Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlika - uttarAdhyayana hindI padyAnuvAda
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlika-uttarAdhyayana hindI padyAnuvAda anuvAdaka muni mAMgIlAla 'mukula'
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravandha-sampAdaka : zrIcanda rAmapuriyA nidezaka Agama aura sAhitya prakAzana mAgha sudI 7 vikrama savat 2032 san 1976 mUlya : 10 rupaye mudraka : sarasvatI priMTiMga presa maujapura, zAhadarA dillI-110153
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya muni zrI mAMgIlAlajI 'mukula' dvArA prastuta 'dazavakAlika-uttarAdhyayana kA hindI padyAnuvAda pAThako ke sammukha upasthita karate hue harSa ho rahA hai| vidvadvara muni zrI dulaharAja jI ne apanI prastAvanA me isa kRti para vistRta prakAza DAlA hai| yuga pradhAna parama zraddheya AcArya zrI tulasI kA AzIrvAda prApta hai| anuvAda geya hai, ata ati sarasa aura cittAkarSaka banA hai| isa kRti ke prakAzana kA artha-bhAra zrI totArAma jagadIza rAya (maDI kAlAvalI, hariyANA) ne vahana kiyA hai, jisake lie unhe hArdika dhanyavAda hai| hama AzA karate haiM ki satsAhitya ke prakAzana aura pracAra me unakA aisA udAra sahayoga sasthAna ko sadA prApta hotA rhegaa| 4684, mena ansArI roDa dillI-6 3-2-76 zrIcanda rAmapuriyA nidezaka Agama eva sAhitya prakAzana vibhAga jaina vizva bhAratI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzIrvacana Agama-sampAdana kA kAma jaba se hAtha me liyA hai, isa kArya meM aneka sAdhu-sAdhviyAM lage hue haiN| koI pATha-sampAdana ke kAma me salagna hai, koI zabda-sUcI taiyAra kara rahA hai, koI anuvAda kara rahA hai, to koI samIkSAtmaka adhyayana likha rahA hai aura koI TippaNa, bhUmikA Adi ke lekhana me vyasta hai / ye saba kArya Agama-sampAdana ke abhinna aMga haiN| muni mAgIlAla 'mukula' ne dazavakAlika aura uttarAdhyayana sUtro kA hindI padyAnuvAda taiyAra kiyA hai| inhone apanI dRSTi se kAphI zrama kiyA hai| maiM isa kArya ko abhyAsa ke rUpa meM svIkAra karatA huuN| yaha prAthamika prayAsa hai| bhaviSya me inhe apane kArya me vizeSa gatizIla rahanA hai / dazavakAlika aura uttarAdhyayana kA yaha sarala, suvodha padyAnuvAda jana-jana ke lie upayogI bane, isI AzA ke sAtha AcArya tulasI grIna hAusa, sI-skIma, jayapura 15-10-75
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA jaina Agama cAra bhAgo me vibhakta hai-1 aga 2 upAga 3 mUla aura 4 ched| aga 11, upAga 12, mUla 4 aura cheda 4 haiN| prastuta kRti 'mUla' vibhAga se savadhita hai, ata isa viSaya me kucha UhApoha karanA prasagaprAhA hai|' - 'mUla vibhAga bahuta prAcIna nahI hai| "sabhava hai, yaha vibhAga vikrama kI gyArahavI zatAbdI ke bAda kA hai / Agamo me kevala aMgapraviSTa aura agabAhyayaha vibhAga prohA hotA hai| jaba Agama-puruSa kI kalpanA huI taba yaha vibhAga huA aura mUla-sthAnIya sUtro kI samAyojanA kI gii| prAcIna zruta-puruSa kI rekhAkRti me caraNa (mUla) sthAnIya do Agama the-AcArAga aura sUtrakRtAga / arvAcIna zruta-puruSa kI rekhAkRti me iname parivartana huaa| ina do Agamo ke sthAna para dazarvakAlika aura uttarAdhyayana-ye do Agama A ge| kitane aura kauna-kauna se Agama 'mUla' sajJA ke antargata Ate hai, isame sabhI vidvAna ekamata nahI haiN| kintu anuyogadvAra, nadI, uttarAdhyayana aura dazavaikAlika 'mUla' sUtra haiM, ise adhika mAnyatA prApta hai| . yahAM yaha prazna honA svAbhAvika hai ki inheM 'mUla' sajJA kyo dI gaI ? isa prazna ko samAhita karane ke lie aneka vidvAno ne aneka AnumAnika paribhASAe~ prastuta kI haiM / AcArya zrI tulasI ne isakI mImAMsA karate hue likhA hai-'dazavakAlika aura uttarAdhyayana muni jIvana kI caryA ke prArambha me mUlabhUta sahAyakaM banate haiM tathA AgamoM kA adhyayana inhI ke paThana se prArambha hotA hai, isIlie inhe 'mUla' sUtra kI mAnyatA milI, aisA pratIta hotA hai| dUsarI bAta hai-"iname muni ke mUla guNoM-mahAvrata, samiti Adi kA nirUpaNa hai, 'isa dRSTi se inhe 'mUla' sUtra kI sajJA dI gaI hai|" dazavakAlika - - - - yaha nirvRhaNa kRti hai| AcArya zayyabhava zrutakevalI the| unhoMne apane putra ziSya manaka ke lie, vibhinna pUrvo se, isakA nirvRhaNa kiyaa| vIra nirvANa kI prathama zatAbdI me capA nagarI me yaha kArya sapanna huA, aisA mAnA jAtA 1 desaveAliya taha uttarajjhayaNANi, bhUmikA pR0 3 /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai / isa Agama kI racanA se pUrva nava dIkSita muni ko AcArAga ke vAda uttarAdhyayana paDhAyA jAtA thaa| bAda me AcArAga kA sthAna dazakAlika ne le liyaa| isake dasa adhyayana aura do cUlikAe~ haiN| isame 514 zloka tathA 31 sUtra haiM / yaha Agama padyamaya hai| kevala cauthe, nauveM aura prathama cUlikA me gadya bhAga hai| yaha sUtra digamvara aura zvetAmbara--dono paramparAo ko samAna rUpa se mAnya rahA hai| vartamAna me zvetAmbara paramparA me nava dIkSita muni ko sarva prathama isI Agama kI vAcanA dI jAtI hai| .:. - isa Agama para bhAratIya AcAryoM ne prAkRta, saMskRta tathA gujarAtI mizrita rAjasthAnI me aneka vyAkhyA-grantha likhe| ina vyAkhyA-grantho me vikrama kI 3-5 zatAbdI ke mahAn AcArya agastyasiMha sthavira dvArA likhI gaI cUrNi prAcInatama hai| isakA pahalI vAra prayoga hamAre yahA~ se sapAdita aura vivecita 'dasaveAliya' meM huA hai| saMskRta me likhI TIkAo me AThavI zatAbdI ke mahAn AcArya harIbhadra dvArA likhita TIkA vizruta hai| __yaha Agama zaikSa ko muni jIvana kI prArabhika caryAo ke vidhi-vidhAno kI avagati detA hai tathA adhyAtma me, lIna rahane kI bhAvanA ko dRDhamUla banAtA uttarAdhyayana / - - isame do zabda haiM-uttara aura adhyayana / isa Agama ke chattIsa. adhyayana hai| isake aMtima zloka (36 / 268) se yaha jJAta hotA hai ki yaha bhagavAn mahAvIra kI atima vANI hai| isakA nirUpaNa karate-karate bhagavAn siddha-buddhamukta hue / kucheka vidvAn ise ekakartRka nahI mAnate / hamArA bhI yahI mAnanA hai ki yaha sakalana-sUtra hai| isakA pahalA sakalana.vIra nirvANa kI prathama zatAbdI ke pUrvArddha me huA aura uttarakAlIna saskaraNa devapriMgaNI ke samaya me sampanna huaa| . isame 36 adhyayana haiN| isakA pratipAdya vizada hai aura vibhinna viSayo ko AtmasAt kie calatA hai| eka zabda me isa Agama ko bhagavAn mahAvIra kI vicAradhArA kA pratinidhi-sUtra kahA jA sakatA hai| isame 1638 zloka aura 86 sUtra haiM / yaha padyAtmaka Agama hai / kevala unatIsavA~ adhyayanaM gadyAtmaka 1. vistAra ke lie dekheM-dazavakAlika eka samIkSAtmaka adhyayana, vAcanA pramukha AcArya ___zrI tulasI, sapAdaka-vivetraka-muni nathamala / 2 vistAra ke lie dekheM-uttarAdhyayana . eka samIkSAtmaka adhyayana, vAcanA pramukha AcArya zrI tulamI, sapAdaka-vivecaka-muni nayamala /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai aura dUsare tathA solahaveM meM kucha gadyabhAga hai / isa Agama para aneka vyAkhyAanya prApta hote haiM / uname maskRta bhASA me likhI gaI 'vRhadvRtti' bahuta hI mahattvapUrNa hai / isake karttA hai-vAdivetAla zAti sUrI / inakA astitvakAla vikrama kI gyArahavI zatAbdI hai / isa 'vRhadvRtti' ke AdhAra para bArahavI zatAbdI me nemIcandra sUrI ne 'sukhavoyA' nAma kI TIkA likhii| usakI apanI yaha vizeSatA hai ki usame prAkRta kathAo kA sundara sakalana kiyA gayA hai / isa Agama para jinadAsa mahattara kRta cUrNi bhI prApta hotI hai, kintu vaha itanI vizada nahI hai / prastuta prayatna 1 ardaAlika aura uttarAdhyayana- ina do Agamo para hindI me aneka vyAkhyA-grantha likhe jA cuke haiM / terApatha saMpradAya ne bhI Agama- sapAdana kArya prArambha kiyA / usake vAcanA pramukha haiM - AcArya tulasI aura sapAdaka- vivecaka haiM muni nathamala / aneka sAdhu-sAdhviyo kA isame avikala yoga bhI prApta hai / kArya apanI gati se cala rahA hai / aneka Agama prakAzita ho cuke haiM aura vidvat samAja me samAdRta bhI hue hai / 'dasaveliya' isa nAma se dazavaikAlika sUtra kA hindI anuvAda tathA vistRta TippaNI se yukta saMskaraNa prakAzita huA hai / sAtha-sAtha 'dazakAlika eka samIkSAtmaka adhyayana' bhI prastuta sUtra ke vibhinna pahaluo para vizada prakAza DAlatA hai / isI prakAra 'uttarajjhayaNANi' ke do bhAga tathA 'uttarAdhyayana * eka samIkSAtmaka adhyayana - ye tIno grantha uttarAdhyayana kI sarvAMgINa vyAkhyA ke bejoDa grantha haiM / prastuta prayatna kI apanI vizeSatA hai| muni mukulajI ne dono Agamo ko sarala hindI padyo me gUtha kara jana-jana ke lie suvodha banA diyA hai / Agamo ke padyAtmaka anuvAda kA bhI apanA mUlya hotA hai, kyoki AvAla - gopAla usako paDhane me rasa letA hai / maiM yaha kahane kA adhikArI to nahI hU~ ki yaha kRti kitanI sazakta vana paDI hai, kintu itanA avazya kahU~gA ki logo ke lie yaha upayogI siddha hogI / muni mukulajI ne do bAra isa kRti ko sa~vArane me parizrama kiyA, yaha unakI niSThA kA hI pratiphalana hai / Agamo kI isa padyAtmaka - vighA kA janatA svAgata karegI, isI AzA ke sAtha grIna hAusa, -sI skIma, jayapura 10 akTUbara 1975 muni dulaharAja
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ svakathya vikrama saMvat do hajAra solaha kI bAta hai ki muni zrI rAjakaraNajI udayapura Divijana ke lAmboDI grAma meM virAja rahe the| vahAM para paDita dInAnAtha 'dineza' kI likhI huI gItA kA padyAnuvAda dekhane ko milaa| usa pustaka kA AdyopAnta pArAyaNa karane para eka bAta sUjhI ki kyA hI acchA ho yadi uttarAdhyayana sUtra (jise jaina gItA kahA jA sakatA hai) kA isI Dhaga se hindI me padyAnuvAda taiyAra hokara janatA ke sAmane aae| isase aura nahI to kama se kama sAdhAraNa jaina zrAvaka samAja ko bahuta baDA svAdhyAya kA lAbha mila sakatA hai| maiMne muni zrI rAjakaraNajI se nivedana kiyA ki Apa uttarAdhyayana sUtra kA hindI me padyAnuvAda taiyAra kreN| unhone kahA, tumhI taiyAra karo / kucha dino taka maiM socatA rhaa| phira dimAga meM eka bAta AI ki uttarAdhyayana sUtra to bahuta baDA hai| pahale dazavakAlika sUtra kA padyAnuvAda taiyAra kiyA jAe to choTA hone ke kAraNa sugamatA rhegii| jeTha ke mahIne meM 'kharaNoTA' grAma meM maine dazavakAlika sUtra ke pahale adhyayana kA padyAnuvAda likhakara muni jI ko dikhaayaa| unhoMne usakI sarAhanA kii| phira to Ava dekhA na tAva rAta-dina isameM hI juTA rhaa| phalasvarUpa lagabhaga eka mahIne meM padyAnuvAda taiyAra ho gyaa| , muni zrI rAjakaraNajI se maiMne isakI pANDulipi bnvaaii| phira jaba parama zraddheya AcArya pravara ke darzana kiye tava yaha kRti unhe meMTa kI gii| kintu atIva vyastatA ke kAraNa AcArya pravara, usa vakta use dekha nahIM paae| maiMne apane sAthI santo ko tathA-baDe santo ko padyAnuvAda dikhaayaa| unhone mujhe bahuta thpthpaayaa| vikrama saMvat do hajAra aThAraha kA cAturmAsa muni zrI-rAjakaraNajI kA bIkAnera aura sAhitya-parAmarzaka muni zrI vuddhamalajI kA gaMgAzahare thaa| ina dono siMghADo kA milana nokhAmaNDI meM huaa| hama zepa kAla meM bhI mahIno taka sAtha rahe / maiMne muni zrI buddhamalajI se nivedana kiyA ki 'dazavakAlika' kA padyAnuvAda maiMne jo taiyAra kiyA hai, Apa usakA sazodhana kara deN| ApakA bahutabahuta AbhAra maanuuNgaa| mere isa namra nivedana para unhone kRpA karake ise svIkAra kiyA aura prati dina eka-DeDha ghaNTA unake samIpa baiThakara maiM isakA sazodhana karAtA gyaa| isase mujhe bahuta baDA lAbha huaa| san 1961 ke disambara 10 se 'jana bhAratI' sAptAhika me isake kramaza. sAta adhyayana prakAzita hue / vAda meM vi0sa0 do hajAra unnIsa ke prArambha meM hI muni zrI pUnamacandajI (zrIDUgaragaDha) ne mere se Agraha kiyA ki uttarAdhyayana sUtra ke unnIsaveM adhyayana kA padyAnuvAda mujhe banAkara do, kyoki vaha mujhe bahuta
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ priya hai| meM unakA Agraha TAla nahI mayA / vevAna chaha dino meM unakA pAnavAda banAkara unako diyaa| ve baDe prasanna he| phira bIsaveM tathA ikkIsaveM adhyayana kA padyAnuvAda hisAra pahu~cane para taiyAra kiyA / taba yaha Atma-vizvAga paidA huA ki ava samasta uttarAdhyayana kA padyAnuvAda kiyA jA sakatA hai| phira meM anuvAda-kArya meM juTa gayA / aneka utAra-caDhAva Ae / anta meM vi0 ma0 2016 caitra kRSNa 5 ko kArya pUrA huA aura usake mAya-mAya vapoM se seMjorDa huI merI sAgha bhI pUrI huI / Atmatopa me mana bhara gyaa| lADanU me parama zradveya AcArya pravara ke darzana hone para jaba yaha kRti meMTa kI gaI to karIva vIsa minaTa taka lavalokana ke pazcAt gumdeva ne pharamAyA ki 'acchI mehanata kI hai| ThIka bnaayaa|' 'jaina bhAratI' mAsika san 1968 mArca ke aGka meM damakA teIsavAM adhyayana 'kezI-gautama maMvAda' prakAzita huaa| phira jUna ke maha ne amana. mATha adhyayana prakAzita hue| vi0 sa0 do hajAra untIsa ke maryAdA-mahotsava para nAhitya upasamini kA gaThana huaa| usake nirNayAnusAra aprakAzita sAhitya ko meMTa karanA anivArya thA / maine yaha kRti bhI bheMTa kI / upasamiti ne kucha sujhAva dete hue kahA ki ina dono hI kRtiyo kA puna avalokana kiyA jAya / usa parAmarza ke anusAra vi0 sa0 do hajAra ikatIsa pacapadarA me lagabhaga chaha mahIno taka isI meM lagA rhaa| puna ina dono kRtiyo ko magodhita kara upasamiti ke samakSa rakhA / upasamiti' ne inhe mAnyatA de dii| jaina vizva bhAratI' ne inhe pustaka kA rUpa de diyaa| - maiM kahA~ taka saphala rahA, isakA nirNaya vijJa pAThakoM para hI choDatA huuN| kintu mujhe jo AnandAnubhUti huI, samaya kA sadupayoga huA, citta kI ekAgratA rahI, vaha nizcita hI anirvacanIya hai| ata mujJa pAThako se eka nivedana karanA Avazyaka samajhatA hUM ki jahA~ kahI bhI ina kRtiyo meM kamiyaoN dhyAna meM AyeM, mujhe batalAne kA kaSTa kareM, tAki agale saskaraNa meM maiM unakA saMzodhana-parimArjana kara skuuN| anta meM terApatha zAsana eva yugapradhAna AcArya zrI tulasI kA mai atyanta kRtajJa hU~, jinhone mere jaise pAmara prANI para apanA varada hasta rakhakara use do akSara volane evaM likhane lAyaka bnaayaa| ' isa avasara para maiM muni zrI dulaharAjajI ko bhI nahI bhulA sakatA, jinhoMne anyAnya sahayoga ke atirikta isakI prastAvanA likhakara bhI mujhe anu-grahIta kiyA hai| AsInda (bhIlavAr3A), rAjasthAna- . vi0 sa0 2032, Azvina zuklA 8 . . - muni mukula 12 / 1075
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-sUcI 7 43 47. dazavakAlika 1 drumapuSpikA 2. zrAmaNyapUrvaka 3. kSullakAcAra-kathA 4. SaDjIvanikA 5. piNDaSaNA (prathama uddezaka) piNDaSaNA (dvitIya uddezaka) 6. mahAcAra kathA 7 vAkya-zuddhi 8 AcAra-praNidhi 6 vinaya-samAdhi (pahalA uddezaka) vinaya-samAdhi (dUsarA uddezaka) vinaya-samAdhi (tIsarA uddezaka) vinaya-samAdhi (caturtha uddezaka) 10 sabhikSu calikA 51. rati-vAkyA 12 viviktacaryA , uttarAdhyayana 1. vinayazruta 2. parISaha 3. cAturagIya 4. asaskRta jIvita 5 akAma-sakAma maraNa 6. kSullakanimranthIya 7. urabhrIya 50 57 65 70 72 77 79
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 kApilIya 6 nami pravrajjA 10 druma- patraka 11 bahuzruta-pUjA 12 harike gavana 13 cila-sambhUta 14 ipukArIya 15. sabhikSu 16 brahmacarya -samAdhi-sthAna 17 pApa zramaNIya 18 sajayIya 16 mRgAputrIya 20 mahAnirgranvIya 21 samudrapAlIya 22. rayanemIya 23 kezI-gotamIya 24 pravacanamAtA 25. yakSIya 26 sAmAcArI 27. khalukI 28. mokSa mArga-gati 26. samyaktva-parAkrama 30. tapa-mArga 31. caraNa - vidhi 32. pramAda - sthAna 33. karma - prakRti 34. lezyA 35 anagAra-mArgagati 36. jIvAjIva - vibhakti pRSTha 81 RRCIA 201 105 608 112 118 118 126 131 33 227 144 147 15.1 15.5 157 160 172 175 177 185 187 162 194
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlika
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgalAcaraNa vighna vinAzaka, vimalatama, vigata moha, vizveza | vizada, vibudha, vibhu vIra kA, karatA vinaya vizeSa // 1 // bhikSu Adi gaNapati navaka, jina pratinidhi gurudeva / jagaduddhAraka de mujhe, sanmati suguNa sadaMva // 2 // dazavekAlika sUtra yaha, prAkRtamaya prAkRtamaya granavadya / hindI padyo me ise, gumphita karatA sadya ||3||
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahalA adhyayana drumapuSpikA 1 *dharma sarvotkRSTa maMgala, ahiMsA tapa tyAga hai, deva bhI namate jise, nita dharma se anurAga hai // 1 // yathA druma ke puSpa kA rasa, svalpa pItA hai bhramara, nahI suma ko mlAna karatA, aura bharatA nija udara // 2 // mukta aise zramaNa hote, sAdhu-jana isa bhuvana me, vRtti pAege vahI, jisase na para ko ho vyathA, dAna bhakta - gaveSaNA rata, vihaMgama jyoM sumana meM // 3 // | } y jo ki madhukara - sama anizrita, buddha hote dAnta haiM, gata yathAkRta - rata ghUma ghara-ghara bhramara puSpo para yathA // 4 // * rakta nAnA-piNDa meM, isase kahAte saMta hai // 5 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsarA adhyayana zrAmaNyapUrvaka *zramaNatA kaise nibhAe, kAma-uparata jo na ho, sIdatA hara kadama para, sakalpa se vaha vivaza ho // 1 // vasana, bhUpaNa, surabhi, vanitA aura zayyAdika sbhii| choDatA jo vivaza ho, tyAgI na kahalAtA kabhI // 2 // prApta jo priya kAnta bhogo ko dikhAtA pITha hai| svavaza bhoga taje vahI, tyAgI kahAtA zreSTha hai // 3 // samatA me rahate yadi bAhara kabhI nikala jAe yaha mana / vaha merI na kabhI maiM usakA, taje rAga yo soca zramaNa // 4 // nija ko tapA, saukumArya taja, kAma-vijaya se dukha-vijaya / cheda doSa taja rAga sukhI yoM, saMsRti me hogA nizcaya // 5 // *dhUmaketuka, durAsada, -, prajvalita pAvaka me shii| agandhana kula sarpa par3ate, vAnta phira lete nahI // 6 // dhika tujhe hai yaza.kAmin ! bhoga jIvana ke lie| vamana pInA cAhatA to, mRtyu zubha tere lie // 7 // putra andhaka-vRSNi kA tU, bhoja-putrI maiM aho / hama na gandhana-kula sadRza ho, acala sayama meM raho // 8 // rAga - bhAva agara karegA, nAriyo ko dekhkr| ___ vAyu-Ahata haTa' sadRza, asthira banegA zIghratara // 6 // vaha subhASita vacana, usa sayamavatI ke zravaNa kara / dharma me sthira huA jyo, aMkuza-prazAsita gaja-pravara // 10 // vuddha, paDita, vicakSaNa, isa bhAMti karate haiM sadA / ___ bhoga se hote alaga jaise ki puruSottama mudA // 11 // 1 ra naspati vizeSa /
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIsarA adhyayana kSullakAcAra *carita susthita, Atma-trAyI, mukta RSi nirgrantha haiN| / . kahe unake lie ye saba, anAcIrNa nitAnta haiM / / 1 / / krItakRta' uddiSTa' phira nityAgra' 'abhihRta azana bhii| . / rAtri-bhojana, snAna, saurabha, puSpa-mAlA vyajana bhI // 2 // vastu-sacaya, gRhi-amatra va kimicchaka nRpa-bhojanam / danta-kSAlana,- vimardana, tana-vilokana, sapracchanam // 3 // 'nAlikASTApada tathA phira chatra-dhAraNa vIsavA~ / . cikitsA, pAdukA, zikhi-Arambha hai tebIsavA~ // 4 // "piNDa-zayyAtara va Asana, palagoM para baitthnaa|| gRhAntara me baiThanA 'au gAtra kI udvartanA // 5 // gRhIM kI sevA punaH AjIva-vRtti tathA yahA~ / mizra-bhojana bhoganA Atura-smaraNa hai phira kahA // 6 // "mUla", adaraka, ikSukhaNDa va kada, mUla sacitta hai / sabhI phala au bIja kacce cetanA sayukta hai / / 7 / / namaka sauvarcala va saidhava rumA lavaNa apakva bhii| sindhu-udbhava aura pAzu-kSAra kAlA namaka bhii||8|| 1. nirgrantha ke nimitta kharIdA gayA / 2 sAdhu ke nimitta banAyA gayA / 3 AdarapUrvaka nimantrita phara pratidina diyA jAne vAlA aahaar| 4 sAghu ke nimitta dUra se sammukha lAyA gyaa| 5 pakhA jhelnaa| 6. gRhasthI ke pAtra me bhojana krnaa| 7. 'kauna kyA cAhatA hai ?' yo pUchakara diyA jAne vAlA bhojana / 8 gRhasya ko kuzala pUchanA yA zarIra pochnaa| 6 nalikA se pAsA DAlakara jumA besanA / 10. zataraMja basanA / 11 muulii| 12. paTa!
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazarvakAlika ghUma-netra', vamana, virecana, vastikarma tathA kahA / dantavaNa, aJjana va gAtrAbhyaGga va vibhUSaNa rahA ||6|| mahARSi nirgrantha hita, ye anAcIrNa sabhI kahe / jo ki saMyama yukta ho laghubhUta viharaNa kara rahe // 10 // SaTka-saMyata, tyakta - paMcAsrava, trigupti-sugupta hai / paMca-nigraha, dhIra, RjudarzI vahI nirgrantha hai // 11 // grISma me zrAtApate, hemanta meM tajate vasana / rahe pratisalIna pAvasa me, samAhita parISaha-ripu damanakarttA, dhUtamoha rahe jitendriya saba dukha-nAzana-hita parAkrama saMta jana || 12 || kaSTa duHsaha sahana kara, duSkara kriyA karake divaMgata hote va nIraja siddha hote mudA / rata sadA ||13|| - kaI / haiM kaI // 14 // tyAga tapa se pUrva karmo ko khapA trAyI mahA / siddhi patha-anuprApta ve, nirvANa pAte haiM kahA ||15|| 1. dhUmra-pAna kI nalikA rakhanA / 1 2. roga kI sabhAvanA se bacane ke lie apAna-mArga se tela Adi car3hAnA /
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauthA adhyayana SaDjIvanikA 7 *sunA, zrAyuSman / yahA~ AkhyAta sthavira mahAn se / yo chaH jIvanikAya' nAmaka adhyayana maiMne ise // 1 // zramaNa bhagavat vIra kAzyapa se pravedrita hai sahI / 1 T + * i adhyayana yaha zreyakara hai lie dharma kA sadbodhaM isakA sUkta hai prajJapta samyak kaha rahA tuma se vahI || 2 || 2 j kauna - sA SaTjIva samudaya nAma vaha adhyayana ' hai / ' kathita jisameM zramaNa bhagavat vIra kAzyapa vacana haiM // 4 // 1 1. pravedita prajJapta hai kalyANakara usakA paThana / "dharma" kA sadbodha jisame, " karUMgA usakA manana ||5|| 11. yaha chajIvanikAya nAmaka adhyayana ' (2) zramaNa bhagavaMt vIra kAzyapa se AtmA ke mahA / hitakara hai kahA ||3|| paThana -adhyayana yaha zreyaMkara hai lie AtmA ke mahA / 1074 dharma kA saMbodha isakA paThana hitakara hai kahA // 7 // bhUmi apqAyika vanaspatikAyika puna. } zastra - pariNati ke binA pRthvI sacitta sukathita hai / V 4 4 mw } va tejo-: vAyukAyika tadyathA / sakAya prANI haiM tathA // 8 // prajJapta hai / pravedita sUkta hai // 6 // haiM aneko jIva jinakA bhinna hI astitva hai || || > J zastra - pariNati ke binA pAnI sacitta sukathita hai / .. .. haiM, aneko jIva jinakA bhinna 1 11 6 zastra-pariNati ke binA pAvaka sacitta " hI astitva hai // 10 // i 1 } kathita hai / ..haiM aneko jIva jinakA bhinna hI astitva hai // 1 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavakAlika zastra pariNati ke binA mAruta sacitta sukathita hai| haiM aneko jIva jinakA bhinna hI astitva hai // 12 // zastra-pariNati ke binA saba harita kathita sacitta hai| hai anekoM jIva jinakA bhinna hI astitva hai // 13 // agra-bIjaka, mUla-bIjaka, parva-bIjaka tadyathA / . skandha-vIjaka, bIjaruha, saMmUcchimaka hai tRNalatA // 14ill zastra-pariNati bina, sabIjaka harita kathita sacitta hai| haiM anekoM jIva jinakA bhinna hI astitvaM hai // 15 // aura trasa prANI aneko jo yahA~ para kathita hai| . - tadyathA aMDaja, jarAyuja, rasaja, potaja prathita hai / / 16 / / svedajodbhijja, -- samUcchima, aupapAta sakarma hai| ... . ., . ina - kinhI kA sAmane AnA va -jAnA dharma hai // 17 // gAtra kA sakocanA --yA. phira prasAraNa dhvanana hai| .. ghUmanA, DaranA, palAyana jJAta. gamanAgamana hai||18|| aura jo kIr3e, patage, kuthu athavA , ciittiyaaN| . . sabhI dvIndriya sabhI trIndriya aura caturindriyA / / 19 / / sabhI paMcendriya va tiryag sabhI nAraka manuja bhii| - - sura sabhI haiM tathA sukha ke icchu haiM prANI sabhI // 20 // yahI jIvanikAya chaTA kAya trasa nizcaya khaa| ata. hisA chor3a do yaha sIkha Agama de rahA // 21 // nahI daNDA'raMbha ina SaTakAya jIvoM kA shii| kare karavAye tathA phira bhalA bhI samajhe nahI // 22 // trividha-trividha manovacana tana se na karatA umr-bhr| nahI karavAtA va anumodana na karatA Aryavara // 23 // pUrvakRta kA pratikramaNa nindA va gardA kara rahA / mAtma kA vyutsarga kara bhagavan ! satata agha hara rahA // 24 // .
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ . ma04:pajIvanikA mahAvrata pahalA prabho !. prANAtipAta-viramaNa hai| . tyAgatA hU~ sarva bhagavan ! prANavadha bhava-bhramaNa hai // 25 // sUkSma, bAdara, trasa va sthAvara prANavadha maiM svakara se| '' karUMgA na svaya, karAUMgA nahI maiM apara se // 26 // malA samajhUgA na vadha karate hue - ko umr-bhr|' trividha-trividha manovacana tana se na karatA Aryavara // 27 // karAU~gA, nahI, -karate hue kI, anumodnaa| nahIM karatA, pUrvakRta kI kara rahA AlocanA // 28 // pratikramaNa nindA va gardA kara rahA anutApa maiM / Atma kA vyutsarga kara bhagavan ! banA niSpApa maiM // 26 // upasthita pahale mahAvata me huA prabhu !. Apa se| sarvathA : prANAtipAta-vimukta hUM saMtApa - se // 30 // bAda isake dUsarA bhagavan ! : mahAvrata sAra hai| mRSAvAda-viramaNa-vrata, yaha - satya. jagadAdhAra hai // 31 // jhaTha * ko maiM tyAgatA hUM-he prabho / 'aba srvthaa| krodha, lobha va hAsya, bhaya se caturdhA hai. jo yathA // 32 // jhUTha khuda volU na bulavAU~ apara, se bhI nhii| aura jo vole use acchA nahI, samajhU kahI // 33 // . trividha-vividha manovacana tana se na karatA, umra-bhara / nahI karavAtA va anumodana na karatA Aryavara // 34 // pUrvakRtaH kA pratikramaNa nindA-va-gahIM kara rhaa| Atma kA vyutsarga kara bhagavan / satata magha hara rahA // 35 // dUsare isa - mahAvrata - me hUM upasthita - Apa * se| sarvathA taja jhUTha ko prabhu mukta hU~ saMtApa se // 36 // bAda isake tIsarA bhagavan / mahAvrata zreya hai| ' ' 'saba adattAdAna-viramaNa niyama samupAdeya hai // 37 // tyAgatA, -- hU~ aba, adattAdAna ko maiM - srvthaa.| grAma, nagara, araNya me SaDbheda isake haiM yathA // 38 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavakAlika alpa, bahu, aNu, sthUla vastu sacitta aura acitta hii| .. - . -maiM adatta - na , grahaNa karatA tathA karavAtA nahI // 36 // grahaNa karate ko bhalA samajha nahI maiM umra-bhara / . ..... trividha-trividha manovacana tana se na karatA Aryavara // 40 // karAU~gA nahI karate hue kI anumodanA / . nahI karatA, pUrvakRta kI kara rahA AlocanA // 41 // pratikramaNa nindA va gardA kara rahA anutApa maiN| Atma kA vyutsarga kara bhagavan ! banA niSpApa maiM // 42 // tIsare isa mahAvrata meM hU~ upasthita zrApa se / ___ saba- adattAdAna taja prabhu mukta hU~ saMtApa se // 43 // bAda isake haiM prabho ! cauthAM mahAvrata ghora hai| sarva maithuna chor3anA yaha , vrataM atIva kaThora hai // 44 // r tyAgatA hU~ maiM 'prabho ! isa mithuna ko jo heya hai| sura-manuja-tiyaMca-yonika bheda, isake jJeya haiM // 4 // nahIM khuda sevana karU~ para' se karAU~gA nhiiN| mithunaH karate hue para ko bhalA samajhUgA nahI / / 4 / / tritridha-trividha manovacana tana se na karatA umr-bhr| nahI karavAtAva anumodana na karatA Aryavara ||47 // pUrvakRta kA pratikramaNa nindA va gIM kara rhaa| prAtma kA vyutsarga kara bhagavan ! satata agha hara rahA // 4 // upasthita cauthe mahAvrata meM huA prabhu Apa se| ___ chor3akara sarva mithuna bhagavan / mukta hU~ saMtApa se // 46 // vAda isake pA~cavA~ bhagavan ! mahAvrata iSTa hai / __sava parigraha se nivartana vrata atIva viziSTa hai ||5naa. maiM parigraha tyAgatA hai aho bhagavan ! sarva hI / alpa, bahu, aNu, sthUla vastu sacitta aura acitta hI // 51 // grahaNa karatA khuda nahI para se karAU~gA nhii.| grahaNa karate hue . para ko bhalA samajhUgA nahIM // 52 // - n
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ a04:pajIvanikA vividha-trividha manovacana-tana, se na karatA- umra-bhara----- ... - nahIM karavAtA va anumodana na karatA, Aryavara // 53 // 'pUrvakRta kA, pratikramaNa nindA va... gardA kara, rhaa| . ... .... . . ., Atma kA vyutsarga kara bhagavan ! satata aghra hara rahA / / 54 / / pA~caveM isa mAvata... se hU~ upasthita Apa se| .. .. .....sava, parigraha chor3a kara prabhu mukta hU satApa se // 55 / / bAda isake : rAtri-bhojana virati vrata . chaThA khaa| - : 11 HIT sarvathA maiM rAtri-bhojana aho, bhagavan ! taja-- rahA // 56 // azana pAnI -khAdya svAdyaka.. rAtri. me.. khAU~ nahI / .. -... 1. aura na khilAU~ va khAte. ko bhalA samajhU nahI // 57 / / 'trividha-trividha manovacana tana se na, karatA, umra-bhara / .. ..... 1 : 1 -- nahI karavAtA va anumodana na karatA. Aryavara // 5 // 'pUrvakRta kA , pratikramaNa nindA va gardA kara rhaa| ...Atma kA vyutsarga kara bhagavan / satata agha hara rahA~ / / 5 / / upasthita isa chaThe vrata me, maiM huA hU~ Apa se| .. ... rAtri bhojana sarvathA taja mukta hU~ . saMtApa se // 60 // mahAvrata ye pA~ca phira nizi-mukti-viramaNa vrata yhii| 11. Atma-hita svIkAra karake maiM vicaratA hU~ sahI // 61 / / sAdhu-sAdhvI gaNa susaMyata..virata pratihata-agha sadA / . 1170 aura pratyAkhyAta-pApAcaraNa." rahatA sarvadA // 62 / / divasa me,, nizi me, akelA --aura-pariSada me kdaaH| -- 13, CET nIda . me -- soyA huA, yA jAgatA rahatA- yadA // 63 // bhUmi, bhitti, zilA va Dhele raja-sahita tana vastra ho / ... He, hAtha paga va khapAca kASTha va aMgulI yA, char3a aho // 64 // zalAkA-saMghAta se - ' usako na. Alekhana kre| --- 1. aura na. vilekhana kare ghaTTana va bhedana- parihare // 6 // aura ye saba, anya jana se bhI na karavAye kbhii| . tathA 'anumodana, taje yaha kaha rahe guNijana sabhI // 66 // . . . A
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavakAlika trividha-trividha manovacana tana se na karatA umr-bhr| nahIM karavAtA va * anumodana na karatA Aryavara // 67 / / pUrvakRta kA pratikramaNa nindA va gIM kara rhaa|' ' Atma kA vyutsarga kara bhagavan ! saMtata agha hara rahA // 6 // sAdhu-sAdhvI gaNa susaMyata virata pratihata-agha sdaa| '' aura pratyAkhyAta-pApAcaraNa rahatA sarvadA // 66 / / divasa me, nizi meM, akelA aura pariSad me kdaa| - nIda meM soyA huA yA jAgatA rahatA yadA // 70 // udaka, prosa va hima, kuhAsA karaka haratanu nIra ko| / - zuddha pAnI ko tathA jala-snigdha vastra, zarIra ko // 71 // svalpa bhIge ko nahIM phira sparza nyUnAdhika kre| - aura prApIDana-prapIDana se nirantara ho pare // 72 // nahIM jhAr3e ...au. sukhAe . ekadhA bahudhA . ymii| nahI karavAye na anumode kisI ko bhI zamI // 73 // trividha-trividha manovacana tana se na karatA umra-bhara / nahIM karavAtA va anumodana na karatA Aryavara // 74 / / pUrvakRta kA. pratikramaNa nindA- va gardA, kara, rhaa| Atma kA vyutsarga kara bhagavan ! satata agha hara rahA // 7 // sAdhu-sAdhvI gaNa susayata virata pratihata-agha sdaa| aura pratyAkhyAta-pApAcaraNa rahatA sarvadA // 76 / / divasa me, nizi me, 'akelA aura pariSada me kdaa|' 1. nIda me soyA huA yA jAgatA rahatA yadA // 77 // agni yA agAra cinagArI' zikhA ' jvAlA vipula / " kASTha-pAvaka zuddha pAvaka aura ulkAdika atula // 7 // nahI utsecana tathA ghaTTana kriyA munivara kre| __ aura ujjvAlana va vidhyApana kriyA se ho pare // 79 // , aura ye saba anya jana se bhI na karAye kabhI / tathA anumodanaM taje yaha kaha rahe guNijana sabhI // 20 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. 8 . 04:pajIvanikA trividha-trividha manovacana tana se na karatA umra-bhara / . '. nahI karavAtA va anumodana na karatA Aryavara // 1 // pUrvakRta kA pratikramaNa nindA va - gIM kara rhaa| -- -- - Atma kA vyutsarga kara bhagavan satata agha hara-rahA // 2 // sAdhu-sAdhvI gaNa susaMyata virata pratihata-agha sdaa| , aura pratyAkhyAta-pApAcaraNa rahatA sarvadA // 8 // divasa meM, nizi me, . akelA aura pariSada me kdaa| , - nIda meM, soyA- huA yA jAgatA rahatA yadA // 4 // camara vyajana va tAlavRntaka patra athavA khaMDa se / . vRkSa-zAkhA, prazAkhA yA mora-picchI, pakha se // 8 // vastra vastrAMcala tathA nija hAtha yA mukha se are| bAhya pudgala yA svatana ko - phUMka de na havA kare // 66 // aura ye saba anya jana se bhI na karavAye kbhii| tathA anumodana taje yaha kaha rahe guNijana sabhI // 8 // trividha-trividha manovacana tana se na karatA' umr-bhr| nahI karavAtA va anumodana na karatA Aryavara |88k pUrvakRta'' kA pratikramaNa nindA - gIM - kara rahA / Atma kA vyutsarga kara bhagavan ! satata agha.hara rahA ||86ur sAdhu-sAdhvI, gaNa susaMyata virata pratihata-agha sadA / aura . pratyAkhyAta-pApAcaraNa rahatA sarvadA // 10 // divasa me, nizi me, akelA aura pariSad me kdaa| nIda me soyA huA yA jAgatA rahatA yadA // 11 // boja aMkura harita jAtaka chinna-zAkhAdika ythaa.| aura ina saba para pratiSThita vastuoM para bhI tathA // 62 / / ghuNa va aMDe sahita lakkar3a para na Thahare Aryavara / tathA baiThe cale soye bhI nahI saMyata pravara // 6 // ___ aura ye saba anya jana se bhI na karavAye kbhii| tathA anumodana taje yo kaha rahe guNijana sabhI // 14 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 , * * dazavakAlika para AI trividha-trividha manovacana tana se na karatA umra-bharI " nahI karavAtA va anumodana na karatA pAryavara || pUrvakRta kA pratikramaNa nindA' va gaihIM kara rhaa| .. ""Atma kA vyutsarga kara bhagavan ! satata aMgha hara rahA / / 6 / / sAdhu-sAdhvI gaNa susaMyata, virata, pratihata-agha, sdaa| aura pratyAkhyAta-pApAcaraNa rahatA sarvadA // 17 // 'divasa meM, nigi me, akelA aura pariSad meM kadA! - nIda meM soyA huA yA jAgatA rahatA yadA // 8 // kITa, zalabha pipIlikA. yA kuMthu hoM yadi hAtha para / T, udara, sira, vastra athavA pAtra para / / 9| rajohara para -aura gocchaka- tathA uMduka- Adi pr| daNDa pITha va phalaka zayyA aura saMstArAdi para 100 / isa taraha ke anya upakaraNAdi ,para prANI , pdd'e| yatna se pratilekhanA kara bAra-bAra pare kare // 101 // pramArjana karake rakheM 'ekAnta meM samyak unhe / ___kaSTa pahuMce, usa taraha-na rakhe ikaTThe kara unhe // 102 // ayatanA se ghUmatA vaha prANi-vadha karatA shii| bandha hotA pApa ko, jisakAki phala hai kaTuka hI // 103 / / ayatainA se khaDA hotA prANi-vadha karatA vahI / vanya hotA pApa kA jisakA ki phala hai kaTuka hI // 104 / / ayatanA se baiThatA . vaha prANi-vadha karatA shii| bandha hotA pApa kA jisakA ki phala hai kaTuka ho // 10 // ayatanA se leTatA vaha prANi-vadha karatA sahI / bandha hotA pApa kA jisakA ki phala hai kaTuka hI // 10 // ayatanA se. jImatA vaha prANi-vadha. karatA shii| . bandha hotA pApa kA jisakA ki phala hai kaTuka hI // 107 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ manApaDjIvanikA prayatanA se bolatA vaha prANi-varSa', karatA shii| ' 1. 'bandha hoto pApa kA jisakA ki phala hai kaTuka hI // 10 // ThaharanA, 'calanA va sonA, baiThanA kaise kaho : bolanA, khAnA mujhe kaise, na jyoM agha-bandhe ho ? // 10 // yatna se calanA, ThaharanA, baiThanA, sonA aho| '' ' yatna se bolanA, khAnA, jyoM nahI agha-bandha ho // 110 / / Atmavat saba jIva jisake, tathA samyak dRSTi ho| pihita-Asrava dAnta muni ke, nahI agha kI sRSTi ho // 111 // jJAna pahale phira dayA yoM sabhI sthita haiM sayamI / * ajJa nara kyA kare kaise zreya, agha jAne bhramI ? // 112 // jAnatA suna * zreya ko azreya ko bhI zravaNa kr| ___abhaya ko suna jAnatA dhAre ki jo ho zreyatara // 113 // jAnatA jo jIva ko na ajIva ko bhI jaantaa| ''ajJa jIvAjIva kA kyA carita ko pahacAnatA // 114 // jIva ko jo jAnatA va ajIva ko bhI jaantaa| : vijJa jIvAjIva kA, vaha caraNa ko pahacAnatA // 11 // jAnatA jo jIva aura ajIva dono ko yadA / sabhI jIvo kI vividha gati jAna letA hai tadA // 116 / / . sabhI jIvo kI vividha gati jAna letA hai ydaa| puNya, pApa va bandha, ziva ko jAna pAtA hai tadA // 117 // puNya, pApa va bandha, ziva ko jAna pAtA hai ydaa| tyAgatA saba deva manujotpanna bhogo ko tadA // 118 / / , tyAgatA saba deva manujotpanna bhogoM ko ydaa| choDatA saMyoga bAhyAbhyantaro kA vaha tadA // 11 // chor3atA saMyoga bAhyAbhyantaro kA vaha ydaa| pravajita muNDita svaya anagAra hotA hai tadA // 120 // pravajita muNDita svaya anagAra hotA hai ydaa| anuttara utkRSTa saMvara dharma apanAtA tadA // 12 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 dazavakAlika anuttara utkRSTa saMvara-dharma apanAtA - ydaa| jJAna-AvAraka nirantara karma-raja dhunatA tadA // 122 / / jJAna-AvAraka nirantara karma-raja dhunatA ydaa| sarvagAmI jJAna darzana prApta karatA hai tadA // 123 // -sarvagAmI jJAna darzana prApta karatA hai ydaa| jAna lokAloka letA kevalI jinavara tadA // 124 / / _ 'jAna lokAloka letA kevalI jinavara yadA / roka karake yoga, pAtA, dazA zailezI tadA // 125 / / roka karake yoga, pAtA dazA zailezI yadA / , karma-kSaya kara raja-rahita bana siddhi pAtA hai tadA / / 126 / / karma-kSaya kara raja-rahita bana 'siddhi pAtA hai ydaa| . lokagIrSa sthita va zAzvata siddha hotA hai tadA / / 127 // sukha-grAsvAdaka sukha-pAkula' bahu zayana jo ki karatA yati hai| prakSAlana me jo prayatna hai durlabha usako sadgati hai / / 128 // tapa-guNa-pramukha sarala mati jo muni kSamA va sayama me rata hai| jit-parISaha jo hai muni usakI sulabha kahI sadgati nita hai // 126 / / [pIche se calakara bhI amara-bhavana taka zIghra pahu~ca paate| .. : - jo tapa saMyama kSamA zIla koM baDe prema se apnaate||] *yaha cha.jIvanikAya samyakadRSTi muni nita saadhtaa| - prApta durlabha zramaNatA ko karmaNA na virAdhatA // 130 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAMcavAM adhyayana piNDaSaNA (prathama uddezaka) *asaMbhrAnta tathA amUrchita sAdhu bhikSA-kAla me / bhakta, pAna gaveSatA isa bhA~ti vizva vizAla me // 1 // gocarI-gata grAma-nagaro me zramaNa dhIme cle| anudvigna prazAntacetA * dUra pApo se Tale // 2 // sAmane yuga-mAtra bhU ko dekha nija paga ko dhre| bIja prANI harita udaka va mRttikA varjitaM kare // 3 // garta athavA sthANu ho patha viSama yA pakila dharA / inheM saMkrama' se na lA~ghe, agara patha ho dUsarA // 4 // kyoMki girane yA phisalane kA sadA bhaya hai jahA~ / ghAta saMbhava trasa va sthAvara prANabhUto kI vahA~ // 5 // "isalie saMyata samAhita muni na usa patha me cle| yatna' se jAe agara patha dUsarA na use mile / / 6 / jahA~ gobara, rAkha, tuSa yA koyalo kA Dhera ho| ..... ., . unhe sayata nahI lA~ghe raja sahita yadi paira hoM // 7 // par3e varSA dhuhara. Ae cale A~dhI jora se|. . jIva uDa par3ate agara ho, gamana na kare Thaura se // 8 // - zIla-rakSaka na jAe vezyA-nivezo ke nikaTa / . brahmacArI dAnta ko bhI ho visrotasikA vikaTa // 6 // vahA~ bArambAra, jAne se-- satata saMsarga ho| . vrata-nipIr3ita ho tathA zrAmaNya me sadeha ho // 10 // 1. pala yA gaDDhe ko pAra karane ke lie kASTha-yA pASANa racita pula /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavakAlika ataH durgati-doSa-vardhaka jAna karake dAnta haiN| taje vezyA-sanniveza, zivecchu jo ekAnta haiM // 11 // zvAna yA nava-prasUtA gau, dRpta haya-gaja-baila ko| dUra se hI taje muni raNa, kalaha au zizu-khela ko // 12 // ho nahI unnata va avanata hRSTa au Akula kdaa| yathAvidhi indriya-damana karatA huA vicare sadA // 13 // daur3atA, ha~satA tathA phira bolatA na cale muni / jaba ki uccAvaca kulo meM gocarI jAe guNI // 14 // na dekhe calate samaya Aloka thiggala' dvAra ko| saMdhi, jala-gRha ko taje, sadeha ke AdhAra ko // 15 // nRpa, gRhasthI, kotavAlo kI jagaha jo gupta ho| dUra se hI taje jo sthala kleza se sayukta hoM // 16 // . taje garhita kula tathA gRhapati jahA~ varjita kre| chor3a aprItikara kula, prItikara kula me saMcare // 17 // pihita-saNa-prAvAra se, gRha ko svayaM khole nhii| ughAr3e na kapATa ko, jaba taka ki prAjJA le nahI // 18 // gaucarI-gata muni, nahI mala-mUtra bAdhA dhaartaa| dekha prAsuka bhUmi AjJA le, turaMta nivAratA // 19 // nimna-dvArikA tamomaya koSThaka taje muni satata hii| cakSu viSaya na ho vahA~ pratilekhanA durlabha kahI // 20 // bIja puSpAdika ghane jisa koSTha meM bikhare pdd'e| tathA adhunA-lipta, gIlA, dekha paira nahI ghare // 21 // bher3a, bAlaka, zvAna, bachaDAdika khar3e jisa dvAra para / ' ho praviSTa na sAdhu usameM haTAkara yA lAMghakara // 22 // na dekhe Asakta bana, ati dUra taka dekhe nhii| ' lauTa Ae mauna hokara sphAra-nayana na ho kahI // 23 // 1. ghara kA bahAra, jo kisI kAraNavaza phira se binA hamA haiN| .
