meM bhI jJAnajyoti hai, ajJAna kA gula jhar3Ao jJAnajyoti nikhara AtI hai| viSamatA haTAkara samatA pariNAma lAo, samadarzIpana aMgIkAra kro| mahArAma - to kyA ApakA tAtparya yahI hai ki hiMsA-ahiMsA, hitaahita, dharma-kudharma sabako eka samAna mAne ? __paNDita ToDaramalajI- nahIM baMdhu ! yaha to avivekapanA huaa| viveka pUrvaka vastu svarUpa ko jaisA kA taisA jAne aura mAne vahI saccA samadarzI hai| samadarzI vyakti padArthoM ke prati mamatvabhAva yA iSTa-aniSTa kI kalpanA nahIM karatA, vaha unameM tAdAmyavRtti bhI nahIM krtaa| mahArAma - kyA kareM? alpabuddhi hone se yaha bAta samajha meM nahIM aatii| paNDita ToDaramalajI-samajha meM nahIM AtI ! basa yahI zalya bAdhaka hai| sarvajJa deva ne pratyeka AtmA ke prajAtaMtra kI udghoSaNA kI hai| saba AtmAoM meM ananta-darzana-jJAna zakti vidyamAna hai| phira bhI koI ise jJAnasvarUpa na samajhe yaha to mahAna Azcaryajanaka bAta hai| jo ki gardabha ke sIMga sadRza asambhava aura anahonI hai|
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/69 zrIcaMda - hA~, hameM AtmA ke svabhAva kA nirNaya karanA hogaa| tadanusAra hI hama mArga para cala skeNge| ___ paNDita ToDaramalajI - yaha to suhAge jaisI spaSTatA hai| yadi ananta saMsAra kA anta karanA hai to hameM puruSArtha pUrvaka juTa jAnA hai| pUrNa svabhAva kA lakSya banAkara taba taka caleM jaba taka kendra bindu taka pahu~ca na jaayeN| pUrNatA ke lakSya se hI pUrNatA hotI hai arthAt pUrNatA prApta ho sakatI hai| gumAnIrAma - pitAjI ! merI bhI zaMkA kA samAdhAna kara diijie| jo vItarAgadeva sarva vikalpoM se rahita haiM, AkAMkSAoM ko jinhoneM zUnya kara diyA hai, jo duniyA se to kyA apane tana se bhI mamatva ko galAkara kevala apane saccidAnanda AtmA meM AtmasAt ho cuke haiM, hama unhIM ko pUjya mAnate haiM na ? paNDita ToDaramalajI- hA~ vatsa! isameM zaMkA karane jaisI gUr3hatA to kucha bhI nahIM hai| ___ gumAnIrAma-taba phira usa vItarAga kI AdarzarUpa mUrti ko sarAga banAkara kyoM pUjA jAtA hai ? paNDita ToDaramalajI- yaha ajJAnatA hai putra ! vyakti paramparAgata rur3hiyoM kA dAsa hotA hai| eka vyakti pArasamaNi kI khoja meM pahAr3a ke nikaTa lauha khaNDa lekara baiTha gyaa| sAmane sAgara laharA rahA thaa| eka patthara uThAtA lohe se sparza karatA aura sAgara meM pheMka detaa| yaha usakI Adata par3a gii| acAnaka lauha khaNDa ko svarNamaya dekhakara vaha prasannatA se uchala pdd'aa| dUsare hI kSaNa udAsa ho gayA, kyoMki vaha apanI phekane kI Adata ke kAraNa kaThinatA se prApta pArasamaNi ko bhI pheka cukA thaa| yahI Adata hamArI bhI hai| zrIcaMda - hA~, yaha durlabha mAnava janma pAkara bhI, hama use pArasa ratna ko samudra meM phekane ke sadRza, vyartha hI kho dete haiN| vItarAga prabhu meM bhI sarAgatA kI sthApanA kara lete haiN| paNDita ToDaramalajI- hameM pratyeka kriyA para vicAra karanA paramAvazyaka
