Book Title: Dropadiswayamvaram
Author(s): Jinvijay
Publisher: Atmanand Jain Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/003432/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravartaka - zrIkAMtivijaya - jaina - itihAsamAlA - paMcamapuSpa. draupadIsvayaMvaram saMpAdaka - muni jinavijaya | Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taka-zrIkAtivijaya-jAtahAsamAlA-paMcamapuSpa. - ~- ~ ~ " draupdiisvyNvrm| saMpAdakamuni jinavijaya / -caturavijayopadiSTa-vaDodarAvAstavya-jhaverI-dharmacandra-putra macandreNa svabhAryAhIrAkuMvarapupyAthai pradattadravyasAhAyyena prakAzayitrI bhAvanagarasthA zrIjaina-AtmAnandasamA. vetanaM 2 Anakadvayam / -vanabhadAsa tribhuvanadAsa gAMdhI sekreTarI zrI jaina AtmAnanda samA. NibhAI mathurabhAI gupta dhI Arya sudhAraka presa rAvapurA-vaDodarA.. tA. 25-11-18. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prstaavnaa| isa nATaka kI hasta-likhita prati hameM, naDiyAda (gujarAta) nivAsI zrImAn vidvAn zrItanasukharAma manasukharAma tripAThI pI. e. ke pAsa se, sAkSara zrAvaka zrIyuta cimanalAla DAsAbhAI la ema. e. (baDodA ke rAjakIya pustakAlaya ke eka adhyakSa) prApta huI thii| prati yadyapi tIna-cAra sau varSa jitanI likhi huI hoMgI ( likhane kA samaya nahIM likhA ) paraMtu hI azuddha / kahIM kahIM kucha pATha bhI chUTA huA thA jaisA 93 pRSTa para se vidita hotA hai| dUsarI prati kI ke liye kucha prayatna kiyA gayA paraMtu saphalatA nahIM milii| eka mAtra usI prati ke AdhAra para, yathAmati saMzodhana kara budrita kiyA gayA hai| nATaka-gata vastu nAma se hI jJAta hai| kRti sAdhAraNatayA acchI aura racanA prAsAdika hai| isa ke kartA kA nAma hai mahAkavi vijayapAla / gujarAta ke kya-nRpati abhinava siddharAja biruda dhAraka mahArAja bhImadeva / AjJAnusAra, tripuruSa deva ke sAmane, vasantotsava ke samaya, * yaha bhImadeva dUsarA bhImadeva kahA jAtA hai / sarva sAdhAraNa meM ' bholA-bhIma ' ke mugdhatAsUcaka nAma se prakhyAta hai / yaha, dillI-pati dhIrAja cAhamAna kA samakAlIna aura usa kA pUrA pratipakSI thA / | vikrama saMvat 1235 se 1298 ( i. sa. 1909-1242) taka Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] yaha dvi-aMkI nATaka khelA gayA thA aura isa ke abhinaya se gurjara rAjadhAnI aNahilapura kI prajA pramudita huI thii| itanI bAta, isI nATaka ke prAraMbha meM jo sUtradhAra kA kathana hai usI se jJAta hotI hai| kavi kI tarapha dRSTi karane se yaha kRti baDe mahatva / mAlUma detI hai / kyoM ki isa ke sahAre se hameM gurvI gujarAta eka kamalA-kAnta kavi-kula kA kucha patA lagatA hai / A aitihAsika ullekhoM-sAdhanoM se, jina kA jikra Age para jAyagA, mAlUma hotA hai, ki kavi kA kula bahuta pratiSThita sArasvata-bhakta thA / rAjakIya dRSTi se sivA bhI, kavi ke kA gurjara-narezoM ke sAtha khAsa vizeSa prakAra kA sambandha thA vijayapAla tathA usa ke pitA-prapitAdi 'rAja-kavi' the kula jAti se prAgvATa ( poravADa ) vaizya thA aura dharma i zvetAmbara-jaina thA / aNahilapura meM, isa kula kI ora se / jaina maMdira aura jaina sAdhuoM ke Thahara ne ke liye 'vara (jaina upAzraya ) Adi bane hue the / ina ke upAzraya meM baDe baDe jaina vidvAn muni A A kara nivAsa karate the| granthoM ke anta meM, una ke, ina ke upAzraya meM bane jAne smaraNIya ullekha bhI kiyA gayA hamAre dekhane meM AyA hai| se jAnA jAtA hai ki yaha kula zrImAn , vidvAn , rAjamAnya janasammAnya thA / Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] vijayapAla kA nAma, isa nATaka ke sivA anyatra kahIM hamAre dekhane meM nahIM AyA / koI kRti bhI dUsarI abhI taka jJAta nahIM huI / paraMtu yaha apane Apa ko, isa prabandha meM, 'mahAkavi ' ke upanAma se sUcita karatA hai isa liye isa ne aura bhI koI racanA avazya kI hogI hii| paraMtu, yA to sarvanAzI kAla ne usa kA kavala kara liyA hogA, yA kahIM kisI andhakArapUrNa pUrANe ghara ke eka kone meM TUTe-phaTe baste meM bandhI huI saDa-gala rahI hoMgI / astu / prasaGga vaza, isa kIrtizAlI kula ke viSaya meM hameM jo kucha jJAta huA hai vaha likha dete haiN| vijayapAla ke pitA kA nAma, jaisA ki svayaM usane isa prabandha meM ullikhita kiyA hai, siddhapAla thA / vaha bhI 'mahAkavi' thaa| isa kI svataMtra kRti abhI taka hameM koI zruta yA jJAta huI nahIM / somaprabhasUri nAma ke eka bahuta acche jaina vidvAn ho gaye haiM / zatArthIkAvya, muktamuktAvalI, sumatinAthacaritra, kumArapAlapratibodha Adi kaI saMskRta-prAkRta graMtha una ke likhe hue milate haiM / ina meM se pichale do graMthoM kI anta kI prazastiyoM siddhapAla kA ullekha kiyA huA hai / ye grantha siddhapAla kI vasati ( upAzraya ) meM raha kara unhoM ne race the, aisA prasaMga varNita hai / udAharaNa ke liye sumatinAthacaritra ke prazasti padya lIjie Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 8 ] * sUnustasya kumArapAlanRpatiprIteH padaM dhImatAmucaMsaH kavicakramastakamaNiH zrIsiddhapALo'bhavat / yaM vyAlokya paropakArakaruNAsaujanyasatyakSamAdAkSiNyaiH kalitaM kalau kRtayugArambho janairmanyate // tasya pauSadhazAlAyAM pure'NahilapATake / $ niSpratyUhamidaM proktaM ... tAtparya yaha hai ki, siddhapAla kaviyoM ke samUha meM mukuTa samAna thA / kumArapAla rAjA kA baDA prItipAtra thA; aura paropakAra, karuNA, saujanya, satya aura kSamA Adi zreSThajanocita guNoM seM vibhUSita thA / usI siddhapALa kI pauSadhazALA (upAzraya-jainavasati ) meM Thahara kara yaha grantha banAyA gayA, ityAdi / .............. "I + kumArapAlapratibodha nAmaka grantha ke anta meM bhI aisA hI eka padya diyA huA haihai-- * isa ke pahale ke padya meM, siddhapAla ke pitA kA ullekha hai, jo Age likhA jAyagA / $ hamAre pAsa kI prati meM isa padya kA caturtha caraNa truTita hai / + isa grantha meM, hemacandrAcAryane kumArapAla ko jaina dharma pratipAdi siddhAntoM kA, samaya samaya para jina AkhyAnoM dvArA bodha diyA thA, una kA varNana hai / grantha bahuta baDA hai aura prAyaH prAkRta bhASAmaya hai / gAyakavADas orienTala sIrIja ' nAmaka baDodA gavarnamenTa kI ora se prakaTa hone vAlI pustakamAlA ke liye yaha prantha hamArI ora se taiyAra kiyA jA rahA hai / " Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] putrastasya kumArapAlanRpatiprIteH padaM dhImatA muttaMsaH kavicakramastakamaNiH zrIsiddhapAlo'bhavat / tRptaM tadvasatAvidaM kimapi yaccAyuktamuktaM mayA tad yuSmAbhirihocyatAmiti budhAvaH paanyjliHpraarthye| isa grantha meM, andara bhI do cAra jagaha siddhapAla kA ullekha kiyA huA hai aura kucha usa ke padya bhI uddhRta kiye gaye haiN| kumArapAla, eka daphaha giranAratIrtha kI yAtrA karane ke liye bahuta bar3A saMgha le kara gayA thaa| sAtha meM hemacandrAcArya bhI the| usa samaya rAjA kI avasthA vRddha thI aura pahADa kI caDhAI baDI sakhta thI; isa liye kumArapAla parvata ke Upara nahIM caDha sakA aura vahAM ke jaina maMdiroM kI yAtrA na kara sakA / rAjA ko isa kA baDA kheda huA / jaba vaha yAtrA