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 5 : piNDepaNA (pra0 u0) gaucarI-gata sAdhu maryAdita dhArA lA~dhe nhiiN| jAnakara kula-bhUmi phira mita-bhUmi para jAe sahI // 24 // vicakSaNa bhU-bhAga kI karatA vahA~ prtilekhnaa| snAna, zaucAlaya tarapha muni ko nahI hai dekhn| // 25 // udaka-miTTI-sthAna' bIja va harita yuta bhU choddkr| sarva-indriya samAhita phira vahA~ Thahare santavara // 26 // vahA~ sthita muni ko agara de pAna-bhojana bhavatajana / akalpika icche nahI kalpika grahe nita santajana // 27 // kadAcit nIce girAtI azana yadi ho de rhii| kahe detI huI se-maiM ise le sakatA nahI // 28 // bIja prANI harita ko vaha kucalatI yadi de azana / asayama karatI use lakha taje usako santajana // 26 // vastu jo ki sacitta-saMhRta-kSipta-ssazita' jaanie| usa taraha pAnI hilAkara agara zramaNo ke lie // 30 // salila-avagAhana, calita kara pAna-bhojana de rhii| kahe detI huI se~maiM ise le sakatA nahI // 31 // pUrva dhoe hAtha cammaca bartano se de rhii|| kahe detI huI se--maiM ise le sakatA nahI // 32 // isI bhA~ti jala-bhIge snigdha sa-raja mRt khAra tathA hritaal| hiMgula va mainazila yA ajana lavaNa va gairika se usa kAla // 33 // pIta dhavala miTTI saurASTrika, piSTa, patra-rasa yA tuSa se| asasRSTa saMsRSTa karAdika ko pahicAno isa vidhi se // 34 // *vina bhare kara-pAtra-darvI se diyA jAe jhaaN| na icche, sabhAvanA pazcAt-doSo kI vahA~ // 35 // lipta bartana-hAtha-darvI se diyA jAtA khii| grahaNa karatA sarvathA nirdoSa ho to muni vahI // 36 // 1 kacce pAnI kA sthAna aura sacitta miTTI vAlA sthAna / 2 sacitta-sahRta, sacitta-kSipta, sacita-spazita / 3. gopI candana-eka prakAra kI mittttii|
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 . dazavakAlika ubhaya saha-bhojI jano me de nimatraNa eka nara / dIyamAna na le apara kI bhAvanA dekhe prakhara / / 37 / / ubhaya saha-bhojI manuja dete nimantraNa ho agara / dIyamAna kare grahaNa nirdopa ho to satavara / / 38 / / vividha bhojana sagarbhA-hita banA, vaha yadi khA rhii| choDa de usa azana ko, para bhukta-zepa grahe sahI / / 3 / / nikaTa-prasavA gabhiNI yadi utthitA vaiThe puna / ... zramaNa-hita baiThI huI yadi khaDI hotI hai puna. // 40 // sayato ko pAna-bhojana vaha akalpika hai shii| . -- kahe detI huI se-maiM ise le sakatA nahI // 41 // vAla athavA vAlikA ko stanya pAna karA rhii| ___"choDa kara rote unhe yadi agana-pAnI de rahI / / 42 // sayato ko pAna-bhojana vaha akalpika hai shii| kahe detI huI se-maiM ise le sakatA nahIM // 43 // jahA~ kalpAkalpa-gakA pAna-bhojana me shii| - kahe detI huI se-maiM ise le sakatA nahI // 44 // udaka-ghaTa, cakkI va pIDhe prastarAdika se pihit| tathA lepa va zleSa Adika se ma~DhA ho kutracit / / 4 / / zramaNa-hita yadi kholakara deM, yo dilAye jo khii| - kahe detI huI se-maiM ise le sakatA nahI / / 46 / / prazana-pAnaka aura nAnA khAdya-svAdya kahI agara / dAna-hita yaha hai banA, yo jAnakara yA zravaNakara // 47 // saMyato ko pAna-bhojana vaha akalpika hai shii| ' kahe detI huI se-mai ise le sakatA nahI / / 48 / / azana-pAnaka aura nAnA khAdya-svAdya kahI agara / puNya-hita vaha hai banA, yo jAnakara yA zravaNa kara / / 46 / / sayato ko pAna-bhojana vaha akalpika hai shii| kahe detI huI se-maiM ise le sakatA nahI / / 5 / /
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 05. piNDeSaNA (pra0 u0) azana-pAnaka aura nAnA -khAdya-svAdha kahI agr| .. . .. . vanIpaka-hita hai banA, yo jAnakara yA zravaNakara / / 51 / / saMyato ko pAna-bhojana vaha akalpika hai shii| kahe detI huI se-maiM ise le sakatA nahI // 52 // azana-pAnaka aura nAnA khAdya-svAdya kahI agr| . .. ... zramaNa-hita vaha hai banA, yo jAnakara yA zravaNakara / / 53 / / sayato ko pAna-bhojana vaha akalpika hai shii| ., kahe detI huI se-maiM ise le. sakatA nahIM // 54 // pUrtikarma' va krItakRta, uddiSTa, abhihata azana ko| . . mizra, adhyavatara' tathA choDe -azana prAmitya' ko // 55 / / kisalie kisane kiyA utpatti kAraNa pUchakara / , zuddha ni.zakita zravaNa kara le use sayata-pravara / / 56 / / azana-pAnaka tathA nAnA khAdya-svAdya kahI ydaa| - - puSpa, vIja va harita-se vaha mizra bana jAe kadA // 57 / / sayato ko pAna-bhojana vaha akalpika hai shii| .. kahe detI huI se-maiM ise le sakatA nahI // 58 / / azana-pAnaka aura nAnA khAdya-svAdya kahI yadA / / panaka yA uttiga pAnI para rakhA ho ekadA // 56 / / sayato ko pAna-bhojana vaha akalpika hai sahI / ' ' kahe detI huI "se-maiM ise le sakatA nahI // 60 // prazana-pAnaka aura nAnA khAdya-svAdya kahI ydaa|| ___ agni para rakkhA va agni-sparza kara jo de kadA // 61 // sayato ko pAna-bhojana vaha akalpika hai shii|| __ kahe detI huI se-maiM ise le sakatA nahIM / / 62 / / calhe me lakaDI sarakAkara yA nikAlakara bhojana de| / ''jvalita-prajvalita kare agni ko athavA nirvApita kara de| , 1 nirdoSa AhAra meM prAdhAkarmI AhAra kA sayoga honaa| 2 apane lie banAye hue AhAra me sAdhu ke lie kucha adhika DAla denA / 3 kisI se udhAra lekara sAdhu ko denaa|
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavakAlika agni-sthita me se sIdhA yA TeDhA bhAjana ko kara de| nIra uphanate para chiDake athavA bhAjana utArakara de // 63 // *saMyatoM ko pAna-bhojana vaha akalpika sarvathA / kahe detI huI se-aisA na mujhako kalpatA // 64|| kASTha-zila yA IMTa kA Tukar3A rakhA ho ekdaa'| lie gamanAgamana ke vaha DagamagAtA ho kadA / / 6 / / bhikSu usa gaMbhIra pole pantha para jAe nhiiN|| sarva-indriya samAhita ke asaMyama dekhA vahIM // 66 // phalaka sIDhI pITha ko karake khar3A, gRhiNI kdaa| __ maca staMbha makAna caDha zramaNArtha bhikSA de yadA // 67 / / yadi par3e caDhatI huI to hAtha-paga TUTe kbhii| bhUmikAya va tadAzrita trasa jIva hiMsA ho tabhI // 6 // jAna aise mahAdoSoM ko maharSi susymii| __ le nahIM mAlA'pahRta-bhikSA kabhI aisI damI // 66 // kanda, mUla, apakva-adarakha chinna zAka va phala sbhii| aura dhIyAdika apakva na le zramaNa inako kabhI // 7 // aura sattU, cUrNa vero kA va tilapapaDI dhrii| pUra phANita prAdi cIje ho vipaNi meM yadi par3I // 7 // kintu na bikI ho rajo se banI lipta vahA~ shii| - kahe detI huI se-maiM ise le sakatA nahI / / 72 // bahuta-bIjaka aura bahu-kaTakI animiSa phala tathA / ikSukhaDa va bela tendU, phalo Asthika sarvathA // 73 // alpa khAne yogya, bahu jo pheMka dene yogya ho|| kahe detI huI se--isako na le sakatA aho // 74 / / salila uccAvaca va ATe kA va gur3a-dhovana prvr| ___ cAvalodaka Adi adhunotpanna chor3e sAdhuvara // 7 // buddhi se yA dekhakara ciraghauta yadi vaha jJAta ho| . zravaNakara yA pUchakara zaMkA-rahita vijJAta ho||76|| 1 varSA ke samaya / 2 mAlapamA / 3 gIlA gur3a /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 5 : piNDeSaNA (pra0 u0) jAna pariNata acetana saMyata grahe usako are| . agara zakA ho tadA cakhakara use nirNaya kare // 77 // kahe cakhane ko mujhe do hAtha me thoDA yahI / bahuta khaTTA sar3A jala mama pyAsa hara sakatA nahI // 78 / / saDA khaTTA jala bujhAne pyAsa jo asamartha ho / __ kahe detI huI se-yaha kalpatA na mujhe aho // 79 // anicchA va asAvadhAnI se grahaNa ho ukta jala / svaya na pIe anya ko bhI de nahI vaisA salila // 8 // vijana me jA dekha bhUmi acitta ko phira ,ytnt.| use paraThe, paraThakara pratikramaNa karatA zIghrataH / / 81 // gaucarI-gata muni kabhI cAhe azana karanA agara / bhitti-mUla acitta koSThaka ko vahA~ phira dekhakara // 2 // suAcchAdita susaMvRta sthala kI anujJA le kRtii| pUMja hastaka' se vahAM para kare bhojana saMyatI / / 83 // azana karate vIja kaTaka kASTha tRNa kaMkara kdaa| tathAvidha jo anya cIje azana me Ae tadA // 84 // tathAniya nA. nahI pheMke hAtha se thUke na mukha se sytii| . grahaNa karake hAtha me ekAnta me jAe vratI // 8 // vijana me jA vahA~ bhUmi acitta ko pratilekha kr| yatna se paraThe use, pratikramaNa karatA paraTha kara // 86 // sthAna para hI azana karanA cAhatA bhikSuka agara / to azana lAkara vahA~ ke sthAna ko pratilekha kara / / 7 / / vinaya-yukta pravezakara guru pAsa me Ae muni / paDhe Ipithika, phira pratikramaNa zIghra kare guNI // 8 // azana-pAnI grahaNa karate aura gamanAgamana me| yathAkrama aticAra saba cintana kare muni svamana me||86|| sthira-manA Rtu-prAjJa muni udvega-vajita citta se ? grahaNa jo jaise kiyA AlocatA guru nikaTa se // 10 // 1 mukha-vastrikA yA pUjanI yA pAna-pramArjana ke kAma AnevAlA vastra-khaNDa /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 pUrva-pazcAt kRtya kA na huA samAlocana sahI / to dubArA pratikame, vyutsRSTa tana, soce yahI ||11|| vRtti jina ne asAvadya ho / kahI muni ke lie / mokSa sAdhanabhUta sAdhu-zarIra dhAraNa ke lie // 62 // dhyAna nija navakAra se pAre va jina - sastava kare / kucha kare svAdhyAya phira vizrAma kara nija zrama hare ||13|| lAbhArthI vizrAma samaya me kare sucintana yo hitakara / tAra diyA yo mAnU~ yadi munigaNa jo kRpA kare mujha para / * prema se tava sAdhutro ko nimantrita kramaza. kare / jo kare svIkAra unake sAtha meM bhojana kare ||5|| yadi na svIkRta hoM tadA zrAloka-bhAjana me sahI / yatna se khAe akelA girAe nIce nahI ||16|| tikta, kaTuka va kasailA, khaTTA madhura, lavaNamaya jo milatA ho pranyArtha prayukta use muni madhu ghRta sama lakha praharatA / *rasa, nIrasa, asUpita' - sUpita' va gIlA zuSka ho / 1 mathu yA kulmASa prAsuka svalpa bahu jo prApta ho // 68 // nahI nindA kare usakI mudhAjIvI muni kadA | doSa-varjita mudhAlabdha azana kare sama-rata sadA ||6|| yugmam mudhAdAyI sudurlabha, durlabha mudhAjIvI are / mudhAdAyI mudhAjIvI ubhaya sadgati sacare // 100 // 1. vyajana rahita 1 2. vyaja-sahita / f dazavekAlika -
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ pA~cavA~ adhyayana piNDeSaNA (dvitIya uddezaka ) pAtra meM sthita lepa ko bhI pochakara khAe sabhI / sugandhita durgandhamaya chor3e nahI sayata kabhI // 1 // sthAna, maTha, svAdhyAya bhUpara kare bhojana baiThakara / vaha nahI paryApta ho, nirvAha karane ko agara // 2 // tava sakAraNa bhakta pAnI ko mumukSu gaveSatA / pUrva- kathita vidhAna se uttara - kathita vidhi se tathA // 3 // samaya para bhikSArtha jAe samaya para vApisa phire / bhikSu zrasamaya ko taje saba kArya samayocita kare ||4|| samaya kA na khayAla kara vina samaya jAte ho agara / ho svayaM tava klAnta, karate ho nagara nindA prakhara ||5|| samaya para jAe kare puruSArtha bhI apanA prakhara / zoka- ratana alAbha me 'ho, mAna su-tapa sahe pravara ||6|| , baDe yA choTe samAgata jIva bhojana hita jahA~ / sAmane jAe na unake gocarI-gata kahI para baiThe nahI kathA-vArtA me nahI cale yatanA se vahA~ / 7 // saMyata- pravara / anurakta ho, phira Thaharakara // 8 // gocarI - gataM bhikSu Agala phalaka dvAra kapATa kA ! le sahArA khaDA na rahe bhale ho saMyata thakA || zramaNa brAhmaNa kRpaNa athavA vanIpaka gRhi-dvAra para / azana - pAnI ke lie yadi khaDe ho to satavara // 10 // lAMgha kara unako na jAe dRSTigata Thahare nahI / vijana meM Thahare kahI sayata satata vidhiyukta hI // 11 // vanIpaka dAtA tathA phira ubhaya ko aprIti ho / aura pravacana - holanA kI syAd vahA~ para bhIti ho // 12 // 1
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 dazavakAlika nipedhita yA datta ve jaba cale jAe~ lottkr| azana-pAnI ke lie jAe vahA~ saMyata-pravara // 13 // padma utpala kumuda athavA mAlatI ke sumana ko| tathA anya sacitta suma ko chedakara de zramaNa ko / / 14 / / saMyato ko pAna-bhojana vaha akalpika srvthaa| kahe detI huI se-aisA na mujhako kalpatA / / 15 / / padma utpala kumuda athavA mAlatI ke sumana ko| tathA anya sacitta suma ko kucalakara de zramaNa ko / / 16 / / saMyato ko pAna-bhojana vaha akalpika srvthaa| kahe detI huI se-aisA na mujhako kalpatA // 17 // kamala-kaMda palAza-kada va kumuda utpl-naalikaa| padma-nAla va ikSukhaNDa sacitta sarSapa-nAlikA // 18 // vRkSa tRNa yA anya harito ke taruNa patte khe| ___ kopaleM kaccI sabhI taja suvratI sayama bahe / / 16 / / taruNa mUgAdika phalI kaccI va bhUnI ardha ho / kahe detI huI se-yo kalpatA na mujhe aho // 20 // tathA kola' anuSNa veNuka' nAlikA' kAzyapa khii| . taje tila-papar3I apakva kadamba phala ko le nahI // 21 // zAli-piSTa va ardha-tapta sacitta jala usa bhAMti hii| podakI, tila-piSTa, sarpapa-khala sacittana le kahI // 22 // vijaurA va kapittha phala mUle va usake khaNDa ho| zastra-pariNati binA kacce na icche mana se aho // 23 // baher3A va priyAla phala, phala cUrNa bIjo kA tathA / __ jAnakara kacce unhe muni choDa detA sarvathA // 24 // sAmudAyika baDe-choTe kulo me bhikSA kre| lA~gha choTe kula nahI ucchRta kulo me saMcare // 25 // dInatA taja vRtti khoje nahI kheda kare kRtii| gRddha bhojana me nahI, mAtrajJa eSaNa-rata mati // 26 // 1 bera, jo uvalA huA na ho / 2 vaza karIra / 3 kAzyapa-nAlikA / 4 pAIsAga /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 5 : piNDaSaNA (dvi0 u0) gahi-sadana meM pracura khAdya va svAdya nAnA vidh-jhaaN| de na de icchA gRhI kI, kupita ho na kRtI vahA~ // 27 // zayana, prAsana, pAna-bhojana, vastra sammukha ho dhre| para na detA ho gRhI to muni na kopa kabhI kare // 28 // strI, purupa, zizu, vRddha ko karatA huA stavanA yti| na yAce, aprApti para kaTu vacana na kahe suvratI / / 26 / / avadita kope nahI, vadita na dapta bane kdaa| __vRtti yo anveSatA, rahatI vahAM munitA sadA // 30 // prApta bhojana ko akelA lobhavaza ho goptaa| dekhane para guru kadAcita le na le yo socatA // 31 // lubdha udaraMbharI karatA bahuta pApa yahA~ shii| ho sadA dustoSya vaha phira mokSa me jAtA nahIM // 32 // akelA bhikSArtha-gata muni vividha bhojana prApta kara / sarasa khAkara bIca me, le virasa AtA sthAna para // 33 // ye zramaNa samajhe mujhe muni tuSTa, mokSArthI yhii| , rUkSa-vRttika, bhogatA saMtoSa se nita prApta hI // 34 // suyaza, pUjA, mAna ..yA sammAna-kAmI jo bnaa| satata mAyAzalya karatA, pApa me rahatA sanA // 35 // 'bhikSu nija cAritra-rakSaka, prAtma-sAkSI se shii| surA, meraka Adi mAdaka rasa kabhI pIe nahI // 36 // na koI jAnatA mujhako, vijana me pItA khii| cora muni ke kapaTa doSo ko suno mujhase yahI // 37 / / baDhe mAyA, mRSA, ayaza va anirvANa va mtttaa| usI bhikSuka kI aharniza baDhe satata asAdhutA // 38 // cora jyo vyAkula rahe nita svakarmoM se durmati / maraNa taka savara nahI ArAdha pAtA vaha yati // 36 // vaha nahI prAcArya ko munivRnda ko aaraavtaa| gRhI nindA kare una durguNo kA pAkara patA // 40 // dhAratA yo avaguNo ko sadguNo ko tyAgatA / nahI saMvara-dharma vaha maraNAnta taka ArAdhatA // 41 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavekAlika 26 snigdha-rasa chor3e tapasvI satata tapa ko zrAdare / virata madya pramAda se mada bhI na medhAvI kare ||42 || dekha tU kalyANa usakA bahuta muni- pUjita sahI / vipula artha - suyukta kA kIrtana karU~gA suna vahI ||43|| dhAratA yo sadguNo ko durgaNo ko tyAgatA / vahIM savara-dharma muni maraNAntaka AdhatA ||44|| sAdhatA AcArya ko muni jano ko ArAdhatA / gRhI pUjA kare una sadguNo kA pAkara patA // 45 // tapa vacana ( niyama ) prAcAra bhAva va rUpa kA jo cora hai / deva kilviSa karma karatA, vahI usako Thora hai // 46 // prApta kara devatva bhI vaha huA kilviSi sura vahA~ / jAnatA phira bhI na kisa duSkRtya kA phala pA rahA // 47 // vahA~ se cyuta eDa mUka bane va tiryak naraka ko / prApta karatA vahA~ durlabha bodhi haiM usa manuja ko // 48 // dekhakara isa doSa ko yo jJAta- nandana ne kahA / taje muni aNu mAtra mAyA mRSA, medhAvI mahA // 46 // fbuddha saMyato se bhikSaiSaNa- zodhi sIkha usame munivara / praNihita indriya, vicare utkaTa saMyama guNa sayuta hokara // 50 // 15
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThA adhyayana mahAcAra-kathA *jJAna-darzana sahita saMyama aura tapa meM rata sdaa| - yukta Agama se gaNI udyAna me Ae mudA // 1 // nRpa, amAtya va vipra kSatriya namratA se pUchate / , Apake AcAra kA kaisA viSaya hai munipate ! // 2 // dAnta, susthita, sarvabhUta-sukhecchu, taba unase gnnii| vicakSaNa, zikSA-nipuNa, kahane lage zAsana-maNI / / 3 / / suno mujhase dharma-arthAbhilApI nirgrantha kaa| bhIma, durdhara, pUrNa jo AcAra-gocara santa kaa||4|| parama duzcara kathita hai AcAra jo nirgrantha kaa| thA na hogA, hai na vaisA kahI koI pantha kA // 5 // vRddha, bAlaka, rogiyo ko akhaNDita ye guNa sbhii| - pAlane haiM eka se ve yathAtathya suno abhI // 6 // sthAna aSTAdaza, inhI me se virAdhe eka bhii| - mUDha vaha nirgranthatA se bhraSTa ho jAtA tabhI // 7 // (chaho vrata, SaTkAya aura akalpya gRhi-bhAjana prnnii| .. .. taje paryaka va niSadyA, snAna, zobhA sadguNI // ) prathama uname sthAna yaha zrI vIra-dezita spaSTa hai| , ahiMsA, saba bhUta saMyamamaya nipuNa sadRSTa hai // 8 // trasa va sthAvara jIva jitane jagat me unako shii| jAna yA anajAne me mAre-marAe bhI nahI / / 6 / / jIva jIvana-icchu saba, cAhe na koI maraNa ko| prANa-vadha ko ghora lakha, muni taje pApAcaraNa ko / / 10 / / svArtha yA aparArtha bhaya yA krodhavaza hokara kbhii| ___ jhUTha bole na bulavAe apara-pIr3aka satya bhI // 11 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 dazavakAlika loka me saba sAdhuo ne jhUTha ko gahita khaa| prANiyo ko ho yapratyaya ataH jhUTha taje yahIM // 12 // sacetana athavA acetana svalpa athavA bahuta hai| ayAcita jo danta-zodhana mAtra anyAdhikRta hai / / 13 / / use grahaNa kare na khuda para se na karavAe sahI / grahaNa karate hue ko sayata bhalA samajhe nahI / / 14 / / yugma ghRNita-ghora-pramAda-ghara abrahmacarya kahA are|| loka me bhedA'yatana-varjaka mumukSu na pAcare / / 15 / / adharmo kA mUla hai yaha mahAdopA'gAra hai / ata. choDe mithuna kA saMsarga jo anagAra hai / / 16 / / vir3a va sAgara-lavaNa, guDa, ghRta tela prAdika kA shii| jJAta-nandanavacana me rata, cAhate saMgraha nahI / / 17 / / lobha kA sasparga mAnA hai sabhI ne yaha shii| svalpa bhI yadi sAhecchaka to na muni vaha, hai gRhI // 18 // jo ki vastra, amatra, kambala, pAda-prochana vastue~ / dhArate upabhogate cAritra-lajjA ke lie // 16 // use trAyI jJAta-suta ne parigraha, na kabhI khaa| _kahA mUrchA hai parigraha, yoM mahA RSi ne ahA / / 20 / / buddha' bhI sarvatra rakSA-hita upadhi rakhate are / aura kyA ? nija deha para bhI ve mamatva nahI kare // 21 // nitya tapa muni ke lie sava hI prabuddho ne khaa| vRtti sayama-yogya hai jo eka bhakta agana ahA // 22 // sUkSma prANI trasa va sthAvara dIkhate nizi me nahI / zramaNa vidhi-yuta tadA kaise vahAM cala sakatA sahI // 23 // savIjaka va jalArdra bhojana prANiyoM se patha bhre| vacAe dina me, tadA kaise nizA me saMcare // 24 // dekha karake doSa aise jJAta-nandana ne kahA / rAtri-bhojana nahI karate sarvathA munivara mahA // 25 // pahA / 1 tIrthakara, pratyekabuddha jinakampika muni /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 6 : mahAcAra-kathA kAya mana vaca se na pRthvIkAya kI hiMsA kare / trividha karaNa va yogatrika-sayata samAhita saMcare // 26 // bhUmi-vadha karatA huA, karatA tadA''zrita-vadha sahI / kyoMki dRzya-adRzya trasa sthAvara vividha rahate vahI // 27 // kugati-vardhaka doSa isako jAnakara munivara zrataH / umra-bharaM AraMmbha pRthvIkAya kA choDe svataH ||28|| kAya - mana-vaca se nahI apkAya kI hiMsA kare / trividha karaNa va yogatrika-sayata, samAhita sacare // 26 // salila - vadha karatA huA, karatA tadAzrita vadha sahI / - kyoki dRzya-adRzya trasa sthAvara vividha rahate vahI // 30 // kugati-vardhaka doSa isako jAnakara munivara ata / umra bhara Arambha muni apkAya kA choDe svata // 31 // jAta - teja. agni sulagAnA zramaNa icche nahI / durAzraya saba ora se hai tIkSNa zastro me yahI ||32|| pUrva-pazcima Urdhva - vidizA - pragha dakSiNa me rahe / aura uttara dizA me sthita prANiyo ko yaha dahe ||33|| bhUta-ghAtaka agni hai, isame nahI sazaya are / f tApa-udyotArthaM vadya usakA na muni kiMcit kare ||34|| kugati-vardhaka doSa isako jAnakara munivara ata umra-bhara Arambha tejaskAya kA chor3e svata ||35|| anila ke Arambha ko bhI buddha tAdRza mAnate / ata trAyI varjate bahu- pApakArI jAnate ||36| tAlavRnta va patra, zAkhA, vidhUnana se bhI nahI / havA karanA-karAMnA muni cAhate kava hI nahI ||37|| vastra, pAtra va pAda- prochana, kambalAdi mahAmanA / yatna se dhAre ki jisase ho na anila udIraNA // 38 // kugati-vardhaka dopa isako jAnakara munivara zrataH / umra bhara taka anila ke prArambha ko choDe svata // 36|| kAya - mana-vaca se vanaspati kI nahI hiMsA kare / 26 trividha karaNa va yogaMtrika-sayata samAhita sacare ||40|| 26 1
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 harita vadha karatA huA, karatA tadA''zrita vadha sahI / dazavekAlika kyoki dRzya-adRzya trasa - sthAvara vividha rahate vahIM // 41 // F " kugati - vardhaka doSa isako jAnakara munivara prataH / umra bhara taka, vanaspati-Arambha ko chor3e svata. // 42 // kAya mana vaca se nahI sakAya kI hiMsA kare / ( trividha karaNa va yogatrika saMyata-samAhita saMcare // 43 // trasa hanana karatA huA, karatA tadA''zrita vadha sahI / kyoki dRzya-adRzya trasa - sthAvara vividha rahate vahI // 44 // kugati-vardhaka doSa isako jAnakara munivara ataH / taje saba sakAya kA Arambha jIvana-bhara svata. // 45 // prazana Adi padArtha cAro jo akalpya yahA~ kahe / unhe tajatA huA muni cAritra ko samyag vahe // 46 // piNDa zayyA vastra aura amatra saMyata sarvadA / akalpika icche nahI kalpika grahaNa karatA mudA // 47 // krIta auddezika tathA nityAya AhRta le yahA~ / I - prANi-vadha anumodate ve yo mahARSi ne kahA ||48 // kotakRta uddiSTa abhihRta azana-pAnI ko ata / t dharmajIvI, sthitAtmA, nirgrantha tajate haiM svata ||46 || ( yugma ) kAMsya pAtra va kAsya meM yA kUDa modo me kRtI " anna-jala bhoge agara to carita bhraSTa bane vratI // 50 // zItajala Arambha phira dhovana bikharatA hai kahI / prANi-vadha hotA ata dekhatA asayama hai vahI // 51 // pUrva-pazcAt karma ho to nahI kalpya vahA~ kahA / isalie gRhi pAtra me khAe nahI munivara mahA // 52 // maMca AsadI, palaMga, siMhAsano para jAnie | baiThanA, sonA vivarjita, Aryavara muni ke lie // 53 // vinA dekhe pIr3ha grAsadI niSadyA maMca para / na baiThe jo vuddha AjJA-adhiSThita haiM satavara // 54 // jIva duSpratilekhya haiM gambhIra chidro me vahA~ / isalie palyaka prAsadI vivarjita haiM yahA~ // 55 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 6 : mahAcAra-kathA gaucarI-gata jo zramaNa antara-gharo me baiThatA / use lagate doSa ye mithyAtva bhI hai panapatA // 56 // - nAza hotA brahma kA bina samaya jIvo kA hanana / vanIpaka- pratighAta hotA, ho prakupita gRhastha jana // 57 // ho prarakSita brahma, strI se bhI sazaMka bane apara / sthAna jo ki kuzIla vardhaka dUra se choDe pravara || 58 || tIna me se anyatara ko baiThanA kalpe vahA~ / } jarA se abhibhUta rogI tapasvI jo hai yahA~ // 56 // rugNa yA noroga muni - yadi snAna karanA cAhatA / i krAnta': ho AcAra, sayama vyakta ho usakA tathA // 60 // sUkSma-prANI, phaTI. pAlI bhUmi me rahate bhare / - vikaTa - jala se snAna karatA bhI unhe plAvita kare // 61 // ata. zIta va uSNa jala se nahAte na muni - pravara / ghora isa asnAna vrata ko pAlate hai umra bhara ||62|| t [ gadha-cUrNa va kalka, lodhra va padma- kezara Adi ho / 31 gAtra- mardana ke lie suyata prayoga kare nahI || 63 || keza-nakha jisake pravardhita aura muNDita nagna ho / 1 tajakara sAdhutA // 65 // zAnta-maithuna ko prayojana kyA vibhUSA se kaho // 64 // vibhUSAvartI vratI vaha karma cikane bA~dhatA / ghora dustara bhavodadhi me par3e vibhUSA ra citta ko bhI buddha tAdRza mAnate / dayAmaya ( trAyijana) sete nahI ati pApakArI jAnate // 66 // mohadarzI, RjuguNa-sayama-tapa-rata, nija tana kRza karate / pUrva - pApa ko harate aura na nae pApa ve hai karate ||67 || 1 s nita' upazAnta yazasvI zramama akiMcana Atmika- vidyAvAna / trAyo, vimala - zarada - zazisama, pAtA ziva athavA deva vimAna // 68 // 1. utsaghana (2) bacitta pAnI /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtavaoN adhyayana vAkyazuddhi *jAna prajJAvAna samyaga cAra bhASAe~ tthaa| ubhaya se sIkhe vinaya' para do na bole sarvathA // 1 // satya me bhI jo avAcya va mizra phira mithyA khii| buddhajana se anAcIrNa use sudhI bole nahI / / 2 / / asadigdha va akarkaza niravadya jo bhASA khii| satya yA vyavahAra sudhi-jana socakara bole sahI // 3 // jo girA sadigdha bhrAmaka yA dhruvaghnA ho agara / satya yA vyavahAra bhASA bhI na bole dhIravara // 4 // tadAkAra' atathyabhASI bhI agho se spRSTa ho / bolatA jo jhUTha usake lie kyA kahanA aho // 5 // vahA~ jAyege kaheMge kArya hogA amuka hI maiM karU~gA kArya yaha athavA karegA yaha sahI // 6 // bhaviSyat yA bhUta sAprata-kAla me aisI aho / ___ sagakita, nizcayakarI bhASA taje jo dhIra ho // 7 // jo anAgata-bhUta-pratyutpanna -bhAva yahA~ rhe| yadi na jAne to vahA~ phira 'eva meva" nahI kahe / / 8 / / jo anAgata-bhUta-pratyutpanna-artha yahA~ rhe| ho agara zakA vahA~ to 'eva meva' nahI kahe // 6 // jo anAgata-bhUta-pratyutpanna-artha yahA~ rhe| ho agara nizaMka to phira 'eva meva' vahA~ kahe // 10 // 1. zuddha prayoga / 2, vAhya vepa anusAra strI veSadhArI ko strI yA puruSa veyadhArI ko puruSa kahane rUpa / 3 vartamAna kAla / 4. padArtha / 5 -aisA hI hai|
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ a07 : vAkyazuddhi paruSa'-bhASA aura guru-bhUtopaghAta-karI aho| / satya bhI ho to na bole kyoki pApA''gamana ho // 11 // kahe kAne ko na kAnA, klIva ko phira klova hai| kahe rogI ko na rogI, cora ko bhI cora hai // 12 // ukta yA tatsama vacana jisase ki coTa lage shii| carita-doSa-abhijJa, prajJAvAna tyo bole nahI // 13 // isa taraha he hola | golaka' | vRSala yA phira svAna hai| - dramaka ! durbhaga' | Adi aise zabda prAjJa nahI kahe // 14 // arI dAdI va paradAdI mAM parI / mausI | use / he buA | bhAnajI ! putrI | yA ki potI nAma se // 15 // he hale / bhaTTe / halI anne va svAmini | gomini / / " arI hole va gole | vRSale 1, na yo bole guNI // 16 // nAma yA strI-gotra se. phira use muni smbodhtaa| _ yathocita nirdeza kara AlApatA saMlApatA // 17 // pitA| dAdA va paradAdA | bhAnajA | mAtula tthaa|| putra ! cAcA aura potA yo nahI sabodhatA // 18 // anna | hala he bhaTTa | svAmin hola gomin gola re / " vRSala Adika zabda se nara ko na sabodhita kare // 16 // puruSa-gotra va nAma Adika se use sambodhatA / yathocita nirdeza kara AlApatA salApatA // 20 // jahA~ taka pacendriyo me strI pumAn na jaantaa| - vahA~ taka unake viSaya me jAti kaha lApatA // 21 // tyo manuja, pazu aura pakSI sarIsRpa ko dekhkr|" sthUla, tundila, vadhya, pAkya na kahe unako bhikSuvara // 22 // puSTa hai parivRddha hai sajAta, prIgita hai shii| . . mahAkAyika hai jarUratavaza kahe munivara yahI // 23 // 1 kaThora bhASA / 2 AcAra bhAva ke doSoM ko jAnane vAlA / 3 jAra puna / 4 kagAla / 5. htbhaagii| 6 sApa Adika peTa ke bala para calane vaale|
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 dazavakAlika gAya duhane yogya bachar3e damana karane yogya hai| bhAra-hala-ratha' yogya haiM ye yo na bole prAjJa hai // 24 // yuvaka baila gaU dudhArU aura ye choTe-bar3e / baila dhorI hai kahe yo mani jarUrata jo par3e / / 25 / / tathA muni udyAna-parvata yA vano me dekhkr| bar3e taruoM ko vahA~ bole na aise prAjJavara // 26 // mahala, stambha va sadana, toraNa parigha' argala yogya haiN| - aura jalakuDI va naukA ke lie upayogya haiM // 27 // kASTha-pAtrI, pITha hala yA mayika kolhU ke lie|| vRkSa ye upayukta haiM saba nAbhi aharana ke lie // 28 // zayana, prAsana, yAna athavA upAzraya ke yogya haiN| bhUta-upaghAtaka girA bole na aisI prAjJa haiM // 26 // tathA muni udyAna-parvata yA vano meM dekhakara / bar3e taruno ko vahA~ aise kahe muni prAjJavara // 30 // jAtimAna, sudIrgha, vRtta, lie hue vistAra haiM / kahe zAkhA-prazAkhA-yuta darzanIya apAra haiM // 3 // pakva phala haiM pakA khAne yogya TAlaka' hai tathA / tor3ane yA phA~ka karane yogya na kahe sarvathA // 32 // bhAra sahane ke lie ye Amra ati asamartha hai| bhUtarUpa va bahuta nirvatita' kahe saMbhUta' hai // 33 // pakva yA ki apakva auSadhiyA~ va phaliyA~ yukta hai| kATane bhUnane yogya na kahe yA pRthu-khAdya hai // 34 // rUDha bahu sambhUta sthira ucchRta va prasRta" hai tthaa| aura garmitI dhAnyakaNa se sahita hai yo bolatA // 35 // 1. bhAra bahane yogya, hala vahane yogya tathA raya bahane yogya haiN| 2 nagara-dvAra ko Agala ko parigha aura gRha-dvAra ko Agala ko agalA kahA jAtA hai| 3. guThalI-rahita / 4 komala / 5. prAya niSpanna phalavAle haiN| 6 eka sAtha utpanna bahuta phalavAle / 7. niDavA banAkara khAne yogya / 8 akurita / niSpanna praay.| 10. Upara utthaanaa| 11 bhuTToM se rahita / 12 bhaTToM se sahita / /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ 35 ma07 : vAkyazuddhi tathA jamIna jAna yo na kahe ki karane yogya hai| ' . ' 'vadhya hai yaha caura saritA ghATa adhika suramya hai // 36 / / __ kahe jamInavAra ko jamIna dhanArthI stena' ko| bahuta sama hai ghATa saritA ke kahe yo vacana ko // 37 // tathA nadiyA~ pUrNa ye taraNIya bhuja-bala se shii| nAva se taraNIya prANI' peya yo bole nahI // 38 // pUrNa bhUta va agAdha, anya-pravAha se jala baDha rhaa| haiM bahuta vistAravAlI yo na bole muni mahA // 39 // pApakArI kArya jo anyArtha kata kriyamANa hai| lakha unheM sAvadha bhASA na bole guNavAna haiM / / 40 // suSTa pakva, succhinna, kRta, hRta, mRta,' suniSThita, laSTa' haiN| ye sabhI sAvadha bhASAe taje muni ziSTa hai / / 4 / / pakva, chinna'' phira laSTa gADha ko kramaza yo bole suvicAra / yatna-pakva yaha yatna-chinna yaha yatna-laSTa hai gADha prahAra / / 42 / / *vastu sarvotkRSTa yaha va parAya, atula, ananyatara / avikreya, avAcya aura acintya na kahe mAnyavara / / 43 / / saba kahUMgA, pUrNa hai yaha, yo na bole muni khii| kintu pUrvApara sabhI kucha socakara bole sahI // 44 // suSTu krIta vikrIta athavA kreya yaha akreya hai| mAla yaha lo ise beco vacana yaha azreya hai // 45 // alpa-arghya-mahArghya ke kraya-vikrayo me kaaryvsh| bolanA yadi par3e to anavadya muni bole sarasa / / 46 // suSTu pakva,' succhinna 1 cor| 2 isakA pAnI prANI taTa para baiThe pI sakate haiN| 3 acchA pakAyA / 4 acchA chedaa| 5 acchA kiyaa| 6 acchA haraNa kiyA zAka kI tiktatA Adi / 7 acchA marA hai dAla yA sattU me ghI Adi / 8 acchA rasa niSpanna humA hai / 6 bahuta hI iSTa hai cAvala Adi / 10 mArabha karake pakAtA hai / 11 prayatna pUrvaka kaTA huA hai|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ 36 dazavakAlika baiTha, pA, kara, so, Thahara, jA, asaMyata jana ko tathA / dhIra prajJAvAna sayata yo na bole sarvathA // 47 // haiM asAdhaka bahuta para ve sAdhu haiM kahalA rhe| asAdhaka ko sAdhu na kahe sAdhu ko sAdhaka kahe / / 4 / / jJAna-darzana yukta sayama-taporata satata rhe| ina guNoM se yukta jo muni use hI sayata kahe // 46 // deva-nara-pazu-pakSiyo me raNa paraspara ho khii| , amuka ko jaya ho amuka kI hAra yo bole nahIM // 50 // vAyu, varSA, zIta, uSNa, sukAla, kSema va sukha tathA / kadA hoMge yA na ho aise na bole sarvathA // 51 // usI bhA~ti nabha, megha, manuja ko deva devavaca kahe nhii| varSonmukha, unnata, payoda yA vRSTa-balAhaka kahe sahI // 52 // *antarikSa kahe use guhyAnuvarita kahe vrtii| dekhakara sapanna nara ko RddhimAna kahe yatI / / 5 / / jo pApAnumodinI, avadhAriNI va para upadhAta kre| ___ krodha, lobha, bhaya aura hAsyavaza bhI aisI na girA ucare // 54 // vacana-zuddhi kA kara viveka jo dUSita-vANI taja detaa| nita nirdoSa vicArita kahatA vaha sujano me yaza letA // 55 / / bhASA ke guNa-doSa jAna nita dUSita-girA taje munivr| SaT kAyA-pratipAla, carita-rata bole madhura aura hitakara // 56 // vicAra bhASI, samAhitendriya, vigatakaSAya, taTastha tathA pUrvAjita-malahara, loka-dvaya kA vaha ArAdhana karatA // 57 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThavA~ adhyayana AcAra - praNidhi praNidhi pA, AcAra kI jo bhikSu kA karttavya hai / kahU~gA kramazaH tumhe aba suno tuma vaha zravya hai // 1 // bhUmi, jala, zikhi, sabIjaka tRNataru, pavana, trasa prANa hai / ye sabhI haiM jIva aisA vIra kA pharamAna hai ||2|| zrahiMsaka vyavahAra honA cAhie unake prati / mana vacana tana se sadA saMyata tabhI hotA yati // 3 // bhIta, bhU Dhele zilA ko kurede bhede nahI / trividha karaNa va yoga se, sayata samAhita jana kahI ||4|| 1 zuddha' - pRthvI sa-raja' Asana para kabhI baiThe nahI / le anujJA, pU~ja baiThe ho acitta jahA~ sahI ||5|| zIta - jala, prole va hima bAriza-salila seve nahI / tapta - prAsuka - uSNa pAnI hI grahe sayata sahI // 6 // udaka- zrArdra - zarIra ko nija, nahIM malatA pochatA / tathAbhUta use samajhakara nahI munivara sparzatA // 7 // agni yA aMgAra, jvAlA, jvalita kASThAdika sahI / kare utsecana' va ghaTTana aura nivopana nahI ||8|| tAlavRnta va paMtra-zAkhA vyajana Adika se muni / havA na kare svatana para yA bAhya pudgala para guNI // 6 // vakSa, tRNa, phala, mUla zrAdika kisI ko chede nahI / vividha bIja, sacitta ko mana se kabhI icche nahI // 10 // 1 sacita bhUmi / 2 sacitta raja sahita Asana / 3 pradIpta / 4 spardhA / 5 bujhAnA |
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavakAlika gahana-vana yA bIja, harita va udaka' yA uttiMga pr| __ panaka' Adika para nahIM Thahare kabhI bhI bhikSuvara // 11 // mana-vacana-tana se nahI trasa jIva kI hiMsA kre| dekha jaga-vaicitrya nita saba-bhUta-uparata sacare // 12 // dayA-adhikArI banA sayata ki jinako jAnakara / ATha sUkSmo ko nirakha zayanAsanAdi kare pravara // 13 // sUkSma AThoM kauna se ? yo pUchatA sayata yadA / kahe medhAvI vicakSaNa guru use ye haiM tadA // 14 // sneha, puSpa va prANa phira uttiMga cauthA hai khaa| panaka, bIja va harita aSTama sUkSma aNDA hai rahA // 15 // jAnakara inako svayaM saba taraha se sayata tadA / apramatta, samAhitendriya kare yatanA sarvadA // 16 / / kare pratilekhana sadA vidhiyukta kambala pAtra kii| sastaraNa, uccAra-bhU, zayyA va Asana mAtra kI // 17 // prasravaNa, uccAra, zleSmA, siMghANa ,svedAdika khii| dekha prAsuka bhUmi ko phira yatna se paraThe vahI // 18 // aMzana-pAnI ke lie gRhi-sadana me jAe ydaa| yatna se Thahare, kahe mita, rUpa-mugdha na ho kadA // 16 // bahuta sunatA kAna se muni A~kha se bahu dekhtaa| para na saba zruta dRSTa muni ko hai batAnA kalpatA // 20 // dRSTa, zruta yadi ghAtakara ho to nahI bole are| kisI bhI sthiti me nahI gRhi-yoga sAdhu samAcare // 21 // sarasa nIrasa azana ko acchA-burA bole nhii| tathA pRSTA'pRSTa lAbhA'lAbha ko khole nahI // 22 // yanantakAyika vanaspati / 2. sapaM ke yAkAravAlI vanaspati / 3 phUlana yA vanaspati virop| 4 jIvoM kA Azraya sthAna / 5 nAka phI maila / 6. pUchane para yA binA puuche|
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma. AcAra-praNidhi azana-gRddha na ho, mukhara bhI uMcha bhojana le shii| krIta abhihRta va uddiSTa sacitta ko bhoge nahI / / 23 / / kare aNu-bhara bhI na saMcaya mudhA-jIvI jo dmii| asaMbaddha va jana padA'zrita, rahe satata sayamI // 24 // susatuSTa va rUkSa-vRttika, alpabhuga alpecchu hai| '. jina vacana suna kisI para bhI kruddha na bane bhikSu hai // 25 // karNa-sukhakara zabda sunakara prema bhAva kare nhii| __ sparza dAruNa tathA karkaza sahe kAyA se sahI // 26 // viSama-zayyA kSut, tRSA, zItoSNa, arita va bhaya khe| . deha dukha mahA phalada hai, avyathita bana saba sahe // 27 // sUrya chipane para puna. jaba taka na vaha hotA udaya / azana Adika sabhI mana se bhI na icche guNa-nilaya / / 28 // alpa-bhASI, mitAzana, acapala na avivAdI shmii| - udara-dAnta bane na ninde svalpa milane para yamI // 26 // anya kA apamAna na kare Atma-zlAghA bhI nhii| jAti yA zruta-lAbha-tapa-mati para na garva kare shii||30|| doSa-sevana jAna yA anajAna me karake are| zIghra sakoce svaya ko aura na puna Acare // 31 // asasakta va zuci sarala-Azaya jitendriya muni khii| doSa sevana kara use gope, nakAre bhI nahI // 32 // mahAtmA-prAcArya ke vaca ko amogha' sadA kre| vacana se karake grahaNa phira kArya sapAdana kare // 3 // siddhi-patha kA jJAnakara jIvana azAzvata jAnakara / bhoga se vinivRtta ho, svAyuSya parimita mAnakara // 34 // 1 jJAta-ajJAta kula se poDA-pohA lene kI vRtti| 2 alolup| 3 saphala /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 dazavakAlika (sthAma', bala, zraddhA tathA Arogya apanA dekhakara / - lagAe tapa me svaya ko kSetra, susamaya jAnakara) jarA na pIDita kare jahA~ taka vyAdhi na jaba taka bar3he sujaan| kSINa na indriyagaNa ho taba taka kare dharma mAcaraNa mahAn // 35 / / *pApavardhaka krodha mAna va lobha mAyA hai mhaa| Atma-hita icchuka taje ina cAra doSo ko yahA~ // 36 / / prIti-nAzaka krodha hai abhimAna yaha vinayaghna hai| mitratA-nAzaka kapaTa hai lobha sarva-guNaghna hai // 37 / / krodha ko jIte zamana se mAna mRdutA-poSa se| saralatA se dambha jIte lobha ko saMtoSa se // 38 // kriodha mAnavaza kie nahI phira kapaTa-lobha bar3hate rhte| cAroM kRSNa' kaSAya, punarbhava taru kI jar3a sicana karate // 39 / / rAlika-jana' kA vinaya kare, dhruva zIla kabhI chor3e na ymii| guptendriya ho kUrma bhAti tapa saMyama meM ho parAkramI / / 40 / / *na de Adara nIda ko ati aTTahAsya kare nahI / taje maithuna kI kathA svAdhyAya-rata ho nitya hI // 41 // ho parAyaNa zramaNatA me yoga sayojita kre| jo zramaNatA-rata rahe vaha anuttara sukha ko vare // 42 // bhakti bahuzruta kI sugatidA iha paratrahitAvahA / tathA pRcchA kare jisase artha-nirNaya hai kahA // 43 // jitendriya AlIna, nija paga-hAtha-tana saMkoca kr| pAsa baiThe suguru ke hokara sugupta zramaNa pravara // 44 / / suguru ke Age va pIche barAbara baiThe nhii| Uru se Uru ko saTA unake nikaTa baiThe nahI // 45 // 1. zArIrika bama / 2 saMkliSTa / 3. chaThe sAdhu / 4 namati dUra na ati nikaTa /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 8 : AcAra - praNidhi binA pUche na bole- yA bolate ke bIca bhI / pRSThamAsa' taje tathA mAyA mRSA chor3e sabhI // 46 // apara nara bhaTa kupita ho, aprIti ho jisase tathA 1, ha 1 AtmavAna muni asadigdha, mita, dRSTa, vyakta, pratipUrNa, vacana / paricita, vAcAlatArahita bhayarahita girA bole zubha mana // 48 // r * dRSTivAdA'bhijJa muni, AcAra-prajJaptidhara bhI / 1 ahitakara aisI girA bole na mukha se sarvathA // 47 // F " 1 mantra, svapna, nimitta yA nakSatra, auSadhi, yoga ko / 1. cubalI / vacana me ho skhalitA to upahAsa muni na kare kabhI // 46 // 41 sadana jo uccAra bhU sapanna strI-pazu rahita ho / et prANa-vadha ke sthAna lakha muni batAe na gRhastha ko // 50 // cAru-lapita, kaTAkSa, agopAGga yA saMsthAna hai / grahe zayanAsana tathAvidha anyahita jo vihita ho // 51 // nArijana se kathAdika ekAta me na kare kahI / 1 gRhI - sastava taje muni - sastava sadaiva kare sahI || 52 || sadA kurkaTa- pota ko mArjAra se bhaya hai yathA / nAri-tana se brahmacArI ko vahI bhaya hai tathA // 53 // citritA va alaMkRtA strI ko na dekhe dhyAna dhara / dRSTi ko bhaTa khIca le jaise ki ravi ko dekhakara || 54 || hAtha paga phira kAna nAka - vihIna nArI ho kadA / zatAyuSyA - saga ko bhI taje brahma vratI sadA // 55 // vibhaSA, sasarga strI kA sarasa bhojana jAna lo / zrAtma-zodhaka ke lie ye tAla-puTa viSa mAna lo // 56 // striyoM ke dekhe na ye saba kAma-vardhaka sthAna haiM // 57 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 dazavakAlika prema na kare iSTa viSayoM me kabhI bhI sNtvr| pariNamana una pudgaloM kA azAzvata pahacAna kara // 5 // yathAvat pariNamana una saba pudgaloM kA jAnakara / lAlasA se mukta zAntAtmA yahA~ vicare pravara / / 5 / / jisa suzraddhA se tajA ghara lI anuttara saadhnaa| __ kare guru-sammata guNoM kI yathAvat aArAdhanA // 60 // nita tapa-saMyama-yogayukta svAdhyAya rakta jo sthiratama hai| / bala' se ghirA sazastra subhaTa jyoM vaha nija-para rakSA-kSama hai / / 61 // satsvAdhyAya-dhyAna-tapa-rata, niSpApa bhAva, vAyI kA nit| pUjita mala hotA naSTa, svarNa-mala-jyo zikhi se tApita // 62 / / jo yo du.kha-sahiSNu, jitendriya, zrutarata, amama, akiMcana hai| vaha nirabhra vidhu sama zobhita hotA apagata-duSkRta-ghana hai // 63 // 1 senaa|