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/70 hai / kriyA ke rahasya ko jAnakara yathArthatA kI kasauTI para rakhanA caahiye| tabhI kriyA kalyANakArI ho sakatI hai| gumAnIrAma - taba ina kuprathAoM kA anta honA hI cAhiye / paNDita ToDaramalajI - AtmakalyANa kI dRSTi se honA hI cAhiye / gumAnIrAma - Apa kyoM nahIM samajhAte ? paNDita ToDaramalajI - putra ! maiMne samajhAne kI bahuta ceSTA kii| para lAbha na hotA dekha mAdhyastha bhAva rakha udAsIna ho gyaa| gumAnIrAma - Apa isa dizA meM prayAsa kara cuke ! samAja ne Apa jaise vidvAna kI bAta nahIM mAnI ? paNDita ToDaramalajI - isameM Azcarya kI koI bAta nahIM vatsa ! prathama to maiM vidvAna nahIM huuN| jJAnAvaraNa karma ke kSayopazama se jJAnajyoti kiMcit prajvalita huI hai| trilokacaMda - paNDitajI ! ApakA kSayopazama tIvra hai| Apake pariNAmoM meM bhI nirmalatA hai| tabhI to Apa svAnubhava karate huye paMka meM paMkaja kI bhA~ti nirlipta rahate haiN| paNDita ToDaramalajI - baMdhuo ! sabako cidAnanda ghana ke anubhava se sahaja Ananda kI vRddhi hI vAMchanIya hai| AtmA to anantajJAna vAlA hai| hama chadmastha haiN| hamArA jJAna aMzAtmaka hai| anAdikAla se tIrthaMkaroM ke sadupadeza yaha saMsAra sunatA A rahA hai; parantu sabhI to paramAtmA nahIM bana ske| gumAnIrAma - Apa yathArtha kaha rahe haiM pitAzrI ! phira bhI loga bhUla kareM to unheM sudhArane kA prayatna karanA hI cAhiye / paNDita ToDaramalajI - tuma bhI kara dekho vatsa ! punaH punaH udyoga karane meM hAni hI kyA hai ? samAja kA upAdAna prabala hogA to nimitta milakara kAryakArI hogA hI / aba hama apane viSaya para A jAe~ /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/71 zrIcaMda - abhI Apane kahA ki AtmA jJAna se paripUrNa hai, to ajJAnI banakara saMsAra meM paribhramaNa kyoM kara rahA hai ? ajabarAya -kaisI vicitratA hai ? svabhAva meM nirmalatA hai, karma kucha karate nhiiN| phira bhaTakane kA kAraNa kyA hai ? paNDita ToDaramalajI-bar3I sundara zaMkA hai baMdhu ! donoM hI niyama yathAvat haiN| AtmA apanI bhUla se janma-maraNa kara rahA hai| hama sukha cAhate haiM, para sukha ke kAraNa nahIM apnaate| bAhya pralobhanoM ke AkarSaNa meM sukha khorjA karate haiN| sIdhA-sAdhA udAharaNa hai - "icchita bhojana milane meM sukha hotA hai ?" mahArAma - kSaNika sukha to hotA hI hai| paNDita ToDaramalajI- yadi peTa meM pIr3A ho to kyA vahI bhojana sukha pradAna kara sakegA ? mhaaraam-nhiiN| paNDita ToDaramalajI-kSaNika sukha? mahArAma - nahIM, bilkula nhiiN| paNDita ToDaramalajI- taba phira spaSTa hai ki jar3a padArthoM meM sukha nahIM; apane bhAvoM meM hI sukha-duHkha hai| yadi hama parapadArthoM se mukha mor3a kara apanA lakSya AtmasvabhAva kI ora kara leM to cirantana zAzvata alaukika sukha prApta ho| jahA~ na koI AzA hai na AkAMkSA, ciratRpti, cirazAnti hI hai| dRzyAMtara sthAna - rasoI ghara (ToDaramalajI kA nivAsa sthAna) samaya - prAtaHkAla dvitIya prahara (paNDita ToDaramalajI bhojana kara rahe haiN| unakI mAtAjI parosa rahI haiM) paNDita ToDaramalajI-(bhojana karate-kaste) mA~ ! Aja bhojana meM kucha svAda nahIM A rahA, jJAta hotA hai tuma kucha bhUla gaI ho|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ VARRC jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/72 mA~ - nahIM to, rasoI pratidina kI taraha hI banAI hai AyuSman ! bhUlU~gI kaise ? mujhe to aisA laga rahA hai, jaise tumheM Aja hI bhojana meM svAda A rahA ho| paNDita ToDaramalajI - (punaH grAsa mukha meM rakhate huye) nahIM mA~ ! avazya tuma kucha bhUla gaI ho| bhojana bilkula rucikara nahIM laga rhaa| smaraNa karo bhalA! mA~-vatsa! bhojana tuma kara rahe ho| tumhIM batA....... paNDita ToDaramalajI- (bIca hI meM bAta kATa kara) namaka DAlanA bhUla gaI mA~ ! saba padArtha alaune laga rahe haiN| __mA~-samajha gaI beTe ! maiM samajha gii| kyA tumhArI gommaTasAra kI TIkA pUrNa ho gaI ? paNDita ToDaramalajI- hA~ mA~ ! maiM to yaha batAnA hI bhUla gayA ki Aja prAtaHkAla grantha lekhana pUrNa ho gyaa| mA~ - (rahasyamaya sira hilAkara) anumAna ThIka nikalA putra ! paNDita ToDaramalajI-kaisA anumAna mA~ ! tumhArI bAteM kucha vicitra sI laga rahI haiN| bhojana ke sandarbha meM graMtha kI sudhi kaise A gaI ? jabaki donoM kArya eka dUsare se atyanta viparIta haiN| mA~ - (muskurAkara) yaha zikSA to tujhase hI milI hai vatsa ! paNDita ToDaramalajI-mA~ ! tuma mujhe abhI nanhA sA bAlaka hI samajhatI ho kyA? merI bAta vinoda meM hI TAla dii| mA~ - (muskurAte hue) nahIM beTe ! vinoda nahIM saca kaha rahI huuN| maiM chaha mAha se lagAtAra alaune bhojana banA rahI hU~, tUne kabhI kucha nahIM kahA aura
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/73 Aja hI sahasA tujhe namaka kI sudhi A gii| basa maiM samajha gaI ki tumhArA upayoga zithila ho gyaa| anumAna lagAyA ki sambhava hai tumhArA granthalekhana kArya samApta ho gayA ho| paNDita ToDaramalajI-tumhArA anumAna satya nikalA mA~ ! Aja se mere upayoga kA durupayoga hone lgaa| bhojana ke sAtha bhI samaya kA naSTa honA prArambha ho gayA hai| mana rUpI kapi ko zAstrarUpI kalpavRkSa para daur3Ate rahanA hI ucita hai| anyathA yaha apanI duSpravRtti se nahIM cuuktaa| (bhojana samApta kara aMtarkakSa meM A jAte haiN| aura takhta para leTakara kavitA gunagunAne lagate haiN|) maiM hU~ jIvadravya nitya cetanA svarUpa mero, lagyo hai anAditeM kalaMka karmamala ko| tAhI ko nimitta pAya rAgAdika bhAva bhaye, bhayo hai zarIra ko milApa jaise khala ko| (par3hate-par3hate gahare vicAroM meM kho jAte haiM) (svagata) abhI taka zrutajJAna ke avalaMbana se upayoga dRr3ha rahatA thaa| bArambAra AtmA kI sudhi AtI thii| apane svabhAva meM ruci hotI thii| upayoga meM parivartana huA ki mana daur3a par3A saMsAra kI ora / Dora DhIlI kI ki gira par3e khAI meN| inhIM kusaMskAroM ke kAraNa maiM anajAna pathika yugayuga se nirlakSya bar3hatA rhaa| sacamuca hradaya meM kabhI zAnti pAne kI saccI lAlasA nahIM jaagii| kalyANa karanA hai to aharnizi Atmonmukha rahanA hI hogaa| tabhI ananta saMsAra ko kSINa kara........... (ghabarAye huye ajabarAyajI kA praveza) ajabarAya - paNDitajI ! Apane kucha sunA ? paNDita ToDaramalajI - (uThakara baiThate huye zAnti pUrvaka) baiThiye ajabarAyajI ! kyA bAta hai ? itane ghabarAye huye kyoM haiM ?