se lauTa kara vApasa rAjadhAnI pATaNa meM AyA taba usane apane darabAra meM yaha prastAva kiyA ki,* giranAra Upara jAne ke liye sugama aisA mArga banavAne ke liye koI samartha hai ? taba siddhapAla ne eka padya dvArA prasaMzA karate hue senApati Amra kA nAma prakaTa kiyA / padya yaha hai praSThA vAci pratiSThA jinagurucaraNAmbhojabhaktirgariSThA ..... zreSThA'nuSThAnaniSThA viSayasukharasAsvAdasaktistavaniSThA / / baMhiSThA tyAgalIlA svamataparamatAlocane yasya kASThA dhImAnAmraH sa padyAM racayitumacirAdujayante ndiissnnH|| * jaMpai sahA-nisanno sugamaM pajaM girimma ujite / - ko kAravirDa sakko ?, to bhaNio siddhavAleNa // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ isI taraha eka aura jagaha bhI jikra hai / hemacandrAcArya se ucitArthI ko diye jAne vAle anna-vastrAdi ke dAna kA mAhAtmya suna kara kumArapAla rAjA ne rAjya kI ora se eka bar3A bhArI satrAgAra ( dAnazAlA) kholA aura usa kA adhiSThAyaka zrImAla. kula-bhUSaNa neminAga ke putra abhayakumAra zeTha ko niyata kiyaa| yaha zeTha bahuta dharmiSTha, paropakArI, dayAzIla, catura aura sarala hRdayI thaa| aise yogya puruSa kI yogya kArya Upara niyukti dekha kara siddhapAla kA hRdaya baDA Anandita huA aura nRpati ko isa ucitakArya-kAritA ke liye dhanyavAda diyaa| sAtha meM usa ne abhayakumAra zeTha kI prazaMsA bhI ina do padyoM dvArA kI deva-guru-pUyaNa-paro parovayArujao dyaa-pvro| dakkho dakkhinna-nihI sacco saralAsao eso|| kSiptvA toyanidhistale maNigaNaM ratnotkaraM rohaNo revAvRtya suvarNamAtmani dRDhaM baddhvA suvarNAcalaH / kSmAmadhye ca dhanaM nidhAya dhanado vibhyatparebhyaH sthitaH kiMsyAttaiH kRpaNaiH samo'yamakhilArthibhyaH svamartha dadat // * tattha sirimAla-kula-naha-nisi-nAho nemiNAga-aMgaruho / abhayakumAro seTTI kamo ahihAyago rannA // itthaMtarammi kavi-kavahi-sirivAla-rohaNa-bhaveNa / buha-yaNa-cUr3AmANaNA payaMpiyaM siddhavAleNa // - - Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 7 ] ina padyoM ke avalokana se siddhapAla kI kavitvazakti kA bhI marmajJa pAThakoM ko khayAla A sakegA / isa grantha se aisA bhI jJAta hotA hai ki kumArapAla kabhI kabhI siddhapAla se zAnti aura nivRcijanaka AkhyAna bhI sune karatA thA / aisA eka saMpUrNa AkhyAna isa grantha meM diyA huA hai aura usa ke prAraMbha meM aisA ullekha kiyA huA hai: kaiyAvi niSa- niyuto kahai kahaM siddhapAla- kaI / ( kadApi nRpaniyuktaH kathayati kathAM siddhapAlakaviH / ) ina ullekhoM se jAnA jAtA hai ki, siddhapAla acchA kavi, ucca darjekA gRhastha aura kumArapAla rAjA kA vizeSa prItipAtra thA / somaprabhAcAryane apane graMtha ( kumArapAla pratibodha ) kI samApti vi. saM. 1241 meM kI aura taba taka yaha kavi jIvita thA / isa ke atirikta adhikavRtAnta upalabdha nahIM aura Upara diye gaye sarIkhe prakIrNa padyoM ke sivA koI svataMtra kRti bhI prApta nahIM / siddhapAla ke pitA kA nAma zrIpAla thA / yaha sacamuca hI ' mahAkavi ' thA / ' kavirAja ' yA ' kavicakravartI ' isa kA biruda thA / prabhAvakacaritra, prabandhacintAmaNi, caturarviMzatiprabandha, mudritakumudacandraprakaraNa, aura kumArapAlaprabandhAdi aneva ; grantho meM isa kA varNana aura nAmollekha milatA hai / gujarAta ve mahAmAtya vastupAla, rAja purohita somezvara, Thakkura arisiMha Adi Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] jo uttama gRhastha kavi ho gaye haiM una saba meM yaha uccasthAnAdhiSThita thA / gUrjarezvara siddharAjajayasiMha kA yaha 'bAlamitra *' thA aura rAjA hamezAM ise ' bhrAtA' ke sambodhana se bulAye karatA thA / isa kI lokottara kavitvazakti se prasanna ho kara nRpati ne ise ' kavirAja ' yA ' kavicakravartI ' ke mahattvazAlI upapada se sammAnita kiyA thA / uparyukta somaprabhAcArya ne isa ke yaza kA varNana, sumatinAthacaritra aura kumArapAkamatibodha kI antakI prazastiyo meM, bahuta hI saMkSepa meM parantu baDe gambhIra zabdoM meM, eka padya dvArA, isa prakAra kiyA haiprAgvATAnvayasAgarendurasamaprajJaH kRtajJaH kSamI, vAggmI sUktisudhAnidhAnamanani zrIpAlanAmA pumAn / yaM lokottarakAvyaraJjitamatiH sAhityavidyAratiH zrIsiddhAdhipatiH'kavIndra' iti ca bhrAteti ca vyAharat / / yaha, aNahilapura ke tatkAlIna mahAn aura pratApavAn jaina zvetAmbara saMgha kA eka pramukha netA thA / syAdvAdaratnAkara jaise vizAla aura prabhAvazAlI tarka granthoM ke praNetA prakharavAdI devamUri aura vizvavizruta AcArya hemacandra kA yaha ananya anurAgI thaa| vi. saM. 1181 kI vaizAkhI pUrNimA ke dina siddharAja jayasiMha kI adhyakSatA meM, jaina dharma kI zvetAmbara aura digambara nAma kI * dekho, mudritakumudacandra prakaraNam, pR. 39 para kA-'sidhabhUpAlabAlamitram ' vAlA vizeSaNa / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] donoM mukhya zAkhAoM meM, paraspara, eka cirasmaraNIya aura vizeSa pariNAma janaka pracaNDa vivAda huA thaa| isa vivAda meM karNATakIya digambarAcArya kumudacandra vAdI the aura gUrjarIya zvetAmbarasUri devAcArya prativAdI the| kavirAja zrIpAla ne isa vAda meM pramukha bhAga liyA thA / devasUri ke pakSa kA yaha pratApI samarthaka thA / kavi yazazcandra ne isa vivAda ke varNana-svarUpa meM 'mudritakumudacandra '+ nAmaka eka nATaka likhA hai jisa meM isa kA vistRta vRttAnta hai / prabhAcandra-racita 'prabhAvaka-carita ' *ke devasUri nAmaka prabandha meM bhI yaha samapra kathana athita hai| . sarasvatI aura lakSmI jaisI donoM paraspara atyanta asahiSNu devIoM kI isa kavirAja Upara pUrNa kRpA hone para bhI, daurbhAgya se prakRti-devI kI isa para anucita akRpA thI / usa ne apanI anudAratA ke upalakSya meM isa Adarza AtmA ke adhiSThAna ke anupama alaMkAra-svarUpa jo akSi-ratna the una kA apahAra kara, isa sacarAcara jagat ko ' dravyarUpa' se ' sat ' mAnane vAle paramArhata kavi cakravartI ko bhI, vijJAnavAdI bauddha kI taraha, sarvatra 'zUnyatA' kA anubhava karAne ke liye vicalita kiyA thaa| + yaha nATaka kaba banA isa kA nirNIta ullekha nahIM milatA, paraMtu anumAna hotA hai ki, ukta vivAda ke thoDe hI varSoM bAda isa kI racanA huI honI caahie| prabhAvaka caritakAra ne isa viSaya kA hAla isI nATaka Upara se liyA hai yaha usa carita ke dekhane se mAlUma ho jAyagA / * isa kI racanA vi. saM. 1334 meM pUrNa huI hai| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] brahmAnanda samAna divyarasAsvAdaprada aise kAvyAnanda meM parama nimama hone vAle isa AzApUrNa kavi-hRdaya ko bhI, vidhi kI durvilAsitA ne saMsAra kI kSaNabhaMguratA kA khedajanaka vicAra vikalpa karA kara. 