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ navA adhyayana vinaya-samAdhi (pahalA uddezaka) mAna-krodha-mAyA-pramAdavaza sIkhe guru se jo. na vinaya / ___ hotA vahI abhUti' hetu jyo veNu veNa-phala se ho kSaya // 1 // manda, bAla alpazruta jAna suguru upadeza vitatha dila dhr| guru kI avagaNanA jo karate ve pAzAtana karate nara // 2 // kaI prakRti se-mada vRddha ho, bAlaka zrutamati se ghre| para una AcArI guNiyo kI nindA zikhivat bhasma kre||3|| jyo ahi ko laghu samajha cheDanA baDA ahitakara hotA hai| tyo guru-nindaka manda jAti-patha me khAtA phira gotA hai // 4 // AzIviSa ho ruSTa, mRtyu se baDhakara kyA kara sakatA hai ? para ho suguru ruSTa to bodhi tathA na mokSa vara sakatA hai||5|| jyo prajvalita vahni para calanA, yA AzIviSa kA kopana / ___jovanArtha viSa-bhakSaNa tyo hI samajho guru kI AzAtana // 6 // pAvaka dahana kare na kadAcit, ahi bhI kupita nahI khaae| viSa se mRtyu na ho phira bhI guru-nindaka mokSa nahI pAe // 7 // jyo sira se giri kA bhedana yA supta siMha kA prtibodhn| zakti ana para coTa mAranA, tyo sadguru kI AzAtana // 8 // sira se ho giri-bheda kadAcit prakupita siMha nahI khaae| zakti agra na kare kSata phira bhI guru-nindaka mokSa na pAe // 6 // 1. vinAza kA.kAraNa / 2 bosa / 3. sNsaar| 4 bhAme kI noka /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazakAlika prasanna ho guru jisase, phira mile na bodhi va mokSa use / isIlie nirbAdha sukhecchuka suguru kRpA-grabhimukha nivase // 10 // Ahuti matra padAbhiSikta zikhi ko jyo AhitAgni' namatA / tyo anantajJAnI bhI guru sevA me nitya rahe ramatA // 11 // sIkhe jinase dharmapadAdika, suvinaya unakA sadA kare / natamastaka kara joDa vacana kA yA mana se satkAra kare // 12 // lajjA, dayA, zIla, sayama, kalyANa- icchu ke zuddhi-sthAna / inakI sIkha mujhe dete nita prata: suguru hai pUjya mahAna // 13 // jyo nizAnta meM dIpta-sUrya karatA sArA bhArata bhAsita / hari' jyo suragaNa me tyo guru zruta zIla buddhi se zobhAnvita // 14 // zarada pUrNimA sevita vidhu nakSatra tArako se parivRta / t mukta nirmala nabha me zobhita tyo guru munijana- savRta // 15 // zIla samAdhiyoga zruta-buddhi-mahAkara' mahA- aiSI AcArya / tuSTa kare rAdhe unako dharmI zivakAmI muni zrArya // 16 // suna sad-bhASita medhAvI muni apramatta guru-seva kare / guNa aneka ArAdha anuttara siddhi vadhU ko yahA~ vare // 17 // 44 1. agnihotrI brAhmaNa / 2. indra / 3. mahAna guNoM kI khAna / 4 mahAna ke khojI /
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ navA~ adhyayana vinaya-samAdhi (dUsarA uddezaka) vRkSa mUla se skandha, skandha se zAkhA kA hotA udbhava / tabhI prazAkhA, patra, puSpa, phala, rasa kramaza. milatA nava-nava // 1 // *dharma kA tyo mUla vinaya va mokSa phala' antima rahA / ' zlAghya, zruta, yaza, sarva jisase prApta karatA muni mahA // 2 // caMDa, mRga, mAnI, kuvAdI aura kapaTI, zaTha tthaa| avinayI bhava me' bhaTakatA kASTha srotogata yathA // 3 // vinayahita sadupAya-prerita jo sugaMru se koptaa| divya zrI AtI huI ko daNDa se vaha rokatA // 4 // jyo avinayI aupavAhya' hayAdi Dhote bhAra haiN| / dukhita sevA kAla me ve dIkhate hara bAra hai // 5 // propavAhya vinIta haya gaja kA , sukhI sasAra hai| ___ Rddhi prApta, mahA yazasvI dIkhate hara bAra hai // 6 // tyo sadA avinIta nara-nArI yahA~ jo loka me| . .. vikala-indriya aura durbala dIkhate haiM zoka me // 7 // 'daDa zastro se pratAr3ita, tiraskRta kaTu vacana se| .. karuNa paravaza kSut-tRSA''kula dIkhate dukha me phaMse // 8 // suvinayI nara-nAriyo kA tyo sukhI sasAra hai| __ Rddhi-prApta mahAyazasvI dIkhate hara bAra hai / / 6 / / isa taraha avinIta jo sura, yakSa guhyaka loka me| dukhita sevA kAla me ve dIkhate haiM zoka me // 10 // 1. rAjAoM ke savArI karane yogya haathii-ghodd'e|
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 dazavakAlika suvinayI sura, asura, guhyaka kA sukhI sasAra hai| Rddhi-prApta mahAyazasvI dIkhate hara bAra hai / / 11 / / upAdhyAya va suguru-sevA vacana me jo rakta haiN| sadA zikSA baDhe unakI yathA taru jala-sikta hai // 12 // sva-para ke upabhoga-hita, isa loka me jo harSa se| sIkhate naipuNya zilpAdika gRhI utkarSa se // 13 // usI kAraNa ghora vadha, bandhana va dAruNa taadd'naa| lalita-indriya sabhI zikSaNa-samaya sahate zubhamanA // 14 // una kalAo ke lie ve pUjate guru ko sdaa| . tuSTa AjJA pAlate satkAra kara namate mudA // 15 // kyA adhika yadi ziSya guru ke vacana ko mAne shii| * zrutaparAyaNa mokSa-icchuka guru vacana lAMghe nahI // 16 // sthAna zayyA''sana kare gurudeva se nIce sdaa| ', cale anupada ho kRtA'Jjali kare pada-vandana mudA // 17 // suguru kA tana yA upadhi se sparza ho to nAtha he | khame mujha aparAdha phira na kabhI karUMgA yoM kahe // 18 // baila durgata kazA-prerita yathA ratha vahatA are| kArya tyo durbuddhi bArabAra kahane para kare // 19 // (bulAte AlApate baThA huA na sune giraa| taja niMjAsana dhIra uttara de unhe suvinaya bhraa|) hetuo se kAla icchA, jAna phira upacAra vr|| tadanukUla upAya se guru-iSTa kArya kare pravara // 20 // vipada hai avinIta ke suvinIta ke sampatti hai| jJAta dono bAta jisako use zikSA-prApti hai // 21 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 a0 6 : vinaya samAdhi ( dvi0 u0 ) ghI- zrI - garvI, caNDa, sAhasI' pizuna, hIna prepaNa' jo ho / vinaya kovida prasaMvibhAgI dharma yajJa ko mokSa na ho // 22 // jo gItArtha va vinaya - kuzala phira guru nirdezo para calate / dustara bhavoSa tarate karma khapA, ve uttama gati varate // 23 // 1. binA soce-samajhe kArya karanevAlA / 2 guru kI AjJA kA yathAsamaya pAlana karane bAlA /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ navA adhyayana vinaya-samAdhi (tIsarA uddezaka) AhitAgni jyo sikhi kI tyo guru sevA sajaga kare nita hii| Alokita igita lakha guru mana ArAdhe jo pUjya vahI // 1 // AcArArtha vinaya zuzrUSA kare suguru vaca grahe shii| yathopadiSTa kAryakArI aAzAtana na kare pUjya vahI / / 2 / / jo rAlika paryAya jeSTha-laghu kA bhI vinaya kare dhruva hii| namra, satyavAdI, gurusevI AjJAkara ho pUjya vahI // 3 // yApanArtha' ajJAta, uJcha samudAnika vizuddha azana grhii| jo ki alAbha-lAbha para kheda-prazasA na kare pUjya vahI // 4 // bhakta-pAna zayyAzana sastara dete ho atimAtra gRhii| phira bhI jo alpecchu toSa-rata Atma-tuSTa ho pUjya vhii||5| dhana AzA se nara saha letA loha-bANa sotsAha shii| ho nirapekSa sahe vANI ke kATo ko jo pUjya vahI // 6 // zalya ayomaya svalpa kAla pIr3aka haiM aura suuddhara haiN| (para) kaTu vaca kaTaka durdhara vaira baDhAte mahA bhayakara haiM / / 7 / / daurmanasya karatA durvacano kA AghAta karNagata hii| vIrA'graNI, jitendriya dharma mAnakara sahatA pUjya vahI / / 8 / / pIche nindA kare na sammukha pratyanIka vaca kahe nhii| nizcaya yA apriyakArI bhASA na kahe jo pUjya vahI / / 6 / / akuhaka' aura alolupa nicchala apizuna adInavRtti khii| Atma-prazasA kare na karavAe akutUhala pUjya vahI // 10 // 1 o jIvana-yApana ke liye apanA paricaya na de| 2. indrapAla Adi ke camatkAra pradarzita nahIM karanevAlA /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ a06 : vinaya-samAdhi (tR0 u0) guNa se sAdhu, asAdhu aguNa se le muni guNa taja avaguNa hii| jAna Atma se AtmA ko sama rAga-dveSa, ho pajya vahI // 11 // bAla vRddha strI puruSa sAdhu yA gRhi nindA na kare kaba hii| krodha mAna ko jo tajatA hai hotA jaga me pUjya vahI // 12 // tAta sutA ko tyoM mAnita guru de ziSyo ko mAna shii| mAnya jitendriya tapa Rta-rata kA mAna kare jo vahI // 13 // guNasAgara garu sadupadeza sunakara medhAvI pratipala hii| paMca rakta va trigupta kaSAyahIna ho vicare pUjya vahI // 14 // jinamata nipuNa va vinaya-kuzala sevA guru kI kara satata pravara / pUrva rajomala kSaya kara bhAsvara atula sugati pAtA munivara // 15 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ navaoN adhyayana vinaya samAdhi (caturtha uddezaka) sunA AyuSman yahA maiMne sahI bhagavAna se| cAra vinaya-samAdhi pada AkhyAta sthavira mahAna se // 1 // kauna se ve cAra vinaya-samAdhi susthAnaka aho| jo sthavira bhagavAna se prajJapta haiM mujhase kaho // 2 // cAra vinaya-samAdhi pada ye kahe haiM bhagavAna ne| vinaya, zruta, tapa aura phira AcAra sthavira mahAna ne // 3 // jo jitendriya vinayazruta tapa aura phira AcAra me / svayaM ko sthApita kare paDita vahI sasAra meM // 4 // caturdhA hotI vinaya susamAdhi nizcita tdythaa| suguru-zAsana zravaNa icchuka samyagAjJA pAlatA // 5 // veda pArAdhe tathA abhimAna muni na kare khii| yahI cauthA supada hai phira zloka bhI yaha hai yahI // 6 // hita zikSA sunanA icche phira grahe tathA pAcAraNa kre| vinaya kuzala hU maiM yo AtmArthI na kabhI abhimAna kre||7|| *caturvidha hai zruta samAdhi kahI sthavira ne tadyathA / paThana se sadjJAna hogA ata zruta ko sIkhatA / / 8 / / citta kI ekAgratA sukhadAyinI hogI mudA / dharma sthita nija ko karUMgA mAna yo sIkhe sadA // 6 // apara ko bhI sthita karU~gA sIkhatA yo jAnakara / yahI cauthA pada yahA~ hai zloka bhI hai zreSThatara // 10 // zruta paThana se jJAna phira ekAgra mana hotA pravara / sthita va sthApana kare zruta rata ho zruto ko sIkhakara // 11 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 6 : vinaya-samAdhi (ca0 u0) caturvidha hai tapa-samAdhi kahI sthavira ne tdythaa| nahI tapa ihaloka yA paraloka hita karatA tathA // 12 // kIrtivarNa va zabda zlAghA artha tapa na kare muni / nirjarA hita tapa kare anyArtha tajakara sadguNI // 13 // yahI antima tUrya pada hai zloka bhI isa viSaya kaa| / suno mujhase hai yahA~ isa bhA~ti viracita sthavira kA // 14 // nAnA guNa tapa-rakta nirAzaka va nirjarArthI vaha hotaa| ' tapa se pUrva pApa harakara phira tapa-samAdhi yuta vaha hotA // 15 // *caturdhA AcAra kI susamAdhi nizcaya tadyathA / nahI atra-paratra-hita AcAra munivara pAlatA // 16 // kIrti varNa va zabda zlAghA, hita na pAle carita ko| sivA Ahata-hetu ke pAle nahI AcAra ko // 17 // yahI antima' tUrya pada hai zloka bhI isa viSaya kaa| suno mujhase hai yahAM isa bhAMti viracita sthavira kA // 18 // jina baca rata avivAdI jo paripUrNa mokSa icchuka utktt| vaha AcAra-samAdhi susaMvRta dAnta mokSa karatA sunikaTa // 19 // cAra samAdhi-svarUpa samajha susamAhitAtma suvizuddha mhaan| nija hita suvipula hita sukhakArI mokSa prApta karatA amlAna // 20 // gati catuSka ko chor3a sarvathA janma-maraNa se mukta bne| . , zAzvata siddha bane va mahadhika deva svalpa rajayukta bane // 21 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavA~ adhyayana bhikSu + jina - zikSA se ho dIkSita jina-pravacana me sthira - citta sahI / strI vazavartI ho na vAnta sukha phira na grahe jo bhikSu vahI // 1 // bha khode na khudAe, na pie na pilAe zItodaka hI / nizita zastra sama pAvaka na jalAe jalavAe bhikSu vahI // 2 // T havA kare na karAe harita kaTAe kATe svayaM nahI / vIja vijita kare na bhoge jo sacitta ko bhikSu vahI // 3 // pRthvI tRNa kASThAzrita sthAvara - trasa vadha hotA nizcaya hI / zrataH pacana-pAcana, auddezika prazana taje jo bhikSu vahI ||4|| rocita jJAta-putra kA mAne SaT kAyA ko nija sama hI / paMca mahAvrata pAle paMcAzrava' roke jo bhikSu vahI // 5 // cAraM kaSAya taje dhruva yogI buddha vacana meM saMtata hI / svarNa rajata se rahita aghana gRhi-yoga taje jo bhikSu vahI // 6 // samyagdRSTi, amUDha, jJAna tapa saMyama me zraddhAlu sahI / tapa se hare pUrva agha mana vaca tana saMvRta jo bhikSu vahI // 7 // vividha azana-pAnaka tyoM khAdya-svAdya ko kara saMprApta / kala, parasoM hita use na saMcita kare- karAe bhikSu vahI // 8 // vividha prazna - pAnakaM tyo khAdya-svAdya ko kara saprApta kahIM / sAdharmika saha khAe phira svAdhyAya rakta ho bhikSu vahI ||6|| vigrahakArI kathA taje kopena prazAnta jitendriya hI / saMyama me dhruva yoga aviheThaka' va anAkula bhikSu vahI // 10 // jo sahatA Akroza prahAra tarjanA indriya-kaMTaka hI / bhImazanda-yuta aTTahAsa sahatA sukha-dukha sama bhikSu vahI // 11 // " 3 1 sparzana, rasana, ghrANa, cakSu mora zrota indriya / 2 jo dUsaro kI tiraskRta nahIM karatA / 3 napriya zasyAdi /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 10 / bhikSu (gha0 u0) paDimA svIkRta kara zmazAna me bhIma dRzya lakha Dare nhiiN| vividha suguNa tapa rakta rahe tana mamatA na kare bhikSu vahI // 12 // 'hatA''SkruTa lUsita' asakRt vyutsRSTa tyakta-tana avicala hii| pRthvI sama sahatA va nidAna kutUhala tajatA bhikSu vahI // 13 // tana ke pariSaha jIta ubAre jAti paMtha' se svAtma shii| __ janma-maraNa ko mahA bhayada lakha sayama tapa rata bhikSu vahI // 14 // hasta-pAda-vaca indriya-sayata AdhyAtmikatA me rata hii| ___samAhitAtmA sUtra-artha samyag jAne jo bhikSu vahI // 15 // upadhi-pramUcchita, gRddhihIna, ajJAta, uJcha, nirdoSa shii| - kraya-vikraya-saMcaya-virakta saba saga taje jo bhikSu vahI // 16 // rasa agRddha alola uJchacArI, jIvana kAkSA na khii| taje Rddhi satkAra pratiSThA sthira nizchala jo bhikSu vahI // 17 // yaha kuzIla yo kahe na para ko kupita bane tyoM kahe nahI / puNya pApa pratyeka jAna garvI na bane jo bhikSu vahI // 18 // nahI jAti-mada nahIM rUpa-maMda lAbha va zrutaM-mada jise nhii| sabhI mado ko tajakara rahatA dharma dhyAna rata bhikSu vahI // 16 // kare pravedita Arya mArga dharmastha sva-para ko kare shii| kuzIla liMga va hAsya kuhaka chor3e dIkSita ho bhikSu vahI // 20 // azuci azAzvata dehavAsa kA Atma-hitArthI tyAga kre| janma-maraNa bandhana ko kATa, apunarAgama-gati bhikSu vare // 21 // 1.makar3I Adi se pITe jAne pr| 2 kaThora vacano se AkSepa kie jAne pr| 3 zastra Adi se chedana-bhedana kie jAne para / 4 baar-baar| , , , , ,
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama calikA. rati-vAkyA pravrajyA ke bAda A paDe dukha asahya he ziSya ! kdaa| ___ saMyama-vicalita mana ho jAe cAho bananA gRhI yadA // 1 // caritra-tyAga se pahale soco samyakatayA aThAraha sthAna / jo preraka hote hyarazmi gajAM'kuza nau-patavAra' samAna // 2 // he Atman / isa duSama kAla meM jIvana adhika kaThinatara hai| tuccha kSaNika ye kAma-bhoga haiM bahulatayA kapaTI nara haiM // 3il duHkha cirasthAyI na rahegA jIvana meM yaha he Atman / nIca khuzAmada karanI hogI karanA hogA vAnta grahaNa // 4 // nArakIya jIvana svIkRta hogA va gahasthI me basakara / durlabha hogA dharma pAlanA mAyA-pAzo me pha~sakara // 5 // vividha roga 'AtaGkoM se yaha naSTa sukomala hogA tn| .. iSTAniSTa viyoga-yoga saMkalpa kareMge vyAkula mana // 6 // kleza yukta gRhivAsa aura phira nirupakleza saMyama-dhana hai| bandhana hai gRhi-vAsa aura cAritra mokSa kA sAdhana hai // 7 // hai gRhI-vAsa sAvadha va asAvadya muni kI paryAya smjhnaa| bahu sAdhAraNa kAmabhoga haiM, puNya-pApa hai apanA-apanA // 8 // adhruva nara-jIvana kuzAgra jala-bindu tulya ati hai caMcala / bahuta kiye haiM pApa ataH yaha capala humA mana kA aMcala // 9 // duSpratikrAnta pUrva sacita jo pApa karma haiM mere spaSTa / bhoge vinA na mokSa bhogane para hI ye saba hoMge naSTa // 10 // athavA tIvra tapasyA dvArA pUrva karma kSaya ho skte| mantima aSTAdazama sthAna yaha aura zloka bhI suna sakate // 11 // 1. naukA ko ptvaar|
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ raMti-vAkyA (pra0 cU0) bhogo ke khAtira anArya jaba vizada dharma ko tarjatA hai| , ___ ajJa, bhoga-mUcchita bhaviSya kA bilkula soca na karatA hai // 12 // bhUmi patita jyoM indra bAda me pazcAttApa satata krtaa| 'tyo avadhAvita sarva-dharma-paribhraSTa huaA muni dukha dharatA // 13 // pahale vandanIya hotA pIche avandya jaba vaha hotaa| ___ sthAnacyuta sura kI nAIM vaha sadA bAda meM haiM rotA // 14 // __ jo pahale pUjita hotA phira vahI apUjita yadi bntaa|| / "rAjya-bhraSTa nRpa ko nAIM anutApa bAda me vaha karatA // 15 // jo pahale mAnita hotA yadi vahI amAnita ho jaataa| kSudra grAma-pravaruddha seTha jyo, pIche se vaha pachatAtA / / 16 / / yauvana ke jAne para jaba vaha jarA-grasta ho jAtA hai| kATe ko vinigalane vAle matsya bhA~ti pachatAtA hai // 17 // kuTumba kI duzcintAmoM se pratihata jaba vaha ho jaataa| bandhana-baddha mataMga bhAMti phira pIche se hai pachatAtA // 18 // putra-strI parikIrNa, moha-pravAha vyApta jaba ho jaataa| paMka-nimagna mataGga bhAMti vaha pIche se hai pachatAtA // 19 // jinopadiSTa zramaNatA me yadi ramaNa Aja taka kara paataa| to maiM bhAvitAtma, bahuzruta aba taka gaNi-pada bhI pA jAtA // 20 // sayama-rata muni kA sayama hai devaloka sama sukhdaayii| aura arata ke lie vahI phira mahA naraka sama dukhadAyI // 21 // sayama-rata munijana ko jaga me sukha uttama amaropama jAna / du.kha arata ko narakatulya, ata. eva carita-rata ho dhImAna // 22 // vidhyApita yajJAgni va jaharI ahi adaSTra jyo tejavihIna / parAbhUta hotA tyo nimna jano se dharma-bhraSTa, aghalIna // 23 // bhagna-vrata dharmazcyuta muni kA yahA~ kunAma va apayaza ho| nimna jano se bhI nindita ho mile adhama gati use aho // 24 // tIvra gRddhi se bhoga bhogakara pracura asayama sevana kr| dukhada aniSTa kugati me jAtA, jahA~ bodhi phira hai dusskrnaa25||
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 Cranfor klezA''vRta duHkhopanIta nAraka ke patyopama sAgara / ho jAte haiM pUrNa eka dina to merA dukha kyA dustara // 26 // dukha merA yaha cira na rahegA bhoga-pipAsA hai asthira / tana bala rahate miTe na cAhe miTe mRtyu para vaha zrAkhira ||27|| yo dRDha jisakI Atma bane vaha dharma na taje, taje nija tana / DigA na sakatI use indriyA~ jyo sumeru ko pralaya-pavana // 28 // yo ghImAna soca pahacAne prAyopAya' vividha pAvana / trikaraNa yoga trigupti - gupta jina vacana gradhiSThita rahe zramaNa // 26 // 1 lAbha aura unake sAdhana 1
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsarI cUlikA viviktacaryA jinavara-kathita cUlikA zruta ko yahA~ kahUMgA maiM sphuTatara / puNyavAna nara ho jAte dharmotsAhita jisako sunakara // 1 // anusrotagAmI bahujana para pratisrota hai jisakA lakSya / pratisrota me hI AtmA ko le jAe mokSArthI dakSa // 2 // anusrota sukha mAne jaMga, Azraya' pratisrota vijJa kA hai| ' anusrota sasAra tathA pratisrota utAra usI kA hai // 3 // ata caritra-parAkrama savara-bahula, samAhita muni jana ke| lie yahA~ draSTavya niyama guNacaryAdika jo hai unake // 4 // samudAnika caryA ajJAta uMcha ekAnta va agRha-nivAsa / kalaha-tyAga, alpopadhi, sundaraRSijanavihAracaryA khAsa // 5 // janA''kIrNa, avamAna bhoja taja, hRta' utsanna dRSTa jl-bhkt| le saMsRSTa-karo se muni tajjAta lipta ho to vidhiyukta // 6 // madya-mAsa-tyAgI amatsarI punaH punaH rasa tyAga kre| . vAra-bAra kAyotsargI svAdhyAya-yoga' me yatla kare // 7 // ye zayyAdi mujhe hI denA yo na gRhI ko muni baaNdhe| grAma nagara kula deza kahI bhI mamatA bhAva nahI sA~dhe // 8 // gRhi-zuzrUSA abhivAdana vandana-pUjana na kare munivara / asakliSTa jana sAtha base, jyo ho na caritra-hAni tila-bhara // 6 // samaguNa athavA adhika guNI muni nipuNa sahAyaka mile na aba / kAma-virata saba pApa-rahita ekAkI gaNa me vicare taba // 10 // 1 indriy-vissy| 2. bAkIrNa aura pravamAna nAmaka bhoja / 3 prAya dRSTa sthAna se lAyA huaa| 4 dAvA po vastu de rahA hai usI se ssRsstt| 5 svAdhyAya ke liye vihita tapasyA /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM dazakAlika pAvasa yA phira mAsakalpa kara vahA~ na agalA' bAsa vase / sUtra tathA grarthAnurUpa hI bhikSu svaya ko sadA kase // 11 // pUrvA'para nizi me nija ko nija se pahacAne mahAmanA / kyA-kyA kiyA, zeSa kyA karanA aura zakya kyA hai adhunA // 12 // merI skhalanA anya yA ki maiM dekha rahA taja rahA nahI / yo samyak soce vaha Age kare nahI pratibandha kahI // 13 // mana vaca tana se duSpravRtta dekhe muni nija ko yahA~ kabhI / khIce mana ko vApisa, jyo haya ko lagAma se dhIra tabhI // 14 // jo satpuruSa jitendriya yoM sthita yoga dhIra rahatA gaNa me / kahalAtA pratibuddha aura vaha jItA saMyama jIvana meM // 15 // sarvendriya susamAhita hokara Atma-surakSA kare mudA / rakSita duHkhamukta hotA, bhava-bhramaNa arakSita kare sadA // 16 // 1 caturmAsa karane ke bAda vahA~ phira do caturmAsa na karanA, tathA mAsa kalpa rahane ke bAda yahAM phira do mAsa na rahanA /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI uttarAdhyayana (hindI padyAnuvAda)
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ * maMgalA caraNa * avinAzI avikAra aruja aja avyAvAdha ananta adhIza / akSaya ajara amara adveSa atanu ko namaskAra natazIza // 1 // aNuvrata Andolana-unnAyaka jaina-jagata-Aditya ananya / rASTra-pUjya AcArya caraNa tulasI ko pAkara dharaNI dhanya // 2 // dazavakAlika Agama kA padyAnuvAda karane ke baad|| aba uttarAdhyayana-hindI-padyAnuvAda karatA sAlhAda // 3 //
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahalA adhyayana vinayazruta sake kAna vAlI suviNa kuo jyoti vikAsa jAtA hai|taa hai| jo saMyoga-mukta, anagAra, bhikSu hai, usakA mUla vinaya / prakaTa karU~gA kramaza aba tuma mujhe suno hokara tanmaya // 1 // guru-AjJA, nirdeza-prapAlaka, guru-sevA ko apnaataa| jo iMgita, AkAra-vijJa hai, vaha muMni vinayI kahalAtA // 2 // jo AjJA, nirdeza tathA guru-sevA ko na nibhA paataa| pratyanIka phira asaMbuddha, avinIta vahI hai kahalAtA // 3 // sar3e kAna vAlI kutiyA ko jyo ki nikAlA jAtA hai| pratyanIka du zIla mukhara tyo gaNa se TAlA jAtA hai // 4 // chor3a cAvalo kI bhUsI, jyo sUara viSThA khAtA hai| tyo vaha mUDha zIla ko taja duzIla satata apanAtA hai // 5 // kutiyA sUbara kI jyo du zIlo ke hIna-bhAva sunakara / vinaya dharma me nija ko sthApita kare, Atma-hita icchuka nara / / 6 / / ata vinaya kA pAlana kare ki jisase mile vizada aacaar| buddha-putra mokSArthI ko na kahI para bhI milatI phaTakAra // 7 // amukhara, zAnta, ziSya AcAryoM ke sannikaTa sadA rahakara / artha-yukta pada sIkhe taje nirarthaka bAte saba sahakara / / 8 / / anuzAsita hone para kruddha na bane kSamA dhAre paDita / taje kSudra-saMsarga, hAsya, krIr3A bhI chor3e guNa-maDita // 6 // caDAlocita kArya na kare tathA na bahuta bole guNavAna / kara svAdhyAya samaya para phira ekAko dhyAna ghare amlAna // 10 // sahasA cAMDAlika karake bhI, use chipAe kabhI nhii| kRta ko kRta va aMkRta ko akRta kahe pUche sadguru java hI // 11 //
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ L 62 duSTa ava cAbuka ko tyoM cAhe guru vacana na vArambAra / kazA dekha vinayI haya kI jyo azubha pravRtti taje hara bAra // 12 // kuzIla kaTubhASI prAjJAlopaka mRdu ko bhI kupita banAtA / cittAnuga, laghu, dakSa, ziSya krodhita guru ko bhI zAnta banAtA // 13 // pUche binA na bole kicit jhUTha na kahe pUchane para / kare krodha ko aphala tathA priya apriya sabhI sahe munivara || 14 || uttarAdhyayana 1 yaha zrAtmA durdama hai ata cAhie karanA Atma- damana / iha para bhava me sadA sukhI rahatA dAntAtmA pramudita mana // 15 // tapa-saMyama se nija AtmA kA damana karU~ patha zreSTha yahI / anya loga, vagha-bandhana dvArA damana kare yaha ucita nahI ||16|| jana samakSa yA vijana sthAna me gurujana se na bane pratikUla / mana vaca, kAyA se suziSya na kadApi kare etAdRza bhUla || 17|| guru ke Age-pIche nahI barAbara bhI baiThe anagAra / " saTakara bhI baiThe na suguru vaca zayyA sthita na kare svIkAra ||18|| paryastikA va pakSapiNDa Asana se kabhI nahI baiThe / jaba ki samIpa sthita guru ho taba pA~va pasAra nahI baiThe // 16 // saMbodhita prAcArya kare jaba taba muni nahI rahe cupacApa / mokSArthI guru-nikaTa kRpA - zrabhimukha bana sadA rahe niSpApa // 20 // sakRta va puna - puna sabodhita karane para na rahe baiThA / Asana taja guru-vacana yatna se grahaNa kare dhRti me paiThA // 21 // Asanagata yA zayyAgata na kabhI bhI pUche gurujana se 1 zrA samIpa, utkaTukAsana ho prAjali puTa, pUche unase // 22 // aise vinayavAna ko sUtra - artha phira tadubhaya sikhalAe / prazna pachane para suziSya ko saguruM yathAzruta batalAe // 23 // 1 T taje jhUTha phira nizcayakArI girA na bole bhikSu kadA / * bhASA ke saba doSa taje, muni chor3e, mAyA- pApa sadA ||24||
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma0 1, : vinayazruta muni sAvadha, nirarthaka, mArmika vacana na kahe pUchane pr| binA prayojana sva-para ubhaya ke lie na bole jIvana-bhara // 25 // smara va agAra, saMdhiyoM para sthita athavA rAjapatha para bhii| nahI akelI strI saha Thahare nahI bAta bhI kare kabhI // 26 // madu kaThora vacanoM se guru jo sIkha mujhe dete harabAra / ' mere hita ke lie jAna yoM kare yatnapUrvaka svIkAra // 27 // mRdu, kaTa-vacana yukta duSkRta nAzaka zikSA ko bhI sunakara / ' use prAjJa hita rUpa mAnatA karatA dveSa asAdhaka nara // 28 // abhaya, vijJajana, kaThora zikSA ko bhI nija hitakara gintaa| - kSamA, zuddhikara anuzAsana mUDhoM ke dveSa-hetu banatA // 26 // muni anucca, sthira, akampa Asana para baiThe acapala bnkr| ' ' binA prayojana na uThe svalpa bAra kAraNavaza uThe pravara // 30 // jAe muni bhikSArtha samaya para vApisa pAe sva samaya para / taja kara asamaya ko phira samayocita nita kArya kare gunndhr||31|| nahI pakti me khaDA rahe datteSaNa rakta rahe munivr|" " kara pratirUpa-gaveSaNaM parimita khAye yathA samaya dhRti-dhara // 32 // adhika dUra ati nikaTa na Thahare bhikSu va dAtA ke sammukha bhii| / / - ekAkI Thahare aMzanArtha, na jAe usako lA~gha kabhI bhii||33|| U~ce se nIce yA ati dUra nikaTa "se bhI na grhe| para-kRta prAzuka prazana grahe saMyata sayama ko satata vahe // 34 // prANa, bIja se rahita tathA savRta pratichanna upAzraya pr|. . yatanApUrvaka sAdhArmika saha khAye na girAe bhU para // 35 // kiyA, pakAyA, kATA acchA ghRta yaha acchA huA marA / acchA rasa, ati priya yaha hai, yo muni sAvadya na kahe girA // 36 // sIkha sujJa ko dete guru khuza hote jyo vara haya vAhaka / sIkha ajJa ko dete klAnta bane jyo duSTa azva vAhaka // 37 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana hita zAsana ko Thokara, vadha, Akroga, capeTa mAnatA hai| pApadRSTi avinIta ahitakara guru kI sIkha jAnatA hai // 38 // jJAti bandhu, suta lakha guru sIkha mujhe dete, mAne suvinIta / nija ko dAsa samajha, guru zAsana mAne pApadRSTi avinIta / / 3 / / guru ko kupita na kare tathA phira nahI kupita ho svaya kabhI / buddha jano kA ghAtaka na baneM na vane chidra-gaveSaka bhI / / 40 / / kupita jAna guru ko, pratItikAraka vacano se kare prasanna / hAtha jor3a kara zAnta kare phira na karUMgA yo kahe vacana // 41 // dharmArjita yA phira tatvajJA'carita jo ki vyavahAra kahA / usa para calane vAle kI na kabhI hogI nindA, gardA // 42 // guru ke vacana manogata bhAvo ko samyak pahacAna mudaa| vANI se svIkRta kara kArya rUpa me pariNata kare sadA // 43 / / vinatI, aprerita bhI suprerita jyo kArya kare satvara / yathopadiSTa sukRta kAryoM ko karatA rahe satata matidhara // 44 // sudhI jAna yo namra bane jo, jaga me yaza usakA hotaa| jIvo ko jyo pRthvI tyo AdhArabhUta gaNa kA hotA // 45 / / pUjya, pUrva-sastuta, savuddha, suguru prasanna hote jisa para / vipula artha zruta lAbha use dete prasanna hokara guruvara / / 46 / / pUjyazAstra, gata-sazaya, mana ruci karma saMpadA-sthita dyutimAn / tapa sAmAcArI va samAdhi-susavRta paMca mahAvratavAna / / 47 / / nara gadharva deva-pUjita vaha samala deha ko chor3a yahA~ / ___ zAzvata siddha bane va mahaddhika deva svalpa-raja bane kahA // 48 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsarA adhyayana parISaha . bhagavat pratipAdita dvAviMzati paripaha maiMne sune yahA~ / zrI bhagavAna zramaNa kAzyapa prabhu mahAvIra ne unhe kahA // 1 // jinhe samajhakara, sunakara, paricita kara, pravijita kara bhikSu shii| bhikSA''Tana karate nita sparzita hone para bhI Dige nahIM // 2 // kaho kauna se ve bAIsa pariSaha yahA~ pravedita haiN| jo bhagavAn zramaNa kAzyapa prabhu mahAvIra se samudita haiM / / 3 / / jinhe samajhakara sunakara paricita kara pravijita kara bhikSu shii|' bhikSA''Tana karate nita sparzita hone para bhI Dige nahI // 4 // ye hai dvAviMzati pariSaha jo mahAvIra se sukathita haiN| zrI bhagavAn zramaNa kAzyapa ke dvArA jo ki pravedita hai / / 5 / / inheM samajhakara sunakara paricita kara pravijita kara bhikSa shii| bhikSATana karate ye sparzita hote, phira bhI Dige nahI / / 6 / / kSadhA' pipAsA' zIta' uSNa phira daza' mazaka va acela yathA / arati aganA caryA va niSIdhikA pariSaha kahA tayA // 7 // da zaiyyA Akroza tathA vadha dukhada yAcanA" kaSTa mahA / phira alAbha"rug" tRNasparza prasveda"pariSaha spaSTa kahA / / 8 / / puraskAra" satkAra tata prajJA prajJAna va darzana22 hai| muni-jIvana me ina sabakA nita hotA rahatA sparzana hai // 6 // kAzyapa ne jo kie pravedita parISaho ke yahA~ vibhAga / unakA kramaza pratipAdana karatA hU~ mujhe suno zubhabhAga | // 10 // tana me kSudhA vyApta hone para bhikSu baliSTha tapasvI jo|| kATe na kaTAe va pacana-pAcana ko taje manasvI ho // 11 // 1 kAra ke 22 apha parISaho kI sakhyA ke sUcaka haiN| /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana kAlI parvAGga-sadRza kRza-tana, spaSTa dIkhatA dhamanI-jAla / azana-pAna-mAtrajJa, adIna-manA phira bhI vicare usa kAla // 12 // tata pyAsa lagane para pApa-jugupsI sayata lajjAvAna / zItodaka na grahe muni vikRta nIra kI khoja kare dhImAn / / 13 / / chAyA-rahita vijana-patha me, pyAsA''kula vane atIva kdaa| zuSka muha muni, adInatA se tRSA-parISaha sahe tadA // 14 // hue vicarate, rUkSa, virata muni ko sardI lagatI bhaarii| phira bhI jina-zAsana ko suna vaha samaya na lAghe vratadhArI // 15 // zota-nivAraka sthAna vastra bhI mere pAsa na hai paryApta / to phira agni tApa lUM, yo cintana bhI na kare saMyama-prApta // 16 // grISma-tApa se tapta, dAha-pIDita atyanta bane jisa bAra / sukha ke lie na Akula, vyAkula vane kabhI sayata dhRti dhAra ! // 17 // grISma-tapta, medhAvI snAna na karanA cAhe yahA~ kbhii| jala se tana sIce na, havA bhI na kare muni nija tana para bhI / / 18 / / daMza-mazaka sparzita hone para, rakhe mahA munivara smtaa| jyoM ki zUra gaja saMgara me, Age ho ariyo ko damatA // 16 // rudhira, mAMsa khAne para bhI na haTAe, trasta na ho munivara / mana bhI mlAna na kare, na mAre kare upekSA hI una para // 20 // vastra jIrNa ho gaye sabhI ye, banU acelaka maiM isa bAra / __ athavA banU sacelaka aba maiM yo na bhikSavara kare vicAra // 21 // kabhI acelaka kabhI sacelaka hote zramaNa yahA~ mana maar| . __inhe dharma-hita hitakara samajha na vyAkula ho jJAnI anagAra // 22 // gA~va-gA~va me viharana karate hue akicana munijana ko| kabhI arati ho jAe to phira sahana kare usa parISaha ko // 23 // virata, prAtma-rakSaka muni, arati parISaha ko dekara ke pITha / nirArabha, upazAnta, dharma upavana me ramatA rahe punIta // 24 // isa jaga me manujoM ke lie nAriyA~ tIna lepa sama haiN| - samyak ise jAnatA usakA saphala zramaNatA kA krama hai| // 25 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ a02 : parISaha daladala sama pahacAna striyoM ko, 'uname na phaMse medhaavii| " saMyama ke patha me vicare nita Atma-gaveSaka samabhAvI // 26 // prAzuka-bhojI parISaho ko jIta zramaNatA vahana kre| grAma, nagara yA nigama rAjadhAnI me ekAkI vicare // 27 // asadRza hokara bhikSu rahe nita na kare parigraha-saMcaya / rahe gRhasthoM se nirlipta tathA vicare hokara anilaya // 28 // zUnyAgAra, zmazAna, vRkSa ke nIce rahe akelA -zAnta / sarva capalatAno ko tajakara para ko trAsa na de muni dAnta // 26 // tatra-sthita upasarga prApta ho soce ye kyA kara lege aba / lekina aniSTa-zaMkA se Darakara anyatra na jAe muni tava // 30 // prANavAna, sutapasvI uccAvaca zayyA se maryAdA ko lAve nahI, kintu jo pApa-dRSTi vaha lA~ghe maryAdA ko // 31 // acchA-burA vivikta sthAna milane para aise soce spaSTa / ' eka rAtri meM yaha kyA kara legA ? yo soca sahe saba kaSTa / / 32 / / yadi koI gAlI de muni ko "usa para krodha na kare khii| '' kyoMki krodha se bane mUDha sama ata. krodha ko taje sahI // 33 // kaThora, dAruNa, kaMTaka-sameM cubhanevAlI 'bhASA sunkr|| 't - use na mana me soce ka''upekSA hI maunI banakara // 34 // krodha na kare pITane para bhI mana bhI dUSita kare nhiiN| parama kSamA ko jAna, dharma kA cintana bhikSu kare nitaM hI // 35 // zramaNa dAnta sayata ko koI poTe kahI manuSya anArya / __nahI jIva kA nAza kabhI hotA yoM' soce saMyata Arya // 36 // bhavyo / ati duSkara anagAra bhikSu kI caryA kA abhyaas| 1.. sabhI vastue yAcita haiM na ayAcita kucha bhI- usake pAsa // 37 // gocarAgragata muni ke lie na gRhi-sammukha kara kA pasAranA / / 13 : sarala, ata. gRhavAsa zreya hai yo mana me na kare. vicAraNA / 38 / /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 uttarAdhyayana bhojana bana jAne para gahi-sadano me kare eSaNA sNt| thor3A milane yA ki na milane para anutApa na kare mahanta // 36 // Aja na bhikSA mujhe milI para sabhava hai kala ko mila jaae| jo yo soce use alAbha satAtA nahIM kahI vaha jAe // 40 // rogotpanna vedanA pIDita hone para na bane muni dona / prajJA ko sthira rakhe prApta duHkha sahana kare ho samatA-lona // 41 // Atma-gaveSaka samAdhistha samajhe na cikitsA ko acchaa| __ kare, karAye nahI cikitsA yahI zramaNatA hai saccA // 42 / / rUkSa gAtra va acelaka sayata aura tapasvI ke jIvana me| tRNa para sone se hotI hai cubhana-vyathA usa muni ke tana me // 43 // ati Atapa par3ane para atula vedanA ho jAtI yo jaan| phira bhI vastra na dhAre tana para tRNa pIr3ita vaha sAdhu mahAna // 44 // grISma-tApa se tapta tathA prasveda rajo se pakila gAtra / hai phira bhI medhAvI sukha-hita nahI vilApa kare tila mAtra // 45 / / Arya nirjarApekSI dharma anuttara pAkara vahana kare / dehanAza taka tana para sveda-janita pariSaha ko sahana kare / / 46 / / abhivAdana satkAra nimatraNa kA sevana jo karate nRpa se| unakI icchA na kare, dhanya na mAne unako munivara mana se // 47 // ajJAtaiSI, alpa-kaSAya, alolupa, alpa-icchu, dhImAn / rasa-mUcchita na bane na kare anutApa dekha para kA sammAna // 48 // pUrvAjita ajJAna phalada karmoM ke kAraNa maiM uttara / denA nahI. jAnatA kisa hI ke kucha pUche jAne para / / 4 / / kRta-ajJAna phalada ye karma udaya me Ate pakane pr| . karma-vipAka jAna yo apane ko AzvAsana de munivara // 50 // mithuna-virati, indriya-mana-damana, nirarthaka mere vrata-saghAta / - kyoki dharma zubhakara yA aghakara yaha na jAnatA maiM sAkSAta // 51 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 2. parISaha chaha tapa - upadhAna- bhikSu pratimAdika dhAraNa karane para bhI hanta / aba taka chadmabhAva se dUra na huA na aise soce santa // 52 // nizcita para-bhava hai na tathA milatI na tapasvI ko Rddhi / ThagA gayA maiM to hA / aisI ho na kabhI muni kI buddhi || 53 // } jo kahate jina hue va hoge tathA abhI bhI haiM jinavara / jhaTha bolate haiM ve sAre - yoM na kabhI soce munivara || 54 || ye saba pariSaha kiye pravedita kAzyapa ne jo yahA~ sahI / inase sparzita hone para bhI bhikSu parAjita ho na kahI || 55 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIsarA adhyayana cAturaMgIya jantu-mAtra ke lie yahA~ durlabha haiM parama aga ye cAra / ___ mAnavatA, zruti, zraddhA aura parAkrama sayama me sukhakAra / / 1 / / vividha karma kara, vividha jAtiyo meM prANI hokara utpanna / * * pRthak-pRthak ye sparza samUce jaga kA kara lete sampanna // 2 // kabhI svarga me, kabhI naraka me asura-nikAya vIca jaataa| nija-kRta karmAnusAra, prANI jaga me yo cakkara khAtA // 3 // kSatriya banatA kabhI tathA cADAla va bukkasa vana jaataa| kabhI kunthu yA kITa-pataMgA cITI banakara dukha pAtA // 4 // duSTa karmavAle prANI yo vividha yoniyo me jAkara bhii| uparama hue na aba taka jaise kSatriyagaNa saba kucha pAkara bhii||5|| karma-saga se jo saMmUDha dukhita ati pIDita bana jaate| karmoM dvArA manujetara gatiyo me ve Thele jAte // 6 // kramaza. karmakSaya se zuddhi prApta kara lete jIva kdaa| anAyAsa phira ve prANI pA lete hai manujatva tadA / / 7 / / mAnava-tana ko pAkara bhI hai durlabha dharma zravaNa avikAra / jise ki sunakara kSamA, ahiMsA tapa ko nara karate svIkAra / / 8 / / dharma-zravaNa mila jAe usame zraddhA parama sudurlabha spaSTa / ___ mokSa-mArga ko sunakara bhI bahujana ho jAte usase bhraSTa / / 6 / / zruti, zraddhA pAkara bhI durlabha sayama me puruSArtha shii| ___ sayama-ruci hone para bhI bahujana kara sakate grahaNa nahI / / 10 / / nara-bhava pAkara, dharma zravaNa kara, dRDha zraddhA ko jo cuntaa| prApta-vIrya, savRta, sutapasvI, karma-rajo ko vaha dhunatA // 11 // hotI zuddhi sarala kI zuddha hRdaya me dharma ThaharatA hai| vaha ghRta-sikta agni kI jyo utkRSTa mokSa pada varatA hai / / 12 / /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 3 : cAturaMgIya karma- hetu ko choDa kSamA se sayama yaza kA saMcaya kara / isa pArthiva tana ko taja Urdhva dizA me gati karatA vaha nara // 13 // visadRza zIla pAlakara uttama se uttama sura banate hai / mahA zukla jyo dIpyamAna ve puna. na cyavana mAnate haiM || 14 || daivI bhogo ke hita arpita ve karate hai aicchika rUpa / tathA asaMkhya kAla taka UrdhvaM kalpa me rahate divya svarUpa // 15 // yathAsthAna ve Thahara vahA~ Ayu kSaya hone para cyava kara / manuSya janma ke sAtha dazAga prApta kara lete haiM varatara // 16 // kSetra. makAna, suvarNa, dAsa, pazuo se bhRta jo hotA sthAna / 10 cAro skadha kAma ke sulubha, jahA~ ve lete janma pradhAna // 17 // ucca-gotra, phira mitra jJAti vAlA, ati rUpavAna hotA / mahAprAjJa, gata roga, yazasvI, vinayI, zaktimAna hotA // 18 // anupama, mAnavIya bhogo ke bhoga yahA jIvana-bhara abhinava / pUrva vizuddha-dharma vAle ve zuddha bodhi kA karate anubhava // 16 // durlabha jAna cAra ago ko phira karake sayama svIkAra / . + TI tapa se karma-kSaya kara zAzvata hotA siddha acala vikAra ||20|| 4 71 |