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/74 ajabarAya - sAre nagara meM sanasanI hai ki Apane zivapiMDI ko ukhar3avA kara bhagavAna ziva kI avahelanA kI hai| ataH nagara nareza mAdhavasiMha ne Apako aparAdhI ghoSita kara mRtyu daNDa diyA hai| __ paNDita ToDaramalajI - koI bAta nhiiN| janma ke sAtha maraNa ke kSaNa bhI jur3e huye haiN| jahA~ saMyoga hai; vahA~ viyoga bhI hai| anivAryataH mRtyu AyagI hii| __ ajabarAya - yaha mithyA Aropa hai paNDitajI ! aura rAjA kA aviveka pUrNa daNDa ! ghora aMdhera !...... Apako spaSTIkaraNa karanA hogaa| paNDita ToDaramalajI- (muskurAkara) spaSTIkaraNa ! ajabarAyajI ! jaba prabala vega se AMdhI calatI hai to nIma aura babUla ke vRkSoM ke sAtha Ama ke madhura phaloM ko dene vAle vRkSa bhI dharAzAyI ho jAte haiN| yaha aviveka kI A~dhI hai ajabarAyajI ! ___ajabarAya - nahIM, aisA anyAya hama nahIM saha skte| rAjA se prArthanA kreNge| __ paNDitaToDaramalajI-rAjAse prArthanA! kyA yaha daNDa kisI aura ne diyA hai ? are bhAI jaba rakSaka hI bhakSaka bana jAeM, bAr3a hI kheta ko khAne lage; taba prArthanA kisase kI jAe? ajabarAya - usa samaya mAdhavasiMha ne hama saba kI bAta mAna lI thii| ata: phira ekabAra prayatna karane meM kyA hAni hai ? Aja dIvAna ratanacaMdajI saMbhavataH isI kAraNa zAstra sabhA meM nahIM A paaye| paNDita ToDaramalajI - (zAnti se) dekhiye ajabarAyajI ! usa samaya kA upadrava zyAma tivArI kA thA to rAjA se vinatI kI gaI thii| usa samaya samasta samAja kI kSati ho rahI thii| dharma sthAnoM ko naSTa kiyA jA rahA thaa| usa samaya sAmUhika upadravoM ko rokane ke liye hamArI prArthanA ucita thii| parantu vyakti vizeSa ke prANoM kI bhikSA mA~ganA sarvathA anucita hai| samAja hita ke lie isa kucakra meM prANoM ko tyAganA hI hogaa|
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/75 ajabarAya - Apake abhAva meM samAja kI kitanI kSati hogI, isakA vicAra kiyA Apane? paNDita ToDaramalajI - honahAra amiTa hai| kisI bhI prANI ke rahane na rahane se kucha banatA bigar3atA nahIM hai| ataH ina saMkalpa-vikalpoM ko chor3akara zAnti se isa deha ko chor3ane do| isI meM sAra hai| ___ ajabarAya - (krodha pUrvaka hAtha paTakate huye) maiM jAtA huuN| kucha aura prayatna kara dekhuu| paNDita ToDaramalajI- are bhAI ! apanI bhAvanAoM ko kaluSita mata kro| AtmA ajara amara hai| rAga-dveSa se pAra vItarAgatA kI ora jhaaNko| zAnti kA agAdha siMdhu laharA rahA hai| usI meM pratikSaNa avagAhana kro| ajabarAya - ApakI bAteM alaukika haiM paNDitajI ! kintu ve isa loka meM kAryakArI nahIM haiN| __ paNDita ToDaramalajI - AtmA kA loka hI nirAlA hai baMdhu ! vahA~ viSamatA nahIM, ananta samatA hai| (ajabarAya jAne lagate haiN| ToDaramalajI hAtha pakar3akara) ruko baMdhu ! tuma kyA kara skoge| jaba dIvAna ratanacaMdajI ke prayatna niSphala ho gaye to....(ajabarAya nahIM nahIM kahate huye tejI se nikala jAte haiM) paTTAkSepa dRzya dvitIya sthAna-dIvAna ratanacaMdajI kI baiThaka samaya : prAta: dasa baje (ajabarAya, trilokacaMdajI pATanI, zrIcaMdajI saugAnI, mahArAmajI dIvAna ratanacaMdajI se ToDaramalajI ke viSaya meM carcA ho rahI hai|) trilokacaMda - dIvAnajI ! zAsana ke isa nRzaMsa vyavahAra se hamArA mana kSubdha ho uThA hai| dIvAna ratanacaMda - baMdhuo ! maiMne mahArAja ko samajhAne kA bharasaka yatna kiyaa| para ve apanA Adeza vApisa lene ko taiyAra nahIM haiN|