'sarva kSaNikaM ' mAnane vAle sugata-siddhAntI kI samAna nairAzya-bhAvanA kA bhAvuka banAyA thaa| sRSTi ke divya vibhUti-pUrNa jina saundaryazAlI padArthoM kA asaMkhya vAra avalokana karane para bhI, jisake antaHkaraNa Upara kiMcit bhI prabhAva nahIM paDatA aura una ke apUrva rahasya kA alpamAtra bhI avabhAsana nahIM hotA vaise sarvathA jaDabuddhi manuSya ko bhI apane carmacakSu ke cale jAne para dAruNa duHkha hue karatA hai, to phira, prakRti ke pratyeka padArtha meM jisa kI dRSTI divya-dRzyoM ko hI dekhatI rahatI hai, jina dRzyoM ko dekha kara jisa ke IzvarIya hRdaya meM svargIya bhAvoM kA samudra umaDa paDatA hai aura jisa samudra kA eka eka taraMga bhI kAvyAtmaka mUrta svarUpa dhAraNa kara, asIma pradeza ko rasaparipluta karatA hai aura agaNita kAla taka asaMkhya sahRdaya manuSyoM ko anivArya rasapAna karAtA rahatA hai, usa apAra kAvya-saMsAra ke kavi-prajApati * kI amogha zaktisvarUpa bAhyadRSTi ke naSTa ho jAne para usa ke nisarga-premI AtmA ko kaisA viSAda hotA hogA, usa kI kalpanA kauna kara sakatA hai / yadyapi, kavirAja ' carmacakSu ' na hone para bhI 'prajJA* apAre kAvyasaMsAre kavireva prajApatiH / -jvanyAloka, tRtIyoyona / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] cakSu ' thA, isa liye vaha ' karmapariNati ' ke kaThora niyamoM kA jJAtA hone se, udita hue sukhaduHkhoM kA samabhAva se 'vedana" kara letA thA, to bhI, manuSya-svabhAva-sulabha viSAda kabhI kabhI yogya prasaMga para thoDA bahuta AhI jAtA thA ! isa kA eka udAharaNa hameM mudritakumudacandra meM se milatA hai / Upara hamane jisa vivAda kA ullekha kiyA hai, usa kI hIla cAla jaba aNahilapura meM ho rahI thI taba eka rAtri ko zrIpAla apane AcArya devamUri ko milane ke liye aura nRpati siddharAja kA kucha sandeza pahuMcAne ke liye gayA / kavirAja ko Ate dekha devasUri bole. aye kathaM siddhabhUpAlabAlamitraM, sUtraM sukavitAyAH, kavirAjabirudakamalanAlaM, zrIpAlamAlokayAmaH / ___ kavirAja sUrijI ko sapraNaya praNAma kara baiTha gayA aura viSAda pUrvaka bolA pAtuM netrAJjalibhistvadrUparasAyanaM vidhihatasya / zrIdevasUrisuguro! nAbhaGguramasti me bhAgyam // isa ke uttara me devasUri bole kavIzvara ! apratikAryo'yaM purAkRtAsukRtapAripAkA, paraM kRtai va bhagavatyA bhAratyA tvayi trilokA''kalanakauzalajuSaH sArakhatacakSuSo vitaraNena karaNA // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] usa samaya gurjara deza unnati ke antima zikhara para caDhA huA thA / gurjarezvaroM se kyA mAlaveza aura kyA koMkaNeza samIpa vartI sabhI nRpati kAMpate rahate the / gujarAta kI prabhutA aura pratiSThA sudUra taka prakhyAta thI / bhArata ke sabhI pradezoM meM se prauDha prauDha paNDita apane pANDitya kA pradarzana karAne ke liye gujarrAjadhAnI meM avazya AyA karate the / gurjarapati kI vidvatsabhA bhI bhArata meM Adarza ginI jAtI thii| * aisI prabhAvazAlI pari -- * kavi yazazcandra ne, mudritakumudacandra meM, gurjarezvara kI pariSad kA thoDAsA varNana, devasUri aura zrIpAla ke mukha se isa prakAra karavAyA hai, devasUriH-kazcAyaM svasabhayA parAjitAyAM sudharmAyAM sudhAspardhA'nubandho 'gharAdhIzvarasya, kiM nAlokyate'nekacaturAnanAH, kiM na parisphuranti gaNanAtikAntA girIzAH, kiM na lakSIkriyante lakSazaH puNDarIkAkSAH, kiM na jRmbhante bhUrizo jiSNavaH, kiM nollasAnta bahavo rAjahaMsAH, kiM na vilasanti sahasrazo bhUtanayajudhAH, kiM na pragalbhAyante madhye sudhrmaadhikRtmntrinnH|| kaviH -bhagavan ! iDageva gurjarezvarasya sabhA / tathA hitAvad vyAkaraNapravINabhaNitiH prAgalbhyamujjRmbhate, tAvatkAvyAvicArabhAradharaNe dhIrAyate dhurytaa| tAvattarkakathA'nubandhaviSaye baddhAbhilASaM mano yAvanno jayasiMhadevasadasi prekSAvatAmAgamaH // devasUri:-sA kiM kalApyasti yA na premAkulA caulukyacandramasi / kaviH -bhagavan ! evamevaitat / tathA hi UDhA prauDhinaM mantroddharaNapariNataiH karSito na prakarSa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] Sad kA kavirAja zrIpAla pramukha sabhya thA - sabhApati thA / kisa vidvAn kA kaisA svAgata karanA, kisa taraha usa ko Adara denA, isa viSaya meM siddharAja sadaiva zrIpAla hI kI salAha aura sUcanA liye karatA thA / aise prasaMgoM meM se eka kA varNana ' prabhAbakacarita ' ke ' hemacandra - prabandha' meM ( zloka 182 - 309 ) vistAra pUrvaka diyA huA hai jisa meM se kiMcit bhAga kA bhAvArtha yahAM para uddhRta karate haiM / eka samaya, bhAgavata - saMpradAya kA koI devabodhi nAmaka mahAvidvAn aNahilapura meM AyA / vaha baDA bhArI vidvAn aura kavi thA aura atyaMta abhimAnI thA / rAjA ko usa ne na to svayaM jA kara koI AzIrvAda hI diyA aura na koI apane Agamana kA saMdeza hI pahuMcAyA / rAjA ko khabara paDane para, zrIpAla kavi se pUchA ki, yaha devabodhI koI bahuta vaDA vidvAn aura nispRhI mahAtmA hai, isa liye rAjasabhA meM Ane jAna kI koI darakAra nahIM karatA; paraMtu apane deza meM jaba ko aisA vidvAn AveM to usa kA yatheSTa satkAra karanA yaha apanA kartavya hai / aisA nahIM karane para rAjA aura prajA kI paradezoM meM apa stantrottAna rasendrA'bhyudayavidhibudhairdhAritaM noratvam / smArtaiH sphUrtirvitene na, na paTimaguNaH sphoTito vedavidbhiH carcA cANAkyavAcAM vyaraci na sacivairyatra siMhAsanasthaiH // devasUri :- kavikuJjara ! viduSAmakhaNDapuNyakhelitamidaM kSitipatiH sabhApatiH / yadevaMvidhaH Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] kIrti hotI hai / isa liye tuma batAo ki, kyA kiyA jaoNya ? 'prajJAcakSu kavIzvara ne kahA ki, mahArAja ! mujhe to yaha koI nispRhI nahIM paraMtu ADaMbarI lagatA hai / agara nispRhI hotA to isa ke sAtha meM jo itanA prapaMca hai vaha kyoM rakhatA ? to bhI yadi Apa bhAratI-bhakta hone se usa se milanA hI cAhate haiM to apane maMtrI dvArA usa ko svAgata pUrvaka apanI sabhA meM Ane ke lie AmaMtraNa bheja dIjie / nRpati ne, kavirAja kI sUcanAnusAra apane maMtrI ko, usa vidvAn ko AhvAna dene ke liye bhejaa| maMtrI ne jA kara vidvAn se vijJapti kI, jisa ke uttara meM usa ne kahA AhAnAyAgatA yUyaM mama bhuuptideshtH| bhUpAlaiH kiM hi naH kArya spRhAvirahitAtmanAm // tathA kAzIzvaraM kAnyakubjAdhIzaM samIkSya ca / gaNayAmaH kathaM svalpadezaM zrIgUrjarezvaram / / paramasadikSaiva bhavatAM khAminastadA / upaviSTaH kSitau siMhAsanasthaM mAM sa pazyatu // arthAt-rAjA ke Adeza se tuma loka mujhe bulAne ke liye Aye ho so ThIka hai, paraMtu hamAre jaise nispRhiyoM ko rAjAoM se kyA lenA denA hai| tathA kAzIzvara aura kAnyakubjAdhIza jaise mahAn narezoM ke dekhe bAda gUrjarezvara jaise kSudra nRpati ko hama kisa ginatI ma gine ! itanA hone para bhI tumAre svAmI ko Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] mujhe dekhane kI pUrNa utkaMThA hai to yahAM A kara, siMhAsanAsIna mujhako, rAjA jamIna para baiTha kara dekha - mila sakatA hai !! maMtrIne jA kara yaha vRttAnta rAjA se nivedana kiyA / siddharAja baDA vidyAvilAsI aura vinayasvabhAvI thA / usa ke dila meM, ina uddhata vAkyoM se, anAsthA ke badale aura bhI adhika utkaMThA ho AI / avasara pA kara siddharAja apane sahodara samAna zrIpAla ko sAtha meM le devabodhI ke samIpa gayA / vidvAnoM ke vRnda se vibhUSita aura mRgendrasadRza durdharSa siMhAsanAsIna usa kavIzvara ko bhakti pUrvaka namaskAra kara ke rAjA kSaNa bhara sammukha khaDA rhaa| devabodhI kavi ne rAjA kA