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauthA adhyayana asaMskRta jIvita kara na pramAda asaskRta jIvana, hai na jaropanIta kA traann| lege kisakI zaraNa pramAdI hiMsaka avirata nara pahacAna // 1 // kumati grahaNa kara pApo se dhana arjana karate hai tU dekha / marane tatpara, dhana taja, karma-baddha ve jAte naraka aneka // 2 // jyo sva-karma se sandhi-mukha sthita gRhIta taskara mArA jaataa| tyo pApI nara iha-para-bhava me kRta karmoM se chUTa na pAtA // 3 // sasRti-prApta jIva parijana-hita kRtya jo ki sAdhAraNa krte| kintu vipAka samaya meM unake bAndhava bhI na bandhutAdharate // 4 // atra-paratra loka me dhana se trANa na jIva pramAdI paataa| naSTa dIpa jyo prabala moha se naya-patha-vijJa ajJa bana jAtA // 5 // supto me bhI jAgRta, pramAda meM pratyaya na kare paMDita jana / apramatta bhAraDa vihaga jyo rahe, ghora hai kAla, abala tana // 6 // chuTa-puTa doSo ko bhI pAza samajha, bhaya khAtA vicare munijn| ____lAbha-hetu tana-poSaNa kare, alAbha jAna vidhvasa kare tana // 7 // spRhA-rodha se sakavaca zikSita haya jyoM raNa-vijayI ho jaataa| tyo pahale jIvana me apramatta raha jhaTa mokSa-sthala paataa||8|| pahale dharma na kare kahe pIche kara lUgA vaha dhrvvaadii| Ayu-zithila, tana-bheda mRtyu dvArA hone para bane viSAdI / / 6 / / jhaTa viveka jagatA na ata. uTha kAma-bhoga Alasya choDa aba / jAna loka ko, samatA me rama, AtmarakSa, apramatta vicara aba // 10 // ugra vihArI, moha-vijaya-hita, vAra-bAra vaha yatna kre| vividha sparza pIr3ita hone para, una para kabhI na dveSa kare // 11 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 4 : asaMskRta jIvita matihara tathA lubhAnevAle sparzoM me mana ko na lagAe / krodha mAna mAyA va lobha ko chor3a satata nija Atma bacAe // 12 // rAga-doSa-rata, tuccha, anyatIrthika, paravaza saMskRta va adhrmii| jana se dUra rahe guNa-icchA rakhe Ayu-paryanta sukarmI // 13 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ pA~cavA~ adhyayana kAma - sakAma maraNa. mahogha, dustara arNava se tira gaye kaI mAnava yatimAna | unameM eka mahAna prAjJa ne aisA spaSTa kiyA pharamAna || 1 || jJAtR-putra ne do prakAra se maraNa kahA hai yahA~ yathA / pahalA maraNa sakAma dUsarA maraNa akAma prasiddha tathA || 2 || bAla- jano kA maraNa akAma yahAM zranekadhA hotA hai / maraNa sakAma paMDito kA utkRSTa ekadhA hotA hai ||3|| mahAvIra svAmI ne yahA~ kahA uname yaha pahalA sthAna / kAma -gRddha hokara prati krUra karma karatA hai vaha nAdAna ||4|| para-bhava ko dekhA na, kintu yaha cakSu dRSTa hai kAma - rati / kAmAsakta manuja kI ho jAtI asatya kI ora gati // 5 // kAma hastagata yahA hamAre Age ye haiM saMzaya yukta / kauna jAnatA para bhava hai yA nahI ata ye hai upayukta || 6 || ? maiM bhI saba logo ke sAtha rahUgA yoM kahatA prajJeza / kAma - bhoga me rakta banA vaha pAtA nAnA vigha sakleza // 7 // ata kaThora daMDa trasa sthAvara jIvo ko vaha detA hai / artha, anartha prANiyo kI hisA me bhI rasa letA hai // 8 // hiMsaka, alIka -bhASI, bAla, pizuna, zaTha tathA manuja mAyI / surA mAsa ko khAtA hai phira inhe samajhatA sukhadAyI // 6 // kAya-vacana-unmatta, vitta- mUcchita strI-lolupa donoM prora / jyo zizunAga, mRttikA ko tyoM sacita karatA karma kaThora // 10 // , tata roga se spRSTa glAna vaha pIDita ho dukha pAtA hai / phira nija kRta karmoM ko smara ke para-bhava se bhaya khAtA hai // 11 // sune naraka ke sthAna prazIlo kI gati maiMne sunI yahA~ / krUra karma vAle ajJAnI, pAte duHkha pragADha jahA~ // 12 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ maiM 5 : akAma-saMkAma maraNa jaisA vahA~ aupapAtika sthala vaisA maiMne sunA sahI / nija- kRta karmAnusAra mRtyu samaya vaha pachatAtA taba hI // 13 // samatala rAjapaMtha ko chor3a viSama patha para cala paDatA jAna / dhurI TUTa jAne para zoka magna hotA jyo gADIvAna || 14 || tyo hI chor3a dharma ko joki adharma patha ko apanAtA / mRtyu- maha me paDA ajJa zAkaTika bhA~ti phira pachatAtA // 15 // d * 75 mRtyu- samaya,bhaya- trasta bAla phira maratA hai vaha mRtyu- kAma / eka daoNva me jyo ki juArI dukha pAtA dhana hAra tamAma / / 16 / / ajJa - jano kI kAma-maraNa pravedita kiyA gayA pahacAna / 115 " paDita jana kA sakAma maraNa suno va mujha se tuma matimAna // 17 // puNyavAna, sayamI, jitendriya kA jo anuzruta maraNa yathA / $21 vaha prasanna praghAta - rahita hotA hai samyak mujhe patA // 18 // kramaza uttama, moha - rahita, dyutimAna deva-AkIrNa vimAna / sabhI sAdhu yA sabhI gRhastho kA na sakAma-maraNa hotA / kyoki gRhasthI vividha zIla muni samAja viSama caraNa hotA ||16|| eka muni-jana se bhI gRhi-jana hote sayama - utkRSTa | sabhI gRhastho se munijana phira hote haiM AcAra - viziSTa // 20 // cIvara, carma, jaTA, saghATI, sira-muDana, nagnatva sabhI / duSTa zIlavAle muni kI rakSA kara sakate ye na kabhI // 21 // bhikSAjIvI yadi kuzIla ho to na naraka se baca pAtA / muni ho, cAhe gRhI, suvratI ho to svarga pahuca jAtA ||22|| sAmAyika ago kA sevana kare gRhI zraddhAlu sabhI / ubhaya pakSa pauSadha dhAre chor3e na eka dina rAta kabhI || 23 || yo zikSA se yukta suvratI karatA huA yahA~ gRhavAsa / praudArika tana choDa zIghra vaha svargaloka me kare nivAsa ||24|| savRta bhikSu ubhaya gati me se eka avazya prApta karatA / bane mahaddhika sura athavA saba duHkha - mukta ho bhava taratA ||25|| hote haiM uname rahanevAle sura mahA yazasvI jAna ||26||
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 dIrghAyu va samRddha RddhimAna karate he aicchika rUpa notpanna kAnti vAle ve prati tejasvI sUrya svarUpa ||27|| sayama tapa kA kara abhyAsa, unhIM sthAnoM me ve jAte haiM / muni ho cAhe gahI kintu upazAnta bhAva jo apanAte hai ||28|| una sayata, satpUjya, jitendriya kA svarUpa sunakara prati sphIta / mRtyu- samaya para zIlavAna bahuzruta na kabhI banate bhayamIta || 2 || nija ko tola, vizeSa grahaNa kara yati dharmocita kSamA vahe / tathAbhUta AtmA ke dvArA medhAvI suprasanna rahe // 30 // tata mRtyu Ane para guru se anazana zraddhAzIla grahe / kapaTa - janita romAca dUra kara deha bheda cAhatA rahe // 31 // me tapa ke dvArA karatA tana kA tyAga sadhIra / tIna sakAma-maraNa me se vaha kisI eka se maratA vIra ||32|| uttarAdhyayana mRtyu-samaya
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'chaThA adhyayana - kSullaka nirgranthIya vidyAhIna puruSa jitane haiM ve saba dukha paidA karate hai| isa ananta sasRti me bahuza mUDa lupta hote rahate hai // 1 // pAga va jAti-patho kI ata samIkSA samyak paDita kara / svayaM satya ko khoje, maitrI bhAva rakhe saba jIvo para // 2 // mAta, pitA, sutavadhU va bhrAtA, bhAryA aurasa-putra shii| ___ karma-vipAka samaya me ye saba mama rakSArtha samartha nahI // 3 // samyakdarzI ukta viSaya ko nija mati se soce-samajhe / gRddhi sneha ko choDa pUrva paricaya abhilASA satata taje // 4 // gAya, azva, maNi, kuDala, pazu, nara, dAsAdika taja dene pr| manacAhA tU rUpa banAne meM samartha hogA he nara / // 5 // sthAvara, jagama, dhana-dhAnyAdi gRhopakaraNa yahA sazakta hai| kintu karma pIr3ita ko du.kha-mukta karane me ye azakta hai / saba sukha jIvana mujhe iSTa hai tyo saba jIvo ko bhI jAna / prANI ke prANo ko na hare bhIti-vaira-uparata dhImAna // 6 // parigraha ko naraka jAna, phira binA diyA tRNa bhI na grahe / pApa-jugupsaka, pAtra-danta bhojana khAye satuSTa rahe // 7 // aisA kaI mAnate haiM AcAra-vijJa kevala banakara nr| pApa-tyAga ke binA sarva du kho se hotA mukta yahA~ para / / 8 / / yo kahate para kriyA na karate bandha-mokSa ke sasthApaka ve / kevala vacana-vIratA se nija ko dete hai AzvAsana ve // 6 // nAnA bhASAe, vidyA kA anuzAsana, kaise ho trANa ? pApa karma me lipta svaya ko vijJa mAnate haiM anajAna // 10 // mana vaca tana se pUrNatayA jo varNa rUpa tana me aaskt| ve saba apane lie du kha paidA karate hai dharma virakta // 11 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 uttarAdhyayana isa ananta saMsRti ke lambe patha me par3e hue hai srv| sabhI dizAe dekha cale muni apramatta ho rahe nigarva / / 12 / / zramaNa, Urdhva-lakSI, na viSaya-sukha kI AkAkSA kare khii| pUrva karma kSaya karane hetu deha ko dhAraNa kare sahI // 13 // ho samayajJa bhUmi para vicare, karma hetupro ko DhAe / Avazyaka mAtrA me sahajotpanna prApta bhojana khAe // 14 // __ lepa-mAtra bhI apane pAsa na kabhI kare sagraha munivara / pakSI jyo nirapekSa pAtra le, bhikSA-hita jAe ghara-ghara // 15 // lajjA, zIla, eSaNA yuta ho gaoNvo me aniyata vicare / / pramAdiyo se apramatta rahe azana-eSaNA kare // 16 // __ bhagavat arhada jJAta-putra vaizAlika dvArA hai AkhyAta / jo ki anuttara jJAna va darzana dhArI vyAkhyAtA vikhyAta // 17 //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ " " sAtavA~ adhyayana / urabhrIya . ' yathA pAhune ke khAtira koI bakare ko apane ghara pr| . rakhakara poSaNa karatA hai odana yava Adika usako dekara // 1 // tata puSTa parivRddha mahodara jAta-meda ho rahatA hai / prINita, vipula dehavAlA vaha atithi pratIkSA karatA hai // 2 // jaba taka nahI pAhunA AtA, jItA vecArA taba tk| Ane para pAhunA cheda sira khA jAte hai use vadhaka // 3 // jyo ki memanA mehamAna kI nitya pratIkSA karatA hai| bAla adharmI tyoM hI nara AyuSya cAhatA rahatA hai // 4 // hiMsaka, ajJa, mRSAvAdI phira pathika lUTanevAlA nara / ___ anya datta hara, cora; kutohara, mAyAvI, zaTha tathA apara // 5 // nArI-viSaya gRddha phira mahadAraMbha-parigraha 'mtvaalaa| surA, mAsabhojI, balavAna va apara damana karanevAlA // 6 // aja karkara-bhojI, tundila phira upacita rudhiravAne 'pApiSTa / jyo elaka Adeza cAhatA tyo vaha narakA''yuSya aziSTa // 7 // zAyanA''sana, dhana, yAna, kAmabhogoM ko bhoga yahA~ jiivn-bhr| dukhAhRta dhana-vyasano me kara naSTa, bahuta agha-raja kara sacaya / / 8 / / agha se bhArI prANI, kevala vartamAna ko hI lakha paataa| mehamAna Ane para aja jyo mRtyu-samaya para vaha pachatAtA // 9 // phira AyuSya pUrNa hone para deha choDakara hiMsaka baal| andhakAra yuta naraka yoni me par3atA paravaza nara vikarAla // 10 // yathA kAkiNI ke khAtira kArSApaNa manuja hajAra gvaataa| . ., aura apathya Ama khAkara nRpa nija jIvana saha rAjya gvaataa||11|| tyo mAnuSyaka kAmabhoga ye devo ke vara bhoga samakSa / sahasra gunA karane para bhI A sakate nahI divya-samakakSa / / 12 / /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ de 50 uttarAdhyayana prajJAvAna suro kI palyopama va sAgaropama sthiti hai / usako kucha kama sau varSo me kho detA jo durmate hai ||13|| yathA tIna vyApArI mUla rakama lekara ke gae videza / eka kamAkara AyA apara mUla lekara AyA nija deza // 14 // vaNik tIsarA mUla rakama khokara thAyA hai pahacAno / yaha vyavahArika upamA, dharma viSaya me isI bhA~ti jAno // 15 // nara-bhava mUla rakama sama hai phira lAbha deva-gati ke sama hai / mUla nAza se naraka va tiryaka gati me jAte dhruva krama hai // 16 // pada-vadha-mUlaka, do gatiyA~ ajJo kI hotI yaha tattva / 1 kyoki lola zaTha ne pahale hI hAra diyA devatva, naratva // 17 // tata dvividhi durgati me, hArA huA jIva hotA hai jaba / dIrghakAla ke bAda vahA~ se bAhara AnA hai durlabha // 18 // dekha vijita ko tathA bAla-paDita kI tulanA kara suvizeSa / nara-bhava me Ate ve karate mUla rakama ke sAtha praveza // 16 // vividha mAna vAlI zikSA se ghara para bhI suvrata hote hai / ve nara-bhava pAte hai kyoki prANigaNa karma - satya hote haiM ||20|| jo ki vipula zikSAoM se atikramaNa mUla kA kara satvara / zIlavAna suvizeSa pradIna, prApta karatA devatva pravara // 21 // parAkramI muni yA gRhastha ke phala ko vijJa manuja pahacAna / parAsta hotA huA svaya kI kyo na jAnatA hAra mahAna ||22|| sindhu- salila kI tulanA me jyo kuzA - agra jala - bindu nagaNya | tyo sura-bhogo ke samakSa, prati tuccha bhoga ye mAnavajanya ||23|| kuzAgra jala sama kAmabhoga haiM aura Ayu bhI hai atyalpa | to phira yoga-kSema ko kyo na jAnatA yaha Azcarya analpa // 24 //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThavA~ adhyayana kApilIya prati asAra adhruva va prazAzvata dukha pracura isa sasRti me / aisA karma kauna-sA hai ? choDa pUrva saMyogo ko phira se snehI me jo asnehI jisase na pahUM maiM durgati me // 1 // ! J na kahI para sneha kare / hotA vaha doSa-pradoSa pare // 2 // Im pUrNa jJAna darzana yuta, vigata moha, saba prANI -hita-zreyArtha / munivara kahane lage, unheM aba saba karmoM se vimokSaNArthaM // 3 // sarva granthiyA~ taje, kalaha bhI, trAyI bhikSu tathA vidha dIpta / sarba bhogo me doSa dekhatA huA na uname hotA lipta // 4 // bhogAmiSa me magna tathA hita- nizreyas me mati - viparIta / bAla, mUDhe, vaha mada, zleSma me makkhI jyo pha~satA apunIta // 5 // ye dustyaja haiM kAma, adhIra naro dvArA ye sutyaja nahI / suvrata sAdhu vaNik jyo, dustara ko tarate sukha pUrvaka hI // 6 // hama hai zramaNa kaI yo kahate para na prANi-vadha kaTu phala- vijJa / pApa dRSTi se naraka sidhAte ve mRga, bAla, mada, anabhijJa // 7 // prANI-vadha anumodaka kabhI na hotA saba dukho se mukta | sAdhu-dharma prajJapta yahI una tIrthaMkaro dvArA yo sUkta // 8 // prANI vadha na kare, jo vaha kahalAtA trAyo, samita, sadhIra / usase pApa alaga ho jAtA jyo unnata sthala para sthita nIra // 6 // lokAzrita trasa sthAvara jo saba jIva yahA~ rahate sukha se / daNDa- prayoga na kare kisI para tana, mana se athavA mukha se || 10|| zuddha eSaNA jAna usI me kare bhikSu nija ko sthApita / rasa- alola bana, grAsa- eSaNA kare sva sayama pAlana hita // / 11 // nIrasa, zIta, piNDa va purAtana ur3ada pulAka va vukkasa bhojana / badarI curNAdika jIvana-yApana - hita sevana kare tapodhana // 12 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 uttarAdhyayana lakSaNa, svapna, aga, vidyAdika kA prayoga jo kare yahA~ / ve na sAdhu kahalAte aisA AcAryoM ne spaSTa kahA // 13 // jIvana aniyantrita rakha jo ki samAdhi-yoga se hote bhraSTa / ___ kAma-bhoga-rasa-gRddha, asura nikAya me jAte, pAte kaSTa // 14 // nikala vahA~ se jIva, bahuta phira sasRti me khAte cakkara / atIva karma-lepa se lipta, unhe phira bodhi mahA duSkara // 15 // agara kisI ko de-de koI dhana-pUrita yaha loka ashess| __ usase bhI na tRpta hotA AtmA itanA duSpUra vizeSa // 16 // yathA lAbha hai tathA lobha hai, lobha lAbha se baDhatA jAna / ___ vaha dvimASa-kRta kArya na pUrNa huA karoDa se bhI pahacAna // 17 // aneka-cintA, vakSa kucA, rAkSasI striyoM me gaddha na ho| . lubhA puruSa ko jo ki dAsa kI bhA~ti nacAtI use aho // 18 // strI ko tajanevAlA zramaNa na gRddha bane uname kaba hI / ____jAna manojJa dharma ko, usame nija ko sthApita kare sahI // 16 // vizuddha prajJAvAna kapila muni ne yaha dharma kahA sukhakara / jo ki kareMge ise, tareMge, ubhaya loka-ArAdhana kara // 20 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ nauvAM adhyayana , - nami pravrajyA .. cyuta ho devaloka se manujaloka me paidA huA kRtii| " / ', ', upazAnta moha thA jisase pUrvajanma kI huI smRti // 1 // janma yAda ' kara svaya buddha utkRSTa dharma-hita ho ttpr| . / suta ko rAjya-bhAra de ghara se nikalA vaha nami rAja-pravara // 2 // devaloka sama anta pura-gata vara, bhogo ko bhoga pravara / " , bodhi prApta kara nami,nRpaM ne bhogo ko chor3a diyA satvara // 3 // purajana-pada saha.mithilA; senA, anta pura parijana saba tajakara / - , abhiniSkramaNa kiyA namitRpa ne, banA vijanavAsI vaha naravara // 4 // ghara tajakara pravajita ho rahA thA vaha nami rAjarSiH ydaa| - - - mithilA me sarvatra bahula kolAhala hone lagA tadA // 5 // uttama dIkSA-hita udyata rASi-pravara se zakra vhaaN| 2. brAhmaNa rUpa dhArayA, usane isa prakAra se spaSTa kahA // 6 // mithilA nagarI ke. prAsAdo; aura gRho me he adhirAja !.. 11.., kyo. kolAhala-sakula / dAruNa zabda sunAI dete Aja // 7 // sunakara ke yaha artha hetu kAraNa se prerita hue ahA | 1 . { - nami rAjarSi pravara ne devarAja, se phira isa, bhaoNti , kahA // 8 // mithilA me , zItala chAyAvAlA thA, caitya vRkSa sundara / / ... -- - patra, puSpa,phala yuta nita bahu-vihago kA upakArI, gurutara / / 6 / / eka divasa vaha vRkSa manorama ukhar3a gayA mAruta se, jaba / / .', 'duHkhita azaraNa Ata vihaga saba prAkrandana karate hai ava // 10 // isa prakAra suna artha hetu kAraNa se prerita hue ahA / / * devarAja ne nami rAjarSi-pravara se phira isa bhA~ti kahA / / 11 / / yaha pAvaka yaha pavana ApakA yaha jala rahA vizAla bhavana / / , it : anta.pura kI ora kyo naho aApa dekhate hai bhagavan ! // 12 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 uttarAdhyayana sunakara ke yaha artha hetu kAraNa se prerita hue ahA ! nami rAjarSi - pravara ne devarAja se phira isa bhAMti kahA ||13|| hama, jinake pAsa na kucha bhI hai / sukha se rahate jIte hai mithilA jalatI hai usame merA na jala rahA kucha bhI hai || 14 || suta dArA se mukta bhikSu phira jo rahatA hai nirvyApAra | usake lie na koI priya-apriya hai, sama sArA sasAra // 15 // jo ekatva-tattvadarzI phira saba bandhana se hotA mukta / gRhatyAgI sutapasvI muni vaha vipula sukho se hotA yukta // 16 // isa prakAra suna artha hetu kAraNa se prerita hue ahA ! devarAja ne nami rAjarSi - pravara se phira isa bhAti kahA // 17 // pahale parakoTA, gopura, khAI va zataghnI banAkara / tadanantara tuma muni bana jAnA kahanA mAno kSatriyavara ! || 18 || sunakara ke yaha artha hetu kAraNa se prerita hue ahA ! nami rAjarSi - pravara ne devarAja se phira isa bhAMti kahA // 16 // zraddhA nagara va kSamA zataghnI tapa sayama argalA banA / mana vaca kAya gupti-rakSita durjeya nipuNa prAkAra banA // 20 // dhanuSa parAkrama rUpa tathA IrSyA ko usakI Dora banA / dhRti ko mUTha banA phira use satya se bAMdhe mahAmanA // 21 // tapa nArAca yukta, phira usase karma - kavaca ko kara bhedana | isa prakAra kara granta yuddha kA, bhava se hotA mukta zramaNa // 22 // isa prakAra suna prartha hetu kAraNa se prerita hue ahA 1 devarAja ne nami rAjarSi - pravara se phira isa bhAti kahA // 23 // pahale vara prAsAda va vardhamAna gRha tathA candrazAlA / banavAo phira he kSatriyavara ! tuma muni bana jAnA AlA // 24 // suna karake yaha artha hetu kAraNa se prerita hue ahA ! nami rAjaSi-pravara ne devarAja se phira isa bhA~ti kahA ||25|| vaha sadigdha vanA rahatA hai jo ki banAtA patha me ghara / jahA~ ki jAnA cAhe vahI banAe apanA ghara budha-vara // 26 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa prakAra suna artha hetu kAraNa se prerita hue ahA 06 : nami pravrajyA isa prakAra suna artha hetu kAraNa se prerita hue ahA ! devarAja ne nami rAjarSi-pravaraM se phira isa bhAti kahA / / 27 / / prANa luTero, girahakaTo, baTamAro, coro kA nigraha kr| / __ zAMti sthApanA kara puraM me phira muni bana jAnA he kSatriyavara // 28 // sunakara ke yaha artha hetu kAraNa se prerita 'hae ahA / - nami rAjarSi-pravara ne devarAja se phira isa bhA~ti kahA // 26 // manujo dvArA bahudhA mithyA daNDa prayoga kiyA jaataa| nirdoSI pakaDe jAte aparAdhI chUTa yahA~ jAtA // 30 // isa prakAra suna artha hetu kAraNa se prerita hue ahA / 1 'devarAja ne nami rASi-pravara se phira isa bhAti kahA // 31 // jo jhukate na Apake Age una rAjAno ko naravara! apane vaza me karake kSatriya ! muni bana jAnA tadanantara // 32 // sunakara ke yaha artha hetu kAraNa se prerita hue ahA ! nami rAjarSi-pravara ne devarAja se phira isa bhA~ti kahA // 33 // durjaya sagara me daza lAkha bhaTo ko jo letA hai jiit| / - usase bhI usakI hai parama vijaya jo khuda ko letA jIta // 34 // AtmA se hI kara saMgara ina bAhya raNo se hai kyA lAbha? AtmA se hI Atma-vijaya kara prANI pAtA sukha amitaabhaa||35|| pAca indriyA krodha mAna mAyA va lobha mana haiM durjeya ! Atma-vijaya hone para sarva vijita ho jAte haiM yaha jJeya // 36 / / isa prakAra suna artha hetu kAraNa se prerita hue ahA ! devarAja ne nami rAjarSi-pravara se phira isa bhAMti kahA // 37 // pracura yajJa kara zramaNa brAhmaNo ko priya bhojana khUba kraakr| dAna bhoga kara yajJa vihita kara muni bana jAnA phira kSatriyavara // 38 // sunakara ke yaha artha hetu kAraNa se prerita hue ahA~ / / / nami rASi-pravara ne devarAja se phira isa bhaoNti kahA // 39 // jo daza lAkha'dhenuoM kA prati mAsa dAna detA dvija-zekhara / / 'usake hita bhI saMyama hI zubha hai . le vaha kucha bhI de, nara // 40 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. uttarAbhyayana isa prakAra suna artha hetu kAraNa se prerita hue ahA ! ... .. ., devarAja ne nami rAjarSi-pravara se phira isa bhaoNti kahA // 41 / / dhorAzrama ko choDa anya Azrama kI icchA ucita nahI hai| rahakara yahI rakta hoo poSadha me; naravara ucita yahI hai // 42 // sunakara ke yaha artha hetu kAraNa se prerita hue ahA / nami rAjarSi-pravara ne devarAja se phira isa bhA~ti kahA // 43 / / jo ki bAla, mAsAnantara kuza agra mAtra bhojana karatA hai| . vaha svAkhyAta dharma kI kalA SoDazI bhI na prApta karatA hai / / 44 / / isa prakAra suna artha hetu kAraNa se prerita hue ahA | .. devarAja ne nami rAjarSi-pravara se-phira isa bhAMti kahA / / 4 / / svarNa rajata maNi. muktA vasana kAMsya-pAtra vAhana bhaDAra / inakI vRddhi karo phira muni bana jAnA he kSatriya-zRgAra | // 46 / / sunakara ke yaha artha hetu kAraNa se prerita hue ahA / - - - . / nami rAjarSi-pravara ne devarAja se phira isa bhA~ti kahA // 47 // svarNa rajata ke giri asakhya kailAza tulya ho lubdhaka-pAsa / phira bhI tRpta na hotA icchA hai, ananta jaise- AkAza // 48 // bhUmi, zAli, jau, sonA, pazu ye sabhI eka kI yahA are.! - . / icchA pUrti hetu asamartha jAna kara tapa-AcaraNa kare // 46 / / isa prakAra suna, artha hetu kAraNa se prerita hue ahA ! / - devarAja ne nami rASi-pravara se, - phira isa bhA~ti kahA, // 50 // abhyudaya belA me bhoga chor3ate ho napa ! citra amApa / . " asata-kAma kI icchA se sakalpa pratADita hoge Apa // 51 // sunakara ke yaha artha hetu kAraNa se prerita hue ahA-! ' nami rAjarSi-pravara, ne devarAz2a se phira isa bhA~ti kahA // 52 // zalya tathA viSa tulya kAma hai, AzIviSa sama hai yaha, kAma / / - binA bhoga ke cAha mAtra se hI. nara paate-durgti-dhaam,||53|| nIce giratA. manuja krodha se, mile mAna se-adhama- gti| ... __ dabha, sugati-nAzaka va,lobha, se ubhaya loka me bhaya-pragati // 54 / /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ aM0 6 : nami prayo brAhmaNa rUpa choDakara indra rUpa me prakaTita ho zakendra | kara vadanA madhura zabdo me stavanA karane lagA sarendra || 55 || nirjita kiyA krodha ko aho, mAna ko kiyA parAjita hai / graho, nirAkRta kI mAyA ko tere lobha vazIkRta hai // 56 // aho | tumhArA Arjava uttama, mArdava terA zrati uttama / aho kSamA uttameM hai' terI, 'lobhamuktatA uttamatama // 57 // 1" 87 4 yahA~ Apa uttama haiM bhagavan ! 'Age bhI uttama hoMge / nIraja vana lokottama siddhi-sthala ko zIghra prApta hoMge // 58 // yo uttama zraddhA se zaka rAja RSi kI stavanA karatA / phira pradakSiNA karate hue vandanA puna - puna. karatA // 56 // ' } ~~p ,i cakrAMkuza lakSaNa vAle 'muni ke caraNoM me vaha vandana kara / lalita capala kuDala va mukuTa ghara indra gayA nabha patha se ur3akara // 7 71 sAkSAt zakraM praprerita nami ne namA liyA nija zrAtmA ko aba / sayama me ho gae upasthita tajakara gRha pura mithilA ko aba // 61 // jo saMbuddha vicakSaNa paDita karate haiM ve isI prakAra / bhogo se hote upara jyo nami rAjarSi hue avikAra ||6|| M FORT I (
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ dezavAM adhyayana ' dramapatraka pakA huA taru -patra jyo ki gira jAtA samaya bItane pr| tyo manujo kA jIvana hai, mata kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara // 1 // jyo kuzAgra-sthita osa-bindu kI svalpa kAla sthiti hai sundara / tyoM manujo kA jIvana hai mata kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara // 2 // svalpa Ayu vAle jIvana me bahuta vighna haiM ati dukhkr| pUrva karma-raja dUra haTA, mata kara pramAda gautama | kSaNa-bhara // 3 // bahuta kAla taka sabhI prANiyoM ko hai nara-bhava- durlabhatara / karma vipAka pragAr3ha jAna mata kara pramAda gautama !kSANa-bhara // 4 // pRthvI , kAyotpanna jIva adhikAdhika rahatA vahA~ agara / jAna asakhya kAla taka, ata na kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara // 5 // salila-kAya-utpanna jIva jyAdA se jyAdA rahe agara / jAna asaMkhya kAla taka, ata. na kara pramAda gautama kSaNa-bhara // 6 // agni-kAya-utpanna jIva adhikAdhika rahatA vahA~ agara / jAna asaMkhya kAla taka, ata. na kara pramAda gautama kSaNa-bhara // 7 // vAyu-kAya-utpanna jIva adhikAdhika rahatA vahA~ agara / jAna asakhya kAla taka, ata. na kara pramAda gautama! kSaNa-bhara // 8 // harita-kAya-utpanna jIva adhikAdhika rahatA vahA~ agara / kAla duranta ananta jAna, mata kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara // 6 // dvIndriya kAyotpanna jIva adhikAdhika rahatA vahAM agara / ___ vaha saMkhyeya kAla taka, ata. na kara pramAda gautama kSaNa-bhara // 10 // trIndriya kAyotpanna jIva adhikAdhika rahatA vahA~ agara / vaha saMkhyeya kAla taka, ata: na kara pramAda gautama kSaNa-bhara // 11 // caturindriya gata jIva vahAM jyAdA se jyAdA rahe agara / vaha saMkhyeya kAla taka, ata. na kara pramAda gautama! kSaNa-bhara / / 12 / /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 10 : dramapataMka pacendriya gata jIva vahA~ jyAdA se jyAdA rahe agara / sAta-ATha janmo taka, ata. na kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara || 13|| deva-naraka -gati - gata prANI adhikAdhika rahatA vahA~ agara / eka-eka bhava grahaNa mAtra, mata kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara // 14 // yoM bhava- sasRti me sacaratA karma zubhAzubha sacita kara / jIva pramAda-bahula hai, ata na kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara ||15|| pA manujatva, tathA phira Arya deza kA milanA ati duSkara / bahu nara cora mleccha hai, ata na kara pramAda gautama | kSaNa-bhara // 16 // pA Aryatva tathA phira ahIna pacendriyatA durlabhatara / indriyahIna vahuta haiM, ata na kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara // 17 // ahIna pacendriyatA pA phira uttama dharma-zravaNa duSkara | kutIrtha sevaka bahujana hai, mata kara pramAda gauNama ! kSaNa-bhara // 18 // uttama zruti milane para bhI zraddhA kA honA durlabhatara / * mithyAtvopAsaka jana hai, mata kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara // 16 // dhArmika zraddhA pA phira dharma nibhAnevAle durlabha nara / kAma -gRddha bahujana hai, ata na kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara ||20|| jIrNa rahA tana terA phira dhavala ho rahe keza - nikara / vaha ghaTa rahA zrotra-bala, ata na kara pramAda ! gautama kSaNa bhara // 21 // jIrNa ho rahA tana terA phira dhavala ho rahe keza - nikara / vaha ghaMTa rahA cakSu-bala ata, na kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara // 22 // jIrNa ho rahA tana terA phira dhavala ho rahe keza nikara t f J vaha ghaTa rahA ghrANa bala, ata. na kara pramAda gautama | kSaNa-bhara ||23|| darda " - " jIrNa ho rahA tana terA phira dhavala ho rahe keza - nikara / vaha ghaTa rahA jIbha-bala, ata na kara pramAda gautama | kSaNa-bhara // 24 // jIrNa ho rahA tana terA phira ghavala ho rahe keza - nikara / vaha ghaTa rahA sparza-bala, ata na kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara ||25|| jIrNa ho rahA tana terA phira dhavala ho rahe keza - nikara / vaha ghaTa rahA, sarva bala, ata. na kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara // 26 //
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai. uttarAdhyayana phoDA arati ajIrNa vividha AtaGka sparza karate sphutttr| kSINa naSTa ho rahA gAtra, mata kara pramAda gautama kssnn-bhrnaa27|| jala se alipta zArada-kamala bhA~ti nije sneha bhAva hare 'kr| ' sarva sneha-varjita hokara, mata kara pramAda gautama ! kSaNa-bhara // 28 // tU anagAra-vRtti hita ghara se nikalA strI-dhana ko tajakara / : ' vAnta bhoga phira se mata pI, mata kara pramAda gautama kSaNa-bhara // 26 / / jina na dIkhate Aja, ekamata haiM na mArga-darzaka jo nara / saprati naryAtRka-patha hai, mata kara pramAda gautama kSaNa-bhara // 30 // bAndhava mitra vipula sacita dhana-rAzi aura saba kucha tjkr| , ' phira se inakI khoja na kara, mata kara pramAda gautama 'kSaNa-bhara // 31 // kaMTakamaya patha choDa vizAla patha me AyA hai calakara / : . dRDha nizcaya se usa para cala, mata kara pramAda gautama kSaNa-bhara // 32 // abala bhAravAhaka kI bhaoNti cale jAnA na viSama patha pr| . viSama-pathika parchatAtA, ata na kara pramAda gautama! kssnn-bhr||33|| mahA sindhu ko tarakara phira kyo Thahara gayA taTa para aakr| 1. pAra gamana-hita jaldI kara, mata kara pramAda gautama! kSaNa-bhara // 34 // ho ArUr3ha kSapaka zreNI para pahucegA siddhi-sthala para / -- / jo ziva kSema anuttara hai, mata kara pramAda gautama kSaNa-bhara / / 3 / / grAma nagara meM tU sayata upazAnta buddha hoM vicaraNa kara / --- 2 - ', zAnti mArga kovaDhA yahA~, mata kara pramAda gautama! kSaNa-bhara // 36 // artha va pada se gobhita sukathita bhagavad vANI ko sunkrH| rAga-dveSa'ko cheda, siddhi-gati prApta hue gautama ,gaNadhara // 37 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ gyArahavAM adhyayana ... bahuzruta pUjA - jo sayoga-mukta aNagAra bhikSa hai usakA, jo, AcAra / - ...use kahUgA kramaza, aba tuma mujhe suno ziSyo, dhara, pyAra // 1 // stabdha, lubdha, ajitendriya, vidyAhIna, avinayI, ati vAcAla / 1. (jomAnava hotA hai vaha kahalAtA hai abahuzruta; - bAla naa2|| pA~ca sthAna ye aise hai jinase zikSA na prApta hotI / ....... ___ krodha, mAna,, Alasya, pramAda va roga mada karatA jyoti // 3 // ATha sthAna aise hote haiM, jinase kahalAtA -muni, zikSAzIla / . sadA dAnta phira hAsya va marma-prakAzana na kare, bhikSAzIla // 4 // tathA azIla- vizIla: na ho ati lolupa krodhI jo ki nhii| . 1. sadA satya rata. jo, hotA kahalAtA, zikSAzIla ,vahI // 5 // ina caudaha sthAno me sthita sayata kahalAtA hai avitIta / ., .... 1- vaha nirvANa na. pA sakatA jo vinaya dharma se hai viparIta // 6 // bAra-bAra jo. kupita bane / muni tathA kare phira krodha-prabandha / / ': , mitrabhAva ThukarAtA hai. jo zruta pAkara hotA. md-andh--||7|| pApa parikSepI hai| phira niz2a: mitro para bhI karatA krodha / 1, iSTa-mitra, kI bhI parokSa me nindA karatA nitya abodha // 8 // asabaddha-bhASIdrohI, mAnI, lolupa, ajitendriya hii| . . ..asavibhAgI, aprItikara, jo kahalAtA avinIta vahI // 6 // ina pandraha sthAno se muni suvinIta yahA~ para, kahalAtA / ., .. { / namanazIla, acapala, akutUhala, jo ki saralatA apanAtA / / 10 // tiraskAra na karanevAlA, tathA na karatA jodha-prabandha / , .. jo ki mitra ke prati kRtajJa, hai, zruta,pA jo na bane mNd-andh||11|| kabhI na pApa-parikSepIhokupita nA ho jo mitro para / ., ', apriya jana kA bhii| parokSa, me kare guNAnuvAda, munivara // 12 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana 62 hAthApAI kalaha - vivarjaka hotA kulIna lajjAvAna / pratisalIna va buddhimAna kahalAtA vaha vinayI guNavAna ||13|| gurukula me basanevAlA upadhAna- samAvivAna matimAna | priyavAdI va priyakara muni karatA hai zikSA prApta mahAna || 14 || dhavala zakha sthita dugdha ubhayataH jyoM lagatA hai ati sundara / kIrti dharma-zruta se tyo zobhAnvita hotA bahuzruta munivara ||15|| vega tathA zIlAdi guNoM se kabojI kathaka hayavara / jyo zobhAnvita hotA tyo zobhita hotA bahuzruta munivara // 16 // nandighoSa se yukta ubhayataH caDhA huA uttama hayapara / parAkramI bhaTa jyo ajeya hotA hai tyo bahuzruta munivara // 17 // sATha varSa kA ati balavAna hathiniyo se parivRta ku jara / aparAjita hotA hai usI bhA~ti aparAjita bahuzruta nara // 18 // tIkSNa zRga, ati puSTa skandha vAlA yUthAdhipa vRSabha-pravara / zobhita hotA hai tyo bahuzruta bhI banakara AcArya - pravara // 16 // pUrNa yuvA, durjeya tIkSNa dADhovAlA hari pazuo me jyo / sarvazreSTha hotA hai bahuzruta muni bhI anya tIrthiko me tyo // 20 // apratihata bala yoddhA zakha cakra va gadA dhAraka naTavara / vAsudeva hotA hai usI bhA~ti hotA bahuzruta munivara // 21 // mahA RddhizAlI caturanta caturdaza ratnAdhipa cakrIzvara / hotA hai tyo pUrva caturdaza dhArI hotA bahuzruta munivara // 22 // sahasracakSu purandara zakra vajrapANI devAdhipravara / hotA hai tyoM hI daivI sapadAdhipati bahuzruta munivara ||23|| timiravinAzakaM ugatA huA teja- sadIpta yathA dinakara | hotA hai' tyoM hI tapa dvArA tejasvI bahuzruta munivara // 24 // grahapati candra pUrNimA ko nakSatra - nikara parivRta paripUrNa / hotA hai tyo bahuzruta muni mI sarva kalAoM se paripUrNa // 25 // sAmAjika jana kA jyo koSThAgAra vividha dhAnyo se pUrNa // jyo ki surakSita hotA tyo bahuzrutaM vividha jJAna se pUrNa // 26 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 11 : bahuzruta pUjA ___63 taru sudarzanA nAmaka jambU deva anAdRta kA Azraya jo / saba taruo me jyoki zreSTha hai, bahuzruta bhI saba muniyoM me tyo // 27 // nolavanta se nikala sindha me milanevAlI nadI pravara / saba nadiyo me sItA jyoki zreSTha hai tyo bahuzruta munivara // 28 // nAnA auSadhi dIpta tathA atizaya mahAna giri hai mNdr| , saba giriyo me uttama tyo saba muniyo me bahuzruta munivara // 26 // nAnA ratno se paripUrNa svayabhUramaNa nAma sAgara / - udadhi-zreSTha akSaya-jala hai tyo akSaya zruta se bahuzruta-dhara // 30 // aparAjeya, durAsada, trAtA, abhaya va sindhutulya gmbhiir| vipula jJAna se pUrNa khapA karmoM ko gae mokSa me dhIra // 31 // uttama artha-gaveSaka zruta ko kare AzrayaNa ata. umra-bhara / jisase nija-para ko vaha siddhi-prApti jhaTa karA sake bahuzruta-dhara // 32 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ bArahavA~ adhyayana " harikezabala zvapAka-kula sabhUta, jitendriya, uttama guNadhara munivara eka / / ' harikezavala nAmakA bhikSu, jise thA dharmAdharma viveka // 1 // IryA bhASaNA''dAna nikSepoccAra samitiyo meM / . . sAvadhAna thA sayata susamAhita thA nAmI yatiyo me // 2 // mana vaca kAyA se vaha gupta jitendriya thA phira pUrNatayA / / ' vipra yajJa-maMDapa me bhikSA lene hita ekadA gayA // 3 // jIrNa upadhi-upakaraNa tathA tapa se parizoSita tanavAle 1-;: .muni ko Ate dekha, hosya karate anArya dvija matavAle // 4 // jAti-darpa se matta tathA phira hiMsaka ajitendriya vai bAla / ___brahmacarya se rahita ajJa yo bakane lage vipra papAla // 5 // baDI nAka, adhanagA, kAlA, pAzu-pizAca rUpa vikarAla / cithar3A DAla gale me kauna A rahA hai vaha nara-kaMkAla ? // 6 // adarzanIya adhanage pazu-pizAca sadRza tU kauna ahA ! kisa AzA se AyA are ! calA jA phira kyo khar3A yahA~ // 7 // usa maharSi kA anukampaka tiMduka-taru vAsI yakSa tadA / ___muni ke tana me chipA sva-tana ko phira yo kahane lagA mudA // 8 // zramaNa brahmacArI sayata, dhana-pacana-parigraha-nirvata hai| bhikSA-samaya sahaja-niSpanna azana-hita yahA~ upasthita hU // 6 // khAyA bhogA vitarita kiyA jA rahA prabhUta anna yahA para / bhikSAjIvI jAna tapasvI ko mila jAe bacA-khucA phira // 10 // jo ki eka pAkSika yaha bhojana banA sirpha vipro ke khaatir| aisA anna-pAna hama tumhe na dege, yahA~ khar3e ho kyo phira ? // 11 // ucca-nimna sthala me AzA se jyo bote hai bIja kRSaka jana / isI bhAvanA se do mujhe kSetra hai karo puNya-ArAdhana // 12 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ a* 12 : harikeSabala 1 : jahA~ bIja sAre uga jAte ve saba kSetra hameM haiM jJAta / vidyA-jAti yukta dvija hI hai puNya kSetra jaga me sAkSAta // 13 // 3 krodha mAna vadha mRpA adatta parigraha se hote saMzliSTa / 31 vidyA- jAMti vihIna vipra ve pApa-kSetra hI hai apakRSTa || 14 || 65 F vedo ko paDha artha - ajJa tuma sirpha girA kA Dhote bhAra / uccAvaca kula gamanazIla muni hI haiM puNya-kSetra jaMga sAra // 15 // adhyApaka-gaNa ke viruddha, hama saba ke sammukha vakatA spaSTa / tujhe na dege anna - salila yaha cAhe ho jAye saba naSTa // 16 // sumita- samAhita gupti- gupta damitendriya mujhako yaha anavadya / azana'na doge to yajJo kA lAbha tumhe kyA hogA adya ? ' // 17 // upajyotiSa, adhyApaka, kSatra- chAtra koI hai yahA~ are / 1 kaMTha pakar3a kareM, daDa- phalaka' se mAra haTAe ise pare // 18 // } T suna adhyApaka vacana bahuta se dauDe udhara kumAra sajoza / daMDa, bata, cAbuka se RSi ko lage pITane chAtra saroSa // 16 // } bhUpa kozalika kI vara-putrI bhadrA hanyamAna muniko taba dekha, zAnta vaha karane lagI vahA~ una Rddha kumAro ko aba // 20 // deva-preraNA se nRpa dvArA maiM dI gaI kintu isa RSi ne - mujhe na cAhA nRpa - sura-indra- pUjya hai mujhako choDA jisane // 21 // i 1 1 ugra tapasvI 'dInta, mahAtmA brahmacaryadhArI sayaMta ne / ' N" " svayaM kozalika pitu dvArA dene para mujhe na cAhA isane // 22 // 1 " 1 mahAnubhAga mahAyaza ghoraM parAkrama vratadhareM muni ahIla kI / karo na holA kahI teja se 'dahe na tumako yaha apIla kI ||23|| vacana subhASita patnI bhadrA ke sunakara yakSo ne satvara / RSi sevA ke lie kumAroM ko taba girA diyA hai bhU para // 24 // lage mArane chAtro ko ava, yakSa nabhasthita ghora rUpa dhara / " R " rudhiraM vamana karate kSata-vikSata unhe dekha bheMdrA bolI phira // 25 // jo apamAna bhikSu ko karate ve nakha se giri khoda rahe haiM / agni bujhAte paise se dAMtoM se lohA cabA rahe haiM ||26|| / ' } }
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 ugra tapasvI AzIviSa RSi ghora parAkrama vrata avadAta | azana samaya RSi kA vadha, zikhi meM jyoki zalabha-balapApAta // 27 // jIvana-dhana- icchuka ho yadi tuma to saba mila nata mastaka banakara / zaraNa graho varanA krodhita yaha vizva dahana kara sakatA munivara || 28 // uttarAdhyayana pRSTha bhAga kI ora jhuke sira, bAhu prasArita haiM niSkiya saba / phaTe netra mukha Urdhva, rudhira bahatA, jihvA A~khe nikalI va ||26|| kASThabhUta lakha chAtro ko, strI saha saviSAda vipra kahatA yo / bhagavan, hIlAdika ko kSamA kare, prasanna RSi ko karatA yo // 30 // mUDha ajJa zizuo ne jo hIlA kI use kareM aba mApha / 2 mahAprasanna citta RSi hote haiM kopa na karate bhagavan ' Apa ||31|| mere mana me dveSa na thA, na abhI hai, hogA phira na kabhI / sevA karate yakSa ata ye hue pratADita chAtra sabhI ||32|| artha-dharma jJAtA hai bhUti- prajJa haiM kopa na karate Apa | ataH Apake caraNo kI le rahe zaraNa saba mila cupacApa ||33|| arcA karate hai hama terI, tere saba kucha arcya yahA~ para / mahAbhAga | nAnA vyaMjana-yuta azana zAlimad khAo lekara ||34|| pracura anna me se kucha khAo anugrahIta karane - hita isako / hA~ bhara lI mAsika tapa kA pAraNA kiyA, le prazana - salila ko ||35|| salila sugadhita, puSpa, divyadhana kI varSAM devo ne kI phira / hodAna kA ghoSa kiyA, dundubhi bajAI nabhasthita hokara ||36|| tapa kI mahimA dIkha rahI pratyakSa jAti vaiziSTya na kucha hai / zvapAka suta harikeza bhikSu kI aisI mahARddhi sacamuca hai ||37|| zikhi Arambha va jala se bAhya zuddhi kyA mAMga rahe ho sadya / vipro / use na samyagdarzana kahate kuzala loga anavadya ||38|| darbha, yUpa, tRNa, kASTha, agni, jala-sparza suvaha -sAya karate ho / prANabhUta vadhakara tuma madabuddhi agha puna - puna. karate ho // 39 // - T 7 yajJa kare kaise pravRtta ho ? jisase naSTa kara sakeM pApa / yakSa-pUjya ! sayata ! batalAe kuzala - suiSTa yajJa kA mApa // 40 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 a0 12 : harikezabala mRSA adatta choDakara SaTakAyika jIvo kA vadha taja zAnta / parigraha, strI, darpa va mAyA choDa vicarate dAnta nitAnta // 41 // pAMca savaro se saMvRtta zuci phira jIvana kAkSA prihrtaa| ___ tyakta-deha, vyutsRSTa-kAya, vara yajJa mahAvijayI vaha karatA // 42 // agni kauna-sI, sthAna va kaDachI kaMDA IMdhana yahA kauna-sA? . kisa su-havana se zikhi-huta karate zAntipATha phira bhikSu kauna-sA // 43 // tapa zikhi, jIva sthAna, zubha yoga kaDachiyA~, tana kaDe, karmedhana / ___ sayama zAntipATha me karatA RSiprazasta yaha homa zuddha mana // 44 // nada kauna-sA va zAntitIrtha phira, agharaja dhote kahA~ snAna kara / , tujhase hama jAnanA cAhate kaho yakSa-pUjita sayatavara // 45 // akaluSa-Atma-prasanna bhAva, dharma-draha zAntitIrtha brhmvt| .. jahA~ snAna kara zuddha vimala zItala ho, maiM agha haratA saMtata / / 46 // kuzala-dRSTa yaha mahA-snAna hai, RSiyo ke hita yaha prshsttr| . vimala zuddha uttama sthala prApta hue maharSigaNa isame nhAkara / / 47 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ terahavA~ adhyayana cittasaMbhUta jAti parAjita hokara nizcita nidAna kara hastinAnagara me / padma-gulma padma- gulma se cyava kara upajA, brahmadatta cUlanI udara me // 1 // kapilapura me janmA hai sabhUta va purimaMtAla me citra / vizAla zreSThI sukula me, phira suna dharma huA, pravrajita pavitra // 2 // kaMpilapura me hue ikaTThe citta tathA saMbhUta ubhaya jana / sukha-dukha karma vipAka paraspara kahane lage vahA~ nirbhaya bana || 3 || mahA Rddhi ghara mahA yazasvI brahmadatta cakrI nara deva / ati sammAna purassara nija bhAI se yo bolA svayameva ||4|| hama dono bhAI anyonya vazAnuga ananya premI the / sukhapUrvaka rahate the tathA paraspara bar3e hitaiSI the // 5 // hama dazArNa me dAsa hue phira kAliMjara giri para mRga bAla / mRta gaMgA taTa para hama haMsa hue phira kAzI me cANDAla // 6 // phira hama dono devaloka me hue maharddhika deva subhaga haiM / eka dUsare se yaha chaTThA janma hamArA huA alaga hai ||7|| viSayo kA cintana kara rAjan / tumane kiyA nidAna - prayoga | usa karmodaya vipAka se yaha hama dono kA huA viyoga // 8 // pUrva janma me satya zaucamaya karma kie jinakA phala sadya / bhoga rahA maiM, citta / tumhI kyA bhoga rahe vaisA phala adya ? // 6 // sabhI sucIrNa saphala hotA vina bhoge jIva na hotA mukta / uttama artha- kAma dvArA maiM, puNya phalo se thA sayukta // 10 // mahAnubhAga mahaddhika puNyavAn sabhUta / samajhatA nija ko / vaisA hI tU mahAvipula dyuti RddhimAna pahacAna citra ko // 11 // mahA artha alpAkSara vAlI gAthA jana-samUha me sunakara / muni arjita karate hai yatna se, jise zravaNa kara vanA zramaNavara // 12 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 13 : citta-saMbhUta uccodaya madhu karka madhya brahmA va anya prAsAda- suyoga / yuta, usa ghara kA kara upabhoga || 13 || dhana pUrita, pAcAla vastu nATya, gIta, vAdyo saha nArIjana parivRta ho bhogo bhoga / yaha rucatA hai mujhe vastutaH, dukhakara dIkSA kA duryoga // 14 // pUrva sneha vaza anurAgI phira kAma guNAnurakta nRpavara se / hitAnuprekSI dharmasthita muni citra ne vacana kahA yo phira se || 15 || gIta vilApa rUpa haiM, sava nATaka viDambanA rUpa kahA / saba kAmabhoga haiM dukhAvahA // 16 // AbhUSaNa haiM bhArabhUta, kAma-virata va tapodhana gIla rakta muni ko sukha milatA jaisA / dukhada kAma ye bAla-priya haiM iname saukhya na milatA vaisA // 17 // manujo me jo adhama zvapAka jAti me paidA hue ubhaya hama / sabake dveSa-pAtra bana rahate the zvapAka bastI me nRpa ! hama // 18 // T J 1 J ' ' 4 " T kutsita kula me janma liyA cADAla bastI me rahe vikala hai / sabhI ghRNA karate the, yahA uccatA zreSTha pUrvakRta phala haiM // 16 // mahAnubhAga, mahaddhika vaMhI banA aba rAjA puNya sahita tU / }' chor3a azAzvata bhoga, nikala ghara se sayama-ArAdhana - hita tU // 20 // nAzavAna isa jIvana me atizaya zubha karma na jo karatA hai / vihita-dharmA mRtyu-mukha sthita atra paratra zoka dharatA hai / / 21 / / yathA siMha mRga ko tyo mRtyu pakaDa le jAtI nara ko Akhira / mAtA- pitA bhAI usake hote na azadhara mRtyu- samaya phira // 22 // jJAti, mitra, suta, bAndhava usake dukha ko ba~TA na sakate tilabhara | svaya akelA dukha anubhavatA, kyoki karma karttA kA anucara // 23 // dvipada, catuSpada, kSetra, geha, dhana, dhAnya vivaMza vaha choDa sidhAtA / nijakRta karmoM ko le sAtha sukhada dukhada parabhava me jAtA ||24|| usa nisAra kele tana ko citi me zikhi se zIghra jalAkara / strI suta parijana kisI anya dAtA ke pIche ho jAte phira // 25 // sajaga karma, jIvana ko mRtyu nikaTa le jAte, jarA varNa ko / haratI, nRpa pAMcAla / vacana suna merA, mata kara pracura karma ko // 26 // PSPS