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/76 - trilokacaMda - aba kyA kiyA jAe ? jayapura meM ye kaisA aMdhera ho rahA hai ? kucha hI varSoM pahile zyAma tivArI ke kucakra se hamArA samAja AtaMkita rhaa| ghora kSati bhI uThAnI pdd'ii| ajabarAya - are ! usake to atyanta ghRNita aura adhama kRtya the| usa madAMdha ne jaina samAja kI dhana sampati chIna lii| rAjyabala pAkara taraha-taraha ke atyAcAra kiye| zrIcaMda - usa samaya kI sudhi Ate hI hRdaya vyathita ho uThatA hai| usane apane sAmpradAyikatA ke mada meM hamAre mandiroM ko naSTa karavA diyaa| jinakI chAyA meM baiThakara hameM Atmabodha milatA hai| sAMsArika ulajhanoM meM ulajhe huye hamAre mana mAnasa ko caMda kSaNoM ke liye zAnti prApta hotI hai| jina vItarAga prabhu ke sannikaTa hama Atmanidhi se paricaya prApta karate haiN| jahA~ para hama mana; vANI aura karma ko sAMsArika kAryoM se haTAkara Atma anubhUti kara paramAnanda kA pAna karate haiM; una maMgalamaya paramapAvana sthAnoM ko naSTa bhraSTa kara diyA thaa| dIvAna ratanacaMda - hamane usa upadrava ko rAjakopa ke kAraNa Der3ha varSa taka shaa| para ati sarvatra vrjyet| zyAma ke asImita atyAcAra aura hamArA asImita dhairya donoM hI sImA pAra kara gaye the| taba dRr3ha ho anna jala kA tyAga kara hamane mahArAja se nyAya pUrNa nirNaya ke liye nivedana kiyA thaa| trilokacaMda - taba mahArAja ne zyAma ke rAjaguru hone para bhI saccA nyAya kara dharmapriyatA kA paricaya diyA thaa| ajabarAya - mahArAja ke usa samaya ke vacana mujhe yAda haiM ki Apa logoM ne mauna rahakara anyAya atyAcAra ko protsAhana hI diyA hai| unheM vizvAsa thA ki jaina kabhI asatya saMbhASaNa nahIM krte| __ zrIcaMda - jayapura rAjya meM sadA se hI jainadharma ko rAjyAzraya prApta hai| atyadhika saMkhyA meM jainadharmAnuyAyI va mandira isake jvalaMta pramANa haiN|
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/77 dIvAna ratanacaMda - para aba vahI mahArAja mAdhavasiMha aviveka se aMdhe ho rahe haiN| krodhAveza meM ve kisI kI kucha sunanA hI nahIM caahte| ajabarAya - usa samaya unhoMne jo udghoSaNA kI thii| vaha abhI bhI mere pAsa haiN| yadi use dikhAkara unheM apane vacanoM kI yAda dilAI jAve to kaisA rahe ? dIvAna ratanacaMda - par3ho bhAI jarA / kadAcit kucha mArga nikala aaye| ajabarAya - (patra par3hate haiM) sanada karAra mitI magasira badI dUja saMvat 1819 aparaMca hada sarakArI meM sarAvagI vagairaha jainadharma vAlA tUM dharma meM cAlavA ko takarAra cho, sA yA ko prAcIna jAna jyoM kA tyoM sthApana karavo pharamAyo chai| so mAphika hukma thI hujUra ke likhA chai| bIsapaMtha terApaMtha paraganA meM deharA banAo va deva guru zAstra Age pUje chA jI bhA~ti puujo| dharma meM koI taraha kI aTakAva na raakhe| ara mAla-mAliyata vagairaha devarA ko jo le gayA hoya sA tAkIda kara divAya diijyo| kesara vagairaha ko Age jahA~ se pAve chA tiThA tUM divAvo kiijyo| miti sadara..... mahArAma - usa samaya yaha Adeza avilamba pAlana kiyA gayA thaa| dIvAna ratanacaMda- kyA batAU~ baMdhuo! jo mahArAja kala taka jainadharma kI satyaniSThA ko rAjya kI AdhAra zilA mAnate the, Aja ve hI viparIta ho gaye haiN| hameM ToDaramalajI kA honevAlA abhAva vyathita kara rahA hai| mahArAma - hama loga sabhI bacapana ke sAthI haiM bhAI ! jisa samaya ToDaramalajI sAta varSa ke the; usa samaya apane guru baMzIdharajI kA nAma pUchane para brahmacArI rAyamalajI ko itane gahana gambhIra AdhyAtmika rahasyamaya artha batalAye ki gurujI ne usa dina se apanA gurupada bAlaka ToDaramalajI ko sauMpa diyA thaa| aba una jaise vidvAna kA bichoha asahya ho utthegaa| ajabarAya - mAlUma hotA hai yaha mahAna atyAcAra hameM viSa ke ghuTa kI taraha cupacApa pI lenA hogaa| zrIcaMda -aba hameM AtmA ke ananta rahasyoM se kauna paricita kraayegaa|