abhinandana kara pAsa ke kisI sukhAsana para baiTha jAne ke liye hAtha se izArA kiyA / rAjA, apane mitra zrIpAla kavi kA banAyA huA " iha hi vasati meruH zekharo bhUdharANAmiha vinihitabhArAH sAgarAH sapta cAnye / iha mahipatidambhastambhasaMrambhadhIraM 9 dharaNitalamiva sthAnamasmadvidhAnAm // yaha padya bolatA huA, pratIhAra dvArA jamIna Upara eka sAdhAraNa Asana DalavA kara, eka kinAre baiTha gayA / zrIpAla bhI, rAjA ke pAsa hI thA / use dekha kara, devabodhI kavi ne hAtha ke isAre se pUchA ki yaha parSadA ke anucita ( andha hone se ) kauna manuSya hai ? / jayasiMhadeva ne uttara diyA ki-- Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] ekAhavihitasphItaprabandho'yaM kRtIzvaraH / kavirAja iti khyAtaH zrIpAlo nAma bhUmibhUH // zrIdurlabhasarorAje tathA rudrmhaalye| anirvAcyarasaiH kAvyaiH prazastIrakarodasau // mahAprabandhaM cakre ca vairocanaparAjayam / vihasya sagiranyo'pi naivAsya tu kimucyate // arthAt-eka hI dina meM jisa pratibhAzAlI ne uttama prabandha ( kAvya yA nATaka ) taiyAra kiyA hai aura jo 'kavirAja ' ke nAma se vikhyAta hai vaha yaha zrIpAla nAma zrImAn (bhUmibhU-Thakura ) gRhastha hai / isa ne durlabhasarovara aura rudramahAlaya jaise vizruta sthAnoM kI avarNanIya rasavAlI kAvya-prazastiyAM kI haiM / vairocana-parAjaya nAma kA eka mahAprabandha bhI isa kavIzvarane banAyA hai / sajjana manuSyoM ko sAdhAraNa puruSa bhI haMsI karane lAyaka nahIM hai to phira isa ke bAre meM to kahanA hI kyA hai ? / rAjA ke mukha se yaha suna kara devabodhI kucha zamAryA aura kucha muskarAyA / phira eka garva aura vyaMga pUrNa loka bolA ki zukraH kavitvamApanna ekAkSivikalo'pi san / cakSurdvayavihInasya yuktA te kavirAjitA // rAjA devabodha mahAtmA ke saujanyapUrNa (2) svabhAva se paricita ho gayA aura kucha dera taka vidvagoSThI tathA kAvyAnanda kA rasa le apane sthAna para phuNcaa| Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17] zrIpAla ke kavitva aura mahattva kI kalpanA ina prasaMgoM se A skegii| jisa ne mAtra eka dina jaise atialpa samaya meM mahAprabandha kI racanA kara DAlI usa kI kavitvazakti kI kyA kalpanA ho sakatI hai| isa mahAkavi ne kitanI kRtiya kI usa kA pUrA patA nahIM aura jina kA nAma nirdeza Upara huA hai una meM se kitanI vidyamAna haiM yaha bhI jJAta nhiiN| hamAre dekhane meM mAtra do laghu kRtiyeM AI haiM jina meM eka to jainadharma ke 24 tIrthaMkaroM kI stavanArUpa 29 padyoM kI yamakamaya stuti hai / isa stuti ke aMta meM yaha AzIrvAda hai iti sumanasaH zrIpAlakaviracitanutayaH samastajinapatayaH __ avinAzijJAnadRzo* dizantu vH| isa stuti kA Adi padya isa prakAra hai bhaktyA sarvajinazreNirasaMsAramahAmayA / stotumArabhyate baddharasaM sAramahAmayA / / _dUsarI kRti, vaDanagara-prAkAra-prazasti hai jo prAcIna lekhamAlA meM chapI hai / isa ke bhI 29 hI padya haiM / gujarAta ke Dinagara nAmaka mahAsthAna-prAcIna nAma Anandapura-ke cAroM urpha vi. saM. 1208 meM, siddharAja ke uttarAdhikArI nRpati kumA... * vinazvara cakSu ke vipAka kA anubhava karane vAlA isa ke sivA aura kesa padArtha kI bAJchA kara sakatA hai / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] rapAla ne eka majabUta prAkAra (kilA koTa) banavAyA thaa| isa prAkAra ke varNana aura smaraNArtha yaha prazasti kavirAja ne banAI thii| kavi ke kavitva kI prasAdI Aja hameM kevala isI prazasti ke kAraNa mila sakatI hai / namUne ke liye kucha padya lIjie asminnAgaravaMzajadvijajanatrANaM karotyadhvare ___ rakSAM zAntikapauSTikairvitanute bhUpasya rASTrasya ca / mA bhUttasya tathApi tIvratapaso bAdheti bhaktyA nRpo vamaM viprapurAbhirakSaNakRte nirmApayAmAsa saH // kAmaM kAmasamRddhipUrakaramArAmAbhirAmAH sadA . svacchandasvanatatparairdvijakulairatyantavAcAlitAH / utsarpadguNazAlivapravalayaprItaiH prasannA janairatrAntazca bahizca saMpati bhuvaH zobhAdbhutaM vibhrati // yAvatpRthvI pRthuviracitAzeSabhUbhRnnivezA yAvatkIrtiH sagaranRpatorvadyate sAgaro'yam / tAvanandhAdvijavaramahAsthAnarakSAnidAnaM zrIcaulukyakSitipatiyaza kIrtanaM vA eSaH // ekAhaniSpannamahAprabandhaH shriisiddhraajprtipnnbndhuH| zrIpAlanAmA kavicakravartI prazastimetAmakarotprazastAm // isa kI racanAoM meM ke koI koI padya prAsAdika kAvya Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [19] ke rUpa meM kucha kucha granthakAroM ne uddhRta kiyA hai / jalhaNa kavi kI sUktimuktAvalI meM nimna likhita do padya isa 'kavirAja' ke nAma se saMgrahIta haiN| neyaM cUtalatA virAjati dhanurlekhA sthiteyaM puro nAsau guJjati bhRGgapaddhatiriya maurvI TaNatkAriNI / naite nUtanapallavAH smarabhaTasyAmI sphuTaM mArgaNAH zoNAstatkSaNabhinnapAnthahRdayaprasyandibhiH zoNitaiH // pacyante sthalacAriNaH kSitirajasyaGgArabhUyaGgataiH kathyante jalajantavaH pratinadaM tApolvaNairvAribhiH / bhRjyante khacarAH kharAtapazikhApuJje tadebhirdinai__maoNspAkaH kriyate dinezaniyamA...........dhruvam // sahasraliGga yA durlabhasarovara kA jo kavirAja ne apane kavitva ke sarvasvarUpa prazastikAvya banAyA thA, usa ke do padya merutuGgAcArya ne prabandhacintAmaNi meM udhRta kiye haiM / yathA na mAnase mAdyati mAnasaM me pampA na sampAdayati pramodam / acchodakAcchodakamatra sAraM virAjate kIrtitasiddhibhartuH // kozenApi yutaM dalairupacitaM nocchettumetatkSama svasyApi sphuTakaNTakavyatikaraM puMstvaM ca dhatte nahi / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] eko'pyeSa karoti kozarahito niSkaNTakaM bhUtalaM matvaivaM kamalA vihAya kamalaM yasyAsimAzizriyat // isa pichale padya ke vAre meM prabandhacintAmaNikAra ne eka vicitra vRttAnta diyA hai / likhA hai ki jaba yaha prazasti bana-likha kara taiyAra ho gaI, taba isa kA parIkSaNa-saMzodhana karane ke liye siddharAja ne saba matoM ke nAmI nAmI vidvAnoM ko bulAye / suprasiddha hemacandrAcArya kA ziSya mahAkavi rAmacandra bhI vahAM para AyA / yaha kavi baDA sUkSmadRSTi aura nipuNamati thA / isa liye, hemacandrAcArya ne pahale hI se isa ko sUcanA kara dI thI ki, sabhI vidvAn zrIpAla kI kI huI prazasti kI eka svara se prazaMsA kareMge isa liye tumane koI apanI vidagdhatA nahIM dikhAnA / khaira, saba vidvAn vahAM para ekatra hue aura sabhIne prazasti kI kavitA kI baDI prasaMzA kI / bhinna bhinna vidvAnoM ne pratyeka padya upara bhinna bhinna prakAra ke guNoM aura alaMkAroM kA uttama vivecana kiyaa| vizeSa kara isa (pichale ) padya kI khUba prasaMzA huI / paraMtu, kavi rAmacandra kucha bhI nahIM bolA aura taTastha bhAva se saba kAI dekhate rahA / jaba siddharAja ne AgrahapUrvaka pUchA ki isa padya ke viSaya meM Apa kI kyA rAya hai, taba rAmahandra ne kahA ki isa meM do dUSaNa hai isa liye yaha cintanIya hai / vidvAnoM kA bahuta Agraha hone para usa ne dUSaNoM kA udghATana karate hue kahA ki 'dala ' zabda kA dUsarA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21] artha jo sainya kiyA jAtA hai vaha koSa-viruddha