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 uttarAdhyayana aary| vacana jo kahatA mujhase maiM bhI use jAnatA zreya / __bhoga sagakara hai, para mere jaiso-hita ye haiM durjeya // 27 // citra ! hastinApura me dekha cakravartI ati Rddhi-nidhAna / bhogo me ho gRddha vahA~ maiMne kara DAlA azubha nidAna // 28 // usakA prAyazcitta na kiyA usI kA yaha aisA hai kaTu phala / zreSTha dharma ko huA jAnatA, bhogo me mUcchita hU~ pratipala // 36 // huA dekhatA sthala ko paMkamagna gaja pahu~ca na pAtA taTa para / kAma-gRddha hama muni patha kA anuzaraNa na kara pAte hai kSaNa-bhara / // 30 // rAtri-divasa ye zIghra jA rahe manuja bhoga ye nitya na rAjan ! . / prApta bhoga narako tajate haiM jyoki kSINaphala taru ko khagagaNa // 31 // bhoga tyAgane me azakta yadi hai to rAjan Arya karma kara / prajAnukampI dharmasthita bana jisase hogA vaikreyika sura // 32 // bhoga-tyAga kI buddhi na terI ati prArabha parigraha me rtH| sabodhita kara maiMne vyartha pralApa kiyA nRpaM jAtA hU~ jhaTa // 33 // brahmadatta pAMcAla bhUpa muni ke vacano ko nahI mAnakara / bhoga anuttara bhogo ko vaha naraka anuttara pahuMcA marakara // 34 // virata kAmanA se, utkRSTa caraNa tapa sayama kA pAlana kara / parama siddhigati meM vaha pahuMcA citta maharSi mahAguNa gahvara // 35 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ caudahavA~ adhyayana iSukArIya pUrva janma me sura ho eka yAna se cyuta ho kaI sidhAe / khyAta purANa samRddha svargasama, vara iSukAra nagara me Ae // 1 // pUrva vihita avaziSTa karma se vara kula me utpanna hue saba / sasRti bhaya se khinna, bhoga taja jina-patha zaraNApanna hue saba // 2 // tatra purohita patnI yazA tathA phira ubhaya kumAra manasvI / devI kamalAvatI suzIlA nRpa iSukAra vizAla' yazasvIM // 3 // citta mokSa kI ora khica gayA, janma-mRtyu bhaya trasta ho gae / lakha muni ko bhava - cakra chedane hita ve kAma virakta ho gae // 4 // svakarmazIla purohita ke priya ubhaya suto ko jAtismaraNa taba / 1 huA ki jisase pUrvArAdhita tapa sayama ko kiyA smaraNa taba ||5|| manuja deva yaunika bhogo se virata hue ve dRDha zraddhAlu / mokSAMkAkSI tAta-nikaTa " Akara yo kahane lage kRpAluM // 6 // tAta ! azAzvata jIvana, svalpa Ayu jisame bahu vighna anavarata / hai na geha me saukhya, ata muni vanane hita cAhate ijAjata // 7 // una muniyo se kahane lagA tAta yo vacana tapasyA ghAtaka / to kI hotI na sugati yo veda - vijJa kahate haiM snAtaka // 8 // 1 4 veda pAThakara brahma bhoz2a kara nArIgaNa saha bhoga bhoga kara / ..putro ko ghara-bhAra saupa kara phira bananA vanavAsI munivara // // zrAtma - guNendhana mohAnila se zoka agni prajvalita adhika hai / taptabhAva, phira chinna ho rahA suta-viyoga se hRdaya adhika hai // 10 // - kramaza dhana bhogo hita anunaya karate hue purohita se / cintanapUrvaka ubhaya kumArI ne ye vAkya kahe usase // 11 // bhojita vipra naraka le jAte, adhIta veda na hote trANa / kathana ApakA kauna mAnatA ? jaba ki na suta bhI hote trANa // 12 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 uttarAdhyayana kSaNika mAtra sukha, bahuta kAla dukha, sukha svalpamAna hai| saMsRti-mokSa vipakSa bhUta ye nizcita bhoga anartha khAna hai // 13 // kAma-anuparata manuja rAta-dina, ho saMtapta bhramaNa karatA hai / bana pramatta, para-hita dhana khoja-rakta vaha jarA-maraNa varatA hai / / 14 / / yaha na pAsa mere hai, yaha hai, yaha karanA va na karanA aise| bakate nara ko haratA kAla, pramAda kiyA jAe phira kaise ? // 15 // nArIjana saha prabhUta dhana hai svajana kAmaguNa bhI paryApta / ., jisake khAtira tapa karate nara ve saba svavaza tumhe hai prApta // 16 // dharma-dhurA vahane me bhoga svajana dhana se kyA hai matalaba? . . bhikSAjIvI apratibandha. zramaNa guNavAna baneMge aba / / 17 / / yathA araNi me agni, dugdha me ghRta va tilo me tela asata hai| , tyo tana meM ye jIva, putra | tana sAtha naSTa hote, avitatha hai // 18 // nitya amUrta - bhAva hone se indriya-grAhya na jIva rahA hai| , , bandha hetu Azrava hai, sasRti kA kAraNa phira bandha kahA hai // 16 // dharma ajJa avarudhyamAna rakSita hama moha vazaMgata hokr| . . karate rahe pApa aba taka, para aba na karege nija khokara // 20 // pIDita hai yaha loka sarvataH ghirA huA cautarpha dukha hai| ' vaha A rahI amoghA, aisI sthiti meM ghara para hame na sukha hai / / 21 / / kisase pIDita hai phira kisase ghirA huA hai yaha sasAra / kise kahA hai yahA~ amoghA ? putro| cintA mujhe apAra // 22 // mRtyu-prapIDita tathA jarA se ghirA huA isa jaga ko jAneM / .. yahA~ rAtri ko kahA amodhA, tAta! Apa isa prakAra mAneM // 23 // jo-jo rAtri calI jAtI hai nahI lauTa kara vaha AtI hai / adharma karane vAle nara kI viphala rAtriyA~ ho jAtI haiM // 24 // jo-jo rAtri calI jAtI hai nahI lauTa kara vaha AtI hai / dharma rakta rahane vAle kI saphala rAtriyA~ ho jAtI haiM // 25 // pahale ghara para hI samyaktva aura zrAvaka vrata pAlana kara / / phira hama saba dIkSA lekara bhikSA-hita jAyeMge ghara-ghara // 26 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 14 : iSukArIya 103 jisakI maitrI ho kRtAnta se zIghra palAyana jo kara sktaa| joki jAnatA maiM na marU~gA, vaha kala kI AzA dhara sakatA // 27 // hai na anAgata kucha bhI munivrata Aja le rahe haiM hama jisse| . * zraddhAkSama ho rAga chor3akara janma na lenA par3e ki phira se // 28 // muni banane kA samaya A gayA, suta vina ghara rahanA na ThIka hai| taru kI zobhA zAkhAo se, unake bina vAziSThi | DhUMTha hai // 26 // pakhahIna jyo vihaga tathA raNa me balahIna bhUpati jaisaa| vittahIna jyo pota vaNik, sutahIna ho gayA hU~ maiM vaisA // 30 // rasa pradhAna susabhUta bhoga yatheSTa mile hai tumhe pracuratama / ' unhe,khUba bhogeM pahale, phira pradhAna patha ko cuna leMge hama // 31 // bhoga cuke rasa vaya bhI tajatA, , jIvana-hita na chor3atA bhoga / , ___ samyaga sukha-dukha lAbha-alAbha dekha, svIkAra karU~gA yoga / / 32 // pratisrota-gata jIrNa hasa jyo bandhujano kI smRti na satAe / . ataH bhoga bhogo mere saha, bhikSAcaryA dukhada kahAe // 33 // - sarpa keculI ko taja mukta bhAga jAtA tyo bhoga choddkr| . 5 - suta jAte haiM, kyo na sAtha ho lU, kyo rahUM akelA gharapara? // 34 // abala jAla ko rohita matsya kATatA jhaTa, tyo taja bhogo ko| ghorI, dhIra, pradhAna tapasvI, svIkarate bhikSAcaryA ko // 35 // krauMca haMsa jyoM vistRta jAla cheda uDa jAte tyo suta ptivr-|| / jAte haiM to kyo na sAtha ho lU kyoM rahU~ akelI gharapara ? // 36 // sa-suta sa-dAra purohita bhoga chor3a dIkSita ho gaye nisuna aba / nRpa ko vipula vittagrAhI lakha, rAnI punaH-puna. kahatI taba // 37 // vAntAzI nara nahI prazasA pAtA aisA spaSTa jJAta, hai / , .. vipratyakta dhana-pAne kI icchA rakhate ho burI bAta hai // 38 // sArA vizva tathA sArA dhana tere vaza ho jAe phira bhii| vaha paryApta na hogA, terI rakSA kara sakatA na kabhI bhI // 39 // yadA maroge tadA ramya bhogo ko tajanA hogA bhUpa / / trANabhata hai eka dharma hI anya na koI trANasvarUpa // 40 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 uttarAdhyayana pajara sthita vihagI jyo mujhe na sukha hai ata sneha ko tajakara __ munivrata lUMgI sarala akiMcana nirAraMbha va nirAmiSa vanakara // 41 // jyo davAgni se vana me jalate hue jantuyo ko sapekha / rAga doSa vaza anya jantu gaNa pramudita hote unako dekha / / 42 / / tyo hama kAmabhoga mUcchita bana mUDha ajJa itanA na smjhte| rAgadveSa agni me sArA vizva jala rahA kintu na lakhate / / 43 / / vara bhogo ko bhoga, unhe taja apratibandha pavana jyo phira / ve prasannatA pUrvaka vihago-bhAMti svatantra vicarate cira // 44 / / bhoga hastagata inhe surakSita rakhane para bhI hai cacalatara / bhoga-gRddha hama Arya ! kintu vaise hoMge jaise bhRgu-parikara / / 4 / / grAmiSa sahita gIdha para vihaga jhapaTate, na nirAmiSa para dekha / AmiSa ko aba chor3a nirAmiSa hokara vicarU~gI saviveka / / 46 / / gadhropama sasRtivardhaka ina bhogoM ko mAnava pahacAna / garur3a-samIpa sA~pa jyo inase zaMkita hokara cale sujAna // 47 // jyo hAthI bandhana ko toDa calA jAtA svasthAna, tathya hai / nRpa iSukAra hame tyo ziva me jAnA hai yaha sunA pathya hai // 48 // rAjA-rAnI vipula rAjya phira duStyaja bhogoM ko jhaTa chodd'| niviSayI niHsneha nirAmiSa niSparigrahI hue siramora // 46 // samyag jAna dharma ko ve taja AkarSaka saba bhoga-vilAsa / yathAkhyAta tapa ghora grahaNa kara, karate ghora parAkrama khAsa // 50 // yo kramazaH ve hokara buddha va dharmaparAyaNa bane sabhI / janma-maraNa bhaya se udvigna, dukhAnta-khoja me lage sabhI // 51 // vItarAga zAsana me pUrva bhAvanA se bhAvita hokara / svalpakAla me hI dukhamukta bane haiM saba agha-mala dhokara // 52 / / rAjA rANI vipra purohita tathA brAhmaNI donoM putra / chaho jIva parinirvata hue yahA~ aisA yaha kahatA sUtra // 53 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ parma pAra sunila mA aniyA, savitA to jaba vaha // pandrahavA~ adhyayana sabhikSu dharma dhAra munivrata lUgA, anidAna, sahita, jo RjukRta hI paricaya viSaya-kAmanA tyAgI, ajJAtaiSI bhikSu vahI // 1 // nizi-avihArI bhikSAjIvI Agama-vid nija rakSaka hii| . samadarzI jit-pariSaha prAjJa, na kahI gRddha ho bhikSu vahI // 2 // vadha, kaTu vaca ko jAna karmaphala, dhIra, zreSTha, savRta nita hii| harSa, viSAda-rahita ho saba kucha jo sahatA hai bhikSu vahI // 3 // mile prAnta zayanAsana, daMza-mazaka-zItoSNa trAsa kaba hii| saha kara bhI jo harSa viSAda rahita hotA hai, bhikSu vahI // 4 // jo vandana-pUjA-satkAra-prazasA kAmI bane nahI / sayata, suvrata, Atma-gaveSaka, sahita, tapasvI bhikSu vahI // 5 // sayama jAe chUTa, moha baMdha jAe milana-mAtra se hI / usa strI, nara kA saga, kutUhala taje tapasvI bhikSu vahI // 6 // chinna, daDa, svara, gagana, aga, lakSaNa va svapna, bhU, vAstu khii| ___ svara vijJAnAdika se jIvana-yApana na kare bhikSu vahI / / 7 / / vamana, virecana, snAna vaidyacintA va matra mUlAdika hii| Atura-zaraNa, dhUmanetrAdi cikitsA chor3e bhikSu vahI // 8 // kSatriya, rAjaputra, gaNa, vipra, ugra, bhaugika yA zilpika hii| doSa jAnakara inakI pUjA zlAghA na kare bhikSu vahI // 6 // dIkSA ke pahale yA pIche jo paricita hai gRhijana hii| ihalaukika phala hita unakA paricaya na kare jo bhikSu vahI // 10 // zayanAsana, bhojana, jala, khAdya-svAdya hai vividha prakAra kahI / na de, niSedha kare, usa sthiti me kupita na ho jo bhikSu vahI // 11 // gRhI-geha se vividha azana-jala, khAdya-svAdya kara prApta sahI / AzIrvAda na de triyoga se, savRta hotA bhikSu vahI // 12 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 utagadhyayana AyAmaka, sauvIra, yavodana, zIta yavodaka nIrasa hI / milane para hIle na, prAnta kula meM jAe jo bhikSu vahI // 13 // sura nara tiryaJco ke amita bhayaMkara raudra va adbhuta hI / vividha zabda sunakara bhI na Dare, hotA jaga me bhikSu vahI // 14 // vividha vAda lakha, kovida, prAjJa rahe muniyo ke sAtha yahI / jitpariSaha, samadarzI, zAnta, kare apamAna na, bhikSu vahI / / 15 / / azilpa-jIvI, mukta, amitra, jitendriya, geha choDakara hI / / mada-kaSAya svalpa-laghu bhuga ekAkI vicare bhikSu vahI // 16 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ solahavA~ adhyayana brahmacarya samAdhi sthAna 1 ema prajJApaka AcAryoM ne yo' kahA, sunA maiMne AyuSman 1 brahmacarya susamAdhi sthAna daza, sthaviroM ne batalAe zubha maina // 1 // jinhe zravaNa kara nizcaya kara, sayama-savara - susamAdhi bahuta ho / vicare muni nita gupta brahmacArI, guptendriya apramatta ho // 2 // kahe kauna se ? ve dasa brahmacarya susamAdhi sthAna mahA / jina - pravacana me nizcaya sthavira bhadanto ne hai jinhe kahA || 3 || jinhe zravaNakara nizcayakara sayama - svara - susamAdhi bahula ho / vicare muni nita gupta brahmacArI guptendriya apramatta ho // 4 // ye haiM ve dasa brahmacarya susamAdhi sthAna prati vizada yahA / 4 jina - pravacana me nizcaya gaNadhara sthaviro ne hai jinhe kahA // 5 // unhe zravaNa kara nizcaya kara sayama - saMvara - susamAdhi bahula ho / vicare muni nita gupta brahmacArI guptendriya apramatta ho ||6|| yathA - nitya ekAnta zayana-Asana-sevI hotA nirgrantha / strI- pazu - paDaka sahita zayana Asana kA sevana na kare sata // 7 // yaha kyo ? taba AcArya kaha rahe, strI-pazu-paDaka yukta jo sthAna / 'sevana karane vAle muni ke brahmacarya vrata me pahacAna // 8 // zakA kAkSA' 'vicikitsA hotI yA hotA sayama-bheda / yo unmAda va cirakAlika rogAtako se hotA kheda // // yA ki kevalI -kathita dharma se ho jAtA vaha bhraSTa svata / | strI-pazu-paDaka yuMkta sthAna kA sevana na kare bhikSu prata. // 10 // 1 jo ki striyo ke bIca na karatA kathA, vahI nirgrantha mahAna / J yaha kyo ? taba AcArya kaha rahe isase brahmacarya me jAna // 11 // zakA kAkSA vicikitsA hotI yA hotA sayama-nAza / yA unmAda va cirakAlika rogAtako se pAtA trAsa // 12 // $ '
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 uttarAdhyayana yA ki kevalI-kathita dharma se ho jAtA hai bhraSTa svataH / ___kevala lalanAo ke bIca na kathA kare nirgrantha ata' // 13 // strI saha ekAsana para jo na baiThatA vaha nirgrantha mahAna / yaha kyo? taba AcArya kaha rahe isase brahmacarya me jAna // 14 // zakA kAkSA vicikitsA hotI phira hotA sayama-bheda / yA unmAda va cirakAlika rogAtako se hotA kheda // 15 / / yA kevali-prajJapta dharma se ho jAtA paribhraSTa svataH / nArIgaNa ke sAtha na ekAsana para baiThe sata ata. // 16 // ramya manohara nAri-indriyo ko na dekhatA dekara dhyAna / __ yaha kyo ? taba AcArya kaha rahe isase brahmacarya meM jAna / / 17 / / zakA kAMkSA vicikitsA hotI yA hotA sayama-nAza __yA unmAda va cirakAlika AtaGka roga ho jAtA khAsa // 18 // yA kevali-prajJapta dharma se hotA bhraSTa ata nirgrantha ramya manohara nAri-indriyo ko na dhyAna dhara dekhe sata // 19 // kuDya, duSya, bhityantara se kUjana, rodana va hAsya, garjana . krandana, gIta, vilApa Adi zabdo ko na sune, vahI zramaNa // 20 // yaha kyo? aisA pUche jAne para kahate AcArya mahAna / ina zabdo ko sunane se hI brahmacarya vrata me pahacAna // 21 // zaMkA kAkSA vicikitsA hotI phira hotA sayama-nAza / __ yA unmAda va cirakAlika AtaGka roga ho jAtA khAsa // 22 // yA ki kevalI-kathita dharma se ho jAtA hai bhraSTa svt.|. __kabhI nahI uparokta nAri zabdoM ko sAdhaka sune ata // 23 // pUrva-bhukta, rati yA krIDA ko yAda na kare, zramaNa mtimaan| . yaha kyo? taba guruvara kahate haiM inase brahmacarya me jAna / / 24 // zakA kAkSA vicikitsA hotI phira hotA sym-naash| / ' yA unmAda va cirakAlika rogAtako se pAtA trAsa / / 2 / / yA ki kevalI-kathita dharma se ho jAtA paribhraSTa svata. / / pUrva-bhakta rati krIDAmao kI sAdhaka yAda na kare ataH / / 26 / /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 a0 16 : brahmacarya samAdhi-sthAna praNIta bhojana nahIM kare jo kahalAtA nirgantha mahAna / / yaha kyoM ? tava guruvara kahate haiM isase brahmacarya me jAna // 27 // zakA kAkSA vicikitsA hotI yA hotA sNym-naash| yA unmAda va cirakAlika AtaGka roga ho jAtA khAsa // 28 // yA kevali-prajJapta dharma se ho jAtA paribhraSTa svtH| praNIta bhojana kabhI nahIM khAe sAdhaka nirgrantha ata. // 26 // jo pramANa se adhika nahI khAtA-pItA vaha zramaNa mahAna / yaha kyo ? taba guruvara kahate haiM isase brahmacarya me jAna // 30 // zakA kAMkSA vicikitsA hotI . yA hotA sym-naash| * yA unmAda va cirakAlika prAtaGka roga hotA hai khAsa // 31 // yA ki kevalI-kathita dharma se ho jAtA hai bhraSTa svataH / / zAstra-vihita mAtrA se adhika na khAe-pIe zramaNa ataH // 32 // gAtra-vibhUSA na kare jo vaha kahalAtA nirgrantha sujaan| '' , yaha kyo ? aisA pUche jAne para kahate prAcArya mahAna // 33 // gAva-vibhUSA se strIjana se abhilaSaNIya bane matimAna / nAri-jana-abhileSitaM brahmacArI ke brahmacarya meM jAna // 34 // zaMkA kAkSA vicikitsA hotI yA hotA sayama-nAza / ' yA unmAda va cirakAlika AtaGka roga ho jAtA khAsa // 3 // yA kevali-prajJapta dharma se ho jAtA hai bhraSTa svt.| tana kI zobhA aura vibhUSA kare nahIM nirgrantha ata. // 36 // sparza, gaMdha, rasa, rUpa, zabda me gRddha na ho, vaha zramaNa mhaan| - yaha kyoM ? taba guruvara kahate haiM isase brahmacarya meM jAna // 37 // zakA kAkSA vicikitsA hotI yA hotA sym-naash| / yA unmAda va cirakAlika AtaGka roga ho jAtA khAsa // 38 // yA kevali-prajJapta dharma se ho jAtA hai bhraSTa svtH| sparza, gadha, rasa, rUpa, zabda meM gRddha na sAdhaka bane ataH // 39 // antima dasavAM brahmacarya susamAdhi sthAna yaha kahA tthaa| / isI viSaya ke zloka aura bhI yahA kahe haiM, suno yathA // 40 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 uttarAdhyayana anAkIrNa ekAnta tathA nArIjana se jo virahita sthAna / . brahmacarya-rakSA hita aise sthala meM rahe bhikSu guNavAna / / 4 / / kAma-rAga panapAnevAlI mana AlhAdakarI vikathA / brahmacarya-rata sAdhaka aisI choDe satata nAri-kathA // 42 // bAra-bAra nAri saha vArtAlApa-vivarjana kare sdaa| brahmacarya-rata sAdhaka strI ke sAtha na paricaya kare sadA // 43 // prekSita cArullapita - aga-pratyaga va nAri ke sasthAna / . cakSu-grAhya viSayo para brahmacarya-rata zramaNa nahI de dhyAna // 44 // nArI kUjana-rodana-garjana-krandana-hAsya, madhura saMgIta / / zrota-grAhya viSayo ko chor3e brahmacarya-rata bhikSu punIta / / 4 / / strI-saha krIDA; hAsya, darpa, Akasmika trAsa va ratikA anubhv| . / huA, use anucintana na kare brahmacarya me rata muni-puMgava / / 46 / / praNIta bhojana-pAna zIghra : madavardhaka hotA hai yo jaan| ---- 1 lie sadA ke aisA bhojana taje zIla-rata zramaNa mahAna // 47 // jIvana-yApana hita-mita, labdha azana nirdoSa samaya para khaae| 3 . brahmacarya-rata svastha cittavAlA mAtrA se adhika na khAe // 48 // brahmacarya-rata sAdhaka taje vibhaSA tana parimaDana bhii| - / * zRgArArtha na dhAraNa kare, keza, dADhI; nakha Adi kabhI // 46 // pAca prakAra kAma-guNa haiM jo zabda rUpa rasa gadha sparza / - - ___ inhe sadA ke lie choDa de, sAdhaka zramaNa mumukSu saharSa // 50 // strIjana se AkIrNa, geha phira tathA--manorama nAri-kathA / .. nArI-gaNa kA paricaya, nArI-indriya-dargana tUrya tathA // 51 // kUjana, rodana hAsya, gIta kA zravaNa bhuktAsita ko yaad| . praNIta bhojana-pAna pramANa-adhika bhojana karatA unmAda // 52 // deha sajAne kI icchA phira hai ye durjaya kAma va.bhoga / : - Atma-gavepo nara ke lie, tAlapaTa. vipa sama inakA yoga // 53 // lie sadA, ke durjaya kAma va bhogo ko choDe pahacAna / - zaMkAspada sava sthAna taje, praNidhAnavAna-sAdhaka guNavAna // 54 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 16 brahmacaryaM samAdhi - sthAna 2 dharma-pathika dhRtimAna tathA phira dharmArAma - rakta muni dAnta / brahmacarya susamAhit dharma-bagIce me vicare upazAnta // 55 // sura, dAnava, gandharva, yakSa, rAkSasa, kinnara praNAma na karate / duSkara brahmacarya vrata pAlaka ke caraNo me sira dharate // 56 // jina - dezita yaha dharma nitya hai, zAzvata hai dhruva hai isase / siddha aneka hue, hote hai, hoMge maiM kahatA tumase || 57 // 1 111
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ satarahavA~ adhyayana pApazramaNIya nAmaka dharma zravaNa kara vinaya yukta muni durlabha bodhilAbha ko pAkara / pahale dIkSita bana phira pIche phiratA svachandatA apanAkara // 1 // dRDha zayyA prAvaraNa, anna jala bhI mila jAtA hai AyuSmana / vartamAna jJAtA hU~ vaha kahatA kyo ? jJAna paDhU phira bhagavana // 2 // dIkSA lekara phira jo nidrA bAra-bAra letA munijana / khA pIkara sukha se sojAtA vaha kahalAtA pApa zramaNa // 3 // upAdhyAya prAcAryo se jo vinaya va zruta kA le zikSaNa / ajJa unhI kI nindA karatA vaha kahalAtA pApa zramaNa // 4 // upAdhyAya AcAryo kI na kare cintA, abhimAnI bana / ___ samyag sevA ijjata na kare, vaha kahalAtA pApa zramaNa // 5 // harita bIja prANI prAdika kA jo karatA hai samardana / asayamI ho saMyata mAne, vaha kahalAtA pApa zramaNa // 6 // para pochane kA kabala va bichonA, pATa, pITha Asana / ina para binA pramArjana kie baiThatA hai vaha pApa zramaNa // 7 // bArabAra karatA pramAda calatA druta gati se krodhita bana / prANI gaNa ko lA~gha cale jo vaha kahalAtA pApa zramaNa // 8 // jahA~ kahI pada kabala rakhe, kare pramatta ho pratilekhana / __ isa prakAra pratilekhana me prasajaga rahatA vaha pApa zramaNa // 6 // bAteM sunakara asAvadhAnI se karatA jo prati lekhana / tiraskAra jo guru kA karatA vaha kahalAtA pApa zramaNa // 10 // stabdha lubdha vAcAla va mAyI aniyantrita mana indriya gaNa / asavibhAgI prema na rakhane vAlA hotA pApa zramaNa // 11 // phira se zAnta vivAda jagAe Atma buddhi kA kare hanana / asadA cArI kalaha kadAgraha-rata hotA jo pApa zramaNa // 12 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 17 : pApazramaNIya binA prayojana idhara-udhara phiratA va baiThatA asthira bana / Asana vidhi me jo ki asAvadhAna hotA vaha pApazramaNa // 13 // sa-raja pA~va so jAe jo phira kare na zayyA pratilekhana / 1 zayana viSaya me jo ki asAvadhAna hai vaha hai pApazramaNa || 14 || bAra-bAra dadhi - dugdha vikRtiyo kA karatA hai jo bhojana / aura tapasyA meM rakta hai vaha pApa kahalAtA pApazramaNa // 15 // sUrya udaya se sUrya asta taka khAtA rahatA hai kSaNa-kSaNa | prerita pratiprerita hotA hai vaha kahalAtA pApazramaNa // 16 // chor3a suguru ko anya sapradAyoM meM jAtA durAcaraNa / SanmAsAntaraM gaccha badalatA vaha kahalAtA pApazramaNa // 17 // nija gRha ko taja apara gharoM meM vyApta hotA hai munijana ! jo ki zubhAzubha batA dhanArjana karatA hai vaha pApazramaNa || 18 || sAmudAyikI bhikSA taja nija jJAti jano ke ghara para khAtA / jo ki baiThatA gRhi-zayyApara vaha muni pApa zramaNa kahalAtA // 16 // pAca kuzIla prasaMvRta, sAdhu veSa ghara, muniyoM me nimna stara / atra - patra na vaha kucha hotA hotA viSa jyo nidya yahA~ para // 20 // ina doSo ko saMdA taje, jo muniyoM me suvrata kahalAtA / yahA~ sudhA sama pUjita vaha lokadvaya ArAdhana kara pAtA // 21 // 113
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ aThArahavAM adhyayana saMjayIya thA kApilya nagara me, saMjaya napa, bala-vAhana se sampanna / ... -- eka divasa vaha gayA zikAra khelane khAtira pramudita mana // 1 // haya-gaja-ratha-ArUr3ha mahAna sainikoM dvArA parivRta thA / .. .. .. aura padAti camU - se cAse ora-bhUpati veSTita thA // 2 // kApilapura-kesara- upavana me subhaTo dvArA kSipta mRgoM ko / --- - rasa-mUchita, haya car3ha, nRpa mAra rahA thA khinna sabhIta mRgo ko // 3 // usa kesara upavana me eka tapodhana muni anagAra mhaan| -- , ve svAdhyAya-dhyAna me lIna, dhyA rahe the ve dharma-dhyAna // 4 // latAkIrNa-maDapa me dhyAna dhyA-rahe kSapitAzrava anagAra ! -----, / unake pArzva-sthita hiraNoM para-kie bhUpa. ne zara prahAra // 5 // hayArUDha vaha zIghra vahA~ A pahale mRta, hiraNoM ko dekhA / --- --- . usI sthAna para phira usa nRpa ne dhyAna sthita munivara ko dekhA / / 6 / / muni ko dekha huA bhaya-bhrAnta, bhUpa ne socA maiMne naahk| , . . Ahata kiyA zramaNa ko, maiM hU~ bhAgyahIna, rasalolupa, ghAtaka // 7 // haya ko chor3a, vinayapUrvaka vandana, muni ko nRpa karatA, khtaa| bhagavan kSamA kare aparAdha hamArA, yaha yo anunaya karatA // 8 // ve bhagavAn mauna pUrvaka sad dhyAna-lIna the ata. na uttara / diyA unhone, isase nRpa ho gayA bhayAkula aura adhikatara // 6 // bhagavan ! maiM saMjaya nRpa hU~ mere se bole kRpAvatAra / vayoki teja se koTi naro ko karatA bhasma kupita anagAra // 10 // pArthiva ! tujhe abhaya hai tU bhI abhaya pradAtA bana stvr| kyo anitya isa jIvaloka me, hiMsAsakta banA naravara // 11 // saba kucha chor3a yahA~ paravaza jAnA hI hogA tumhe ydaa| kyo anitya isa jIvaloka me rAjya-mugdha ho rahA tadA // 12 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ a018 : sajayIya jahA~ moha tU karatA hai - rAjan ! vaha jIvana, rUpa-ruciratA / 7. 'vidyuta camatkAra sama cacala, purabhava hita ko kyoM na samajhatA // 13 // 1 1 3 striyA~, putra, phira bAndhava, mitra Adi jo yahA~ svajana kahalAte / jIvita nara ke saha jIte haiM kintu na mRta ke pIche jAte // 14 // } parama dukhita ho mRtaka pitA ko zmazAna le jAte haiM sutavara / pitu bhI mRta, suta bandhujano ko aMtaH samAcara tapa tU naravara // 15 // ra T HIN marane ke pazcAt bhUpa / ajita dhana, rakSita strI gaNa ko / 1 '.. hRSTa, tuSTa va alakRta ho, nara apara bhogate haiM unako // 16 // 1 ' jo sukhakara yA dukhakara karma kiyA hai usako lekara sAtha / + Pr parabhava me jAtA ekAkI saba kucha chor3a yahA~ naranAtha ! // 17 // usa anagAra zramaNa se prati zrAdara pUrvaka suna dharma mahAna / sRti se udvigna huA saMjaya nRpa mokSa- icchu guNavAna // 18 // gardabhAli bhagavAn, zramaNa ke pAsa huA dIkSita tatkAla / rAjya - - choDa kara jina zAsana me sAdhu banA sajaya bhUpAla // 16 // rASTra chor3a pravrajita eka kSatriya muni kahatA saMjaya se yo| :: dIkha rahI mAkRti prasanna jyo mana bhI terA hai prasanna tyo ||20|| kyA hai nAma va gotra tathA kisa lie bane ho mAhana tuma ? A kisa prakAra guru-sevA karate," kisa prakAra ho vinayI tuma // 21 // 115 37 zramaNa | nAma se maiM hU~ sajaya tathA gotra se gautama, Arya ! vidyAcaraNa - pAragAmI haiM mere / gardabhAli AcArya // 22 // 3 1 " * 1 'kriyA, kriyA, vinaya aura ajJAnavAda jo mune ! kahAte ! ina cAro dvArA ekAnta tattvavAdI kyA-kyA batalAte ? ||23|| 1 1 65 pApa karma karane vAle nara ghora naraka meM jAte hai / vidyAcaraNa yukta jo sacavAdI phira satya parAkramavAna / zAnta jJAta-vazIya tattvavid ne nimnokta kahA, matimAnaM // 24 // Ap Arya dharma karane vAle nara, divya deva gati pAte hai // 25 // - 123 ," 3 jo bhI kahA unhone kapaTa pUrNa hai, mithyA vacana, nirarthaka / unase bacakara rahatA hU~ calatA saMyata meM yatnA pUrvaka // 26 // 1
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana 116 }" jAna lie maiMne saba haiM ve mithyAdRSTi zranAyeM tathA / parabhava - vidyamAnatA me zrAtmA ko saMmyak mujhe patA ||27|| maiM thA mahAprANa meM dyutivAlA sura varSa zatopama pUrNa / mAnA jAtA yahA~, vahA~ tyoM palya sAgaropama - paripUrNa ||28|| brahmaloka se cyuta ho, manuja loka me AyA hU~ pahacAna / jyo apanA AyuSya jAnatA, tyoM zrauro kA bhI matimAna || 2 || nAnA ruci, abhiprAya va sabhI anarthoM ko choDe saMyata / isa vidyA ke patha para terA ho saMcaraNa zramaNa ! saMtata // 30 // sapApa prazno aura gRhastha matraNAoM se rahatA dUra / nizi-dina dharmodyata rahatA, yaha samajha karo tuma tapa bharapUra // 31 // zuddha citta se jo tuma mujhe pUchate ho AyuSya viSaya me / use buddha ne prakaTa kiyA hai vidyamAna vaha jina - zAsana meM ||32|| chor3a akriyAvAda, kare ruci kriyAvAda me dhIra pravara / samyak - darzana se sayuta ho, dharmAcaraNa kare duSkara ||33|| artha-dharma se upazobhita isa pAvana sadupadeza ko sunakara / dIkSita hue bharata nRpa, bhAratavarSa, kAmabhogo ko tajakara ||34|| sAgarAnta bhArata-bhU choDa, sagara cakrI bhI guNa- sabhRta / taja sapUrNa Rddhi ko, sayama pAla hue haiM parinirvRta // 35 // mahA yazasvI tathA mahaddhika maghavA cakrIzvara ne sarva / bhAratavarSa choDa kara dIkSA lI, phira mukta bane gata garva // 36 // mAnavendra va mahaddhika cakravartI cauthA jo sanatkumAra / suta ko rAjya saupa kara usane ugra tapasyA kI svIkAra // 37 // vizva zAntikAraka va mahaddhika, cakrI zAMntinAtha nAmI / ve bhI bhAratavarSa choDakara hue anuttara gati gAmI // 38 // ikSvAku nRpati zreSTha, kundhu nAmaka nara- indra hue dhRtimAna | ati vikhyAta kIrti vAle pA gae anuttara- mokSa sthAna // 36 // sAgarAnta bhArata bhU choDa narezvara zrara nAmaka nAmI | nIraja hokara ve bhI satvara hue anuttara gati gAmI // 40 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 18 : sajayIya 117 vipula rAjya phira senA, vAhana, uttama bhogo ko tajakara / / mahApadma cakrI ne bhI tapa kA AcaraNa kiyA sundara // 41 // pari-mada-mardana eka-chatra, pRthvI para karake rAjya mahAna / hariSeNA'bhidha manujAdhipa ne prApta kiyA vara mokSa-sthAna // 42 // 'eka hajAra nRpo saha jaya nAmaka cakrI vaibhava tajakara / jina-bhASita dama kA AcaraNa kiyA, phira mukta bane naravara // 43 // pramudita-rAjya, dazArNa deza kA chor3a, dazArNabhadra nRpavara 1 . sAkSAt-zakra-praprerita ghara se nikala vanA, vaha zramaNa pravara // 44 // karakaMDU bhUpati kaliMga me dvimukha bhUpa- pAcAla deza me / nami nRpa huA videha deza me naggati nRpa gAdhAra deza me // 45 // ye nRpa vRSabha sabhI apane putro ko rAjya-bhAra dekara / jina zAsana me hue pravrajita zramaNa-dharma me nita tatpara // 46 // udrAyaNa sauvIra, rAjavRSa, sarva rAjya vaibhava tajakara / dIkSA le, munivRtti pAla kara, uttama gati pAe satvara // 47 // tyo hI kAzI nRpa ne zreya satya-hita kiyA parAkrama ghora / , karma mahAvana kA unmUlana kiyA, bhoga, vaibhava ko chor3a // 48 // 'tyo hI mahA yazasvI vimala kIrti vAle napa vijaya pradhAna / guNa samRddha rAjya taja, jinazAsana me dIkSita hue mahAna // 46 // tyo phira avyAkSipta citta se ugra tapasyA kara ghutimAna / mahAbalAbhidha, rAja RSIzvara pAe sira de, zIrSa-sthAna // 50 // kuhetuoM se nara unmatta bhAMti kase cala sakate. bhU para / isa vizeSatA se ve dIkSita hue vIra dRDha parAkramI nara // 51 // atIva yukti-yukta yaha maiMne bAta kahI hai satya-ujAgara / tire tireMge tirate isake dvArA kaI manuja bhava-sAgara // 52 // ahetuvAdo me apane ko dhIra puruSa kisa taraha lgaae| saba sago se mukta, karma-raja virahita hokara siddha kahAe // 53 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ unnIsavA~ adhyayana . mRgAputrIya kAnana udyAno se zobhita ramya nagara sugrIva vizAla / / / rAjA thA balabhadra vahAM paTarAnI mRgAvatI sukumAla // 1 // putra valazrI, mRgAputra kI sajJA se.jo vizruta thA / mAta-pitA ko priya thA vaha yuvarAja damIzvara sazruta thA // 2 // sadAnandaprada bhavano me lalanAoM ke saha krIr3A krtaa| - dogunduka devo kI nAI pramudita mAnasa vaha nita rahatA // 3 // maNi-ratno se jar3itAGgana-prAsAda-gavAkSasthita yuvarAja / pura ke trika catvara va catuSka pathoM ko dekha rahA naratAja // 4 // tatra sthita usane jAte dekhA. tapa-vrata-sayamadhara ko| zIla Rddhi sapanna, guNAkara, zramaNa, bhikSu saMyaMta vara ko // 5 // mRgA-putra animeSa. dRSTi se use dekhatA hai, maiM mAnU / . . aisA rUpa kahIM para pahale maiMne dekhA hai, pahecAnU // 6 // adhyavasAya pavitra va muni-darzana hone para saghana citta ko| - / " aiso vRtti huI, phira yAda use ho AI pUrva janma kI // 7 // [devaloka se cyuta ho manuja janma me AyA hai, smnsk| - jJAna huA taba pUrva janma kI huI use phira smRti sadyaska // ] mahA Rddhidhara mRgA-putra ko jAti smRti hone para jJAna / pUrva janma va purAkRta sayama kI smRti ho pAI amlAna 8 viSayo kI Asakti na rahI huA vaha sayaMma me anurkt| mAta-pitA ke nikaTa pahu~ca, isa bhA~ti kahA usane usa vakta // 6 // mahAvrato ko sunA, naraka tiryaJca yoni me dukha haiM tAta ! - ___ bhava-sAgara se hU~ 'virakta, dIkSA lU~gA AjJA de mAta | // 10 // mAta-pitA | bhogo ko bhoga cukA hU~ ye viSaphala sama hai| kaTu pariNAma, nirantara dukha dene vAle, sukha kA bhrama hai // 11 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 16 : mRgAputrIya ati anityaM yaha aura azuci hai 'tathA azuci-saMbhava tana haiN| yahA~ jIva kA vAsa aMzAzvata duHkha-kleza kA bhAjana hai // 12 // jala-bulabula sama kSaNika azAzvata isa tana me na mujhe rati hai| . ___ pahale-pIche ise chor3anA hI hogA nizcita mati hai // 13 // vyAdhi roga kA prAlaya, janma-mRtyu se ghirA huA tana hai|.. ' isa prasAra nara-bhava me kSaNa-bhara bhI na yahA~ lagatA mana hai / / 14 / / janma duHkha hai jarA du kha hai roga tathA maranA dukha hai| aho / dukhamaya sArA jaga hai jahA~ jIva pAte dukha haiM // 15 // suta dArA vAndhava hiraNya ghara kheta tathA isa tana ko bhii| ' paravaza mujhe choDa kara jAnA hogA saba dhana-jana ko bhI // 16 // yathA nahI kimpAka phalo kA sundara hotA hai prinnaam| __ tathA bhukta-bhogo kA bhI na kabhI hotA sundara pariNAma // 17 // savala lie binA jo mAnava lambe patha ko letA hai| bhUkha-pyAsa se pIr3ita hokara dukhI nirantara hotA hai|||18|| isI taraha jo binA dharma ke mAnava para-bhava me jaataa| / vyAdhi-roga se pIr3ita hokara paga-paga para vaha dukha pAtA // 16 // samvala ko le sAtha manuja 'jo lambe patha me calatA hai| / bhUkha-pyAsa-varjita ho sukha pUrvaka majila para baDhatA hai // 20 // isI taraha jo dharma pAlakara nara para-bhava me jAtA hai| .. vyAdhi-rahita vaha alpa karma vAlA, Ananda manAtA hai // 21 // jisa prakAra gRhapati svageha me agnikAMDa ho jAne pr| ___ taja asAra saba sAra vastue vaha nikAla letA satvara // 22 // isI taraha yaha jarA-mRtyu se jalatA rahatA hai ssaar| pA nirdeza ApakA isase maiM baca nikalUgA usa pAra // 23 // mAta-pitA ne kahA, putra! zrAmaNya pAlanA ati dusskr| . * suguNa sahasroM muni ko dhAraNa karane par3ate haiM varatara // 24 // zatru ho yA mitra sabhI jIvoM para sAmyA bhAva rakhanA !! . . duSkara hai hiMsA se baja karA jIvana-bhara jaga me basanA // 25 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 -uttarAdhyayana lie sadA ke apramatta ho, mRpAvAda-varjana karanA / . sopayoga hitakArI saca kahanA duSkara hai vrata dharanA // 26 // dAMta zodhane kA tinakA bhI binA die na grahaNa karanA / eSaNIya anavadya grahaNa bhI ati duSkara yaha vrata dharanA // 27 // kAmabhoga-rasa-vijJa manuja ke lie mithuna-uparata hokara / ugra mahAvrata brahmacarya dhAraNa karanA hai ati duSkara // 28 // naukara-cAkara dAsa tathA dhana-dhAnya parigraha ko tajakara / __ sarvArambha-parigraha tyAgI nirmamatva honA duSkara // 26 // jIvana-bhara taka nizi meM cAroM hI AhAra tyAga denaa| sannidhi, saMgraha kA vajana bhI duSkara hai, yaha vrata lenA // 30 // kSudhA, pipAsA, zIta, uSNa phira daza-mazaka kA dukha bddhkr| kaTuka vacana, dukhada-zayyA, tRNa-sparza maila parISaha duSkara // 31 // tathA tAr3anA aura tarjanA vadha, bandhana pariSaha shnaa| bhikSAcaryAM dukhada yAcanA phira alAbha me sama rahanA // 32 // kaThina-vRtti kApotI, kezoM kA lucana dAruNa hai Arya ! ghora brahmavata-grahaNa, mahAtmAoM ke lie kaThinatama kArya / / 33 / / tU hai putra | sukhocita aura susajjita tana, sukumAra sahI tU munivrata pAlana karane ke lie kadApi samartha nahI // 34 // gurutara loha-bhAra ko nita DhonA jyoM bahuta kaThina hai putra ! avizrAma tyo jIvana-bhara guNa-mahAbhAra, muni jIvana-sUtra // 35 // nabha gaMgA kA srota pakar3a pratisrota tairanA duSkara hai| bhuja-bala se jyo udadhi tairanA tyo guNa-sAgara dustara hai // 36 // bAlU kavala samAna sAdhu jIvana ati nIrasa phcaano| asi-dhArA para calane jaisA tapa-AcaraNa putra ! mAno // 37 // ahi kI jyo ekAgra dRSTi se caraNa nibhAnA putra ! kaThina hai| jyoki cabAnA lohe ke yava, tyo cAritra atIva kaThina hai // 38 // jyo pradIptamaya bhagni-zikhA ko mukha se pInA duSkara kArya / taruNAvasthA meM zyo caraNa nibhAnA mahAkaThina hai Arya! 1 // 36 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 . 16 ..magAputrIya kapar3e ke thaile- ko mAruta se bharanA jyoM ktthin-vishess| satvahIna nara se- tyo zramaNa dharma kA pAlana kaThina vizeSa // 40 // jyoMki kaThina hai meru zaila kA takaDI se tolA jaanaa| nizcala nirbhaya hokara zramaNa dharma kA tyo pAlA jaanaa-||41|| aura bhujAo se samudra ko vahuta kaThina tairanA yathA / anupazAnta nara se tyo hI dama-sAgara ko tairanA tathA // 42 // manuja sambandhI pA~ca indriyo ke bhogo ko bhoga prvr| . tata. bhuktabhogI banakara munidharma pAla lenA sutavara ! // 43 // "mAta-pitA se kahA putra ne kathana ApakA bilkula satya / . lekina niHspRha jana ke lie na kucha bhI kaThina yahA yaha tthy||44|| bAra ananta mAnasika zArIrika prati ghora vedanAeM / sahI aneka bAra dukha bhaya kA anubhava kahA nahIM jAe // 45 // "cAra anta vAle, bhaya-Akara janma-maraNa maya jaMgala meM cir| janma-maraNa ke ghora dukho ko sahana kiyA bahudhA maiMne phira / / 46 / / jaise yahA~ uSNa hai isase vahA~ ananta gunA'dhika jAna / dukhamaya uSNa. vedanA sahI naraka me maiMne tAta-! mahAna, // 47 // "jaise yahA~ zIta hai isase vahA ananta gunA'dhika jAna / dukhamaya zIta vedanA sahI naraka me maiMne tAta ! -mahAna // 48 // kundu kubhiyo me nIcA zira Urdhva paira kara jvalita Aga para / __krandana karatA huA pakAyA gayA ananta bAra maiM pituvara ! // 46 // mahA davAgni vajra bAlukA marusthala sadRza kadamba nadI ko bAlU meM, ananta bAra- maiM gayA jalAyA, vyathA badIkI // 50 // zrANa-rahita krandana karate ko pAka-pAtra meM bAdhA Upara / karavata ArAdika se mujhako chedA bAra ananta vahA~ para // 51 // tIkSNa kaMTakAkIrNa atIva ucca zAlmali ke pAdapa pr| - , pAzabaddha kara idhara-udhara khIcA, asahya dukha thA ati dusskr||52|| ati prAkraMdana, karatA bAra ananta Ukha-jyo maiM paapii| mahA yantra meM perA- gayA, sva karmoM dvArA satApI // 53 //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 rudana palAyana karatA, sabala zyAma sumara kuttoM dvArA maiM / bAra aneka girAyA, phADA, kATA gayA naraka kArA meM || 54 // loha-daDa bhalliyo va alasI kusuma varNaM khaDgo se tAta / chinna- bhinna va vicchinna huA pApo dvArA narako me mAta ! // 55 // samilAyuta prajvalita loha - ratha me jotA maiM gayA vivaga phira / cAvuka rassI * dvArA hAkA gayA rojha jyoM paTakA bhU para // 56 // pApa karma se ghirA vivaza mai, jalatI huI citAoM meM cira / F bhaise kI jyoM mujhe jalAyA aura pakAyA gayA vahA phira || 57 // || loha - tuNDa, saMdaza- tuNDa sama Dhaka gIdha vihago se hanta / javarana krandana karatA nocA gayA vahA maiM vAre ananta ||58 || jala pIUgA huA socatA pahuMcA vaitaraNI para daur3a pyAsAkula itane me kSura-dhArA se cIrA gayA sajora // 56 // garmI se saMtapta, gayA asi patra mahAvana me jisa vAra | asipatroM ke girane se meM chedA gayA anekoM vAra // 60 // uttarAdhyayana // mUsala mudgara zUla sUNDiyo se maiM bhagna zarIra huA / trANa -hIna, isa bhAti ananta bAra maiM dukha ko prApta huA / / 61 || 1 tIkSNa churo churiyo va kaiciyoM se maiM kiyA gayA zata khaDa / 1 khAla utArI, chedA gayA, kiyA do TUka, na rahA ghamaMDa // 62 // mRga kI jyo pAzo va kUTa- jAlo me ThagA gayA hara bAra / T parAdhIna maiM bAMdhA, rokA, mArA gayA, anekoM bAra // 63 // vazi yantra se magara - jAla se paravaza banA matsya jyo mlAna | khIcA, phAr3A, pakaDA mArA gayA ananta vAra, bejAna // 64 // vajralepa, jAlo va bAja - vihago se pakSI kI jyo pakar3A / gayA nanta bAra cipakAyA, bAdhA mArA gayA ki jakar3A // 6 // H' jyo suthAra druma ko tyo pharaso tathA kulhAr3I se do TUka dha kiyA gayA, chIlA kUMTA chedA anantaza vahA~ na cUka // 66 // 1 23 i lohe ko lohAra yathA tyoM thappar3a mukkoM usa vAra / kUTA poTA, cUse, 'chedA gayA ananta bAra, lAcAraH // 67 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 016 : mRgAputrIya kalakala karatA tapta loha, tAmbA rAMgA sIsA jvrn| / joro se araDAteM mujhe pilAyA yama ne nirdaya vana // 6 // khaMDa va zalyaka mAMsa tujhe ati priya thA aise yAda dilaayaa| / : / mere tana kA mAsa kATa kara lAla' agni sama mujhe khilAyA // 6 // surA sIdhu meraka madhu priya thA bahuta tujhe yaha yAda dilaakr|" - jalatI carvI aura rudhira ko mujhe pilAyAM gayA vahAM para // 7 // sadA bhIta dukhita saMtrasta vyathita vana rahate hue vahA pr| .. __ parama dukhamaya tIvra vedanA kA ati anubhava kiyA prcurtr||71|| tIvra caMDa ati du.saha ghora pragADha bhayakara bhIma vednaa| kA anubhava hai kiyA naraka meM, aba mere ko karma-chedanA // 72 // manuja-loka me hame dokhatI jaisI ghora vedanA tAta ! .. usase vahA~' ananta gunA'dhika naraka vedanA kA saMtApa // 73 // mujhako sabhI bhavo meM dukhada vedanA kI anubhUti huI hai| ' vahAM nimeSAntara jitanI bhI zubha sukhamaya vedanA nahIM hai / / 74 // kahA, pitA-mAtA ne, terI icchA hai to dIkSA le suta / " kintu na roga-cikitsA hotI, kitanA kaThina zramaNa patha adbhuta / / 7 / / suta ne kahA pitA-mAtA se kathana ApakA ThIka aho / " / para vana me mRga-vihago kA karatA * hai kauna ilAja kho||76|| jyo araNya me ekAkI maga virahana karatA hai avikala / " tyo maiM bhI tapa-saMyama-saha pAlUMgA dharma sadA avicala // 77 // ghora vipina me taru-mUla-sthita mRga jaba rogI ho jaataa| 1- kauna cikitsA karatA usakI batalAe he pitu ! maataaH| // 7 // auSadhi kauna use detA phira kauna pUchatA sukha kI bAta / " use anna-jala lAkara detA aisA kauna vahA~ para tAta // 79 // jaba ki svastha ho jAtA hai vaha 'tava gocara me itthlaataa| - latA-nikujo jalAzayoM me khAne-pIne-hita jAto / / 8 / / latA nikujo' jalAzayo me khA-pIkara vaha sukha pAtA 11, mRgacaryA ke dvArA mRgacaryA ko zIghra calA jAtA