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/78 dIvAna ratanacaMda - (nirAza se dukhita ho) eka bAra aura samajhAne kA yatna karatA huuN| vaise unake subaha ke vicAroM se mujhe jarA bhI AzA nahIM hai| isa samaya ve atyanta krodhAveza meM haiN| unheM bhar3akAyA gayA hai| rAjAoM ke kAna hote haiM A~khe nhiiN| ajabarAya - bAda meM pachatAe~ge aura kyA hai| - dIvAna ratanacaMda-(gaharA ucchvAsa lete huye) bAda meM pachatAne se apanA kyA prayojana sadhegA? bAtI cuka gaI phira snigdhatA se kyA lAbha ? mArga darzaka dIpa to bujha jaaegaa| adhyAtma loriyoM ko sunA-sunA kara aMtazcakSuoM ko jagAne vAlA hitaciMtaka kahA~ milegA ? ajabarAya - caliye eka bAra rAjA sAhaba se phira milA jaay| dIvAna ratanacaMda - (hatAza ho) clo| lakSaNa zubha nahIM dikha rhe| dRzyAMtara sthAna - ToDaramalajI kA adhyayana kakSa samaya - dopahara ke cAra baje (ToDaramalajI apane adhyayana kakSa meM apane grantha mokSamArga prakAzaka ke lekhana kArya meM tallIna haiN| ...........bahu...... rAjasainika Ate haiM aura paNDitajI ko pakar3a kara le jAte haiN|) dRzyAMtara sthAna - badhyabhUmi kA vizAla prAMgaNa samaya - saMdhyA kAla (cAroM ora jana samUha umar3a rahA hai| bIca ke ghere meM ToDaramalajI dhyAnastha haiN| unheM abhI-abhI hAthI ke pairoM tale rauMdA jaaegaa| hAthI AtA hai| usa para mahAvata aMkuza liye baiThA hai| jana samUha kI A~khoM se avirala azrudhAra baha rahI hai| saba hradaya thAmeM unakI ora dekha rahe haiM evaM una duSkSaNoM ko kosa rahe haiM jo abhI Ane vAle haiN|)
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/79 vRddha - kaisI saumyAkRti hai paNDitajI kii| bhalA aise sajjana deva puruSa kisI kA burA bhI soca sakeMge ? eka nAgarika - sunate haiM inhoMne zivapiMDI ukhar3avA dI hai| vRddha - kisI duSTa kA Sar3ayaMtra hai bhaiyA ! Sar3ayatra ! inake hAtha se kisI kA ahita jo jAye yaha sarvathA asaMbhava hai| dUsarA nAgarika - anyAya hai, ghora anyAya ! jo vyakti Aja taka kisI se kaTu kaThora vacana bhI nahIM bolA, vaha aise niMdyakArya nahIM kara sktaa| vRddha - rAjA atyAcArI hai| jo binA soce samajhe kSIra-nIravat nyAya na kara anargala nirNaya de detA hai| dhikkAra hai aise rAjA ko| prajAvatsala kahalAkara jo niraparAdhoM ke prANa le letA hai| dUsarA nAgarika - kaliyuga A gayA hai dAdA ! kaliyuga ! "sA~ce kauM phA~sI lage, jhUThe laDDU khaaNy|" (paNDita ToDaramalajI nirbhaya khar3e hue haiN| mahAvata hAthI ko paNDitajI para car3hane ke liye prerita karatA hai| vaha hAthI para bAra-bAra aMkuza chedatA hai, parantu hAthI Tasa se masa nahIM hotA, isa anyAya ko dekha kara hAthI ke netra bhI sajala ho jAte haiM, asakI A~khoM se A~sU bahane lagate haiN| punaH punaH aMkuza ke chedane se hAthI ke zarIra se rakta bahane lagatA hai| vaha ciMghAr3a ke sAtha paira uThAtA hai, para punaH punaH sahama kara pIche haTa jAtA hai| ciMghAr3a se ToDaramalajI