hai aura 'kamala' zabda ko nitya napuMsaka kahA hai vaha bhI vyAkaraNa-viruddha hai / phira siddharAja ke Agraha se 'dala' zabda kA to jyoM tyoM kara ke sainya artha sthApita kiyA aura 'kamala' zabda kA nitya napuMsakatva miTAne ke liye pATha-parivartana kara ke dikhaayaa| isa prakAra rAmacandra kavi kI sUkSmekSikA dekha kara saba vidvAn camatkRta hue, paraMtu siddharAja kI najara laga jAne se, makAna meM pahuMcate pahuMcate hI usa kI eka AMkha jAtI rahI ! vAdI devasari ke gurubhrAtA AcArya vijayasiMha ke ziSya hemacandra ne ' nAbheya-nemi-dvisandhAna ' nAma kA eka kAvya (prabandha) banAyA hai jisa kA saMzodhana zrIpAla kavi ne kiyA thA, aisA usa ke antima padya se jAnA jAtA hai / yathA ekAhaniSpannamahAprabandhaH zrIsiddharAjapratipannabandhuH / zrIpAlanAmA kavicakravartI sudhIrimaM zodhitavAn prabandham // * AbU pahADa ke delavADA nAmaka sthAna para vimalasAha kA banavAyA huA jo jagaprasiddha jainamaMdira hai usa ke rabramaNDapa meM, eka sthaMbha ke pAsa, saMgamarmara kI eka puruSa-pratimA pratiSThita hai, jo isI zrIpAla kavi kI hoM aisA pratIta hotA hai / isa mUrti ke nIce 8-10 paMktiyoM kA eka choTAsA lekha khudA huA hai / . * dekho, jainahitaiSI, bhAga 12, saMkhyA 9-10, meM, sUktimuktAvalI aura somaprabhAcArya, zIrSaka merA lekha / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] isa lekha kI jo pratikRti hamAre pAsa hai vaha spaSTa nahIM hai isa liye usa kA uttara bhAga sApha sApha paDhA nahIM jAtA / prAraMbha kA eka padya kitanIka kaThinatA ke sAtha jo vAMcA jAtA hai vaha isa prakAra hai:prAgvATAnvayavaMzamauktimaNeH zrIlakSmaNasyAtmajaH shriishriipaalkviindrbndhurmlshcaashaaltaamnnddpH| zrInAbheyajinAMhipAmadhupastyAgAdbhutaiH zobhitaH zrImAn zobhita eSa sadyavibhavaH svargokamAsedivAn // (dekho, merA, prAcInajainalekhasaMgraha, naM. 271). isa padya se jJAta hotA hai ki zrIpAla kavirAja ke pitA kA nAma lakSmaNa thA / lekha kA pichalA bhAga jo yadi spaSTa paDhA jAya to isa meM se kucha aura bhI vRttAnta isa kavi ke bAre meM upalabdha ho sakatA hai / isa aspaSTa bhAga meM se jo koI koI zabda vAMcA jAtA hai usase jAnA jAtA hai, ki vahAM para zrIpAla ke kucha putroM kA ullekha hai / vaha mUrti jisa ke nIce yaha lekha hai, bhagavAn AdinAtha tIrthakara kI bhavya mUrti ke sanmukha hAtha joDe khaDI hai aura mAnoM prabhu se prArthanA kara rahI hai, aisA dRzya hai| saMbhava hai ki, zrIpAla kA kula, isa adbhuta maMdira ke nirmAtA gurjarezvara bhImadeva ke prabala daNDanAyaka vimalazAha hI kI saMtati meM se hoN| bimalazAha ne yaha mandira vi. saM. 108. meM pratiSThita kiyA thaa| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [23] zrIpAla ke pitA se le kara, isa nATaka ke kartA vijayapAla ke astitva kA samaya-anumAna isa prakAra hotA hai 1 lakSmaNa (vi. saM.) 1100-1150 2 zrIpAla " 1151-1210 3 siddhapAla 1211-1250 4 vijayapAla 1251-1300 anta meM, zrIyuta tanasukharAmabhAI kA AbhAra mAna kara isa prastAvanA ko samApta karate haiM, ki jina kI sAhityapriyatA ke kAraNa, gujarAta ke sarvazreSTha aise isa kavikula kA nAma rakhane vAle isa nATaka kI jIrNaprati abhI taka vinAza ke mukha meM par3ane se baca rahI aura aba punarjanma dhAraNa kara, eka se aneka bana kara, amara hona kA saubhAgya prApta kiyA / bhArata jaina vidyAlaya, muni jinavijaya / puunaa| Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkavivijayapAla-viracitaM draupadIsvayaMvaram / zrIsarasvatyai nmH| ambhojAsanasArathau kSitirathe candrArkacakre sthito lakSmInAyakasAyakaM yudhi dadhaddevAdribANAsanam / nirbhidya tripuraM purA jayaramAmAsAdya modaM dadhan so'yaM dhanvidhurandharo vijayate candrArdhacUDAmaNiH // 1 // api caAzcaryodayabandhusindhumathanaprArambhasaMrambhiNaM durvArAmaravairivAraNaca paJcatvapaJcAnanam / daityAdaityaparAGmukhI guruguNagrAmAnurAgAnugA yaM lakSmIravRNotsvayaM sa bhagavAMllakSmIpatiH pAtu vaH // 2 // ( nAndyante ) sUtradhAraH- nepathyAbhimukhamavalokya ) kasko'tra asmatparijaneSu / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayapAla- viracitaM ( pravizya paTAkSepeNa ) pAripArzvakaH - ( savinayaM ) ( ka ) bhAva ! eso mhi / sUtradhAraH - adyAhaM zrI caulukyakularAjyakamalAkelikAJcanakamalena bhujaparighaparitrAtadharitrImaNDalena jayalakSmIkarNakuNDalena pRthvItalAkhaNDalena nayavartmavarttanAbhirAmatArAmadevena abhinavasiddharAja - mahArAjazrI bhImadevena samAdiSTo'smi / yadasminvasantotsave tribhuvanAdbhutaprabhAvavaibhavAnAM zrImatripuruSadevAnAM purataH pramoditANahilapATakaM nATakaM bhavatA'bhinIyatAmiti / pAripArzvakaH - ( kha ) bhAva ! kiM pi avaraM pucchidukAma mhi / sUtradhAraH - yadRcchayA pRccha / pAripArzvakaH ( ga ) nariMdamaNANaMdaNAya jaM accanbhudaM karaNaM tumhehi maha ANataM taM avare vi kavaDaghaDaNAniuhi nAhi naccidaM prAraddhaM / tA kiM mae kAyavvaM / sUtradhAraH - mA kArSIrviSAdam / vRthaiva tairayaM zRgAlajAgaraH prArabdhaH / na khalu bahubhirapyAkhucarmabhiH sindhurAdhirAjabandhananibandhanaM dAma nigaDyate / na ca gaganAGgaNAvagAhasambhRtAbhiyogairgaNanAtigairapi khadyotaistimiramalinabhuvananirmalIkaraNakamaThasya karmasAkSiNaH karma nirmIyate / tadalaM cintayA / yataH ( ka ) bhAva ! eSo'smi / ( kha ) bhAva ! kimapyaparaM praSTukAmo'smi / ( ga ) narendramanaAnandanAya yadatyadbhutaM karaNaM yuSmAbhirmamAjJaptaM tadaparai rapi kapaTaghaTanA nipuNairnarairnartituM prArabdham / tat kiM mayA kartavyam / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 draupadIkhayaMvaram / duSkaraM karaNaM kurvannuvarvIpAlAtpraseduSaH / bhavAneva sakhe ! jiSNurlakSmI samprApsyati kSaNAt // 3 // pAripArzvaka:-( saharSa ) (ka) imiNA ajassa vayaNeNa niciMto dANiM saMvutta mhi / tAva paDhamaM maM patthudarUvayanAmaniveyaNeNa pasIdadu ajo| sUtradhAraH-astyeva zrIkavirAjAtmajamahAkavisiddhapAlasya sUnunA mahAkavinA vijayapAlena nibaddhaM draupadIsvayaMvarAbhidhAnaM vIrAdbhutarasapradhAnaM nATakam / ( nepathye dhruvA gIyate ) (kha) ummAyakaro muaNe jayai viDU jassa saMnihANeNa / dullakkhaM pi hu bhiMdai lIlAe jaNamaNaM mayaNo // 4 // sUtradhAraH-(AkarNya) sAdhu prakrAntaM bharatavidyAbhinayakuzezayaparizIlanazIlAlibhiH shailaalibhiH| yadanayA rajanijAnivarNanaparayA dhruvayA rAdhAvedhasamudyatadhanaJjayasAhAyyakakRtAbhiyogasya madagarjadatidurjayadurjanajanadalananipuNamAyAprayogasya tatrabhavataH kaiTabhAreH pravezaH sUcitaH / tadehi AvAmapyanantarakaraNIyAya sajjIbhavAvaH / (iti nisskraantau|) // Amukham // ------ - / (ka) anena Aryasya vacanena nizcinta idAnIM saMvRtto'smi / tAvatprathamaM mAM prastutarUpakanAmanivedanena prasIdatu AryaH / (kha) unmAdakaro bhuvane jayati vidhuryasya sannidhAnena / durlakSyamapi khalu bhinatti lIlayA janamano madanaH // 4 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 vijayapAla- viracitaM ( tataH pravizati kRSNaH / ) kRSNaH -- ( vimRzya svagataM saharSa ) tasmai deyA tvayA'sau khalu nijatanayA yo dhanurvedadhIro rAdhAvedhaM vidhatte drupadanarapateH pUrvamAdiSTamevam / dambholistambhazobhAsubhagabhujayugabhrA nipArthAnuyAtA ste cAnItA ihaivAnilatanayasutaM preSya pANDostanUjAH // 5 // tadidaM tAvatsuvihitam / paramadyApi kiyadavaziSyate / bhavatu tAvat / AyAtu bhImaH / ( tataH pravizati bhImaH / ) ( bhIma: parikramya yathocitaM sambhAvayati / ) bhImaH - ( savinayaM ) ayi bhagavan ! vIrAvataMsakaMsavidhvaMsalabdhaprazaMsa ! kimiti vayamAkAritAH / AdezadAnena prasIdatu bhagavAn / kRSNaH vatsa ! pANDavAbhyudayAdanyanna vayaM kadA kiJcidapyupakramAmahe / tataH parazurAmaprasAdIkRtapaJcazarImadhyAd rAdhAvedhAya sUtasUtAdvizikhadvayaM yAcanIyam / taccAdAya alakSitaveSavizeSavidhAtRbhiH svabhrAtRbhiH saha kRtArthena bhavatA rAdhAvedhamaNDapo 'laGkaraNIyaH / vayamapi samprati tatra rAdhAvedhanATake drupadanarapateH paripArzvavartino bhavAmaH / ( iti niSkrAntaH / ) bhImaH -- ( parikramya puro'valokya ca ) aye ! amAnadAnasAnandabandisandoha saGkulam / karNasya mandiradvAramanuktamapi lakSyate // 6 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadIkhayaMvaram / (iti parikramya dvijarUpadhArI tArasvareNa vedodgAraM karoti / ) (tataH pravizati pratIhArapurohitAbhyAmanugato dAnAsthAnamaNDapasthaH krnnH|) karNa:-(sotkaNThaM) caturyugAyamAnA me catasro nAlikA gatAH / sambhAvayatyapUrvo'rthI nAdyApyadya kuto'pi mAm // 7 // ( nepathye vedadhvaniH ) kaNe:-( AkarNya sAnandaM ) ayi pratIhAra ! mamAgAradvAradeze tAravedodgAraparAyaNAH kathaya kiyantaH santi dvijAtayaH / (pratIhAro niSkramya punaH pravizati / ) karNaH-( sautsukyaM ) ___ koTiH? vetrI- na, karNaH- prayutam ? vetrIkarNa: lakSam ? vetrIkarNa: apyayutam / vetrI nahi / karNaH-sahasram ? vetrIkarNaH- zatam ? vetrIkaNe: daza! neva, naiva, Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ton no, aSTa? vetrI nahi, vijayapAla-viracitaM vetrIkarNa: nava? vetrIkarNaH na // 8 // karNaH-sapta ? vetrI- na, karNa:- SaD ? vetrIkarNaH paJca? vetrIkarNaH catvAraH vetrIkarNaHvetrIkarNaH dvau ? vetrIkarNaH-(ziraH kampayan savismayaM) ekasyAyamaho ! bata! rodaHkukSimbharininadaH! // 9 // tatpravezaya tvaritataramenam / (vetrI tathA karoti) dvijaH-svasti analpajanasaGkalpakalpapAdapAya campAdhipAya / nA trayaH? . nahi, Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nahi, draupadIkhayaMvaram / karNaH-( dvijarUpadhAriNaM bhImasenamavalokya svagataM ) AkAraveSau parasparaM visaMvAdamAsAdayataH / bhavatu / kimetayA cintayA / ( prakAzaM purohitaM prati ) ayi purohita ! pRccha vAJchitamamuSya dvijasya / purohitaH-( dvijaM prati ) kiM vittaprayutaspRhA ? dvijaH nahi, purohitaH rucimuktAsu kiM te ? dvijaHpurohitaH-svarNAnIha kimIhase ? dvijaH nahi, purohitaH maNInkiM kAse tvaM ? dvijaH nhi| purohitaH-golakSaM kimu lipsase ? dvijaH nahi, purohitaH tavAzvIye kimAzA ? dvijaH nahi, pu0-vAtaM vAJchasi dantinAM kimu ? dvijaH nahi, kSmAM yAcase kiM? - . dvijaH nahi // karNa:-ayi purohita ! pratIkSakha kSaNam / svayamevAhamamuSya manorathamavagamiSyAmi / Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayapAla-viracitaM karNaH-( dvijaM prati savizeSaromAJcaM khabhujAvAlokya ) jitvA jagat kimu dade ? dvijaH nahi, karNaH-( savinayaM ) kiM svamaGgaM dAsye dade ?, dvijaH- nahi, karNa:-( sahasA sollAsaM dakSiNakareNa kSurikAmAdAya nijakaNThopakaNThe nivezya ca ) ziro nu dade ?, dvijaH-( sautsukyaM karAbhyAM kSurikAkaraM dhArayan ) na naitat / karNaH-( savailakSyam ) yadrocate kathaya tanmudito'smi yena gambhIradhIramadhureNa tava svareNa // 11 // dvijaH-( sapratyAzaM ) ___ bhagavadbhArgavAdattazarapaJcakamadhyataH / rAdhAvedhAya rAdheya ! mamArpaya zaradvayam // 12 // karNaH-( sacamatkAraM svagataM ) aho ! dvijAtijAtidurlabhaH kSatriyakulocito'yamasya manorathaH / (prakAzaM ) ayi pratIhAra ! tUrNaM tUNIramamuSya dehi / yena nijaparIkSayA svIkaroti zaradvayam / dvijaH- x x x x x x karNa:-( apavArya pratIhArasya karNe / ) evameva / ( pratIhArastathA karoti / ) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadIkhayaMvaram / ( dvijaH sarvAnapi zarAnAkRSya karAbhyAM niSpiSya vajrasArazaradvayameva darzayati / ) pratIhAraH zarajAle'munA kSuNNe pariziSTAvubhau zarau / yugAntasaMhRte vizve devau hariharAviva // 13 // karNa:-( svagataM ) amunA bhuvanAdbhutena bhujabale bhavate bhabate ( ? )........ ( iti prarikAmati / smRtvA ) vayamapi duHsAdharAdhAvedhasamudyataduryodhanavasudhAdhipasavidhamadhigacchAmaH / ( iti nisskaantH|) - bhImaH-( parikramya ) kathamamI bhrAtaro mAmeva pratIkSamANAH prekssynte| (tataH pravizanti yudhiSThirAdayaH / ) bhImasenaH-( zarau darzayati ) pracala satvaram (?) / yena tatra maNDape gacchAma iti / sarve-(parikramya puro'valokya ca ) aye! kathamayaM milatsakalakAzyapIvalayamahIpAlamAlAparikaralokasaGkulitAkalitabahulakolAhalo nabhastalataralavipulapatAkAmaNDalImaNDito rAdhAmaNDapaH / (tataH pravizati yathoktamaNDapasthaH sakaladigantAgatanRpacakraparikalito rAdhAstambhasavidhasthito drupadaH / yudhiSThirAdayaH sarve maNDapaikadezena ca vizanti / ) yudhiSThira:-( samantAdavalokya ) kathamadyApi cirayati asmada Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayapAla- viracitaM bhyudayasAhAyyakavyasanI tatrabhavAn vasudevanandanaH / ( tataH pravizati sonmAdayAdavajanAnugamyamAnaH kRSNaH / ) kRSNaH -- ( samantAd maNDapamavalokya svagatam 1 ) zakrAtikramavikramakramacaNaM cakraM nRpANAmito 10 vIre: svairamito vRto madadhano duryodhano bhUpatiH / bhUpAla: zizupAla eSa kalito nisvAnavairdAnavaiH pracchannAkRtayazca pauruSapuSaH paJcApyamI pANDavAH // 14 // api ca ayaM paJcAlabhUpAlazcApaM caNDIpateridam / kRtadhanvino rAdhArAdhAvedhamudIkSate // 15 // ( sasmaraNaM sonmAdaM ca / ) smRtAyAM nAmasAmyena rAdhAyAM rAdhayAnayA / AnandakhedasambhedamAsAdayati me manaH // 16 // api ca- manmathonmAdadAyinyA manasvinyA divAnizam | rAdhAyA api durbhedaM rAdhAyA manmahe manaH // 17 // ( drupadavAsudevau yathocitaM sambhAvayataH / ) drupadaH - bhagavan ! militamakhilamapi bhUpAlamaNDalam / tadatrabhavanto bhavanta eva pratyekaM vIrAnAhUya rAdhAvedhaM kArayata / kRSNaH - evaM kurmaH / ( iti rAdhAstambhasavidhamupasRtya uccaiH svaram / ) bho bho rAdhAvedhamaNDapAbhyupagatAH sarve'pi bhUpatayaH / zRNvantu bhavanto drupadanarapateH pratijJAm / yataH - Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadIvayaMvaram / stambhaH so'yaM girivi gurudakSiNAvartamekaM vAmAvarta vikaTamitaraccakramAvarttate'tra / Aste lolastadupari timistasya vAmAkSitArA___ lakSyaM prekSyaM tadapi nipuNaM tailapUrNe kaTAhe // 18 // api cacApaM puro duradhiropamidaM purAre rAropya yo bhujabalena bhinatti rAdhAm / . rUpAntarAbhyupagatA jagatAM jayazrIH paJcAlajA khalu bhaviSyati tasya patnI // 19 // ( ityabhidhAya duryodhanAbhimukhaM mukhaM dRzaM ca nidhAya ) rAjannetau surakarikarAkArabhAjau bhujau te tvaM medinyAM vikaTakaTakakSmApakoTeH kirITam / . mAnastomaH prabhavati bhavanmAnase muktamAna stattvaM duryodhana ! jayadhanaM cApamAropayaitat // 20 // duryodhanaH-(sAvahelaM) yuvarAjamevAdizAmi / ( duHzAsanaM prati : kumAra ! sukhamAropya duHzAsana ! zarAsanam / rAdhAmanaparAdveSo bhinddhi strIratnalabdhaye // 21 // duHzAsana:-( sagarvasaMrambhaM ) uddaNDamadbhujAdaNDacaNDatAkuNDalIkRtam / khaNDendumaNDanasyedaM kodaNDaM yAtu khaNDatAm // 22 // ( iti tadabhimukhamupasRtya cApamAropayanbhUmau patati / ) vAsudeva:-( dRSTvA ) Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vijayapAla-viracitaM kAmArikArmukAropagalitaM nijadorbalam / patito'yamadhogrIvo nirIkSita iva kSitau // 23 // .. ( duHzAsana utthAya salajjamapakAmati / ) duryodhanaH-( mAtulakazakuni prati / ) dhUrjaTerdhanva sandhAya caNDimAtulamAtula ! / rAdhAvedhaM vidhehi tvaM zakune ! zakuneritaH / / 24 // zakuni:-( sAvajJaM ) kimasminnapyarthe zakunAlokanena / kRSNaH-( svagataM ) lIlayaivAyaM dhanurAropayiSyati / tadbhavatu / mAyAmAcarAmi / [zakuniH ] (yAvaddhanurAropayati tAvadantarAle [kRSNaH ] vetAlamaNDalaM vibhISikAyai preSayati / ) zakuniH-( utthAya yAvaddhanurAditsati tAvadantarAle vetAlajAlamavalokya satrAsakampaM / ) aho ! kathamidaM dhanurAropyate / yataH zirAlavAcAlajaTAlakAla karAlajaGghAlaphaTAlabhAlam / uttAlamuttAlatamAlakAlaM vetAlajAlaM skhalayatyalaM mAm // 25 // ( iti pazcAdapakrAmati / ) ( duryodhano droNasammukhamavalokayati / ) droNa:-( duryodhanaM prati ) mahArAja! kimasmAkamativayasAmanayA rAdhayA kAryam / bhavadarthamevAyamupakramaH kriyte| (ityutthAya dhanurabhimukhaM dhaavti|) ( kRSNaH sahasA tadantarAle mAyAmayamandhakAramakurayati / ) Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadIkhayaMvaram / droNa:-( puro'valokya timiratiraskariNItiraskRtalocanAlokaH pratinitya duryodhanaM prati / ) kRSNakSapA samudagAtkimabhUdakANDe kiM durdinaM kimabhavanmama sannipAtaH / kiM svApamApamagamaM kimu nAgavezma kiM garbhavAsamavizaM nahi veni kiJcit // 26 // ( duryodhanaH-gAGgeyasammukhamudIkSate / ) gAGgeyaHmuktikrIDAkaramakaravaM yatnato brahmacarya tanme kRtyaM ratiramayiturmAyayA jAyayA kim / nArIpANigrahaNapaNitAmevamevApi bhindan rAdhAmenAM kulagururahaM lajjayA ruddha eSaH // 27 // duryodhanaH-ayi campAghirAja ! cApAropaNacApalamAcaran vistraya rAdhAyantram / karNaH- ( svabhujau nirvarNya ) zeSabhogasamAbhogamadbhujastambhapIDanam / kSamiSyate guNAropamAtramapyatra no dhanuH // 28 // api ca--akhilatarukuJjabhaJjana ! kururAja ! vitara vitara mama satvarataramAdezam / manAtu kiM ravirathadhvajamindulakSma kiM takSatu, kSipatu kiM mukuTaM maghonaH / rAdhAM yathAvidhi vibhidya mamAdya bANaH Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayapAla-viracitaM - kiM duSkarAntaramapi prasabhaM karotu // 29 // duryodhanaH-kimasambhAvyamasmadIyabAndhavabhujabalasya / paraM sa mprati prastutameva prastUyatAm / ( karNastadabhimukhamupasarpati / ) ( kRSNaH-antarAle mAyAmayamarjunadraupadIvivAhaM drshyti| ) karNaH-( vilokya savismayamapasRtya / ) ihodvahati pArtho'yaM kRtArtho drupadAtmajAm / tanme kRSNAvadhvA rAdhAmucchiSTAM ca bhinatti kaH // 30 / duryodhanaH-bhavantu, amii| vayaM svayameva yAjJasenIpANipIDanama tibhuvaM dhanurdaNDamAropayiSyAmaH / ( ityutthAya tathAkurvankaradvayakampA bhinayati / ) kRSNaH -( vilokya ) karakampo'bhavadbhItijAtaH svedajalAkulaH / na karaH kururAjasya dhanurdhartumapi kSamaH // 31 // ( niravazeSadarzitanijabalo'pi dhanurdaNDasAramasahamAno duryodhanaH kSitita niptti|) ( kRSNaH sAnandaM smyte|) ( sakalamapi rAjacakraM muktapratyAzaM vilakSamadhomukhamIkSate / ) kRSNaH nAropi cApaM manurAjaputrai nAropi cApaM danunandanaizca // 32 // zizupAla:-( sakopATopaM lalATataTaghaTita bhrakuTIviTaGkaH / ) rere gokulavIra ! kIra iva kiM yatkiJcidAbhASase yannAropi narezvaraistadiha kiM nAropi daityairapi / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 draupadIkhayaMvaram / kiM jAnAsi na vizvavizvavalayAparyAyaparyAsanA prAptAlaM zizupAla eSa purato rAdhAbhide tiSThate // 33 // anyaccayatroccaiH kanakAcalaH kalayati stambhasya lIlAyita tArAcakramajasracaGkramaNatazcakrazriyaM gaahte| zItAMzuH zrayate calattimikalAM lakSyaM tadeNekSaNaM vIro'haM tadapi kSiNomi rabhasAtkiM me'nayA rAdhayA // 34 // ( iti sasaMrambhaM vikaTapadakramaM parikrAmati / ) . kRSNa:-( sabhayakampaM ) na jAne kimidAnIM bhaviSyati / atibalIyAnayaM khalaH / bhavatu, bhuvanatrayaM bhavadhanuSi bhArAya samAropayiSyAmi / ( iti tathA karoti / ) zizupAla:-( puro bhavadhanuSi bhuvanatrayamavalokya savismayaM ) svargaH samagra iha sambhRtadevavargoM bhUratra bhUritarabhUdharasindhuruddhA / pAtAlamatra phaNijAlavRtAntarAla mAlokyate dhanuSi citramiha trilokI // 35 // ( saromAJcam ) puNyairagaNyairbhagavAn prasanno'dya vidhirmayi / / trilokIjayakIrtiryadbhavitA cApabhaGgataH // 36 // ( kRSNaH- zizupAle cApe ca muhurmuhuH sabhayaM dRzaM nivezayati / ) ( zizupAlo dhanurAdatte / ) ( kRSNaH sarveSAmapi mAyayA nayanAlokaM nirudhya svayamutthAya karAbhyAM zizupAlamAhatya bhUmau pAtayitvA svasthAnameva sametyopavizati / ) Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayapAla- viracitaM ( zizupAlo mUrcchAvirAmaM prApya salajjamapakrAmati / ) kRSNaH - aho ! dvijA evAvaziSyante / tadAmantrayAmyetAn / ( svagataM ) dhanurdharaikadhurINaM savyasAcinamAmantrayAmi / aho kArpaTika - ehi ehi / 16 ( kirITI utthAya rAdhAsavidhamupasarpati / ) kRSNaH -- yadi kasyApi bhujabalAbhimAno'sti tadAropyatAmidaM rAdhAvedhAya dhUrjaTerdhanuH / pArtha :- ( savinayaM dhanurnamaskRtya ) kSatravratamakhaNDaM cedbhaktirguruSu me yadi / bhava tatsukarAropaM bhagavan harakArmuka ! // 37 // ( iti dorbhyAmAdAya tribhAgamAkramya dhanurAropayati / ) gAGgeyaH -- ( droNaM prati ) dvijena pazyatAnena kevalaM na dhanurguNaH / parAM koTiM nijaprANaguNo'pi gamitaH kSaNAt // 38 // bhImaH -- ( janAntikaM pArthaM prati / ) idaM mayA vizikhadvayamAnItaM paraM na samartho'si rAdhAvedhAya / pArtha: etAM na pATayAmyadya yadi rAdhAM vRkodara ! | itaH prabhRti no cApaM kariSyAmi kare tataH // 39 // ( iti ekena zareNa mandaM cakramAhanti / ) ( nRpAH sarve'pi hasante harSa kolAhalaM [ca] kurvanti / ) ( matsyastena zabdena savismayo nizcalalocano vilokayati / ) ( pArtho dvitIyazareNa yathAvidhi mInalocanakanInikAmAhanti / ) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadIkhayaMvaram / kRSNaH - ( sAnandam ) ayi drupadanarapate ! diSTyA varddhase heturvaralAbhena / drupadaH - bhavatprasAdena mama sarvamapi zubhodakaM bhaviSyati / ( sarve'pyanye bhUmipAlA: parasparAkSisaJcAreNa visaMvadanti / ) anye bhUmipAlAH - ( drupadanarendraM prati ) strIvargaratnasya mRgIdRzo'syAH kApyeSa kiM kArpaTikaH patiH syAt / rAdhA'pi na prAgvizikhena