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 uttarAbhyayana tyo sayama tatpara ho karatA bhikSu svatantra vihAra pravara / mRgacaryA kA pAlana kara mokSasthala ko jAtA satvara // 2 // anekacArI, anekavAsI dhruva gocara ekAkI mRga jyoN| nahI kisI kI bhikSAgata muni hIlA nindA karatA hai tyoM // 3 // mRgacaryA dhArUgA yathA-saukhya ho tathA karo sutavara ! ___mAta-pitA kI anumati pAkara, upadhi choDatA hai budhavara // 84 // saba dukha-muktipradA mRgacaryA dhArU gA maiM anumati pAkara / kahA pitA-mAtA ne, jaise sukha ho vaise karo putravara ! // 8 // yoM bahu vidha anumati ke lie pitA-mAtA ko rAjI kr| mamatva-chedana karatA, jyoM kacuka kA, mahA nAga drutatara // 86 // Rddhi, mitra, dhana, putra, kalatra va jJAti jano ko pramudita mn| . kapar3e para se jyo ki dhUli ko jhaTakAkara vaha banA zramaNa / / 87 // pAMca mahAvrata yukta, samiti paMcaka se samita, tri-gupti-gupta hai| bAhyAbhyantara tapa karane ke lie banA satata udyata hai // 8 // nirmama nirahakara aura nirlepa, tyakta-gaurava matimAna / trasa sthAvara saba jIvo me rakhane vAlA samabhAva mahAna // 86 // lAbha alAbha aura sukha-dukha me jIne marane me sama hai / nindA-stuti-apamAna-mAna me sama rahanA jisakA krama hai / / 60 // gaurava, daNDa, kaSAya, hAsya, bhaya, zalya, zoka se varjita hai| azubha-nidAna aura bandhana se rahita banA, dhRti arjita hai // 11 // atra loka va paratra loka me anAsakta pAvana tama hai / vAsI, candana me sama aura azana anazana me bhI sama hai // 12 // aprazasta dvAro kA avarodhaka, pihitAzrava zubha mana hai / zubha adhyAtma-dhyAna-yogo se vaha prazasta-dama-zAsana hai // 13 // isa prakAra cAritra, jJAna, darzana, tapa zuddha bhAvanA se / bhalIbhAMti AtmA ko bhAvita kiyA, vimukta kAmanA se // 14 // bahu varSoM taka zramaNa dharma kA niraticAra pAlana karake / / tataH anuttara siddhi prApta kI eka mAsa-manazana dharale // 65 //
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 16 : mRgApunIya 125 jo saMbuddha vicakSaNa paMDita isa bhA~ti nita karate haiN| bhogoM se uparata bana, mRgAputra RSi jyoM ziva varate haiM // 66 // mahAyazasvI prabhAvazAlI mRgAputra kA kathana zravaNa kr| tapa-pradhAnAcaraNa, triloka-prathita-uttama gati ko bhI sunakara / / 67 // dukhavardhaka dhana ko, mamatA, bandhana ko, mahA bhayada pahacAna / sukhadaanuttara mokSada dharmadhurA mahAna dhAro matimAna // 18 //
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIsavA~ adhyayanaH mahAnirgranthIyaM bhAva bharA siddho va saMyato ko kara namaskAra, guNa cuna lo / 7 sAdhya, dharma kI jJApaka tathya pUrNa zikSA tuma mujhase suna lo // 1 // prabhUta ratnAdhipa magadhezvara zreNika nRpa krIr3A karane ko / gayA ekadA maDi kukSi upavana me, manastApa harane ko // 2 // nAnA vRkSa latA - AkIrNa, vividha vihago se sevita thA / nAnA kusumAcchanna tathA nandanavana sama vaha surabhita thA || 3 || -sayata susamAhita sukumAra sukhocita eka sAdhu ko usane / vahA~ vRkSa ke nIce sthita dekhA hai sahasA zreNika nRpa ne // 4 // usakA rUpa dekhakara rAjA usake prati AkRSTa huA / aura use phira atulanIya pratyanta parama Azcarya huA ||5|| aho / prArya kA rUpa varNa kaisA ? va saumyatA hai kaisI / kSAnti, mukti, bhogo me anAsakti na kahI dekhI aisI // 6 // de pradakSiNA usake caraNoM me kara namana, baiThatA hai / mahArAja ! maiM anAtha hU~ anukampA karane vAlA va magadhAdhipa zreNika nRpa yo suna, nAti dUra vaha nAti nikaTa baddhAMjali prazna pUchatA hai ||7|| bhoga samaya isa taruNAvasthA me pravrajita hue kyo Arya ! tatpara hue zramaNatA me kyo ? sunanA cAhUgA anivArya || 5 || merA koI bhI nAtha nahI / mitra kA koI sAtha nahI || || hasA jora se yo bolA phira / sahaja bhAgazAlI ho tuma, kaise 'na nAtha koI terA phira // 10 // I he bhadanta ! maiM nAtha vanUMgA terA, saMyata / bhogo bhoga / mitra jJAtiyo se parivRta ho, kyoki sudurlabha narabhava-yoga // 11 // - tuma ho svayaM anAtha va hote hue anAtha svaya aise / magadhAvipa ! zreNika ! oro kA nAtha banoge tuma kaise // 12 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ jisameM anoya kasamuci yam / ti bistI bAlA sunivara // // ma0.2: mahAnirgranthIya muni ke dvArA- aise ...azrutapUrva - kahe jAne para shbd| .. ati vyAkula Azcarya magna hokara raha gayA narAdhipa stabdha // 13 // ghor3e, hAthI, - manuja, nagara, antaHpu,ra phira AjJA, aishvry| ..ye mere haiM .- pAsa, manuja-bhogo ko bhoga rahA munivarya // 14 // jisane, bhoga samarpita : mujhe kie, vaisI sampadA pravara / / : maiM anAtha kaise hU~-bhagavan ! mata asatya bolo munivara / // 15 // arthotpatti-- anAtha zabda kI, pArthiva! nahI jAnatA tuu|. .. ... jaise hotA nAtha, anAtha, na vaise bhUpa !... 'jAnatA tU // 16 // avyAkula - mana se suna mujhase jyo anAtha hotA: naratAja | 1. * jisa AzayA se maiMne usakA kiyA prayoga yahA~ adhirAja // 17 // prAktana nagaroM meM prati sundara-- kauzAmbI. nagarI meM vAsa '' - karate mere pitA, pracura dhana kA sacaya hai unake pAsa // 18 // yuvA avasthA me merI A~kho me. pIDA huI, atula-1 .: . pArthiva ! sArA gAtra jalana ko pIDA se jala uThA vipula // 16 // tIkhe zastroM ko ghuseDatAH tana-chidro meM kupita ari|, -.. , tyo merI A~khoM kI pIr3A ati asahya hokara ubhrii-||20|| kaTi mastaka phira hRdaya vedanA ati dAruNa prasphuTita huii|... - indra-vajra lagane, para jyo vaha ghora rUpa se, udita huI // 21 // vidyA-matra-cikitsaka, zAstra-kuzala advitIya bhiSagAcArya / ..., :: maMtra-mUla suvizArada hue upasthita mere khAtira Arya // 22 // jyo merA hita ho, tyo catuSpAda maya-kiyA ilAja prvr| -- duHkha-mukta kara sake na ve, merI anAthatA yaha naravara // 23 // mere piturvara ne ' unako bahumUlya vastue~ dI khulakara / duHkha-mukta kara sake nave, merI 'manAthatA yaha naravara // 24 // merI mAtA , putra-zokA duHkhAta . ro rahI bADha svara / - / duHkhAmukta kara, sako na vaha, mero anAthatA-yaha- naravara ! // 25 // jyeSTha kaniSThaH sahodara' mere, eka-eka se the. baDhakara / - - duHkha-mukta kara sake na ve; merI- anAthatA yaha naravara ! // 26 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 utarAdhyayane merI jyeSTha kaniSTha bhaginiyoM ne zrama kiyA pratIvaM prakhara / duHkha - mukta kara sakIM na ve merI anAthatA yaha naravareM | ||27|| 1 prati pala / vakSasthala ||28|| sIca rahI thI pativratA anuraktA bhAryA paricaryA karatI azrupUrNa netroM se merA khAnA pInA snAna gaMdha mAlA va vilepana ko chor3A | mere se prajJAta-jAta meM, usane inase muha mor3A ||26||| nizi - vAsara meM vaha mere se alaga na hotI thI kSaNa bhara / du.kha mukta kara sakI na vaha, merI anAyatA yaha naravara ||30|| isa prakAra taba maiMne kahA ki isa ananta saMsRti meM Akhira / bAra-bAra dusahya vedanA kA anubhava karanA hotA cira // 31 // . T eka bAra isa vipula vedanA se yadi muktaM banUM isa vAra | to maiM kSAnta dAnta phira nirArabha pravrajita banUM anagAra ||32|| aisA cintana kara so gayA narAdhipa ! A~kha milI tatkSaNa | nizA anta ke sAtha vedanA kA bhI anta huA rAjan ||33 // aruja ho gayA prAta. tadA pUcha svajano se maiM avilamba / kSAnta dAnta phira nirArambha pravrajita banA anagAra pradabha ||34|| tadantara maiM apanA tathA apara manujo kA nAtha banA / trasa-sthAvara saba jIvo kA bhI nAtha banA saMyama apanA ||35|| vaitaraNI saritA AtmA hai kUTa zAlmalI tarU zrAtmA / kAmadudhA gau, AtmA merI nandana vana bhI yaha AtmA ||36|| sukha dukha kI karttA va vikarttA yaha AtmA hai tuma jAno / suprasthita dusprasthita mitra amitra yahI hai pahacAno ||37|| suna mujhase ekAgra acala bana aba anAtha kA apara svarUpa / kAyara nara sayama le, phira ho jAte zithila anekoM, bhUpa // 38 // 1 ghAra mahAvrata, jo pramAda vaza samyag pAla nahI sakatA / aniyantrita, rasa- lolupa, bandhana kI jar3a kATa nahI sakatA ||36|| IryA bhASaiSaNA''dAna nikSepoccAra samitiyoM me nara / sajaga na rahatA vaha na vIra vara-paMtha kA ho sakatA hai anucara // 40 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 20 : mahAnirgranthIya 1260 asthira-vrata, tapa-niyama-bhraSTaM jo cira muMDana me ruci rakhakara bhii| :cira klezita ho, vaha saMsRti kA pAra na pA sakatA hai phira bhii||41|| polI muTThI, khoTe sikke kI jyo aniyantrita, gunnhiin| . - kAca-camaka vaiDUrya-bhA~ti para vijJa dRSTi me' mUlya vihIna // 42 // dhAra kuzIla-veSa, RSi-dhvaja se jo nija AjIvikA claataa| / / ' ho asAdhu, sayata kahalAtA vaha cira vinAza ko hai pAtA // 43 // kAlakUTa viSa pInA, ulTA zastra pakar3anA' jyo ghAtaka hai| ..] viSaya-yukta tyodharma-grahaNa bhI avaiza-pizAca bhaoNti nAzaka hai // 44 // lakSaNa, svapna, nimitta-prayoga kare, kautukAsakta ati rhtaa| . ___ kuheTa-vidyAzrava-jIvI na kisI kI zaraNa prApta kara sakatA // 45 // vaha amAdhu ati ajJa, kuzIla satata dukhI sayama khokara / : / ' phira vaha tiryak naraka yoni me jAtA mithyAtvI hokara // 46 // prauddezika, nityAna, krIta-kRta, aneSaNIya na chor3e vratadhara / ___agni bhAti saba bhakSI mara durgati me jAtA agha arjana kara // 47 // duSpravRtti nija, kaTha-cheda ari se bhI adhika hAniprada satya / dayAhIna vaha mRtyu samaya anuzaya-saha jAnegA yaha tathya // 48 // sayama-ruci hai vyartha ki jisakI uttamArtha me mati-viparIta / iha-paraloka na usakA hotA, bhraSTa ubhayata kSINa, sabhIta // 46 // aise jo svachanda kuzIla jinottama-patha se vicalita hote / bhoga-raso meM gRddha gIdha jyoM vyartha zoka-satApita hote // 50 // jJAna-guNo se yukta subhASita yaha anuzAsana suna dhImAna / ___ sarva kuzIla mArga ko taja nirgrantha mArga me cale sujAna // 51 // caritAcAra guNAnvita vara sayama kA pAlana kara tadanantara / nirAzravI karma kSaya kara dhruva mokSa sthala pAtA vaha munivara // 52 // mahA pratijJa, yazasvI, ugra dAnta va tapodhana usa munivara ne / vistRta kahA isa mahAnirgranthIya mahAzruta ko vratadhara ne // 53 // tuSTa hyA hai zreNika nRpa phira hAtha jor3a kara aise bolA / suSTu anAtha svarUpa yathArtha batA kara merA zruti-paTa kholA // 54 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana nara-bhava saphala tumhArA, terI upalabdhiyAM huI susaphalatara / tuma ho nAtha, sabAMdhava kyoki jinottama-patha meM sthita ho RSivara / / 5 / / tuma ho nAtha anAtho ke, saba jIvo ke ho nAtha sudIkSita / __ kSamA cAhatA mahAbhAga ! tuma se honA cAhatA suzikSita // 56 // maiMne prazna pUchakara jo ki dhyAna me DAlA vighna agAdha / diyA nimatraNa bhogo ke hita, kSamA karo merA aparAdha // 57 / / parama bhakti se rAja siMha, anagAra siMha kI kara stvnaa| __ anta.pura parijana bAndhava saha vimalacitta dharmastha banA // 58 // roma-kUpa ucchvasita narAdhipa kara pradakSiNa muni kI satvara / mastaka jhukA vandanA kara phira calA gayA hai apane ghara para // 56 // idhara tridaNDa-virata, muni guNa-samRddha trigupti-gupta bhU para / vihaga bhA~ti ve vipramukta nirmoha vicarane lage pravara // 60 //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'ikkIsavA~ adhyayana samudrapAlIya . capAnagarI me pAlita nAmaka zrAvaka baNiyA thA eka / mahAvIra bhagavAna mahAtmA kA suziSya vinayI suviveka // 1 // vaha zrAvaka nirgrantha zAstra-kovida thA jIvana stara uuNcaa| karatA vaha vyApAra pota ' se pihuNDa me jA pahuMcA // 2 // vahA~ vaNija karate ko kiso baNika ne nija kanyA byaahii| huI garbhiNI, tadA use le sAtha svadeza calA rAhI / / 3 / / "pAlita kI strI ne samudra meM prasava kiyA hai zubha suta kaa| vahI janma hone para nAma rakhA ki samudrapAla' usakA // 4 // campA' ko nirvighna prApta kara vaha zrAvaka AyA ghara pr| sukhapUrvaka savardhana hotA usa bAlaka kA apane ghara // 5 // sIkha kalAe dvAsaptati, phira nIti-nipuNa ati dakSa bnaa| yauvana pAkara rUpavAna priyadarzI banA vaha muditamanA // 6 // rUpavatI rUpiNI vadhU ko 'byAhI ' use pitA ne dekha / ' ramya mahala me dogundaka' sura jyo krIr3A karato atireka / / 7 / / eka divasa prosAda-gavAkSa-sthite usane pura ko spekhaa| - vadhya-cinha yuta eka badhya ko pura bAhara le jAte dekhA // 8 // use dekha vairAgya huA ki samudrapAla aise kahatA hai| __ aho ! azubha karmoM kA yaha avasAna dukhada hokara rahatA hai / / 6 / / vahI parama savega prApta kara vaha bhagavAna prabuddha huaa| __ mAta-pitA ko pUcha zIghra pravajita sayamI zuddha huA // 10 // mahAkleza bhaya mohotpAdaka kRSNa bhayAvaha saga choDa kr| vrata, paryAya-dharma, zubha zola paripaho me abhiruci le, yativara // 11 // satya ahiMsA brahmacarya asteya va aparigraha maya jAna / pAca mahAvrata dhAra jinokta dharma ko samAcare vidvAna // 12 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 uttarAdhyayana saba jIvo me dayAnukampI kSAnti-kSama brahmavrata dhaarii| samAhitendriya sayata taja sAvadya yoga, vicare avikArI // 13 // svAtma balAvala taula, rASTra me vicare samayocita muni bhavya / bhIma zabda suna hari jyo nirbhaya kuvacana suna bole na asabhya // 14 // kaTu vacano kI kare upekSA, priya apriya sava sahe pravara / ___kahI na ho Asakta, na cAhe pUjA, garhA ko munivara // 15 // nAnA abhiprAya nara meM hote haiM, kare niyantraNa una para / sura nara tiryaJcotthita bhISaNa bhISaNatama dukha sahe bhikSuvara // 16 // . vividha dusaha kaSTo se ho jAte khinna kaI kAyara nara / / kintu na dukha se vyathita bane sayata jyo nAgarAja morce para // 17 // daza-mazaka zItoSNa va taNasparza, rogo se tana ghira jaae| . zAnta bhAva se unhe sahe, muni pUrvAjita raja karma khapAe // 18 // rAga-dveSa-moha ko satata chor3a vicakSaNa bhikSu rahe nita / parISaho ko vAyu-akampita meru bhA~ti guptAtma sahe nita // 16 // nindA, stuti me. avanata unnata bane na sayata, virata gunnii| . / - vaha alipta, Arjava apanAkara ziva-patha pAtA mahA muni // 20 // sahe arati-rati ko paricaya taja,-virata Atma-hita sNymvaan|. ... / * abhaya, akiMcana, chinnazoka, paramArtha-pada sthita hai guNavAna // 21 // bIjAdika se rahita va mahA yazasvI RSiyo dvArA svIkRta / . vijanAlaya me rahe, deha se sahe kaSTa trAyI guNa-sabhRta // 22 // vaha sadjJAna-jJAna saprApta, anuttara dharmopacaya aacaarii|| pradhAna jJAnI nabha me ravi jyo dIptimAna hotA yazadhArI // 23 // sayama-nizcala, puNya-pApa ko "khapA, sarvata mukta banA / -- - sindhu-tulya bhavajala ko taira, samudrapAla muni siddha vanA // 24 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAIsavA~ adhyayana rathanemIya soriyapura nAmaka nagarI me thA vasudeva nAma kA bhUpa / - rAja-lakSaNo se saMyukta, mahAna Rddhidhara rUpa anUpa // 1 // usake ubhaya rAniyAM thI rohiNI devakI nAma prasiddha / . ___ dono ke do iSTa putra the rAma va kezava guNa-samRddha // 2 // soriyapura nagarI me bhUpaM samudravijaya karatA thA rAjya / rAja lakSaNo se sayukta mahaddhika, vistRta thA sAmrAjya // 3 // zivA nAmaka bhAryA usake mahA. yazasvI putra-pradhAna / huA loka kA nAtha damIzvara nAma ariSTanemi bhagavAna // 4 // -svara-lakSaNa sayuta zubha eka hajAra ATha lakSaNavAlA thaa| - , vaha gautama gotrI va ariSTanemi phira zyAma varNavAlA thA // 5 // vajra-Rpabha - sahanana, jhaSodara, thA vaha samacatusrA''kAra / ... . usake lie kRSNa ne mAgI, kanyA rAjamatI usa bAra // 6 // vaha saba lakSaNa yukta suzIlA cAru-prekSiNI nRpavara- knyaa| .. -vidyutsaudAminI prabhA vAlI thI dhanyA rUpa ananyA // 7 // mahA Rddhidhara vAsudeva -se, usake pitu ne kahA spaSTatara / - Ae yahI kumAra tadA maiM de sakatA hU kanyA sundara / / 8 / / sarvopadhimaya jala se nahalAyA va kie kautuka maMgala cira / / divya vastra yuga pahanAyA AbharaNa-vibhUpita kiyA use phira // 6 // vAsudeva ke matta va jyeSTha gadha gaja para ArUDha huA / 15 sira para jyo cUDAmaNi tyo vaha nemi suzobhita adhika huA // 10 // Uce chatra cAmaro se vaha huA suzobhita, nemi kumAra / cAroM ora dazAra-cakra se parivRta, lagatA ramya apAra // 11 // kramazaH caturaraginI camU sajjita kI gaI vahA~ para khAsa / nabha-sparzI vAdyo ke divya nAda se gUMja uThA AkAga // 12 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 uttarAdhyayana isa prakAra uttama dhuti aura Rddhi se parivRta vaha usa bAra / __ apane khAsa bhavana se nikalA nemi, vRSNi-pugava sukumAra // 13 // usane jAte hue vahA~ bADo va piMjaro me avaruddha / bhaya-satrasta sudu.khita prANI gaNa ko dekhA, jo the kSubdha // 14 // maraNAsanna dazA ko prApta va AmiSa-bhojana-hita rakSita una / jIvo ko lakha, mahAprAjJa ne sArathi se yo kahA vyathita bana / / 15 / sukha kI icchA rakhane vAle ye nirIha hai prANI saare| __vADo aura piMjaroM meM avaruddha hue haiM kyoM vecAre // 16 / / taba sArathi ne kahA tumhAre zubha vivAha ke avasara para / vahujana-bhojanArtha ye roke gae bhadra prANI prabhuvara ! // 17 // usa sArathi kA bahuta-prANI-gaNa nAzaka vacana zravaNa kara aba / jIvo ke prati sakaruNa mahAprAjJa ne mana me socA taba // 18 // bahuta jIva ye mere kAraNa yadi mAre jAege Arya ! to parabhava me mere lie na yaha hogA zreyaskara kArya // 16 // mahA yazasvI ne taba kuDale yugala aura kaTi-sUtra amola / tathA sarva AbhUSaNa usa sAraMthi ko sauMpa die jhaTa khola // 20 // dIkSA ke pariNAma hue java sarva Rddhi-pariSada saha deva / - - usakA abhiniSkramaNa mahotsava karane ko Ae tameva // 21 // sura-nara-parivRta uttama zivikA me prArUDha huA guNakhAna / nikala dvArakA se raivataka zaila para jA pahuMcA bhagavAna // 22 // sahasrAzramaNa caitya meM jA utarA uttama zivikA se tatra / nara sahasra saha abhiniSkramaNa kiyA, taba thA citrA nakSatra // 23 // apane sugandha-gadhita mRdu kucita kezo kA tadantara / pAca muSTi se loca kiyA svayameva samAhita ne satvara // 24 // luptakeza va jitendriya se taba kahA janArdana ne anavadya / aho damIvara icchita svIya manoratha prApta karo tuma sadya // 25 // jJAna aura darzana cAritra tapasyA kSAnti mukti se nitya / vaDhate raho nirantara tuma, ziva-patha para he harivaMzA''ditya // 26 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 22 : rathanemIya kezava, rAma, dazAra tathA phira anya bahuta se loga sacoTa / kara vandanA grariSTanemi ko Ae purI dvArakA lauTa || 27 // jinavara kI dIkSA ko suna, nRpa kanyA huI zoka se stavdha / hAsyAnanda sabhI kho baiThI, rAjImatI huI niHzabda ||28|| rAjimatI ne socA hai dhikkAra aho ! mere jIvana ko / unase parityakta hU aba dIkSA lenA zreyaskara mujhako ||26|| kUrca, phalaka se hue sa~vAre ali sama kezo kA cupacApa / lucana kiyA, dhIra-kRta nizcaya rAjimatI ne apane zrApa ||30|| 13.5 damitendriya lucita - kezA se vAsudeva bolA usa vAra / kanye / ghora bhavodadhi ko zIghrAtizIghra tara, jA usa pAra // 31 // bahuzruta zIlavatI vaha rAjImatI vahA~ dIkSita hokara / bahuta svajana parijana ko phira pravrajita kiyA usane satvara // 32 // vaha raivataka zaila para jAtI huI vRSTi se bhIga gaI / ghana vArisa ca a~dherA thA usa samaya guphA me Thahara gaI // 33 // vastroM ko phailAtI huI nagna lakhakara rathanemi use / 'bhagna citta ho gayA ki phira usane bhI dekhA zIghra use ||34|| vahA~ vijana me ekAkI sayata ko lakha bhayabhIta huI / } bhuja- gumphana se vakSa DhA~ka, kApatI huI vaha baiTha gaI ||35|| use kAMpatI DaratI huI dekha nRpaM-nandana ne usa bAra / usa samudra vijayAGgaja ne vacana kahA usase zravicAra // 36 // bhadra' / cAru bhASiNi / surUpe / maiM rathanemiH ataH mujhako / kara svIkAra, sutanu / na kabhI koI pIr3A hogI tumako ||37|| A, hama bhoge bhoga, sunizcita manuja - janma hai durlabhatama / sucira bhuktabhogI vana, phira jina patha para kadama dhareMge hama ||38|| bhagnodyoga parAjita rathanemi ko dekha, saMbhrAnta nahIhuI, satI rAjula ne vastro se nija tana Dha~ka liyA vahI // 39 // phira vaha rAjasutA niyama vrata me susthita ho, usase sadya / 36 // zIla jAti kula-rakSA karate hue kahA usane anavadya ||40|| ba
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 uttarAdhyayana agara rUpa se hai vaizramaNa va lalita bhAva se nalakUbara / yadi pratyakSa indra hai tU phira bhI na cAhatI tujhe umra bhara // 41 // [dhUmaketuka durAsada prajvalita pAvaka meM shii| ____ agandhana kula-sarpa paDate vAnta phira lete nahI / / ] dhig tujhe hai yaza kAmin ! bhoga-jIvana ke lie / vamana pInA cAhatA to mRtyu zubha tere lie // 42 // putra andhakavRSNi , kA: tU- bhoja-putrI maiM * aho / hama na gadhana kula sadRza hoM, sthiramanA sayama vaho // 43 // rAgabhAva, agara - karegA tU striyoM ko dekha kara / vAyu-pAhata haTa-sadRza asthira vanegA zIghratara // 44 // bhADapAla yA gvAlA usa. dhana kA na kabhI hotA svAmI / __ isa prakAra tU kabhI na hogA sayama jIvana kA svAmI // 45 // [krodha mAna kA nigraha kara mAyAva lobha ko jIta pravara / : - indriya-gaNa ko vaza-kara-tana ko.anAcAra se nivRtta kr||] suna subhASita. vacana- usa - saMyamavatI. - ke sadguNI / . * . dharma me sthira--huA , jyoM- akuza lage -gj-aNgrnnii-||46|| mana vaca kAyA se sagupta - banA damitendriya vaha munivara- :---- dRDhavratI ho nizcala mana se sayama pAlA jiivn-bhr-1||47|| Akhira hue kevalI dono-- ugra -tapasyA dhAraNa kara / --sava karmoM ko khapA anuttara siddhi prApta kara hue amara / / 4 / / vuddha paMDita vicakSaNa isa bhA~ti- karate haiM sadA / ; bhoga se hote alaga jaise ki puruSottama mudA // 46 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ teIsavAM adhyayana kezI-gautamIya dharma tIrtha ke mahA pravartaka jina sarvajJa loka-pUjita the / sabuddhAtmA pArzva nAma ke arhan hue, rAga-virahita the // 1 // -loka-prakAzana pArzvanAtha ke kezI nAmaka ziSya hue| ' vidyAcaraNa pAragAmI va yazasvI kumAra-zramaNa hue // 2 // mati zruta avadhijJAna-prabuddha va ziSya sagha-parivata scrteN| .'' zrAvastI ' pura me Ae grAmAnugrAma ve hue vicarate // 3 // "usa nagarI ke samIpa tiMduka nAma ramya udyAna jhaaN| 1 ,prAsuka zayyA, saMstAraka lekara Thahare AcArya vahA~ // 4 // usI samaya' me sarva loka-vizruta jina vardhamAna bhgvaan| - - / . dharma tIrtha ke mahA pravartaka vicara rahe the, sUrya samAna / / 5 / / loka-prakAzaka vardhamAna ke mahA yazasvI ziSya-pradhAna / * vidyAcaraNa pAragAmI gautama nAmaka the ve bhagavAna // 6 // dvAdazAGga-vid buddha tathA phira ziSya-sagha-parivRta sNcrte| -: 5:. ve bhI zrAvastI - pura meM pAe grAmAnugrAma * vicarate // 7 // usa nagarI ke samIpavartI koSThaka , nAmaka thA udyAna / prAsuka zayyA sastAraka le, Thahare gautama vahAM sujAna // 8 // mahAyazasvI "kezIkumAra-zramaNa aura gautama gaNadhara / 11 Atma-lIna, susamAhita dono vahA vicarane lage pravara // 6 // ubhaya ora ke zramaNa tapasvI ziSya samUho ko sarvatra / / tarka eka utpanna huA trAyI guNiyo ke mana me tatra // 10 // 'dharma hamArA yaha kaisA ? phira inakA kaisA hai yaha dhrm| - 1. inakI va hamArI AcArika-dharma-vyavasthA kA kyA marma // 11 // mahA yazasvI pArzvanAtha ne cAturyAma yaha dharma, khaa| . . 11 vardhamAna muni kA phira yahAM paMca-zikSAtmaka dharma rahA // 12 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 uttarAdhyayana eka acelaka apara kImatI vastra va varNa viziSTa vyavasthA / ____ eka lakSya se cale ubhaya me phira kyoM hai yaha bheda vyavasthA // 13 // nija-nija ziSyo kI vitarkaNA ko kezI gautama ne jaanaa| Apasa me milanA hai hame unhone aisA dila me ThAnA // 14 // vinaya dharma kI maryAdA kA lakha aucitya jyeSTha kula jAna / ziSya-sagha saha tiduka vana me Ae gautama zramaNa mahAna // 15 // gautama RSi ko Ae dekha kumAra-zramaNa kezI ne unakA / samyak prakAra se upayukta kiyA Adara gautama ke gaNa kA // 16 // prAsuka payAla aura pAcavI kuza nAmaka dI ghAsa turanta / lie baiThane ko gautama ko kezI ne khuza ho atyanta // 17 // kezI kumAra-zramaNa va mahAyazasvI gautama zramaNa sujAna / dono baiThe hue ho rahe hai zobhita ravi-caMdra samAna // 18 // kautUhala khojI phira anya saMpradAyo ke sAdhu aneka / _ aura hajAro gRhastha bhI Ae hai vahA~ bhIr3a ko dekha // 16 // deva tathA gandharva yakSa rAkSasa kinnara dAnava saMghAta / aura adRzya rUpa bhUtoM kA vahA~ lagA melA sAkSAta // 20 // mahAbhAga ! maiM prazna pUchatA kahA kezi ne gautama se jb|| ___ kezI ke kahate-kahate hI yo gautama ne kahA zIghra taba // 21 // jaisI icchA ho vaise pUcho gautama ne kahA bhadanta | anumati pAkara kezI ne phira gautama se yo kahA turanta // 22 // mahAmunIzvara pArzvanAtha ne cAturyAma jo dharma rhaa| . __ aura paMca-zikSAtmaka yaha jo vardhamAna kA dharma rahA / / 23 // eka lakSya ke liye cale hama, phira kyo hai yaha bheda mhaan| dvidhA dharma hone para kyo na tumhe sazaya hotA matimAna | // 24 // kezI ke kahate-kahate hI gautama ne yoM kahA, samIkSA-- - tattva-nizcayaka dharma-artha kI prajJA se hotI suparIkSA / / 25 / / / Adya sarala-jar3a tathA vakra jar3a antima jinake hote saMta / sarala-prAjJa, hote mAdhyamika prata ki dvidhA hai dharma, bhadanta // 26 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM0 23 : kezI-gautamIya 136. duvizodhya Adima kA kalpa, duranupAlaka antima munikalpa / ' aura mAdhyamika muniyoM kA suvigodhya supAlaka hotA kalpa // 27 // uttama prajJA terI gautama | dUra kiyA yaha merA sshy| / eka apara saMzaya ke bAre me bhI batalAyo karuNAmaya | // 28 // vardhamAna upadiSTa dharma kI yahA~ acelaka dhrm-vyvsthaa| ___ mahAyazasvI pArzvanAtha kI varNa-viziSTa sacela vyavasthA // 26 // eka lakSya ke lie cale hama to phira yaha kyo bheda mahAna / dvidhAliMga hone para kyo na tumhe sazaya hotA matimAna | // 30 // kezI ke kahate-kahate hI gautama ne yoM kahA, tapodhana / jAna viziSTa jJAna se dharma-sAdhano kI dI anumati, bhagavana // 31 // loka-pratIti hetu kI gaI, vividha vastro kI yahA~ kalpanA / " yAtrA-hita, grahaNArtha loka me, veSa-prayojana hai yaha apanA // 32 // mokSa-sAdhanA kI vAstavika pratijJA ho yadi to nizcaya hii| nizcaya naya me usake sAdhana hai cAritra jJAna darzana hI // 33 // uttama prajJA terI gautama | dUra kiyA yaha merA sazaya / eka apara saMzaya ke bAre meM bhI batalAo karuNAmaya ! // 34 // yahA sahasro zatrugaNo ke bIca khar3e ho tuma gautama / , sammukha pAte tere, unhe parAjita kaise kiyA ? narottama ! // 35 // eka jIta lene para pAMca gae jIte, pA~co se phira drsh| dazo jIta kara maiM sava ariyo ko kara letA hU~ apane vaza // 36 // kezI ne gautama se kahA, kauna kahalAtA zatru yahAM para / / . ___kezI ke kahate-kahate hI gautama ne yo kahA vahA~ para // 37 // eka ajita AtmA zatru hai, kaSAya indriya gaNa bhI duzmana / / / unhe jItakara, dharma nIti pUrvaka vihAra kara rahA tapodhana // 38 // uttama prajJA terI gautama | dUra kiyA yaha merA sazaya / eka apara sazaya ke bAre me bhI batalAo karuNAmaya / // 36 // dIkha rahe haiM ba~dhe hue prANI isa jaga me bahuta aho! ' : pAzaM mukta, laghubhUta vAyu jyo kaise tuma saMcarate ho // 40 //
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 . uttarAdhyayana una pAzo ko kATa sarvathA, sadUpAyoM se karake nsstt| - pAza-mukta, laghubhUta vAyu jyo viharana karatA hU~ maiM spaSTa // 41 // kezI ne gautama se pUchA kahA gayA hai pAga kise ? kezI ke kahate-kahate hI yo gautama bole phira se // 42 // pragADha rAga-dveSa aura phira sneha-pAza hai mahA bhayakara / unhe kATakara dharma nItipUrvaka vihAra karatA hU~ munivara ! // 43 // uttama prajJA terI gautama ! dUra kiyA yaha merA sazaya / eka apara sazaya ke bAre me bhI vatalAo karuNAmaya ! // 44 // anta sthala-sabhUta latA hai jisake phala lagate hai visssm| . . use ukhADA kaise tumane, batalAno mere ko, gautama | // 45 // usa vallI ko kATa sarvathA jaDa se use ukhAr3a svata. / yathAnyAya sacaratA hU, viSa bhakSaNa se hU mukta. ataH // 46 // kezI ne gautama se pUchA, kahA gayA hai latA kise ? .. kezI ke kahate-kahate hI. yo bole gautama phira se // 47 // bhIma phalodaya bhISaNa-bhava-tRSNA ko munivara ! latA khaa|| dharma nIti anusAra vicaratA hUM maiM use ukhAr3a yahA~ // 48 // uttama prajJA gautama | terI, dUra kiyA yaha merA sazaya / . .... eka apara sazaya ke bAre meM bhI batalAyo karuNAmaya ' // 46 // zarIrastha prajvalita ho rahI ghora agniyA~ gautama / aise| . ___jo ki manuja ko jalA rahI hai, tumane unhe bujhAyA kase ? // 50 // -mahA megha se samutpanna nirjhara ke uttama jala ko lekr| .. '. unhe sIcatA rahatA, mujhe sikta ve nahI jalAtI munivara ! // 51 // kezI ne gautama se pUchA, kahA gayA hai agni-kinhe ? -- __ kezI ke ' kahate-kahate hI gautama ne yo kahA, unhe // 52 / / pAvaka kahA gayA kaSAya ko nIra kahA zruta zIla va tapa ko| -- zruta-dhArA se Ahata, teja-rahita ve nahI jalAtI mujhako // 53 / / uttama prajJA tero gautama | dUra kiyA merA yaha sNshy| .. eka apara sazaya ke bAre me bhI batalAo karuNAmaya // 54 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma0-23 : kezI-gItamIya 141 bhIma, sAhasika, duSTa azva yaha gautama / daur3a rahA hai satvara / - usa para caDhe hue ho, kyo na tumhe le jAtA vaha utpatha para ? // 5 // hue bhAgate ko maiM use vA~dha kara zruta-lagAma se rkhtaa| .. ata na utpatha para calatA vaha nitya supatha para hai saMcaratA // 56 // kezI ne gautama se pUchA kahA gayA hai azva kise? kezI ke kahate-kahate hI gautama yo bole phira se // 57 // bhIma, sAhasika, dupTa azva mana, dor3a rahA hai ise zIghratara / . . samyak nija adhIna rakhatA, ho gayA dharma-zikSA se haya vara // 58 // uttama prajJA terI gautama / dUra kiyA merA yaha sazaya / .. eka apara sazaya ke bAre me bhI batalAo karuNAmaya / // 56 // // kupatha bahuta haiM jaga me jinapara pathika bhaTaka jAte hai gautama | '. patha para calate hue yahA~ phira kaise nahI bhaTakate ho tuma // 60 // satpatha utpatha para calane vAle mere ko sarva, jJAta hai| - .., isIliye he mune | maiM nahI bhaTaka rahA hU sahI bAta hai // 61 / / kezI ne gautama se pUchA, kahA gayA- hai mArga -kise ? - . . kezI ke,, kahate-kahate- hI, yo gautama bole phira, se / / 62 / / kupravacana ke jo ki vratI hai ve sava utpatha para prasthita haiN| .. 'jinAkhyAta hI patha satpatha hai kyoki vahI sarvottama patha hai // 63 / / uttama prajJA terI gautama / dUra kiyA yaha merA sNshy| - . 1; eka apara sazaya ke bAre me bhI batalAo karuNAmaya | // 64 // jala ke mahAvega me - vahate hue prANiyo ke khaatir| mune / zaraNa, gati, dvIpa, pratiSThA kise mAnate ho tuma phira ? // 6 // lambA-cauDA * mahAdvIpa hai eka salila ke bIca yhaaN| , isa mahAna jala-pravAha kI gati svalpa mAtra nahI jahA~ // 66 / / kezI ne gautama se pUchA, kahA gayA hai dvIpa kise ?. , kezI ke kahate-kahate hI gautama yo bole phira se // 67 // jarA-maraNa ke mahAvega se bahate hue prANiyo ke hit| - :. uttama zaraNa pratiSThA gatimaya dharma dvIpa hai eka surakSita // 6 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana uttama prajJA terI gautama / dUra kiyA yaha merA saMzaya / eka apara sazaya ke bAre meM bhI batalAyo karuNAmaya ! // 66 // mahauSa arNava me drata gati se nAva jA rahI hai majhadhAra / usame caDhe hue tuma gautama ! kaise pahucoge usa pAra ? // 70 // jo chidro vAlI naukA, vaha kabhI na jA pAtI usa paar| . lekina chidravihIna nAva nivighna calI jAtI usa pAra / / 71 // kegI ne gautama se pUchA, kahA gayA hai nAva kise ? __kezI ke kahate-kahate hI yo gautama vole phira se // 72 / / zarIra ko naukA va jIva ko nAvika kahA gayA matimAna / aura vizva ko kahA udadhi, tara jAte use mumukSu mahAna // 73 // uttama prajJA terI gautama | dUra kiyA merA yaha saMzaya / ___eka apara saMzaya ke bAre me bhI batalAo karuNAmaya ! // 74 // andha banAne vAle tama meM, bahuta loga kara rahe nivAsa / sAre jaga meM una jIvoM ke liye karegA kauna prakAza ? // 7 // -samasta loka-prakAzaka eka ugA hai vimala bhAnu nabha meN| sava jIvoM ke liye karegA vaha prakAza pUre jaga meM // 76 / / kezI ne gautama se pUchA kahA gayA hai bhAnu kise ? kezI ke kahate-kahate hI gautama yo bole phira se // 77 // kSINa ho cukA bhava jisakA udgata jina-bhAskara jo srvjny| ' sarvaloka ke jIvoM ke hita vahI prakAza karegA prajJa // 7 // uttama prajJA terI gautama dUra kiyA yaha merA sNshy|| eka apara sazaya ke bAre meM bhI batalAyo karuNAmaya | // 79 // zArIrika va mAnasika dukha pIr3ita jIvo ke liye prvr| - - anAvAdha ziva kSema sthala, tuma kise mAnate ho munivara // 8 // loka-zikhara para zAzvata eka sthAna hai durAroha jaano| ___ jahA~ nahI hai jarA-mRtyu phira vyAdhi-vedanA, pahacAno / / 81 // 'kezI ne gautama se pUchA, kahA gayA hai sthAna kise ? - kezI ke kahate-kahate hI gautama yo bole phira se // 2 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 23 : kezI-gotamIya jo ki abAdha siddhi nirvANa kSema ziva anAbAgha lokAgra / mahAna ke khojI hI jise prApta karate haiM ho ekAgra // 83 // loka-zikhara para zAzvata rUpa avasthita durAroha vaha sthAna | bhavakSayI muni jise prApta kara zoka - mukta banate dhImAna // 84 // maiM gata sazaya huA, zreSTha gautama terI prajJA apAra hai / sarva sUtra - mahodadhi ! gata sazaya / tere ko namaskAra hai // 85 // 'ghora parAkramadhara, kezI yo sazaya uparata hone para / mahA yazasvI gautama kA sira se abhivAdana kara satvara // 86 // 143 2 zuddha bhAva se paca - mahAvrata-dharma kiyA dhAraNa suviziSTa / pUrva mArga se susukhAvaha pazcima patha meM ve hue praviSTa // 87 // 7 jJAna zIla utkarSaka kezI gautamakA yaha milana huA / mahA prayojana vAle arthoM kA nirNAyaka siddha huA // 88 // * 4 -tuSTa huI saba janatA phira satpatha meM huI upasthita khuza ho / pariSada dvArA bahuta prazaMsita ve kezI - gautama prasanna hoM || 8 ||
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ caubIsavAM adhyayana pravacanamAtA samiti va gupti svarUpa ATha pravacanamAtAe~ haiM sukhakara / iname pA~ca samitiyAM hai phira tIna guptiyA~ kahI pravara // 1 // iryA bhASeSaNA dAna uccAra samiti pAMcavI khii| ___manogupti phira vacanagupti hai kAyaMgupti AThavI rahI / / 2 / / ati saMkSepatayA ye ATha samitiyA~ kahI gaI inmeN|' jina bhASita dvAdazAGga-maya pravacana hai samAviSTa jinameM // 3 // Alambana, phira kAla, mArga, yatanA, ye kAraNa cAra prkaar| -- inase parizodhita IryA ye gamana kare sayata suvicAra // 4 // jJAna caraNa darzana pAlambana haiM phira dina ko samajho kaal| utpatha kA varjana karatA IryA kA mArga kahA suvizAla // 1 // dravya kSetra phira kAla bhAva se yatanA cAra prakAra khii| aba usakA varNana karatA hU~ mere se tuma suno sahI // 6 // A~kho se sapekha dravya se cale kSetra se bhU yugamAtra / jaba taka cale kAla se, sopayoga bhAva se cale guNa pAtra // 7 // taja svAdhyAya pacadhA, phira indriya-viSayo kA kara varjana / tanmaya ho de use pramukhatA sopayoga muni kare gamana // 8 krodha, mAna, mAyA va lobha phira hAsya, mukharatA, bhaya, vikthaa| kare prayoga na inakA, sAvadhAna hokara muni rahe sadA // 6 // uparyukta pATho sthAno kA varNana kara saMyata dhImAna / asAvadya parimita bhApA bole suni avasara ko pahacAna // 10 // gaveSaNA phira grahaNeSaNA kare paribhogeSaNA-vizodhana / azana, upadhi, zayyA ke bAre me ina tIno kA tanmaya bana // 11 //
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahalI meM udyama utpAdana zuciH pAra jAnya jAra 1 - a0 24.: pravacanamAtA 145. pahalI me udgama utpAdana-zuddhi, eSaNa-janya apara meN| ___ kare cAra doSoM kA zodhana muni paribhogeSaNA samaya me // 12 // aodha upadhi yA aupagrahika dvidhA ina upakaraNoM ko dAnta / lene rakhane me isa vidhi kA kare prayoga zramaNa upazAnta / / 13 / / yatnAzIla dvidhA upakaraNo ko A~kho se dekha tadA / pratilekhana va pramArjana kara le, rakhe unhe muni samita sadA // 14 // khela, prasravaNa, zava, uccAra, maila, saghANa, upadhi, AhAra / tathA anya utsarga-yogya ko yatanA se paraThe hara bAra // 15 // na Ae, dekhe na, phira dekhe, vahA~ Ae nahI / - na dekhe, Ae tathA Ae va dekhe bhI nahIM // 16 // anApAta va asaloka paropavAtaka jo na ho| aura azuSira, sama va acira acitta sthaDila' sthAna ho // 17 // vistRta, nIce taka acita phira trasa prANI bila bIja vivarjita / pura anikaTa sthala me uccAra Adi utsarga kare, guNa ajita // 18 // kahI gaI haiM pAMca samitiyAM ye sakSiptatayA suukhkr| tIna guptiyA kramaza. yahA kahUgA unhe suno yativara / / 16 / / satyA, mRSA va satyAmRSA, asatyAmRSA caturthI jAna / ___ manoguptiyA~ cAra kahI haiM suno ziSya ghara dhyAna // 20 // samArambha prArambha aura saMrambha pravartamAna mana kA / kare nivartana, yatanAzIla, rakhe nita dhyAna zramaNapana kA // 21 // satyA, mRSA va satyAmRSA, asatyAmRSA caturthI jAna / vacana guptiyA~ cAra prakAra kI kahI haiM, samajho ziSya sujAna // 22 // samArambha prArambha aura sarambha-pravRtta vacana kA sadya / kare nivartana yatanAzIla zramaNa pAle sayama anavadya // 23 // ullaghana va pralaghana aura Thaharane yA ki baiThane me| pAca indriyo ke vyApAra tathA phira yahA~ leTane me // 24 // samArambha kyArambha vanarAzasamdha-bhavatta vacana kA sc| // 2
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 samAraMbha AraMbha aura saMrambha pravartamAna tana kA / kare nivartana yatanAzIla, rakhe nita dhyAna zramaNapana kA ||25|| uttarAdhyayana caraNa-pravartana hita ye pAMco kahI samitiyAM zramaNa pravINa / - sarva azubha viSayo se nirvartana-hita kahI guptiyA~ tIna // 26 // jo ina pravacanamAtAo kA samyak pAlana karatA hai / vaha paDita saMsAra-cakra se zIghra mukta ho jAtA hai ||27||
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacIsavA~ adhyayana yajJIya brAhmaNa-kula-utpanna eka jayaghoSa nAma kA vipra vahA~ pr| mahA yazasvI thA vaha hiMsAjanya yajJa me rahatA tatpara // 1 // indriya-nigraha karane vAlA vaha bana gayA zramaNa pathagAmI / ' prati grAma sacaratA vArANasI purI pahuMcA zivakAmI // 2 // vArANasI nagara ke bAhara thA udyAna manorama nAma / prAsuka zayyA sastAraka le rahane lagA vahA~ guNadhAma // 3 // usI samaya usa pura me eka veda-vijJAtA rahatA thaa| / vijayaghopa nAmaka vara brAhmaNa vahA~ yajJa vaha karatA thaa||4|| eka divasa jayaghoSA'bhidha muni mAsakSapaNa tapa-pAraNa kArya / / . 'vijayaghoSa ke brahma yajJa me huA upasthita vaha bhikSArtha // 5 // niSedha karate hue kahAM yAjaka ne usake Ane para / ' tumhe na bhikSA dUgA jA anyatra yAcanA kara munivara // 6 // veda vijJa, phira jyotiSAga vid, 'dharmazAstra-pAragata'brAhmaNa / / dvija haiM jo ki yajJa ke lie, banA yaha unake khAtira bhojana // 7 // nija kA, para kA samuddhAra karane me jo ki samartha mahAna / / bhikSo | sarva kAmya yaha anna unhe pradeya hai tU pahacAna / / yo yAjaka ke niSedhane para' uttama artha gaveSaka, kSAnta / ' .. nahI huA hai ruSTa, tuSTa vaha, rahA mahA~ munivara upazAnta // 6 // anna-salila yA jIvana-yApana hita ne kahA muni ne kucha bhii| lekina unake mukti-hetu yo kahA zramaNa ne vahA~ tabhI // 10 // nahI jAnatA vedo kA mukha yajJo kA mukha tUM na jAnatA / / nakSatro ke mukha ko tathA dharma ke mukha ko bhI na jAnatA // 11 // yahA~ sva-pare kA samuddhAra karane meM sakSama haiM jo vipra / ' nahI jAnatA unhe, jAnatA hai to batA, mujhe tU kssipr||12||