kA dhyAna bhaMga ho jAtA hai| ve hAthI kI dayanIya dazA dekhakara V HALI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadharma kI kahAniyA~ bhAga-16/80 karuNAI ho uThate haiM aura use saMbodhita karate haiN|) paNDita ToDaramalajI - he gajendra ! tuma kyoM saMkoca kara prahAra para prahAra saha rahe ho ? yadi rAjAjJA se mujhe doSI ghoSita kiyA jA cukA hai to tuma kaSTa sahana kara bhI kucha na kara sakoge ? AjJA pAlana kara apanI kartavyaniSThA kA paricaya do| vyartha hI tana-mana ko kaSTa dene se kyA lAbha ? AtmA ko dukhI mata bnaao| smaraNa rakho ki bAra-bAra zarIra kA anta hone para bhI jyoti svarUpa caitanya dhruva AtmA avinAzI rahatA hai| paudgalika paramANuoM kA pariNamana apane anukUla ho athavA nahIM bhI ho / sarva dravya svataMtra haiN| bAdhA dene kI manobhAvanA vikArI hai, vyartha hai| ___ gajendra ! tumhArI vartamAna avasthA parAdhIna hai| svayaM ko phicaano| aura svAdhIna banane kA prayatna kro| caitanya meM ruci jAgRta hone se parAdhInatA kA svayameva abhAva ho jaaegaa| isa samaya rAjAjJA kA pAlana karanA hI ucita hai| ___(itanA sunakara hAthI samadarzI paNDita ToDaramalajI ke vakSasthala para paira rakha detA hai| tatkSaNa unakA prANAMta ho jAtA hai| aisA pratibhAsita hotA hai mAnoM dharA ke mAnavoM ko jJAnarUpI prakAza dene vAle sUrya kA asta hote dekha gagana kA aMzumAlI bhI zoka saMtapta ho Dhalate huye pazcima kI ora tIvra vega se calA jA rahA hai|) _ (paTTAkSepa) - kauna jala rahA thA ? gajakumAra muni kA upasarga sunakara eka sajjana bola uThe - kaisI biDambanA hai - gajakumAra muni kA sira jala rahA thA aura unakA sasura ha~sa rahA thaa| dekhI saMsAra kI dazA! ___ taba eka vidvAna ne kahA - munirAja to usa samaya meM bhI samatA sudhA kA pAna kara rahe the| apUrva atIndriya Ananda prApta kara rahe the| kaSAya kI bhaTTI meM to unakA sasura jala rahA thaa| muni kA zarIra jala rahA thA, AtmA zAnta thii| sasura kA AtmA jala rahA thA, zarIra ha~sa rahA thaa| dekhA svabhAvadRSTi kA bala! ...IMNIA
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50/ 40/ 10/ 10/ 10/10/10/ 15/ 15/ hamAre prakAzana 1. caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (hindI) [528 pRSThIya prathamAnuyoga kA advitIya sacitra graMtha ] 2. caubIsa tIrthaMkara mahApurANa (gujarAtI) [483 pRSThIya prathamAnuyoga kA advitIya sacitra graMtha ] 3. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 1) 4. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 2) 5. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 3) (ukta tInoM bhAgoM meM choTI-choTI kahAniyoM kA anupama saMgraha hai|) 6. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 4) mahAsatI aMjanA 7. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 5) hanumAna caritra 8. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 6) (akalaMka-nikalaMka caritra) 9. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 7) (anubaddhakevalI zrI jambUsvAmI) 10. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 8) (zrAvaka kI dharmasAdhanA) 11. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 9) (tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra) 12. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 10) kahAnI saMgraha 13. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 11) kahAnI saMgraha 14. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 12) kahAnI saMgraha 15. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 13) kahAnI saMgraha 16. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 14) kahAnI saMgraha 17. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 15) kahAnI saMgraha 18. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 16) nATaka saMgraha 19. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 17) nATaka saMgraha 20. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 18) kahAnI saMgraha 21. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 19) kahAnI saMgraha 22. jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 20) kahAnI saMgraha 23. anupama saMkalana (laghu jinavANI saMgraha)6/24. pAhur3a-dohA, bhavyAmRta-zataka va AtmasAdhanA sUtra 25. virAga saritA (zrImadjI kI sUktiyoM kA saMkalana) 26. laghutattvasphoTa (gujarAtI) 27. bhaktAmara pravacana (gujarAtI) 28. aparAdha kSaNabhara kA (kaoNmiksa) 7/ 10/ 10/10/10/ 10/ 10/ 7/10/10/ 5/5/ 10/
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamAre preraNA srota : bra. harilAla amRtalAla mehatA janma vIra saMvat 2451 pauSa sudI pUnama jaitapura (morabI) satsamAgama vIra saMvat 2471 (pUjya gurudeva zrI se) rAjakoTa brahmacarya pratijJA vIra saMvat 2473 phAgaNa sudI1 (umra 23 varSa) dehavilaya 8 disambara, 1987 pauSa vadI 3, sonagar3ha pUjya gurudeva zrI kAnajIsvAmI ke aMtevAsI ziSya, zUravIra sAdhaka, siddhahasta, AdhyAtmika, sAhityakAra brahmacArI harilAla jaina kI 19 varSa meM hI utkRSTa lekhana pratibhA ko dekhakara ve sonagar3ha se nikalane vAle AdhyAtmika mAsika Atmadharma (gujarAtI va hindI) ke sampAdaka banA diye gaye, jise unhoMne 32 varSa taka avirata sNbhaalaa| pUjya svAmIjI svayaM aneka bAra unakI prazaMsA mukta kaNTha se isa prakAra karate the "maiM jo bhAva kahatA hU~, use barAbara grahaNa karake likhate haiM, hindustAna meM dIpaka lekara DhU~Dhane jAveMto bhI aisA likhane vAlA nahIM milegaa...|" Apane apane jIvana meM karIba 150 pustakoM kA lekhana/sampAdana kiyA hai| Apane baccoM ke lie jaina bAlapothI ke jo do bhAga likhe haiM, ve lAkhoM kI saMkhyA meM prakAzita ho cuke haiN| apane samagra jIvana kI anupama kRti caubIsa tIrthaMkara bhagavantoM kA mahApurANaise Apane 80 purANoM evaM 60 granthoM kA AdhAra lekara banAyA hai| ApakI racanAoM meM pramukhataH Atma-prasiddhi, bhagavatI ArAdhanA, Atma vaibhava, naya prajJApana, vItarAga-vijJAna chahaDhAlA pravacana, (bhAga 1 se 6), samyagdarzana (bhAga 1 se 8). jainadharma kI kahAniyA~ (bhAga 1 se 6) adhyAtma-saMdeza, bhaktAmara stotra pravacana, anubhava-prakAza pravacana, jJAnasvabhAva-jJeyasvabhAva zrAvakadharmaprakAza, mukti kA mArga, mUla meM bhUla, akalaMka-nikalaMka (nATaka), maMgala tIrthayAtrA, bhagavAna RSabhadeva, bhagavAna pArzvanAtha, bhagavAna hanumAna, darzanakathA, mahAsatI aMjanA Adi haiN| 2500veM nirvANa mahotsava ke avasara para kiye kAryoM ke upalakSya meM, jaina bAlapothI evaM Atmadharma sampAdana ityAdi kAryoM para anake bAra Apako svarNa-candrikAoM dvArA sammAnita kiyA gayA hai| jIvana ke antima samaya meM Atma-svarUpa kA gholana karate hue samAdhi pUrvaka "maiM jJAyaka hU~...maiM jJAyaka hU~' kI dhuna bolate hue isa bhavyAtmA kA deha vilaya huA-yaha unakI antima aura sarvAdhika mahatvapUrNa vizeSatA thii|