bhinnA svayaMvarastatkriyatAM narendra ! // 40 // ( drupadaH kRSNamukhamavalokayati / ) kRSNaH - bhavatvevam / ---- drupadaH - ho pratIhAra ! svayaMvaramacaM praguNayatAm / sarvairapi narendraiH saha ete vayaM samprAptA eva / ( iti niSkrAntAH sarve 1 ) // prathamo'GkaH samAptaH // yd Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vijayapAla- viracitaM atha dvitIyo'GkaH / ( tataH pravizati nijanijamaJcasthitasakalabhUpAlacakraparigato bhaga vAsudevena saha drupadaH / ) drupadaH - ayi pratIhAra ! samAkAraya kanyAntaH purAd yAjJasenIm / ( pratIhArastathA kRtvA draupadIsahitaH pravizati / draupadI - ( salajjAkautukaM ) ( ka ) sayaladizAgadavivihadesavisesakayavesana resarapaloaNapallavidako duhalaphullaM pi maha hiayaM lajjAe maulAvijjadi / sakhI - ( kha ) sahi ! kA ittha lajjA / aNegaso indumadIpadINaM purAvi rAyakannANaM sayaMvaro saMvRtto / draupadI - ( ga ) sahi ! ehi tAva tAyaM paNamAmo ( iti tathA karoti / ) drupadaH - vatse ! vRNISva yadRcchayA varam / ( iti svayaMvara - mAlAhastA sakhIdattahastAvalambA maJcAntarapathena parikrAmati / ) duryodhanaH -- ( sahasA draupadImAyAntImAlokya sonmAdaM ) ( ka ) sakaladizAgata vividha dezavizeSakRta vezana rezvarapralokana pallavitakutUhalaphulamapi mama hRdayaM lajjayA mukulAyate / ( kha ) sakhi ! kAstra lajjA / anekaza indumatI prabhRtInAM purA'pi rAjakanyAnAM svayaMvaraH saMvRttaH / ( ga ) sakhi ! ehi tAvattAtaM praNamAvaH / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadIkhayaMvaram / brahmAstrameSA kusumAyudhasya strIvargasarge kalazaM vidhAtuH / aho ! vpulocnbhnggsngg lIlAmadhacchatramidaM bibharti // 1 // * sakhI-(ka ) sahi ! piccha piccha, esa mANadhaNo rAyA dujohaNo diisdii| . pAJcAlI-( avajJAmabhinIya ) ( kha ) aNavarayaviyaMbhamANaapamANamANasenakayatthijjamANamANaseNa na mahaM kajaM dujohaNeNa / vaidarbhI-(ga) sahi ! ciMtidavatthudANaciMtAmANaM paloesu caMpAnayarInAhaM / draupadI-(gha) sahi ! jaNaparaMparApisuNidakAnInadAviDaMbidajaNaNeNa alaM imiNAvi kanneNa / __ mAgadhI-(Ga) sahi ! esa kururAyajuvarAo dUsAsaNo diisdi| (ka) sakhi ! pazya pazya, eSa mAnadhano rAjA duryodhano dRzyate / ( kha) anavaratavijRmbhamANApramANamAnasainyakRtArthyamAnamAnasena na mama kArya duryodhanena / (ga) sakhi ! cintitavastudAnacintAmaNiM pralokaya campAnagarInAtham / (gha) sakhi ! janaparamparApizunitakAnInatAviDambitajananenAlamanenA'pi karNena / (3) sakhi ! eSa kururAjayuvarAjo duHzAsano dRzyate / Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayapAla-vicitaM pAJcAlI-(ka) vihavajuvvaNamaeNa aicaMcalasahAvo es| tA puro gcchaamo| ( padAntare ) . mAgadhI-(kha) esa dhaNuvveyavijAniuNo donno| pAJcAlI-( arjunamanusandhAya ) (ga) niuNadhaNukalAuvaesanippAdiyaaNeyasissagaNagAraviyaguNassa namo namo guruNo imss| mAgadhI--(kiyatparikramya ) (gha) sahi ! vivihabuddhipavaMcasamAulo kurunariMdamAulo sauNi nAma nihaalijdi| pAJcAlI- (U) imassa saddo'vi savANadiyauvveyanibaMdhaNaM / tA ehi annado gacchAmo / zizupAla:--- ( pAJcAlImAyAntImAlokya ) mRgIdRzo'syA vadanAravinda__ lAvaNyakharvIkRtakAntigarvaH / zaGke zazAGkaH zritazokazaGku lemacchalenAJcati DimbamantaH // 2 // (ka) vibhavayauvanamadenAticaJcalasvabhAva eSaH / tatpuro gacchAvaH / (kha) eSa dhanurvedavidyAnipuNo droNaH / (ga) nipuNadhanuSkalopadezaniSpAditAnekaziSyagaNagauravitaguNAya namo namo gurave'smai / ... (gha) sakhi ! vividhabuddhiprapaJcasamAkulaH kurunarendamAtulaH zakuni ma nibhaalyte| (0) asya zabdo'pi zravaNendiyoreganibandhanam / tadehi anyato Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadIsvayaMvaram / 21 mAgadhI - ( ka ) esa niavikkamakaMtasayala bhUvAlo sisuvAlo / pAJcAlI - (kha) alamimiNA dhammaparammuheNa / arjuna : - ( AyAntIM pAzcAlImAlokya svagatam / ) laliteSu kRtotkarSA gariSThaguNasaGginI / sadvaMzaprabhavA bhAti smarasyeva dhanurlatA // 3 // mAgadhI - ( dvijAndarzayantI ) ( ga ) piyasahi ! ido ido piccha, ede rAhAvehaviyaMbhiyajasapesalapurisavisesasaNAhA diyavarA dIsaMti / pAJcAlI - ( sAnurAgaM sAbhilASaM arjunAbhimukhaM vIkSya svagataM sasneham 1 ) (gha) aNudiNadhaNuguNakaDhaNakaDhiNaMgulichalaphuraMtamayaNasaro / eyassa karo kaiyA maha karakamalasaGgrahaM kirahI // 4 // jalaharagoviyadiNayarasameNa diyavesachannatepaNa | bhinnA imiNA rAhA bANehi guNehi maha hiyayaM // 5 // ( ka ) eSa nijavikramAkrAntasakalabhUpAlaH zizupAlaH / ( kha ) alamanena dharmaparAGmukhena / ( ga ) priyasakhi ! ita itaH pazya, ete rAdhAvedhavijRmbhitayazaH pezala puruSavizeSasanAthA dvijavarA dRzyante / (gha) anudinadhanurguNakarSaNa kaThinAGgulicchalasphuranmadanazaraH / etasya karaH kadA mama karakamalasaGgamaM kariSyati // 4 // jaladhara gopitadinakarasamena dvijaveSacchannatejasA / bhinnA'nena rAdhA vANairguNairmama hRdayam // 5 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijayapAla-viracita arjuna:-(khagatam ) puSpAyudhena guruNA vihitopadezA lolaM zaravyamiva hanta ! mano madIyam / lolAvikuJcitavilocanacApalekhA muktena vidhyati kaTAkSazareNa kAntA // 6 // pAJcAlI-(ka) guNANumANeNa AyAro'vi maNaharo imassa / mAgadhI-(pAJcAlI sAnurAgAM vijJAya kiJcismitvA) (kha) sahi! aggado gammadu / pAJcAlI--( salajjam ) (ga) sahi ! jeNa maha jaNayapaiNNAmahaNNavo garuyaguNagaNeNa payaMDabhuadaMDataraMDeNa uttinno tassa sAhINo ayaM jnno| mAgadhI-(gha ) tA ginhesu niyakarakamalena sayaMvaramAliyaM / nivesehi jhatti imassa kaMThakaMdalaMmi / ( anye rAjAnaH pAJcAlI dvijasannidhau sthitAM dRSTvA vailakSyeNa zvAsamukhatAM bhjnte|) ( ka ) guNAnumAnena AkAro'pi manoharo'sya / ( kha ) sakhi ! agrato gamyatAm / (ga) sakhi ! yena mama janakapratijJAmahArNavo gurukaguNagaNena pracaNDabhujadaNDataraNDena uttIrNastasya svAdhIno'yaM janaH / / (gha ) tad gRhANa nijakarakamalena svayaMvaramAlikAm / nivezaya kSagiti asya kaNThakandale / Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ draupadIkhayaMvaram / 23 drupadaH-aho ! guNAnurAgiNI vatsA / ( pAJcAlI arjunasya kaNThe svayaMvaramAlAM nivezayati / ) arjunaH-(svagatam ) svIkRte'smindRzApyaGge tArAbhRGgAvalIyA / punaruktAM nidhatte'sau svayaMvaraNamAlikAm // 7 // kRSNa: nivezayantI kaNThe'sya svayaMvaraNamAlikAm / iyaM pUjayatIvAsau vIrottaMsasya vedikA // 8 // ( AkAze devA dundubhivAdanapUrvakaM kusumavRSTiM kurvanti / ) kRSNa: rAdhAvedhaguNenaiva krItA kRSNA kiriittinaa| ayaM svayaMvaro'muSyAzcakre rAgaparIkSaNam // 9 // (drupadaM prati ) kiM te bhUyaH priyamupakaromi / drupadaH-samucitajAmAtRlAbhAtkimaparamapi me priyamasti ! / tatsarvathA sampUrNA me manorathAH / kRSNaH-tathApIdamastu-~AnandavaibhavabhRto bhuvi santu santo nAzaM nirAzamanasA pizunAH prayAntu / keliM kalermukulayan sakalA jayazrIH / saubhAgyabhaGgamabhito bhavatAM ca dharmaH // 10 // ( iti niSkrAntAH sarve ) // dvitIyo'GkaH samAptaH // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________