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 uttarAdhyayanA muni ke prazno kA uttara dene me vaha hokara asamartha / saha pariSada kara jor3a mahA muni se yo dvija ne pUchA artha // 13 // vedoM kA mukha kyA hai ? yajJoM kA mukha kyA hai ? tumho btaao| nakSatroM kA mukha kyA hai ? dharmo kA mukha kyA hai jtlaayo||14|| nija kA para kA samaddhAra karane me jo sakSama hai sAdho / yaha sArA saMzaya hai, mere praznoM kA tuma samAdhAna do // 15 // vedo kA mukha agnihotra hai, yajJArthI yajJoM kA mukha hai| nakSatro kA mukha himakara hai, kAzyapa-jina dharmo kA mukha hai / / 16 / / grahagaNa hAtha joDa vandana praNamana karate rahate zazi-sammukha / vinaya bhAva se manoharaNa karate tyo sabhI RSabhaprabhu-sammukha // 17 // jo ki yajJabAdI haiM ve braahmnn-spd-vidyaa-anbhij| bhasmAcchanna agni jyo, tapa-svAdhyAya-gUr3ha bAhara me, ajJa // 18 // jise kuzala puruSo dvArA jaga me hai kahA gayA brAhmaNa / sadA agni jyo pUjita jo hai, usako hama kahate brAhmaNa // 16 // Ane para Asakta va jAne para na kare jo zoka zramaNa / Arya-vacana me ramaNa kare jo usako hama kahate brAhmaNa // 20 // zikhi se tapA huA phira ghisA huA hotA jyo zuddha suvarNa / rAga, dopa, bhaya-vajita jo hai, usako hama kahate brAhmaNa // 21 // [mAsa-rudhira-apacaya hai jisake, dAnta tapasvI jo kRza-tana / jo suvrata hai aura zAnta hai usako hama kahate brAhmaNa / / ] basa sthAvara saba jIvo ko jo bhalIbhAMti pahacAna zramaNa / mana vaca tana se unhe na mAre, usako hama kahate brAhmaNa // 22 // krodha lobha bhaya hAsya vAgata ho, na bolatA jhuTha vacana / vikaraNa yoga satyavAdI hai, usako hama kahate brAhmaNa // 23 // jo ki sacitta acitta alpa yA bahuta adatta na kare grahaNa / vividha pAlatA hai isa vrata ko usako hama kahate brAhmaNa // 24 // mura, tiryaJca, manuja-sambandhI mithuna nahI karatA sevana / mana vatra tana se brahmacarya-rata ko hama kahate haiM brAhmaNa / / 2 /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 a0 -25. yajJIya salilotpanna kamala jyo jala se lipta na hotA tyoM munigaNa / ' bhoMgoM se nita rahe alipta, use hama kahate haiM brAhmaNa // 26 // jo ki alola, mudhAjIvI, anagAra akiMcana hai 'munijana / / anAsakta hai gRhi-jana me, usako hama kahate hai brAhmaNa // 27 // [chor3a pUrva sayoga, jJAti bAndhava ko taja banA zramaNa / / uname phira Asakta na hotA, usako hama kahate brAhmaNa / / ] 'pazu-vadha-bandhana hetu veda saba, pApa-hetu saba yajJa rahe / __ kuzIla ke ye trANa na hote, kyoki karma valavAna kahe // 28 // sira-muDana se zramaNa va aoma mAtra japa se nA brAhmaNa hotA / muni na araNya-vAsa se sirpha na kuza cIvara se tApasa hotA // 26 // samabhAvo se hotA zramaNa va brAhmaNa brahmacarya se jAna / jJAna-manana se muni hotA, tapa se tApasa hotA guNavAna // 30 // hotA manuja karma se brAhmaNa aura karma se kSatriya hotA / hotA vaizya karma se hI phira zUdra karma se hI vaha hotA // 31 // inheM buddha ne prakaTa kiyA inase snAtaka hotA hai jana / jo saba karma-mukta hotA hai usako hama kahate brAhmaNa // 32 // isa prakAra guNa-yukta dvijottama jo duniyA meM hote haiM / nija kA para kA samuddhAra karane meM sakSama hote haiM // 33 // yo sadeha dUra hone para vijayaghoSa brAhmaNa ne Akhira / ___ bhalIbhAMti jayaghoSa mahAmuni kI vANI ko samajhA hai phira // 34 // vijayaghoSa saMtuSTa huA, muni se kara jor3a kahA usane / _ yathArtha brAhmaNapana kA sundara artha mujhe samajhAyA tumane // 35 / / tuma yajJoM ke yajJa-vidhAtA tuma ho vedo ke vijJAtA / __jyotipAga vid aura dharma ke pAragata ho tuma vyAkhyAtA // 36 // nijakA para kA samuddhAra karane me tumhI samartha yahAM para / ata. anugraha tuma bhikSA lene kA hama para karo bhikSuvara // 37 // mujhe na bhikSA se matalaba hai tuma jhaTa dIkSA grahaNa kro| bhaya-Avarta ghora saMsAra-sindhu meM ava mata bhramaNa karo // 38 //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayanA 150 bhogoM meM hotA upalepa, prabhogo lipta nahI ho pAtA / bhogI jaga meM karatA bhramaNa abhogI vipramukta ho jAtA ||36|| gIlA sUkhA miTTI ke do gole pheke gae bhIta para / unameM jo gIlA golA thA cipaka gayA vaha zIghra vahI para // 40 // isa prakAra durbuddhi kAma grAsakta cipaTa jAte viSayoM se / jo virakta se gole sama, ve na cipaTate haiM viSayo se // 41 // yoM jayaghoSa zramaNa se uttama dharma zravaNa kara mahAmanA / va vaha vijayaghoSa nija geha chor3a kara bhaTa pravrajita banA // 42 // 1 tapa sayama se pUrvArjita karmoM ko kSaya kara zuddha mati / vinayaghoSa jayaghoSa pA gae zIghra anuttara siddhi - gati // 43 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ chabbIsavAM adhyayana sAmAcArI saba dukha-muktipradA sAmAcArI kA yahA~ kahUgA sphuTatara / jisakA ArAdhana karake tira gae bhavodadhi ko jhaTa munivara // 1 // pahalI AvazyakI dUsarI naSedhikI kahI matimAna / _ApRcchanA tIsarI pratipracchanA caturthI hai pahacAna // 2 // hai chandanA pAMcavI phira hai chaTThI icchAkAra mahAna / mithyAkAra sAtavo, tathAkAra nAmaka AThavI pradhAna // 3 // nauvI abhyutthAna va dazavI upasapadA kaho, vikhyAta / .. muniyo kI yaha dazAgamaya sAmAcArI hai jina-AkhyAta // 4 // kare gamana me / AvazyakI va naSedhikI praveza-kAla me / naja kArya me ApRcchA, pratipRcchA kare sukArya apara me // 5 // dravyo se. chandanA kare va sAraNA meM hai icchAkAra / ' pratizravaNa meM tathAkAra hai, anAcarita me mithyAkAra // 6 // guru-pUjA meM abhyutthAna, apara gaNa ke guruvara ke pAsa rahane hita le upasapadA, sAmAcAriyA~ daza vidha khAsa // 7 // prathama prahara ke prathama caturtha bhAga me sUryodaya hone para / . bhADopadhi kI pratilekhanA kare phira guru ko candana kara / / 8 / / hAtha jor3a pUche guru se kyA karanA majhe cAhie bhagavana ! ... .. sevA yA svAdhyAya, eka meM kareM niyukta mujhe aba zubha mana // 6 // sevA meM yojita karane para glAni-rahita- ho use kare / ' - saba dukhahara svAdhyAya-niyojita karane para svAdhyAya kre||10|| buddhimAna pravikSaNa sayata dina ke cAra vibhAga kre| . una cAro bhAgo me uttaraguNa kI ArAdhanA kare // 11 // prathama prahara me muni svAdhyAya kare va dUsare me phira dhyAna / , bhikSAcarI tIsare me cauthe me phira svAdhyAya, mahAna // 12 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 uttarAdhyayana hai ASADha mAsa me do pada, cAra pAda-mita pauSa mAsa me / tripada-pramANa pauruSI hotI hai,Azvina phira caitra mAsa me // 13 // sAta rAta me ekAgula va pakSa me do agula pariNAma / eka mAsa me caturagula ghaTatI-baDhatI chAyA pahacAna / / 14 / / zuci bhAdra va kArtika va pauSa phAlguna va mAgha ke kRSNa pakSa kaa| eka rAta-dina kama hotA, hotA pakhavArA caudaha dina kA / / 15 / / jyeSThAdika trika me chaha ATha apara trika me prtilekhn-belaa| tRtIya me daza, cauthe trika me ATha adhika prAgula para, celaa!||16|| buddhimAna pravicakSaNa sayata nizi ke cAra vibhAga kre| una cAro bhAgo me uttaraguNa-gaNa ArAdhanA kre||17|| prathama prahara me muni svAdhyAya kare va dUsare me saddhyAna / ' praharaM tIsare me nidrA, cauthe me phira svAdhyAya mahAna // 18 // jo nakSatra rAtri kI pUrti kare vaha nabha ke tUrya bhAga me| A jAe taba ho jAe svAdhyAya-virakta, pradoSa kAla meM // 16 // vaha nakSatra gagana ke tUrya bhAga jitanA avazeSa rahe jaba / __vairAtrika vaha kAla jAna, svAdhyAya-rakta ho jAe muni taba // 20 // dina ke prathama prahara ke tUrya bhAga me bhaMDa-upadhi pratilekhana__ karake, guru vandana kara, dukha-nAzaka svAdhyAya kare tanmaya bana // 21 // pauna paurupI samaya bItane para guru ko vandanA zramaNa kr| kie binA pratikramaNa kAla kA, bhAjana pratilekhanA kare phira / / 22 / / mukhavastrikA pratilekhana kara gocchaka pratilekhanA kre| __ aguli-gRhIta gocchaka, phira vastro kI pratilekhanA kare // 23 // dekha Urdhva sthira rakhe vastra ko phira jhaTakAe use tthaa| / phira premArjanA kare tIsare me, muni kare nahI tvaratA // 24 // na nacAe, moDe na, alakSita, sparzita kare nahI munivara / nau khoTaka SaTpUrva karo se prANi-vizodhana kare pravara // 25 // ArabhaTA sammardA phira mauzalI va prasphoTanA khii| vikSiptA vedikA doSa chaha, pratilekhana me taje sahI // 26 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 261 sAmAcArI . prazithila pralamba lola va ekAmargA aneka rUpa dhUnanA / pramANa me karanA pramAda zaMkA hone para ginatI karanI // 27 // anatirikta anyUna va aviparIta pratilekhana hai kartavya / prathama vikalpa prazasta zeSa sAtoM pada prazasta jJAtavya // 28 // * pratilekhanA meM kAma - kathA karatA phira janapada kathA / kabhI / pratyAkhyAna karAtA par3hanA svayaM, paDhAnA, doSa sabhI // 26 // pratilekhana me jo pramatta hotA hai vaha SaTakAya - virAdhaka / pRthvI, pAnI, tejas, mAruta, harita va trasa jovo kA ghAtaka // 30 // [ pratilekhana me apramatta, hotA SaT kAyo kA ArAdhaka / } bhU, p, agni, samIra, harita, trasa jIva- gaNo kA nahI virAdhaka // ] 1 f = - chahoM kAraNoM me se koI eka upasthita hone para / anna-salila kI kare eSaNA prahara tosare me munivara // 31 // kSudhA zAnti hita vaiyAvRtya va IryA hita saMyama-hita roja / jIvita rahane hita va dharma-cintana hitaM kare azana kI khoja ||32|| 1 11 *153 ' 1 - dhairyavAna sAdhu va sAdhvI gaNa ye, chaha kAraNa hone para / sayama anitikramaNa - hetu, na kare bhojana kI khoja pravara // 33 // - AtaGkopasarga me brahmacarya - rakSA ke lie zramaNa / jIva-dayA tapa hetu va tana-viccheda hetu na kare bhojana ||34|| 7 1 - sarva upadhi pAtro ko lekara dekha cakSu se kara pratilekhana / : adhikAdhika Adhe yojana taka bhikSA ke hita jAe zubha mana ||35|| - 1 - tUrya prahara me pratilekhana pUrvaka pAtro ko bAMdha rakhe nita / phira vaha sarva bhAva-bhAsaka svAdhyAya kare ho ekAnta sthita // 36 // - tUrya prahara ke tUrya bhAga meM muni svAdhyAya - virata hokara / guru-vandana kara zayyA kA pratilekhana karatA tadanantara // 37 // -yatnazIla uccAra-prasravaNa- bhU kI pratilekhanA kare / tadanantara sava du.kha vinAzakaM sukhakara kAyotsarga kare ||38|| divasa sambandhI aticAro kA kramaza cintana kare muni / darzana jJAna caraNa me lage hue doSo ko hare guNI // // 36 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana kAyotsarga pUrNa kara tadanantara guru ko vandanA kre| divasa-sambandhI aticAro kI kramazaH pAlocanA kare // 40 // . pratikramaNa se zalya-rahita ho phira garu ko vandanA kare / tataH sarva du.kho ko harane vAlA kAyotsarga kare // 41 / / . kAyotsarga pUrNa kara phira guru ko vandanA kare dhRtidhr| / phira stuti-magala karake pratilekhanA kAla kI kare pravara // 42 // prathama prahara me muni svAdhyAya kare va dUsare me phira dhyAna / , prahara tIsare me nidrA, svAdhyAya tUrya me kare sujAna // 43 // tata. caturtha prahara me pratilekhanA kAla kI kara guNavAna / ___ asaMyato ko nahI jagAtA huA kare svAdhyAya mahAna // 44 // tUrya prahara ke tUrya bhAga me muni svAdhyAya virata hokr| guru ko kara vandanA, kAla kI pratilekhanA kare yativara // 45 // saba dukhahArI kAyotsarga samaya hone para sAdhaka vrg| .. kare sarva dukho ko haranevAlA, sukhakara kAyotsarga // 46 // 5 nizi sambandhI aticAro kA kramazaH cintana kare gunnii| - - 'darzana jJAna caraNa tapa ke aticAroM ko phira hare munI // 47 // kAyotsarga pUrNa kara tadanantara guru ko vandanA kare / - phira vaha rAtrika aticAroM kI kramaza. AlocanA kare // 48 // pratikramaNa kara zalya-rahita ho phira guru ko vandanA kre| ' tata. sarva dukho ko harane vAlA kAyotsarga kare // 46 // tapa kauna sA karUM maiM yo dhyAna-sthita ciMtana kare prvr| : kAyotsarga pUrNa kara phira guru ko vandanA kare yativara // 50 // kAyotsarga pUrNa kara guru ko kare vandanA tadanantara / . tapa ko kara svIkAra tata siddho kI stavanA kare pravara // 51 // yaha sakSipta kahI hai maiMne sAmAcArI sukhada sujAna / ise dhAra kara jIva bahuta bhavasAgara ko tira gae mahAna // 52 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ satAIsavA~ adhyayana khaluMkIya zAstra - vizArada gaNadhara sthavira garga muni guNAkIrNa vidvAna / gaNI padasthita ho karatA thA vaha samAdhi kA prati sadhAna // 1 // karate hue vahana vAhana ko vRSa ke vana hotA ullaMghita / yoga - vahana karate muni ke saMsAra svayaM tyo hotA laghita // 2 // duSTa baila kA yojaka prAhata karatA huA kleza pAtA / anubhavatA asamAdhi va usakA cAbuka zIghra TaTa jAtA // 3 // bAra-bAra bIghatA kisI ko kisI eka kI pUcha kATatA / samila toDakara koI duSTa vRSabha taba utpatha me cala paDatA // 4 // karavaTa le gira paDatA, so jAtA va baiTha jAtA koI / uchala-kUda kara taruNa gAya kI ora bhAgatA zaTha koI | kapaTI sira niDhAla kara luTatA, koI krodhita pratipatha calatA / mRta kI jyo giratA koI drutagati se baila bhAgatA || 6 || rAsa kATa detA chinAla, durdAnta jue ko detA tor3a | so-soM kara vAhana ko chor3a baila koI jAtA hai daur3a ||7|| dharmayAna-yojita kuziSya bhI duSTa-yojya vRSa kI jyo hote / dharmayAna ko tor3a girAte jo durbala-dhRti vAle hote // 8 // rasa - gaurava karatA hai / koI sucira krodha karatA hai || || bhikSA me Alasya kare koI apamAna - bhIru abhimAnI / hetu kAraNo se anuzAsita karate kisahI ko guru jJAnI // 10 // taba bolatA bIca me koI mana me prakaTa dveSa karatA hai / vAra-bAra guru ke vacano ke viruddha me koI calatA hai // 11 // vaha na jAnatI mujhe, na degI mujhe, jAnatA hU~ vaha bAhara - calI gaI hogI, maiM hI kyo ? koI anya calA jAe phira // 12 // koI ziSya Rddhi kA gaurava koI koI sAtA gaurava karatA
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 uttarAdhyayana preSita karate haiM apalApa, sarvataH paribhramaNa karate hai| nRpa-begAra mAna karate haiM kArya va muMha macoTa lete hai // 13 // dIkSita zikSita unheM kiyA phira bhojana-pAnI se paripaSTa / jyo ki pA~kha Anepara hasa vividha dizi meM, tyoM phirate duSTa / / 14 // khinna kuziSyo se hokara prAcArya socate haiM duHkhaakul| / ___duSTa kuziSyo se kyA mujhe ? va merI AtmA hotI vyAkula // 15 // jaise galigardabha hote hai vaise mere haiM kuziSya saba / ina galigardabha ziSyoM ko taja, dRr3ha mana tapa ko grahaNa kiyA taba // 16 // mRdu mArdava sampanna mahAtmA susamAhita gabhIra mahAna / zIla yukta hokara pRthvI para lagA vicarane vaha matimAna / / 17 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ aThAIsavA~ adhyayana mokSa-mArga-gati darzana-jJAna cinhavAlI phira cAra kAraNo se saMyukta / tathya jinokta mokSa patha kI gati ko mujha se suna ho upayukta // 1 // jJAna tathA darzana cAritra va tapa jo vividha prakAra rahA / varadarzI jinavara ne mokSa mArga yaha cAra prakAra kahA ||2 // jJAna va darzana tathA caraNa tapa maya nirmala patha ko apanAkara / prANI gaNa sadgati me jAte hai zraghamala ko daphanAkara // 3 // tatra paMcadhA jJAna yathA -- zruta jJAna va Abhinibodhika jJAna / avadhi jJAna tosarA, manojJAna phira antima kevala jJAna // 4 // dravya tathA guNe kI samasta paryAyo kA avabodhaka jAna | jJAnI puruSo ne yaha pAca prakAra kahA hai jJAna mahAna // 5 // nu } ma 7 dravya guNAzraya ko kahate haiM eka dravya Azrita guNa hai / donoM ke Azrita rahanA yaha paryAMyo ke lakSaNa hai // 6 // dharmAdharmAkAza kAla phira pudgalaM zrantima jIva rhaa| varadarzI arhanto ne yaha SaT-dravyAtmaka loka kahA // 7 // dharmAdharmAkAza tIna ye eka-eka haiM dravya mahAna / kAla jIva pudgala ye tIna ananta ananta dravya pahacAna // 8 // gati - lakSaNa hai dharma tathA sthiti-lakSaNa rUpa dharma kahA / saba dravyo kA bhAjana yaha avagAha lakSya AkAza rahA // 9 // kAla vartanA lakSaNa hai upayoga lakSya vAlA hai jIva / jJAna va darzana sukha-dukha se pahacAnA jAtA zIghra sajIva // 10 // jJAna tathA darzana cAritra va tapa upayoga vIrya pahacAna / ye saba lakSaNa kahe jIva ke ziSya suno dekara aba dhyAna // 11 // zabda, dhvAnta, udyota, prabhA, chAyA, phira Atapa hai matimAna | varNa, gaMdha, phira rasa, sparza ye pudgala ke haiM cinha mahAna // 12 // #
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 uttarAdhyayana hai pRthaktva, ekatva va sakhyA aura sabhI saMsthAna shii| paryAyoM ke lakSaNa ye sayoga vibhAga kahe saba hI // 13 // jIva ajIva puNya pApAzrava saMvara aura nirjarA jaan| bandha mokSa ye hai nau tattva inhe tU bhalIbhAMti pahacAna // 14 // ina saba tathya bhAva sadbhAva-nirUpaNa me jo anta.sthala se / zraddhA karatA hai samyaktva, use hotA, sukathita prabhuvara se / / 15 / / nisarga ruci, upadeza va AjA, sUtra, bIja, abhigama ruci hai| . phira vistAra, kriyA, sakSepa tathA phira samajha dharma-ruci hai // 16 // Atma-janya yathArtha jJAna se jIva-ajova puNya phira pApa / Azrava savara para zraddhA karatA vaha nisarga-ruci hai sApha // 17 // arhad-dRSTa caturvidha , se tattvo para rakhe svayaM vishvaas| . , evameva anyathA nahI, jJAtavya nisarga-ruci vahI khAsa // 18 / / uparyukta bhAvoM ko jina yA chadmastho se suna mtimaan| . una para zraddhA kare use upadeza-ruci kahA hai pahacAna // 16 // rAga, dveSa tathA ajJAna va moha dUra ho jAne pr| vItarAga kI AjJA me ruci rakhatA vaha AjJA-rucivara // 20 // aMgavAhya yA agapraviSTa sUtra ko par3hatA- humA sujAna / jo pAtA samyaktva usI kA nAma sUtra-ruci hai pahacAna // 21 // eka tattva se , aneka tattvo meM phailatA yahA~ smyktv| . . . jala me taila-bindu kI jyo samyaktva boja-ruci hai jJAtavya // 22 // gyAraha aMga, prakIrNaka, dRSTivAda Adika Agama- zuci hai| artha-sahita hai zrutajJAna jisako, vaha nara abhigama-ruci hai // 23 // sabhI pramANa va saba naya vidhiyo se dravyo ke sabhI bhAva phira / hai upalabdha jise vaha kahalAtA vistAra-suruci vAlA nrH||24|| darzana jJAna caraNa-tapa vinaya satya samiti va gupti me jAna / . . kriyA bhAvaruci hai jisakI vaha kriyA-suruci samyaktva mahAna // 25 // anabhigRhIta kudRSTi va jina-prabacana avizArada parama zuci / , . paramata ajJa va svalpa jJAna se zraddhAnata sakSepa-ruci // 26 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 28 : mokSa-mArga-gati 'jo jina kathita astikAya zruta caraNa-dharma me pUrNatayA / zraddhA rakhatA use dharma- ruci samajho, jisake hRdaya dayA ||27|| parama-artha-paricaya, sudRSTa paramArtha nisevana hai pahacAna / phira vyApanna kudarzanIka - varjana, samyagdarzana-zraddhAna ||28|| darzana vinA na caraNa, caraNa kI darzana me bhajanA pahacAna / dono saha hote, na jahA~ saha hote pahale darzana jAna ||26|| pradarzanI ke jJAna na hotA binA jJAna cAritra nahI / binA caraNa-guNa mukti nahI, pAtA amukta nirvANa nahI // 30 // nizakA niSkakSA nirvicikitsA pramUDhadRSTi spaSTa hai / - upavR haNa vAtsalya va sthirIkaraNa prabhAvanA aga aSTa hai ||31|| -sAmAyika hai pahalA chedopasthAna dUsarA kahA / { J phira parihAra-vizuddhika tathA sUkSma saparAya tUrya rahA ||32|| yathAkhyAta akaSAya caraNa chadmastha va jinavara ke hotA hai / i. karma rikta karate haiM prata. inhe caritra kahA jAtA hai // 33 // bAhyAbhyantara vibheda se tapa do prakAra se zrabhihita hai / SaD vidha tapa hai bAhya tathA Abhyantara tapa bhI SaD vidha haiM ||34|| 3 , tattvo ko jAnatA jJAna se, nigraha karatA hai caritra se, 156 darzana se zraddhA karatA hai / tapa se jIva r 1 jo maharSi - gaNa saba dukha, prakSINArtha parAkrama haiM nita karate / saMyama tapa se pUrvAjita karmoM ko khapA, siddhi ko varate // 36 // " zuddha banatA hai ||35||
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ unatIsavA~ adhyayana samyaktva-parAkrama bhagavat-pratipAdita maiMne yo yahA sunA AyuSman ! nishcy| - yaha samyaktva-parAkrama nAmA'dhyayana ise suna hokara tanmaya / / 1 // mahAvIra bhagavAna zramaNa kAzyapa se jo ki pravedita sundara / jisame samyak zraddhA dRDha kara tathA pratIti aura ruci rakhaka // 2 // sparzana kara, smRti me rakhakara va hastagata kara va nivedana kara / zodhana-dhArAdhana kara arhad kI AjJA se pAlana kara // 3 // jIva anekoM siddha-buddha hote haiM mukta zuddha atyanta / _ ve nirvANa prApta karate haiM saba du.kho kA karake anta // 4 // kahA gayA hai usakA isa prakAra se samyag artha yathA hai savega' aura nirveda' va aTala dharma-vizvAsa tathA // 5 // garu-sArmika kI sevA phira AlocanA va nindA jAna / gahIM sAmAyika va caturviMzati-stavanA' vandana" pahacAna // 6 // pratikramaNa phira kAyotsarga tathA phira prtyaakhyaan"-vrnn| stava-stuti-maMgala tathA kAla-pratilekhana, prAyazcitta-karaNa // 7 // kSamApanA, svAdhyAya, vAcanA", pratipracchannA, mokSa kA sAdhana / * parAvartanA phira anuprekSA, dharmakathA, zruta kA ArAdhana" // 8 // manakI ekAgratA va sayama, tapa, vyavadAna, sukhecchaa-tyaag"| aprativaddhatA, vivikta-zayanAsana, phira vinivartanA subhAga // 6 // hai saMbhoga-tyAga phira upadhi-tyAga" hai azana-tyAgaH sukhakAra / kaSAya-tpAga yoga kA tyAga phira zarIra-tyAga udAra // 10 // sahAyatyAga" bhakta-parityAga" tathA sadbhAva" tyAga utkRSTa / pratirUpatA" va vaiyAvRtya sarvaguNa-sapannatA" viziSTa // 11 // 1 1 se lekara 73 taka kI yaha Rmika sakhyA samyaktva-parAkrama ke arthAGgo kI hai / /
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 26 : samyaktva parAkrama 161 vItarAgatA,"kSAnti, mukti, Arjava,"mArdava phira bhAva-satya hai| karaNa-satya,phira yoga-satya",mana vacana deha ko gupti tathya hai // 12 // mana" va vacana" tana-samAdhAraNA, jJAna va darzana caraNa pUrNatA / zrotra-cakSu" phira ghrANa-rasana-sparzana"-idriyanigraha nirmltaa||13|| krodha mAna" mAyA" va lobha jaya, rAga-doSa-mithyAdarzana-jaya / zailezI phira akarmatA" ye isake dvAra kahe hai sukhamaya // 14 / / susaMvega se he bhagavan / yaha jIva prApta kyA karatA hai ? susavega se paramadharma-zraddhA ko jAgRta karatA hai / / 15 / / 'paramadharma ko zraddhA se phira vaha savega adhika pAtA hai| anatAnuvadhI krodha, mAna, kapaTa va lobha kSaya kara pAtA hai / / 16 / / naye karma vAdhatA nahI va kaSAya-kSINa se mithyAdarzana, kI vizuddhi kara phira karatA hai samyagdarzana kA ArAdhana // 17 // darzana-zuddhi-vizuddha kaI usa bhava me ho jAte hai siddha / 5 kintu tIsare bhava kA to atikramaNa na kara sakate sazuddha // 18 // sunirveda se bhagavan / yahA~ prApta kyA karatA hai phira praannii| __ isase sura-nara-tiryaga janita kAmabhogo se hotI glAnI // 19 // -saba vipayo se virakta ho Arambha-tyAga phira karatA sadya / . sasRti-patha kA kara viccheda, siddhi-patha apanAtA anavadya // 20 // dhArmika-zraddhA se he bhagavana | prANI kisa phala ko hai pAtA? isase viSaya-sukho ko gRddhi choDa, mAnava virakta ho jAtA // 21 // tata gRhasthI tyAga sarvathA, vaha hokara anagAra pramukha / chedana-bhedana sayogAdika zarIrika va mAnasika dukha // 22 // ina uparokta sabhI dukho kA vaha karake viccheda turanta / , avyAvAca sukho ko zramaNa prApta kara, letA bhava kA anta / / 23 / / guru " sAdharmika kI sevA se bhante / prANI kyA pAtA ? guru sAmika sevA se vaha vinaya dharma ko apanAtA // 24 // / 1 1 se 71 kramAka samyaktva-parAkrama viSayaka 71 praznotara ke sUcaka hai|
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 utarAdhyayana vinaya prApta kara guru kI AzAtanA nahIM karatA gata-zoka / naraka va tiryag sura-nara sambandhI durgati ko detA roka // 25 // kIrti, bhakti, bahumAna va guNa-prakAzana dvArA vaha sirmor| ___ sura-nara savadhI sadgati se apanA nAtA letA jor3a // 26 // siddhi sugati zodhana va vinayamUlaka saba prazasta kAryo ko nara / karatA, anya vahuta jIvo ko vinaya-mArga para le pAtA phira // 27 // AlocanA' svaya kI karane se kyA phala pAtA hai sattva / isase ananta bhava-vardhaka phira mokSa-mArga ghAtaka jo tattva // 28 // daMbha nidAna va mithyAdarzana zalyo ko phekatA nikAla / aura prApta karatA hai vaha Rju-bhAva, yahA saba taja jajAla // 26 // sarala bhAva ko prApta huA vaha manuja amAyI strI va napusaka veda karma kA bandha na karatA pUrva-baddha kSaya karatA sAdhaka // 30 // nija nindA kA kyA phala bhagavana | isase hotA pazcAtApa / usase virAga prApta, karaNa-guNazreNI pAtA apane-Apa // 31 // aura karaNa-guNazreNI prApta zramaNa karatA phira tIvra prayAsa / jisake dvArA vaha muni phira kara detA moha karma kA nAza // 32 // gahA~ se kyA phala milatA ? gardA se prApta anAdara hotaa| usase vaha phira aprazasta yogo se satvara nivRtta hotA // 33 // phira prazasta yogo se sayukta hokara vaha anagAra mhaa| anantaghAtI pariNatiyo ko kara detA hai kSINa vahA~ // 34 // sAmAyika se he bhagavan / yaha jIva yahA~ kyA phala pAtA? sAmAyika se vaha sAvadha yoga se uparata ho jAtA // 35 // bhagavan / catuvizati-stava se jIva yahA~ kyA phala pAtA hai ? caturvigati stava se vaha darzana-vizuddhi ko apanAtA hai // 36 // garu-vandana' se bhagavan / jIva prApta kyA karatA suguNa pravara? guru-vandana se nIca-gotra karmoM ko kSaya karatA satvara // 37 // ucca-gotra kA bandha na karatA phira saubhAgya abAdhita praapt| .. apratihata AjJA-phala, dakSiNa bhAva use hotA phira prApta // 38 //
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 26: samyaktva-parAkrama pratikramaNa" se bhagavan ! jova prApta kyA karatA suguNa mahAna ? pratikramaNa se vrata ke chidro kA rundhana karatA dhImAna // 36 // vrata-chidro ko DhaMkane vAlA, Azrava-gaNa ko detA roka / caritra ke dhabbo ko zAghra miTA detA hai vaha gata-zoka // 40 // aura ATha pravacanamAtAo meM ho sAvadhAna scrtaa| samyak sayama me tallona va samAdhisya ho, viharana karatA // 41 // kAyotsarga12 kriyA se kisa phala ko pAtA hai jIva tapodhana ! isase atIta sAMprata ke aticAro kA karatA suvizodhana // 42 // nIce rakhane vAle bhAravAha kI jyo phira halakA bntaa| prazasta dhyAna lIna ho kramaza sukhapUrvaka vaha vihAra karatA // 43 // pratyAkhyAna-kriyA" se bhagavan ! jIva prApta phira kyA karatA hai ? pratyAkhyAna-kriyA se Azrava dvAro kA rundhana karatA hai // 44 // stavanA-stuti-magala" se kyA phala prANI pAtA hai bhagavana ? __isase darzana jJAna caraNa kI bodhi lAbha karatA zubha mana // 4 // aisA vodhi-lAbha vAlA vaha mokSa prApta karatA hai Akhira / vaimAnika sura banane lAyaka karatA ArAdhanA yA ki phira // 46 // kAla-pratilekhanA5 jIva ko kyA phala detI hai bhagavan ! jJAnAvaraNIya karma ko isase karatA hai kSINa zramaNa // 47 // prAyazcitta-kriyA' se bhagavan ! prANI kisa phala ko pAtA? zuddhi pApa kI karatA isase niraticAra phira bana jAtA // 48 // samyak prAyazcitta vidhAyaka, darzana-jJAna-vizodhana krtaa| phira cAritra va usake phala kI ArAdhanA saphala vaha karatA // 46 // prabho / kSamA karane se prANI kisa phala ko karatA hai prApta ? jIva kSamA karane se jhaTa pralhAda-bhAva ko karatA prApta // 50 // vara pralhAda-bhAva se prANa-bhUta saba jIva satva me abhinava / mitra-bhAva hotA phira bhAva-zuddhi kara nirbhaya banatA mAnava // 51 // he bhagavan! svAdhyAya-kriyA se jIva lAbha kyA karatA prApta ? isase jJAnAvaraNIya karma ko kara detA hai zIghra samApta // 52 //
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana 164 pUjya - vAcanA" se yaha jIva prApta kyA karatA lAbha mahA ? karma - nirjarA karatA zAstra-vAcanA se yaha lAbha kahA ||5.3 // zruta ke vAcana se phira zruta kI AzAtanA nahI vaha karatA / anAgAtanA - zIla zramaNa phira dharma-tIrtha avalambana karatA || 54 || dharma tIrtha avalamvana karatA huA, mahAna nirjarA vAlA - hotA hai phira mahAna paryavasAna yahA~ vaha karane vAlA || 55 // bhante ! pratiprazna karane se jIva prApta kyA hai karatA ? usase sUtra-artha, phira tadubhaya janita sazayo ko haratA // 56 // aura yahA~ phira karatA kAkSA - mohanIya agha - karma vinAza / pratiprazna se kramaza ho jAtA AtmA kA pUrNa vikAsa || 57 // parAvartanA" se bhagavan ! prANI kisa phala ko hai pAtA ? isase vyaMjana athavA vyajana-labdhi prApta vaha ho jAtA // 58 // anupekSA" se kyA phala milatA ? isase Ayukarma ko tajakara / sAtoM karma - prakRti ke dRDha bandhana ko zithila banAtA hai nara // 56 // dIrghakAla sthiti vAlo kI phira hasva kAla sthiti vaha kara detA / aura tIvra rasa vAlo ko madAnubhAva vAle kara detA // 60 // bahuta pradezI ho to alpa pradezI unhe banA detA hai / Ayukarma kA vandha kadAcit hotA, na kadAcit hotA hai // 61 // bArambAra asAta vedanIya kA nahI upacaya vaha karatA / 23 dIrgha anAdi ananta caturgati bhava-vana jhaTa ullaghana karatA // 62 // dharmakathA se kyA phala ? bhagavan / isase karma nirjarA karatA / dharmakathA se jina - pravacana kI ujjvala prabhAvanA vaha karatA // 63 // jina - pravacana ko prabhAvanA se phira bhaviSya me jIva yahA~ para / magalakArI karmoM kA arjana karatA hai ava - mala dho kara // 64 // zrutarAvanA se bhagavan / prANI kisa phala ko karatA prApta ? zratArAdhanA se prajJAna- vilaya hotA phira du.kha samApta ||65|| eka agra para mana ko sthApita karane para kyA milatA ? prabhuvara isase vaha phira capala citta kA nirodha kara detA he satvara // 66 // {
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ manuvha sacivAcana ci ati bala khala ho jAtA hai| hai // 70 a0 26. samyaktva-parAkrama 165 sayama se kisa phala kI bhagavana / hotI hai saprApti yahA~ ? saMyama se Azrava kA vaha nirodha karatA, yo spaSTa kahA // 67 // bhagavan / tapa se kisa phala ko karatA hai jIva yahA~ saprApta ? tapa se pUrvAjita karmoM ko kara detA hai zoghra samApta // 68 / / gubha vyavadAna kriyA se bhagavana ! prANI kyA phala pAtA hai ? isa vyavadAna kriyA se vaha akriyAvAna vana jAtA hai // 66 // manuja akriyAvAna siddha phira buddha, mukta ho jAtA hai| hotA parinirvANa anta saba dukho kA kara pAtA hai // 70 // sukha kI spRhA nivAraNa karane para kyA jIva prApta karatA ? __ isase viSayo ke prati sadya anutsuka bhAva prApta karatA / / 7 / / jIva anutsuka anukampA karane vAlA hotA upazAnta / goka-mukta ho kSaya varatA cAritra moha ko sahaja prazAnta // 72 // aprativaddhatA se bhante ! kisa phala ko pAtA jIva pravara ? aprativaddhatA se ho jAtA vaha asaga, prANI satvara // 73 // isase manuja akelA ho ekAgra-citta vAlA hai bntaa| vAhya saga taja nizi-dina vaha pratibadha-rahita hokara sacaratA / / 74 // bhante ! vivikta-zayanAsana-sevana se jIva prApta kyA karatA? vivikta-zayanAsana-sevana se vaha cAritra surakSita rakhatA // 7 // caritra-rakSaka, nIrasabhuga, dRDha caritravAna, vijana-rata, trAtA / mokSa-bhAva pratipanna aSTavidha karma granthiyA~ toDa girAtA // 76 / / vinivartanA manuja ko bhagavan / kyA phala detI hai baratara? isase pApa karma karane me jova nahIM hotA tatpara // 77 / / phira pUrvAjita pApa karma ko kSaya kara detA tadanantara / ___gati catuSka bhava-aTavI ke usa pAra calA jAtA hai nara // 7 // kyA phala milatA hai sabhoga-tyAga" se prANI ko ? gurudeva / isase mAnava parAvalambana ko taja detA hai svayameva // 79 // nirAvalambI ke prayatna sava hote mokSa-siddhi ke khaatir| vaha svalAbha me hI satuSTa banA rahatA hai zramaNa yahA~ phira // 50 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 uttarAdhyayana paralAbhA''svAdana va kalpanA, spRhA, prArthanA, AzA tjkr| zramaNa dUsarI sukha-zayyA dhAraNa kara vihAra karatA bhU para / 8 / / upadhi-tyAga se prANI kyA phala pAtA hai bhagavan ! sukhakara ? ___ isase vaha svAdhyAya-dhyAna kI kSati se baca jAtA hai nara / / 2 / / upadhi-rahita muni abhilASA se virahita hokara sukha paataa| nahI upadhi ke abhAva me mAnasika du kha ko apanAtA // 83 // bhagavan prazana-tyAga se kyA phala milatA prANI ko anavadya / isase jIvita rahane kI lAlasA-cheda detA hai sadya / / 84 // jIvita-AzA ke prayoga se jaba vimukta vaha ho jAtA hai| ___ taba bhojana ke binA zramaNa, savaleza na kicit bhI pAtA hai / / 8 / / pUjya ! kaSAya-tyAga' se kyA phala ? isase bItarAgatA miltii| vItarAga hone para sukha-dukha me samatA kI bADI khilatI // 86 // yoga-tyAga se kyA phala milatA? isase manuja ayogI banatA / naye karma phira nahI bA~dhatA, pUrva baddha karmo ko dhunatA // 7 // pUrNa zarIra-tyAga kA kyA phala prANI ko milatA ? gurudeva / deha-tyAga se siddhAtizaya guNo ko pA jAtA svayameva // 8 // siddhAtizaya-suguNa-saMprApta jIva lokAgra pahu~ca paataa| loka-zikhara para pahuca vahA~ phira parama sukhI vaha bana jAtA // 86 // sahAya-tyAga kriyA kA kyA phala ? isase mila pAtA ekatva / phira ekatvA''lamvana kA karatA abhyAsa huA vaha satva // 10 // zabda kalaha jhajhaTa kaSAya tU-tU se hotA mukta tata. // sayama-savara-bahula va samAdhistha ho jAtA zramaNa svata. // 11 // bhagavan ! bhakta-tyAga se kisa guNa ko yaha jIva prApta karatA? bhakta-tyAga se bahuta saikaDo janmo kA rundhana karatA // 2 // he bhagavan ! sadbhAva-tyAga se prANI kisa phala ko pAtA? vaha sadbhAva-tyAga se jhaTa anivRtti karaNa ko apanAtA // 3 // muni anivRtti-karaNa-saprApta, cAra karmoM kA karatA kSaya / yathA ki vedanIya AyuSya va nAma gotra kA pUrNa vilaya // 14 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 26: samyaktva-parAkrama 167 ttadanantara vaha siddha-buddha phira mukta yahA~ hotA atyanta / parinirvANa prApta karatA saba du.kho kA karatA hai anta // 65 // pratirUpatA-kriyA kA kyA phala ? isase halake mana ko paataa| laghutA se apramatta, prakaTa liMga ho prazasta liMga apanAtA // 66 // vizuddha darzanavAna parAkramapUrNa, samiti vAlA hotA hai| prANabhUta phira jIva sattva gaNa kA vizvasta rUpa hotA hai / / 17 / / thoDI pratilekhana vAlA va jitendriya, vipula tapasyA vaalaa| hotA hai sarvatra samitiyo kA prayoga vaha karane vAlA ||98 // vaiyAvRtya-kriyA se bhagavan ! prANI kisa phala ko pAtA? isase vara tIrthakara-nAma gotra kA arjana ho jAtA // 66 // sava-guNa-sapannatA" jIva ko kyA phala detI hai ? gurudeva / isase jIva apanurAvRtti kara letA hai svayameva // 100 / / jIva apunarAvRtti prApta karanevAlA, zArIrika sarva aura mAnasika dukho kA bhAgI na kabhI hotA, gata-garva // 101 / / vItarAgatA kA kyA phala ? isase ziSya / sneha-anubandha / zIghra kATa detA hai prANI bhISaNa tRSNA kA bhI phada // 102 // tathA manojJa aura amanojJa zabda rasa rUpa va gandha sprg| ina sabase hotA virakta, prANI pA jAtA hai utkarSa // 103 // bhagavan kSamA-bhAva se jIva prApta karatA kyA lAbha vizAla? kSamA-bhAva se parISaho para vijaya prApta karatA tatkAla // 104 // lobha-mukti" kA kyA phala ? isase prApta akiMcanatA ko hotaa| artha lola manujo dvArA aprArthanIya phira hai vaha hotA / / 10 / / bhagavan / prANI ko Arjava se phala kyA hotA hai saprApta ? ___ Arjava se kAyA bhASA va bhAva kI RjutA hotI prApta // 106 // aura jova vaha Arjava se avisavAdanatA ko paataa| avisavAdanatA se prANI dharmArAdhaka ho jAtA // 107 // mArdavatA se kyA sAtvika phala milatA prANI ko ? gurudeva / mArdavatA se jIva anuddhata vana jAtA hai vaha svayameva / / 108 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 uttarAdhyayana jIva anuddhata phira madu mArdava se hokara sapanna mhaa| / ___ mada ke pATho sthAno kA kara detA zIghra vinAga yahA~ / / 10 / / bhAva-satya" se kyA phala milatA bhagavan ! prANI ko anavadya ? bhAva-satya se bhAvo kI sazuddhi prApta karatA hai sadya // 110 // bhAva-zuddhi-rata jIva jinokta dharma ke ArAdhana me tatpara hokara vaha paraloka dharma kA ArAdhaka banatA hai satvara / / / 111 // ' karaNa-satya' kA kyA phala? isase karaNa-zakti ko vaha pAtA hai| karaNa-zakti vAlA jaisA kahatA hai vaisA hI karatA hai // 112 / / yoga-satya se kyA phala prANI ko milatA bhagavan / suviziSTa ? yoga-satya se yogo kI parizuddhi prApta karatA utkRSTa // 113 / / manomApti kA kyA phala ? isase pAtA ekAgratA yahA~ para / manogupta ekAgracitta sayama kA ArAdhaka hotA phira // 114 // vacana gupti se kyA phala milatA ? isase nirvikAra nara hotaa| vacana-gupta avikArI vaha AdhyAtma yoga sAdhanayuta hotA // 11 // kAya gupti se kyA milatA? isase savara ko apanAtA / __ savara dvArA kAya-gupta phira pApAzrava rundhana kara pAtA / / 116 // mana kI samAdhAraNA se prANI ko kyA phala milatA ? deva ! mana kI samAdhAraNA se ekAgracitta banatA svayameva / / 117 // tadanantara vaha jJAna-paryavo ko hotA samprApta yahA~ para / karatA darzana-zuddhi tathA mithyAtva kSINa karatA hai satvara / / 118 / / jIva vacana kI samAdhAraNA se kyA prApta yahA karatA ? ___ vANI-vipayabhUta paryava-gaNa ko vizuddha isase karatA / / 11 / / tataH vodhi kI sadya sulabhatA manuja prApta kara letA hai| aura vodhi kI durlabhatA ko zIghra kSINa kara letA hai / / 120 // tana kI samAdhAraNA se prANI kisa phala ko pAtA hai ? isase vaha cAritra paryavo me vizuddhatA lAtA hai // 121 // phira vaha kramaza. yathAkhyAta-cAritra-vizodhana karatA satvara / / tata kevalI-satka cAra karmoM ko kSaya kara detA munivara // 122 / /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 26 : samyaktva- parAkrama 166 tadanaMtara vaha siddha-buddha parimukta yahA~ banatA hai saMta / parinirvANa prApta hotA hai saba dukho kA karatA anta // 123 // pUjya jJAna kI sapannatA" jIva ko kyA phala detI hai ? vaha sava bhAvo kA rahasya prANI ko batalA detI hai // 124 // jIva jJAna kI sapannatA prApta kara pUrNa vijJa hotA / phira caturaMta vizva - kAnana me apane ko na kabhI khotA // 125 // sa-sUtra sUI girane para bhI jyo guma hotI kabhI nahI / tyo sa-sUtra prANI sasRti me hotA kabhI vinaSTa nahI // 126 // jJAna vinaya tapa aura caraNa ke yogo ko phira vaha apanAtA / svapara samaya kI vyAkhyA, tulanA me prAmANika mAnA jAtA // 127 // darzana - sapannatA" jIva ko kyA phala detI hai ? bhagavan ! isase vaha bhava-bhramaNa hetu mithyAtva - cheda detA zubha mana // 128 // phira usakI bujhatI na prakAza - zikhA, nija ko sayojita karatA / parama jJAna darzana se samyak bhAvita karatA huA vicaratA // 129 // caritra - sapannatA" jIva ko kyA phala detI hai ? bhagavan isase vaha zailegI dazA prApta kara letA zIghra zramaNa // 130 // tata kevalI -satka cAra karmo ko karatA kSINa turanta / siddhabuddha nirvANa mukta ho saba dukho kA karatA anta // 131 // bhagavan / zrotrendriya ke nigraha se kyA jIva prApta hai karatA ? isase priya priya zabdo me rAga-dvepa kA nigraha karatA // 132 // zabda-janya vaha rAga-dveSotpanna karma phira nahI bA~dhatA / pUrva vaddha karmo ko karatA kSINa, svaya ko satata sAvatA // 133 // bhagavan 1 locana - indriya" ke nigraha se jIva prApta kyA karatA ? isase priya priya rUpo se rAga-dveSa kA nigraha karatA // 134 // rUpa-janya vaha rAga-dveSotpanna karma phira nahI bAMdhatA | pUrva-vaddha karmoM ko karatA kSINa, svaya ko satata sAdhatA // 135 // bhagavan / ghrANendriya" ke nigraha se phira jIva prApta kyA karatA ? isase priya priya gadho me rAga-dveSa kA nigraha karatA // 136 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 uttarAdhyayana gaMdha-janya vaha raoNga-dveSotpanna karma phira nahI vaaNdhtaa| pUrva-baddha karmoM ko karatA kSINa, svaya ko satata sAdhatA / / 137 / / bhagavan ! jihandriya ke nigraha se phira jIva prApta kyA karatA? isase priya-apriya rasa me vaha rAga-dveSa kA nigraha karatA / / 13 / / rasa-sabadhI rAga-dveSotpanna karma phira nahI vaaNdhtaa| pUrva-vaddha karmo ko karatA kSINa, svayaM ko satata sAdhatA / / 13 / / bhagavan ! sparnendriya kA nigraha se phira jIva prApta kyA karatA ? isase priya-apriya sparzo me rAga-dveSa kA nigraha karatA // 140 // sparza-janya vaha rAga-dvepotpanna karma vaha nahI baaNdhtaa| pUrva-baddha karmo ko karatA kSINa, svayaM ko satata sAdhatA / / 141 // krodha-vijaya se kyA phala milatA ? isase kSamA dharma ko dhrtaa| krodha vedanIya karma ko na bA~dhatA pUrva-baddha ava haratA / / 142 mAna-vijaya se kyA phala milatA? isase mRdutA ko svIkaratA / ___ mAna vedanIya karma ko na vA~dhatA, pUrva-baddha agha haratA // 143 / / kapaTa-vijaya" se kyA phala milatA ? isase RjutA ko sviikrtaa| kapaTa vedanIya karma ko na bA~dhatA, pUrva-vaddha agha ko haratA // 144 // lobha-vijaya se kyA phala milatA? isase satoSI vaha bntaa| lobha vedanIya karma ko na bA~dhatA, pUrva-baddha agha ko dhunatA // 145 / / prema-doSa-mithyAdarzana-jaya se bhagavan ! prANI kyA pAtA? isase jJAna caraNa darzana ArAdhana me tatpara ho jAtA // 146 / / karmASTaka me karma-granthi kholane hetu lAtA tatparatA / kramaza. aTThAIsa prakAra moha kA prathamatayA kSaya karatA // 147 / / jAnAvaraNa va antarAya kI pA~ca-pA~ca, darzana kI nau hai| ina tIno karmoM kI sarva prakRtiyA~ yugapat karatA kSaya hai // 148 // tata. ananta anuttara nirAvaraNa vitimira paripUrNa mahAna / vizuddha lokAloka-prakAzaka pAtA kevaladarzana jJAna // 146 / / jaba taka zramaNa sayogI hotA taba taka IyA~-pathika karma kA / hotA sukha sparzavAlA do samaya sthitika vaha vadha karma kA // 150 / /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 26 : samyaktva-parAkrama 171 yathA ki prathama samaya me bandha, dUsare meM hotA vedana | samaya tIsare me usakA ho jAtA samUla se chedana // 151 // - baddha va spRSTa udIrita vedita hokara kSaya ho jAtA hai / tadanantara vaha jIva anta me akarma bhI ho jAtA hai / / 152 / / phira avaziSTa Ayu pAlana kara antarmuhUrta - mita me raha jAtA / taba vaha yogo kA nirodha karane me jhaTa udyata ho jAtA // 153 // sUkSma kriyAtipAti nAmaka phira zukla dhyAna me vaha rata hokara / pahale mana phira vacana yoga ko roka, va prANApAna roka phira // 154 // pAMca hrasva grakSara uccAraNa jitane svalpa samaya me munivara phira samucchinna kriyA anivRtti nAma kA dhyAna vahA~ ghara // 155 // - vedanIya AyuSya nAma zubha, gotra karma ina cAro ko phira / eka sAtha kSaya karake grAtmA ajara-amara bana jAtA Akhira / / 156 // phira odArika aura kArmaNa tana ko pUrNatayA vaha tajakara / Rju zreNI ko prApta huA phira Urdhva dizA me gati karatA nara / / 157 / / phira avigraha se eka samaya kI gati se jAtA siddha-sthala para / sAkAropayoga yuta siddha-buddha hotA saba dukha anta kara / / 158 // mahAvIra bhagavAn zramaNa se yaha samyaktva - parAkrama kA vara / artha prarUpita prajJApita darzita upadarzita huA yahA~ para ||15||
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIsavA~ adhyayana tapa-mArga rAga-dveSa-samarjita, pApa karma ko jisa prakAra tapa se / bhikSu kSINa karatA hai, usako suna ekAgracitta mujha se || 1 || hiMsA mRSA adatta mithuna phira parigraha se virata pravara / nigi bhojana se jo uparata hai anAzravI hotA vaha nara ||2|| paMca samita, akaSAya, trigupta, jitendriya, garvahIna, guNavAna / aura zalya se rahita jIva kahalAtA anAzravI matimAna || 3 || ukta guNo ke viruddha rAga-dveSAjita jo agha hotA hai / ho ekAgracitta suna, use bhikSu jisa prakAra se khotA hai ||4|| salilAgama-patha nirodha se jyo jala ko ulIcane para Akhira / sUrya tApa se mahA tAlAba sUkha jAtA hai kramaza. tyo phira // 5 // 1 saMyati ke saba pApa karma Ane ke patha nirodha hone para / koTi bhavoM ke sacita karma tapasyA se kaTa jAte satvara // 6 // vAhyAbhyantara vibheda se tapa do prakAra kA kahA sujAna / chaha prakAra hai vAhya va grAbhyantara bhI chaha prakAra se jAna ||7| anagana UnodarikA bhikSAcaryA rasa- parityAga mahAna / kAya - kleza tathA phira salInatA vAhya tapa hai, pahacAna // 8 // anagana ke do bheda prathama itvarika apara phira maraNa kAla hai / sAvakAkSa itvarika dUsarA niravakAkSa anazana vizAla hai // 6 // chaha prakAra itvarika tapasyA vaha sakSipta tathA prakathita hai / zreNi pratara, ghana, varga tapasyA kA yaha cauthA bheda prathita hai || 10|| paMcama varga varga-tapa hai phira prakIrNa chaTThA bheda mahAna / mana- icchita citrita phala dene vAlA tapa itvarika pradhAna // 11 // maraNa kAla anazana ke phira hote hai ubhaya bheda matimAna | kAyika ceSTA se savicAra tathA avicAra bheda pahacAna // 12 // 8
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 a0 30 : tapa-mArga athavA saparikarma phira aparikarma nirhArI va anirhaarii| . do-do bheda kahe, ina saba me azana-tyAga to rahatA jArI // 13 // UnodarikA pA~ca prakAra kahI sakSiptatayA pahacAna / dravya kSetra phira kAla bhAva paryAya bheda ye pAca pradhAna // 14 // jisakI jitanI hai khurAka usase kama se kama eka sikta bhii| , kama khAtA vaha dravyonodara, adhikAdhika phira eka kavala bhI / / 1 / / grAma, rAjadhAnI va nigama, Akara, nagara, pallI pahacAna / kheDA, karvaTa, maDapa, pattana va droNamukha, sabAdha sujAna / / 16 / / Azrama-pada, vihAra phira sanniveza va samAja, ghopa me bhii| sthalI va senA-skadhAvAra sArtha, savarta, koTa me bhI // 17 // pAr3A, galiyA~, ghara yA isa prakAra ke apara kSetra me klp| __ niradhArita kSetro me jAnA kSatrika UnodarI-vikalpa // 18 // athavA peTA va ardhapeTA gomUtrikA ptg-viithikaa| zambUkAvartA va AyatagatvA-pratyAgatA SaSThikA // 16 // dina ke cAra prahara me se jisa kisI kAla kA kiyA abhigraha / usame bhikSAkAraka ke, tapa UnodarI kAla se hai vaha // 20 // athavA phira kucha nyUna tRtIya prahara me bhikSA hita jo jaataa| use kAla se UnodarikA tapa hotA hai saukhya pradAtA // 21 // sAlakRta analakRta nArI nara jo amuka avasthA vaalaa| amuka vastradhArI phira amuka azana mujhako ho dene vAlA // 22 // amuka vizeSa varNa yA bhAva yukta se bhikSA lene kA prnn| ___ karatA use bhAva UnodarikA tapa hotA ziSya ! vicakSaNa // 23 // dravya kSetra phira kAla bhAva meM jo paryAya kahe una sabase / avamaudarya vidhAyaka bhikSu kahAtA paryavacaraka saba se // 24 // gocarAgna hai ATha prakAra va sAta prakAra eSaNA caryA / ___ aura anya hai abhinnaha ve kahalAte saba bhikSAcaryA // 25 // dUdha dahI ghRta zrAdi tathA phira praNIta azana-pAna pahacAna / __ aura raso ke varjana ko rasa-varjana tapa hai kahA sujAna // 26 //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 uttarAdhyayana utkaTa vIrAsanAdi kA abhyAsa kiyA jo jAtA hai| AtmA ke hita sukhakara, kAya-kleza vahI kahalAtA hai / / 27 / / . anApAta ekAnta tathA nArI-pazu-vajita zayanAsana kaa| sevana karanA vivikta zayanAsana tapa kahalAtA munijana kA // 28 // kahA gayA yaha yahA~ bAhya tapa ati sakSepatayA pahacAna / aba Abhyantara tapa ko kramaza yahA~ kahUgA maiM matimAna // 26 // prAyazcitta, vinaya phira vaiyAvRtya aura svAdhyAya sAra hai| tathA dhyAna vyutsarga chaho ye Abhyantara tapa ke prakAra haiM // 30 // AlocanA yogya Adika jo dazavidha prAyazcitta rahA hai| samyaka jo pAlana karatA usako tapa prAyazcitta kahA hai // 31 // abhyutthAna va aMjalikaraNa tathA gurujano ko denA Asana / guru kI sevA-bhakti hRdaya se karanA vinaya kahAtA pAvana // 32 // AcAryAdi sambandhI dazavidha vaiyAvRtya kahA unakA phira / yathAzakti Asevana, vaiyAvRtya kahA jAtA hai surucira // 33 // prathama vAcanA aura pRcchanA parivartanA zramaNa ! anpaay| anuprekSA phira dharmakathA yo pAMca prakAra kahA svAdhyAya // 34 // Arta raudra ko taja susamAhita dharma va zukladhyAna-abhyAsa / kare use budhajana kahate hai dhyAna nAma kA tapavara khAsa // 35 // sone, uThane aura-aura baiThane me jo vyApRta bhikSu na hotaa| chaTThA tapa vyutsarga kahA vaha tana kI cacalatA ko khotA // 36 / / ubhaya prakAra tapo kA samyag jo karatA AcaraNa zramaNa / saba sasAra-vimukta zIghra ho jAtA hai vaha paDita jana // 37 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ ikatIsavA~ adhyayana caraNa-vidhi yahA~ kahU~gA jIvo ko sukha dene vAlI caraNa suvidhi ko / jise grahaNa kara bahuta jIva tara gae zIghra sasAra - jaladhi ko ||1|| eka sthAna se virata bane phira eka sthAna me kare pravRtti / kare nivRtti prasayama se, phira sayama meM nita kare pravRtti // 2 // pApa-pravartaka rAga-dveSa ubhaya ina do pApo ko sata / sadA rokatA hai vaha sasRti me na kabhI rahatA guNavata // 3 // tono daDa, garva tIno phira tIno zalyo ko jo sata / sadA chor3atA hai vaha maMDala me na kabhI rahatA guNavaMta ||4|| deva manuja tiryaJca samvandhI saba upasargoM ko jo sata / sadA sahana karatA vaha sasRti me na kabhI rahatA guNavata ||5|| vikathA kaSAya sajJA tathA ubhaya durdhyAno ko jo sata / sadA chor3atA hai vaha sasRti me na kabhI rahanA matimata ||6|| indriya viSayo, vrato, samitiyo aura kriyAzrI me jo sata / sadA yatna karatA vaha sasRti me na kabhI rahatA matimata // 7 // chaha lezyA, chaha kAya, azana ke chaho kAraNo me jo sata / sadA yatna karatA vaha sasRti me na kabhI rahatA guNavata ||8|| prazana grahaNa kI pratimAo me bhaya-sthAna sAto me sata / sadA yatna karatA vaha sasRti me na kabhI rahatA matimaMta // 6 // mado, brahma-guptiyo tathA phira daza vidha bhikSu dharma me sata / sadA yatna karatA vaha sasRti me na kabhI rahatA matimata ||10|| zrAvaka pratimAo me tathA bhikSu pratimAtro me jo sata / sadA yatna karatA vaha saMsRti me na kabhI rahatA guNavaMta // 11 // kriyA, bhUtagrAmo me paramAdhArmika devo me jo sata / sadA yatna karatA vaha sasRti me na kabhI rahatA guNavaMta // 12 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana gAthA por3aza adhyayana va asayama sthAno me jo sata / sadA yatna karatA vaha sasRtiyo me na kabhI rahatA matimaMta / / 13 / / brahmacarya pada, jJAtAdhyayana va asamAdhi sthAnoM me sata / sadA yatna karatA vaha sasRti me na kabhI rahatA matimata // 14 // jo ikkIsa savala doSo, vAIsa pariSaho me nita st| yatnazIla rahatA, vaha sasRti me na kabhI rahatA guNavata / / 15 / / sUtrakRtAGga trayoviMgati me rUpAdhika devo me saMta / / sadA yatna karatA vaha sasRti me na kabhI rahatA guNavaMta // 16 // jo ki pacIsa bhAvanAoM me dazAdi uddezo me saMta / sadA yatna karatA vaha saMsRti me na kabhI rahatA guNavata // 17 // jo anagAra-guNo me phira AcAra-prakalpoM me jo sata / sadA yatna karatA vaha saMsRti me na kabhI rahatA matimata // 18 // pApazruta-prasaMgo me phira moha sthAno me jo st| sadA yatna karatA vaha sasRti me na kabhI rahatA matimata / / 16 / / siddha-guNo yogo me tetIsAzAtana-gaNa me jo saMta / sadA yatna karatA vaha saMsRti me na kabhI rahatA matimaMta // 20 // ina uparokta sabhI sthAno me sadA yatna karatA jo saMta / vaha paDita jhaTa sava sasAra-mukta ho jAtA hai guNavaMta // 21 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ battIsavAM adhyayana pramAda sthAna ..., jo anAdikAlIna pravAhita mUla sahita saba du.kha antakara / vaha upAya ekAgrya zreyakara maiM kahatA hU suno dhyAna dhara // 1 // rAga, dveSa tathA prajJAna va moha nAza se prANI paataa| pUrNa jJAna kA prakAza phira ekAnta saukhyaprada ziva apanAtA // 2 // ajJa jano kA saMga chor3a guru vRddha jano kI sevA atha hai| vijanavAsa svAdhyAya dhairya phira sUtra-artha-cintana ziva patha haiM // 3 // samAdhi-kAmI zramaNa tapasvI eSaNIya mita bhojana caahe| phira nipuNArtha buddhi vAlA sAthI bhI vijana niketana cAhe // 4 // samaguNa athavA adhika guNI muni nipuNa sahAyaka mile na jaba vaha / kAma-virata, sava pAparahita hokara ekAkI vicare taba vaha // 3 // aDe se bagalI paidA hotI, bagalI se aDA jaise| sthAna moha kA tRSNA hai, tRSNA kA sthAna moha hai vaise // 6 // rAga-dveSa ubhaya hai karma-bIja, phira mohaja karma kahA hai| janma-maraNa kA mUla karma hai janma-maraNa maya du.kha rahA hai // 7 // vimoha nara ke dukha na hotA, vigata-tRSNa ke moha na hotaa| nirlobhI ke tRSNA nahI, akiMcana ke phira lobha na hotA ||8|| rAga-dveSa-moha ko jaDa se unmUlana kA icchuka jo nara / jina-jina sadupAyo ko vAre, unhe kahUgA kramaza. satvara / / 6 / / adhika raso kA sevana na kare dhAtu-dIptikara rasa-prAya. sbhii| svAdu suphala taru ko jyo vihaga kaSTa dete tyo dRpta kAma bhii||10|| bahu idhana vAle vana me sasamIra davAgni nahI bujhtii-jyo| bahurasa-bhojI brahmavatI kI indriyAgni jalatI rahatI tyo // 11 // vivikta zayyAsana-yatrita, pravamAzana, damitendriya ke mana ko| pakaDa na sakatA rAga-zatru, vara auSadhi-jita gada jyo dRDha tana ko // 12 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 uttarAdhyayana aprazasta hai cUhoM kA rahanA viDAla-vastI ke pAsa / strI-prAlaya ke nikaTa brahmacArI kA tyo akSamya nivAsa // 13 // strI-lAvaNya, rUpa, AlApa, vilAsa, hAsya, iMgita, prekSaNa / inhe citta me ramA, dekhane kA saMkalpa na kare zramaNa // 14 // strI-avalokana, prArthana, cintana, kIrtana nahiM karanA hI hitkr| dharma-dhyAna ke yogya, brahmavata-rata muni kA yaha patha zreyaskara / / 15 / / jina trigupta muniyo ko sajjita sura-vadhueM na calita kara sktii| phira bhI parama prazasta va hitakara unake lie vijana me vstii||16|| mokSAkAkSI, dharmasthita, sasAra-bhIru nara ke jIvana me| . ajJa-manohArI nArI - dustara koI vastu na jaga meM // 17 // ina sago ko tarane para sava zeSa saga hai sutara ythaa| ___ mahA. sindhu tarane para gagA nadI tairanA sugama tathA / / 18 / / deva sahita saba jaga meM kAyika va mAnasika dukha hai atyanta / , vaha saba kAmajanya hai, vItarAga pA jAtA usakA anta // 16 // khAte samaya varNa rasa se jyo phala- kiMpAka manorama hote| : jIvanAnta karate pariNati meM; kAmabhoga bhI aise hote // 20 // manojJa yA amanojJa indriyo ke viSayoM me rAga va ross|| : na kare samAdhi-icchuka zramaNa tapasvI satata rahe nirdoSa // 21 // rUpa aAMkha kA viSaya kahAMtA, rAga hetu jo priya bana jaataa| dveSa hetu apriya vanatA, samatA se vItarAga kahalAtA / / 22 / / cakSu rUpa kA grAhaka hai phira rUpa cakSu kA grAhya khaataa| __rAga hetu vaha priya ho jAtA, dveSa hetu apriya bana jaataa||23|| jyo Aloka-lola rAgAtura zalabha mRtyu ko hai apnaataa|| tyo priya rUpa-tIvra lolupa nara AkAla hI me vinAza pAtA // 24 // tIvra dveSa karatA apriya me, duHkha usI kSaNaM vaha pAtA nit| - nija durdAnta doSa se dukhI, na isame doSa rUpa kA kiMcit // 25 // priya surUpa me pravala rakta, apriya me karatA dveSaM svtH| - - vaha ajJAnI dukha pAtA, hotA na virata muni lipta ataH // 26 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 32 : pramAda sthAna 176 rUpa-pipAsAnuga, guru-kliSTa, svArtharata, ajJa, vividha trasa sthaavr| ' 'jIvo kA vadha karatA, paritApita pIr3ita bhI unhe adhikatara // 27 // rUpa-gaddha, utpAdana, rakSaNa, saniyoga, vyaya, viyog-lipt| - rahatA use kahA~ sukha, bhoga samaya bhI rahatA jabaki atRpta // 28 // rUpa-atRpta, surUpa grahaNa me rahatA gRddha, na hotA tusstt| / ___ atuSTi-doSa dukhI para dravya curAtA hai, vaha lobhAviSTa // 26 // rUpa grahaNa me atRpta tRSNA'bhibhUta ho, vaha corI krtaa| ' lobha doSa se jhUTha-kapaTa vaDhatA, phira dukha se chUTa na sakatA // 30 // jhaTha volate samaya va pahale pIche. hotA dukhI duranta / / tyo corI-rata rUpa-atRpta, anAzrita, pAtA dukha atyanta // 31 // rUpa-gRddha ko kahI kadAcit kiMcit bhI kyA sukha ho pAtA? prApti samaya dukha, phira upabhoga samaya dukha atRpti kA ho jAtA // 32 // apriya rUpa dvaparata tyo dukha-paramparA ko hai apnaataa| . duSTa citta se karma bAMdha, pariNAma kAla me vaha dukha pAtA / / 33 / / rUpa-virata nara azoka ho, dukha-paramparA se lipta na bntaa| . jala me jyo kamalinI patra, tyo vaha alipta bana jaga me rahatA // 34 // zabda zrotra kA viSaya kahAMtA, rAga hetu jo priya vana jaataa| .. ' dvepa hetu apriya hotA, samatA se vItarAga kahalAtA // 35 / / zrotra zabda kA grAhaka hai phira zabda zrotra kA grAhya 'khaataa| ' rAga hetu vaha priya kahalAtA, dveSa hetu apriya bana jAtA // 36 // zabda-lubdha rAgAtura mugdha atRpta hiraNa jyoM mArA jaataa| .'' tyoM hI tIvra zabda-lolupa nara akAla me hI vinAza pAtA // 37 // tIna dveSa karatA apriya meM, duHkha usI kSaNa vaha pAtA nit| nija durdAnta doSa se dukhI, na isame zabda doSa hai kiMcit // 38 // rucira zabda me tIna rakta, apriya me karatA dvepa svt.| / vaha ajJAnI dukha pAtA, hotA na virata muni lipta ata. // 36 / / rUpa pipAsA'nuga guru-klipTa, svArtharata, ajJa viviva basa sthaavr| jIvo kA vadha karatA, paritApita pIr3ita bhI, unheM adhikatara // 40 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 uttarAdhyayana zabda-gRddha, utpAdana, rakSaNa, saniyoga, vyaya, viyoga-lipta / rahatA, use kahA~ sukha bhoga samaya bhI rahatA javaki atRpta // 41 // zabda-atRpta, sugabda grahaNa meM rahatA gRddha, na hotA tuSTa / ___ atuSTi doSa dukho, para vastu curAtA hai vaha lobhAviSTa // 42 // zabda grahaNa me atRpta tRSNAbhibhUta ho vaha corI karatA / lobha doSa se jhUTha-kapaTa vaDhatA, phira dukha se chUTa na sakatA // 43 // jhUTha bolate samaya va pahale pAche hotA dukhI duranta / tyoM corI-rata zabda atRpta anAzrita, pAtA dukha atyanta / / 44 / / zabda-gRddha ko kahI kadAcita kiMcit bhI kyA sukha ho pAtA? prApti samaya dukha, phira paribhoga samaya atRpti kA dukha ho jaataa||45|| apriya zabda dveSarata tyo dukha-paramparA ko hai apanAtA / duSTa citta se karma bA~dha, pariNAma samaya meM vaha dukha pAtA / / 46 / / ' zabda-virata nara azoka ho dukha-paramparA se lipta na bntaa| jala me jyo kamalinI patra,tyo vana alipta vaha jaga me rahatA / / 47 / / gaMdha ghrANa kA viSaya kahAtA, rAga hetu vaha priya bana jaataa| dveSa hetu apriya banatA, samatA se vItarAga kahalAtA // 48 // ghrANa gaMdha kA grAhaka hai phira gadha ghrANa kA grAhya khaataa| rAga hetu vaha priya kahalAtA, dveSa hetu apriya bana jAtA // 46 // auSadhi-gadha-gRddha rAgAtura ahi, bila-bAhara mArA jaataa| tyo hI tIvra gaMdhalolupa nara akAla me hI vinAza pAtA // 50 // tIna dveSa karatA apriya me, dukha usI kSaNa pAtA nit| nija durdAnta doSa se dukhI na isameM gadha-doSa hai kiMcit // 51 // ' rucira gadha me tIna rakta, apriya me karatA dveSa svt.| __vaha ajJAnI dukha pAtA, hotA na virata muni lipta ata / / 2 / / gadha-pipAsAnuga guru-kliSTa svArthavaza ajJa vividha trasa sthaavr| jIvo kA vadha karatA, paritApita pIDita bhI, unhe adhikatara // 53 // gadha-gRddha utpAdana, rakSaNa, saniyoga, vyaya, viyoga-lipta rahatA, use kahA~ sukha bhoga samaya bhI rahatA javaki atRpta // 54 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 a0 32 : pramAda sthAna gaMdha - atRpta, sugaMdha grahaNa meM rahatA gRddha na hotA tuSTa / atuSTi doSa dukhI para vastu curAtA hai vaha lobhAMviSTa / / 55 / / gadhagrahaNa me pratRpta, tRSNA'bhibhUta ho vaha corI karatA / lobha doSa se jhUTha-kapaTa baDhatA, phira dukha se chUTa na sakatA // 56 // jhUTha bolate samaya va pahale pIche hotA dukhI duranta / tyo corI-rata, gadha- atRpta, anAzrita, pAtA dukha atyanta // 57|| -gRddha ko kahI kadAcit kicit bhI kyA sukha ho pAtA ? prApti samaya dukha phira paribhoga samaya atRpti kA dukha ho jAtA // 58 // apriya gadha-dveSa rata bhI dukha-paramparA ko hai apanAtA / duSTacitta se karma bAMdha, pariNAma kAla me vaha dukha pAtA // 56 // gadha-virata nara azoka ho, dukha-paramparA se lipta na banatA / jala me jyoM kamalinI - patra, tyo bana alipta vaha jaga me rahatA // 60 // rasa rasanA kA viSaya kahAtA, rAga hetu vaha priya bana jAtA / dveSa hetu apriya banatA, samatA se vItarAga kahalAtA // 61 // rasanArasa kI grAhaka hai, phira rasa rasanA kA grAhya kahAtA / rAga hetu vaha priya kahalAtA, dveSa hetu apriya bana jAtA / / 62 / / zrAmiSa-bhogagRddha rAgAtura matsya baDiza se bIdhA jAtA / tIvra raso me gRddha manuja tyo akAla me hI vinAza pAtA // 63 // tIvra dveSa karatA apriya me, dukha usI kSaNa vaha pAtA nita / 1 nija durdAnta doSa se dukhita, isame rasa kA doSa na kiMcit // 64 // manojJa rasa me prabala rakta, zrapriya me karatA dveSa svataH / vaha ajJAnI dukha pAtA, hotA na virata muni lipta zrataH // 65 // rasa- AzAnuga, nara guru- kliSTa svArthavaza aja vividha trasa sthAvara | jIvo kA vadha karatA paritApita pIDita bhI unheM adhikatara // 66 // rasalolupa utpAdana, rakSaNa, saniyoga, vyaya, viyoga - lipta | rahatA use kahA~ sukha, bhoga samaya bhI rahatA jabaki tRpta // 67 // rasa- atRpta nara use grahaNa meM rahatA lipta na hotA tuSTa / atuSTi doSa dukhI, para vastu curA letA vaha lobhAviSTa ||68 ||
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 uttarAdhyayana rasa grahaNa me atRpta, tRSNAbhibhUta ho vaha corI krtaa| ___ lobha doSa se jhUTha-kapaTa baDhatA phira dukha se chUTa na sakatA // 66 // jhUTha bolate samaya va pahale pIche hotA dukhI duranta / rasa-atRpta tyo corI-rata, hotA asahAya dukhI atyanta // 70 // rasAsakta ko kahI kadAcit kicit bhI kyA sukha ho pAtA ? - prApti kAla me dukha, paribhoga samaya atRpti kA dukha ho jAtA / 71 // apriya rasa me dveSa-rakta dukha-paramparA ko hai apanAtA / duSTa citta se karma bA~dha, pariNAma kAla me vaha dukha pAtA / / 72 / / rasa-virakta nara azoka bana dukha paramparA se lipta na vntaa| jala me jyo kamalinI patra, tyo vana alipta vaha jaga meM rahatA // 73 // sparza kAya kA viSaya kahAtA, rAga hetu vaha priya bana jaataa| dveSa- hetu apriya banatA, ,samatA se vItarAga kahalAtA / / 74 / / kAya sparza kA grAhaka hai phira sparza kAya kA grAhya khaataa| __rAga hetu vaha priya kahalAtA, dveSa hetu apriya bana jAtA / / 7 / / zIta jalAvasanna rAgAtura grAha-grahIta mahiSa ho jaataa| __ tyo hI tIvra sparza Asakta manuja akAla me vinAza pAtA // 76 // tIna dveSa karatA aMpriya me duHkha usI kSaNa vaha pAtA nita / - nija durdAnta doSa se dukhI, na isame sparza doSa hai kicit // 77 // rucira sparza me tIvra rAga, apriya me karatA dveSa svata. / ____ vaha ajJAMnI dukha pAtA, hotA na virata muni lipta ata. // 7 // sparza-pipAsAnuga guru-kliSTa svArthavaza ajJa vividha trasa sthAvara / 'jIvo kA vadha karatA, paritApita pIr3ita bhI, unhe adhikatara // 79 // sparza-gRddha utpAdana, rakSaNa, saniyoga, vyaya, viyoga-lipta / rahatA use kahA~ sukha, bhoga samaya bhI rahatA jabaki atRpta / / 8 / / sparza-atRpta susparza grahaNa me rahatA lipta, na hotA tuSTa / atuSTi doSa dukhI para dravya curA letA vaha lobhAviSTa // 1 // sparza grahaNa me atRpta tRSNA'bhibhUta ho corI vaha krtaa| 'lobha dopa se jhUTha-kapaTa baDhatA, phira dukha se chUTa na sakatA // 2 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma0 32 pramAda sthAna 183 jhUTha bolate samaya va pahale pIche hotA dukhI durnt| . . - tyo corI-rata sparza-atRpta anAzrita, pAtA dukha atyanta / / 83 // sparza-gRddha ko kahI kadAcit kicit bhI kyA sukha mila pAtA? . . prApti kAla me dukha phira bhoga samaya atRpti kA dukha ho, jAtA // 4 // apriya sparga dvepa-rata bhI dUkha-paramparA ko hai apnaataa| - duSTa citta se karma bA~dha, pariNAma kAla me vaha dukha pAtA // 8 // sparza-virata nara azoka bana dukha-paraparA se lipta na bntaa| jala me jyo kamalinI patra tyo vana alipta vaha jaga me rahatA // 86 // mana kA viSaya bhAva kahalAtA, rAga hetu vaha priya bana jaataa| dveSa hetu apriya banatA samatA se vItarAga kahalAtA // 7 // mana padArtha kA grAhaka hai phira padArtha mana kA grAhya khaataa| rAga hetu vaha priya banatA dveSa hetu apriya bana jAtA // 6 // pathA'pahRta hathinI me kAma-gRddha rAgAtura -gaja mara jaataa| tIvra bhAva Asakta manuja tyoM akAla me hI vinAza pAtA / / 86 // tIvra dveSa karatA apriya me dukha usI kSaNa vaha pAtA nit| ___ nija durdAnta doSa se dukhI, na isame bhAva-doSa hai kiMcit / / 60 // rucira bhAva me parama rAMga, apriya me karatA dveSa svataH / vaha ajJAnI dukha pAtA, hotA na virata muni lipta ata. / / 61 // bhAva-pipAsAnuga guru-kliSTa svArthavaza ajJa vividha trasa sthaavr| jIvo kA vadha karatA paritApita pIDita bhI, unhe adhikatara // 2 // bhAva-gRddha utpAdana, rakSaNa, saniyoga, vyaya, viyoga-lipta / . rahatA, use kahA~ sukha, bhoga-samaya bhI rahatA jabaki atRpta // 13 // bhAva-atRpta, padArtha grahaNa me rahatA lipta, na hotA tuSTa / .. atuSTi doSa dukhI para dravya curA letA vaha lobhAviSTa // 14 // bhAva-grahaNa me atRpta tRSNAbhibhUta ho vaha corI krtaa| lobha-doSa se jhUTha-kapaTa baDhatA, phira dukha se chUTa na sakatA // 9 // jhUTha bolate samaya va pahale pIche hotA dukhI duranta / .. tyo corI-rata bhAva-atRpta anAzrita pAtA dukha atyanta // 66 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana 184 bhAva-gRddha ko kaho kadAcit kicit bho kyA sukha ho pAtA ? prApti kAla me dukha, phira bhoga samaya, atRpti kA dukha ho jAtA // 67 // apriya bhAva dveSa-rata bhI dukha- paraparA ko hai apanAtA / duSTa citta se karma bA~dha, pariNAma kAla me vaha dukha pAtA // 68 // bhAva-virata nara azoka bana dukha- paraparA se lipta na banatA / jala me jyo kamalinI patra tyo alipta bana kara jaga me rahatA // 66 // indriya, mana ke viSaya, sarAgI nara ke dukha hetu hote haiM / vItarAga ke lie na kiMcit bhI ve dukhadAyI hote haiM // 100 // samatA aura vikAro ke ye hetu na hote kAma va bhoga / una me rAga, dveSa, moha se savikArI banate hai loga // 101 // krodha mAna phira kapaTa lobha va jugupsA arati tathA ratijAna / hAsya, zoka, bhaya, pu, strI, klIva veda vividha bhAva pahacAna // 102 // yoM aneka vidha ina bhAvo ko kAmAsakta prApta hotA hai / phira vaha prANI karuNAspada, lajjita va dIna apriya hotA hai // 103 // yogya ziSya, tapa phala ko bhI cAhe na lipsu muni ho anutapta / indriya- coro ke vaza, amita vikAro se hotA satapta // 104 // moha - jaladhi meM tata Dubone vAle kAraNa paidA hote / / unako pAne, dukha harane - hita, manuja sukhaiSI udyata hote // 105 // zabdAdika priya apriya indriyajanya viSaya jo haiM ve saba hI / virata manuja ke mana me rAga-dveSa na paidA karate kaba hI // 106 // yo sakalpa-vikalpo se samatA paidA ho jAtI spaSTa / viSayoM me samabhAvo se phira kAma-lAlasA hotI naSTa // 107 // vItarAga, kRtakRtya vahI phira ho jAtA kSaNa-bhara me jAna / jJAna darzanAvaraNa va grantarAya ko kSaya karatA matimAna // 108 // tata amoha gatAntarAya sarvajJa sarvadarzI bana jAtA / zuddha, anAzrava, dhyAna, samAdhiyukta Ayu kSaya kara ziva pAtA // 106 // jinase jIva satata pIDita una saba dukhoM se hotA virahita dIrghAmaya se mukta, prazasta, kRtArtha, gratIva sukhI hotA nita // 110 // yaha anAdikAlIna dukha sava mokSaNArtha patha kahA pravara / kara svIkAra ise kramaza. atyanta sukhI ho jAte nara // 111 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ taitIsavA~ adhyayana karma-prakRti jinase badhA huA yaha prANI jaga me karatA parivartana una grATho karmo kA kramaza. yahA~ karU~gA maiM varNana // 1 // jJAnAvaraNa tathA phira darzana AvaraNIya vedanIya phira moha tathA AyuSya karma nAma karma hai gotra karma phira antarAya ko pahacAno / ina ATho karmoM kA yo sakSiptatayA varNana jAno || 3 || jJAnAvaraNa paMcadhA yoM hai, zruta, phira grAbhinivodhika jJAna / avadhijJAna tIsarA, manojJAna phira kevalajJAna mahAna ||4|| nidrA, pracalA, nidrAnidrA pracalApracalA phira pahacAna / styAna - gRddhi hai bheda pA~cavA~ ina saba ko samajho matimAna ! ||5|| cakSu pracakSu avadhi kevala darzana AvaraNa yahA~ jJAtavya / nI prakAra kA karma darzanAvaraNa kahA hai samajho, bhavya ! ||6|| -do prakAra kA vedanIya hai, sAta, asAta vibheda pradhAna / phira ina dono hI karmoM ke hote bahuta bheda matimAna ! ||7|| do prakAra kA mohanIya hai darzana tathA caraNa pahacAna / tIna bheda darzana ke do cAritra moha ke bheda mahAna ||8|| , Ke dUsarA karma / kA samajho marma // 2 // hai samyaktva moha, mithyAtva moha, samyag mithyAtva sahI / darzana - mohanIya kI tIna prakRtiyA~ ye hai, spaSTa kahI // 6 // maba cAritra moha phira do prakAra kA hai jJAtavya sujAna | kaSAya mohanIya hai phira nokaSAya mohanIya pahacAna // 10 // kaSAya mohanIya ke solaha bheda yahA~ para spaSTa kahe / nokaSAya ke sAta tathA phira vikalpa se no bheda rahe || 11 // naireyika zrAyuSya va tiryag zrAyu, manuja grAyuSya, vicAra | devAyuSya bheda cauthA, AyuSya karma yo cAra prakAra ||12||
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - 186 uttarAdhyayana do prakAra kA nAma karma hai, zubha va azubha jaga me prakhyAta / zubha ke bahuta bheda, tyo azubha nAma ke bahuta bheda AkhyAta // 13 // gotra karma bhI do prakAra hai, ucca nIca sajJA se jAna / ina donoM ke ATha-ATha hote haiM bheda, samajha matimAna // 14 // dAna lAbha phira bhoga tathA upabhoga vIrya sajJA pahacAna / / antarAya yoM paoNca prakAra kahA saMkSiptatayA dhImAna // 15 // mUla tathA uttara kI ye saba karma-prakRtiyA~ kahI prakhara / pradezAgra phira kSetra kAla se aura bhAva se suna uttara // 16 // sava karmoM ke pradezAna haiM eka samaya se grAhya ananta / granthika satvAtIta va siddho ke anantave bhAga, duranta // 17 // chaho dizAoM se saba jIva karma-pudgala saMgraha karate hai| sabhI karma-pudgala saba prAtma-pradeza-baddha hokara rahate haiM // 18 // koTi-koTi hai tIsa sAgaropama utkRSTatayA sthiti jAna / __ina cAro karmo kI jaghanya sthiti hai antarmuhUrta mAna // 19 // jJAnAvaraNa va vedanIya darzanAvaraNa kI sthiti pahacAna / antarAya kI bhI uparokta kahI hai sthiti samajho metimAna // 20 // sattara koTi-koTi sAgara kI hai utkRSTatayA sthiti jAna / ___mohanIya ko jaghanya sthiti antarmuharta kI hai matimAna | // 21 // hai tetIsa mAgaropama kI sthiti utkRSTatayA pahacAna / Ayu karma kI jaghanyataH sthiti hai phira antarmuhUrta mAna / / 22 / / vizati koTi-koTi sAgara kI hai utkRSTatayA sthiti jAna / nAma gotra kI jaghanyata. sthiti ATha muhUrta kAla-parimANa // 23 // sarva karmAnubhAga haiM, siddhoM ke anantave bhAga samAna / sava jIvo se bhI jyAdA, saba anubhAgo kA pradeza mAna // 24 // ata. vuddha jana ina karmoM ke anubhAgo ko jAna mudA / inhe nirodha tathA kSaya karane-hita muni udyama kare sadA // 25 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ cautIsavaoN adhyayana lezyA kramaza anupUrvI se lezyA'dhpayana kahU~gA maiM tumase / chaho karma lezyAo ke granubhAvo ko tU suna mujhase // 1 // 1 f lezyAo ke nAma, varNa, rasa, gaMdha, sparza aura pariNAma / lakSaNa, sthAna va sthiti, gati tathA Ayu ko mujhase suna avirAma // 2 // kRSNa, nIla, kApota va tejolezyAM padma pAMcavI jAna / 1 chaTThI kahI zukla lezyA, ye nAma yathAkrama se pahacAna || 3 || snigdha megha, gavalAriSTaka yA kanInikA sama varNa prakAma / khajana ajana-tulya, kRSNa lezyA ko kahA gayA hai zyAma ||4|| ke paira samAna nIla pahacAna / ' tathA ' snigdha vaiDUrya samAna nIla lezyA kA varNa pradhAna // 5 // nIla azoka va cApa - vihaga -1 * 1 alasI sumana, taila-kaMTaka phira pArAvata ke kaTha samAna / 3 varNa yahI kApota tIsarI lezyA kA hotA matimAna | // 6 // hiMgula, geru samAna tathA phira sUrya navodita tulya suvarNa / 1. zuka kI coca va dIpta-zikhA sama, tejo lezyA kA hai varNa // 7 // 1 pravara bhinna haritAla tathA phira bhinna haridrA tulya kahA 24 saNa va asana ke suma sama pItaM padma lezyA kA varNa rahA ||8|| zakha, aka-maNi, kunda kusuma, dugdha-dhAra phira rajata samAna / -7 ,, muktAhAra samAna zukla lezyA kA varNa kahA matimAna // // kaTu tumbaka rasa, kaTuka nimbaM rasa kaTuka rohaNI - rasa se bhI / - jAna ananta gunAdhika kaTuka, kRSNa lezyA ke rasa ko bhI // 10 // trikaTu aura hastI - pIpala-rasa jaisA hotA tokSNa mahAna / usase tIkSNa ananta gunAdhika nIlA kA rasa hai pahacAna // 11 // 1 kacce Ama, kapittha- tuvara rasa jyo ki kasailA hai hotA / - } usase jAna ananta gunAdhika kApotA kA rasa hotA // 12 //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 uttarAdhyayana pakva kapittha va pakva prAma-rasa jaisA khaTa-mIThA hotA / isase adhika ananta gunA, tejo lezyA kA rasa hotA // 13 // pravara surA phira vividha pAsavo yA madhu maireyaka rasa hotaa| usase jAna ananta gunAdhika amla, padma lezyA-rasa hotA // 14 // khajUra, dAkha, kSIra, zakkara yA khAMDa madhura rasa jaisA hotA / usase adhika ananta gunA rasa madhura zukla lezyA kA hotA ||15|| mRtaka gAya, phira mRtaka zvAna yA mRtaka sarpa me jaisI gaMdha / aprazasta lezyAo meM usase bhI ananta gunA durgaMdha // 16 // surabhita suma yA piNyamANa kezarI-kastUrI se bhI baDhakara / gaMdha ananta gunA hai tIno prazasta lezyAo kI sukhakara // 17 // karavata, go-jihvA phira zAkapatra kA jaisA hotA sparza / usase adhika ananta gunA apragasta lezyAo kA sparza // 18 // bUra tathA navanIta sarIpa-kusuma kA mRdu hotA jyo sparga / prazasta lezyAtraya kA usase bhI ananta guNa mRdu hai sparza / 16 // tIna tathA nau, sapta bIsa, ikyAsI do sau tetAlIsa / itane hai lezyAo ke pariNAma yahA~ kahate jagadIza // 20 // paMcAzravI, trigupti-agupta va chaha kAyo me avirata hai| tIvArabha-rakta jo kSudra, sAhasika, nitya pAparata hai // 21 // iha-paralaukika zakArahita, nagasa aura ajitendriya hotaa| jo ina saba se yukta, kRSNa lezyA me vaha pariNata hai hotA // 22 // IrSyAlu, kadAgrahI va mAyI, atapasvI, zaTha, lajjAhIna / gRddha, ajJa, dvepI, pramatta, rasalola, sukhaiSI, pApa-pravINa // 23 // phira Arambha-anuparata, kSudra va avicArita jo karatA kRty| .. ina sabase vaha yukta, nIla lezyA me pariNata hotA nitya // 24 // vacana-vakra, phira vakrAcArI, kapaTI jo ki saralatA-hIna / ___ apane doSa chupAtA, mithyAdRSTi, anArya, chadma me lIna // 25 // darvacanI, ha~soDa, cora, matsarI manuja jo hotA hai / - ina sabase yuta, vaha kapota lezyA me pariNata hotA hai // 26 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ ma0 34 lezyA namanazIla acapala akutUhala mAyArahita va vinaya-nipuNa phira / dAnta samAdhi yukta upadhAna- tapasyA karane vAlA jo nara ||27|| dRDhadharmI, priyadharmI, pApa-bhIru hai, mukti - gaveSaka vara / ina saba se yuta, vaha tejo legyA meM pariNata hotA nara ||28|| krodha mAna mAyA va lobha jisa nara ke hRdaya svalpatama hai / samAdhi-yuta, upadhAnavAna, dAntAtmA aura zAnta mana hai || 2 || atIva mitabhASI upazAnta jitendriya hotA Arya pravara / ina sabase jo yukta, padma lezyA me pariNata hotA nara ||30|| zrArtta - raudra ko chor3a dharma phira zukla dhyAna meM rahatA lIna / samita, prazAnta-citta, dAntAtmA, gupti gupta jo manuja pravINa // 31 // sarAga yA phira vItarAga, upazAnta jitendriya sayata hai| 1 ina saba se jo yukta, zukla lezyA meM hotA pariNata hai ||32|| asakhya kAlacakra ke samaya va tathA asakhya loka ke jAna | jitane hote hai pradeza, utane haiM lezyAo ke sthAna ||33|| ja 186 J jaghanya antarmuhUrta sthiti, utkRSTa kRSNa lezyA kI jAna / antarmuhUrta kAla adhika tetIsa sAgaropama parimANa ||34|| S r jaghanya antarmuhUrta sthiti, utkRSTa nIla lezyoM kI jAna / patyopama ke asakhyAtave bhAga adhika daza sAgara mAna // 35 // 1 jaghanya antarmuhUrta sthiti, utkRSTa tIna sAgara upamAna / aura palya ke sakhyAtave bhAga adhika kApotika jAna ||36|| jaghanya antarmuhUrta sthiti, utkRSTa ubhaya sAgara parimANa / aura palya ke asakhyAtave bhAga adhika tejas kI jAna ||37 // jaghanya antarmuhUrta sthiti, utkRSTa padma lezyA kI jAna / antarmuhUrta kAla adhika daza sAgara kI hotI matimAna ! ||38|| jaghanya antarmuhUrta sthiti utkRSTa zukla lezyA kI jAna / antarmuhUrta kAla adhika tetIsa sAgaropama parimANa ||36|| lezyA kI aughatayA sthiti yaha varNita kI gaI bhramaNa / cAro gatiyo me lezyA - sthiti kA aba karatA hU varNana // 40 // 7
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 uttarAdhyayana daza sahasrAbda jaghanya sthiti, adhikAdhika kApotA kI jAna / ___palyopama' ke asaMkhyAtave bhAga adhika sAgaratraya mAna // 41 / / jaghanya palya asakhya vibhAga adhika sAgaratraya, nIla-sthiti hai| palya asakhya vibhAga adhika daza sAgara kI utkRSTa kathita hai // 42 // jaghanya palya asakhya vibhAga adhika daza sAgara sthiti varNita hai|' tIna tIsa sAgara utkRSTa kRSNa lezyA kI sthiti nirNita hai / / 43 / / yaha hai 'nAraka jIvo ke lezyAno kI sthiti kA varNana / / yahA~ karUMgA aba tiryag nara sura lezyA-sthiti kA varNana / / 44 / / choDa zukla lezyA ko nara pazuo me jitanI lezyA hotii| ina saba kI utkRSTa jaghanyatayA sthiti atarmuhUrta hotI / / 4 / / jaghanya atarmuhUrta mAna zukla lezyA kI sthiti phcaan| nau vatsara kama koTi pUrva kI sthiti utkRSTa kahI matimAna / / 46 / / kiyA gayA hai yaha tiryag nara lezyAno kI sthiti kA vrnnn| " - __ yahA~, karUMgA aba devo kI lezyAo kI sthiti kA varNana // 47 // jaghanya daza hajAra varSoM kI sthiti, utkRSTatayA pahacAna / . kRSNA, kI hai palyopama ke asakhyAtave bhAga pramANa // 48 // kRSNotkRSTA'vadhi se samayAdhika nIla-sthiti jaghanya jaano| :-- palya-asakhya bhAga jitanI utkRSTatayA sthiti hai phcaano||46|| nIlotkRSTA'vadhi se samayAdhika kApotA kI jaghanya hai| ---- palya asakhya bhAga jitanI utkRSTatayA sthiti yahA~ gaNya hai / / 50 / / bhavanAdhipa vyantara va jyotipI, vaimAnika devo kI satvara / -- - tejo lezyA kI sthiti kA aba varNana yahA~ karU~gA sundara // 51 // jaghanya eka palya kI sthiti tejo kI, aba utkRSTa vidhaan| -- palyopama ke asakhyAtaveM bhAga adhika do sAgara mAna // 52 // tejo lezyA kI kama se kama daza hajAra hAyana kI sthiti hai| palya asakhya vibhAga adhika do sAgara kI sthiti adhikAdhika hai / / 53 // tejo kI utkRSTa avadhi se samayAdhika kama se kama jAna / padmA kI utkRSTa avadhi daza sAgara atarmuhurta mAna // 54 //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 34 * lezyA 'padmotkRSTA'vadhi se samayAdhika jaghanyata. zukla sthiti hai / atarmuhUrta jyAdA tIna tIsa sAgara utkRSTa avadhi hai || 55 || -kRSNa nIla kApota tIna ye adharma lezyAe~ pahacAna / ina tInoM se durgati me jAtA hai jIva, samajha matimAna // 56 // -tejasa padma zukla ye tIno kahI dharma lezyAe atra / ina tInoM se jIva sugati meM jAtA, sadhatA atra - paratra // 57 // prathama samaya me pariNata ina saba lezyAyo me koI prANI / 1. nahI dUsare bhava meM paidA hotA hai yaha prabhu kI vANI // 58 // / ; - 3 atarmuhUrta jAne para antarmuhUrta carama samaya me pariNata ina saba lezyAo meM koI prANI / nahI dUsare bhava me paidA ho sakatA, yaha prabhu kI vANI // 56 // rahatA zeSa / zyAo kI isa sthiti meM para bhava meM jAte jIva azeSa // 60 // isIlie ina lezyAoM ke anubhAgoM ko samajha sujAna / aprazasta taja prazasta ko svIkAra kare jo manuja mahAna // 61 // t y 161
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ paitIsavA~ adhyayana anagAra-mArgagati ho ekAgra suno mere se buddha-pravedita mArga turanta / __jisakA karatA huA AcaraNa, bhikSu dukho kA karatA anta // 1 // choDa gRhastha vAsa ko, kara svIkAra pravrajyA ko munivr|| ___ vaha ina sago ko jAne, jinase ki lipta hote haiM nara // 2 // hiMsA jhUTha tathA corI abrahma-nisevana kA parihAra / / icchA kAma va lobha sarvathA taje sayamI muni hara bAra // 3 // mAlya-dhUpa se vAsita, manahara, citrita-gRha sakapATa sahI / / zveta candavA yukta sthAna kI mana se icchA kare nahI // 4 // usa prakAra ke kAmarAga-savardhaka upAzrayo me jAna / muni ke lie indriyo para kAbU kara pAnA kaThina mahAna // 5 // ata zmazAna vRkSa ke nIce zUnyAgAra sthAna ekAnta / __ para-kRta gRha me ekAkI muni rahanA cAhe, dAnta nitAnta // 6 // prAsuka, anAbAdha, nArIgaNa-upadravo se virahita sthAna / vahA~ vAsa karane kA zubha sakalpa kare munivara guNavAna // 7 // na svaya sadana banAe, para se bhI banavAe nahI bhikSuvara / __gRha-nirmANa kArya me bhUto kA vadha hotA hai dRga-gocara // 8 // trasa yA sthAvara sUkSma va bAdara jIvo kA hotA prahanana / Ata sayatI gRhArambha kAryo kA tyAga kare zubha mana // 6 // bhakta-pAna ke pacana va pAcana me tyo hotI hisA jAna / ata pacana, pAcana ko choDe jIva-dayArdra zramaNa matimAna // 10 // jala-yAzrita, dhAnyAzrita, bhUmyAzrita, kASThAzrita prANI marate / __ ata. na bhakta-pAna pakavAe, bhikSu zAnta mana sadA vicarate // 11 // prasaraNIla, sarvatodhAra va bahuta jIva-nAzaka kahalAe / agni samAna na zastra dUsarA ata. na usako bhikSu jalAe // 12 //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 35 : anagAra-mArgagati 163 svarNa, loSTra ko samAna samajhe, kraya-vikraya se virata pravara / svarNa, rajata ko mana se kabhI nahI cAhe, saccA munivara // 13 // kraya karane se Ryika aura vikraya se vaNik kahA jaataa| kraya-vikraya me vartana karane vAlA bhikSu na kahalAtA / / 14 / / bhikSAzIla bhikSu ko bhikSA-vRtti ucita, Rtavya nahI hai| mahAdoSa hai kraya-vikraya sukhadAyaka bhikSA-vRtti kahI hai / / 15 / / sUtra-anindita phira samudAnika uJchaeSaNA zramaNa kre| tuSTa alAbha-lAbha me, piNDapAta kI caryA vahana kare // 16 // alola phira rasa-amRddha jihvA-dAnta amachita mahAmuni / rasa ke lie 'na khAe, sayama yApanArtha khAe suguNI // 17 // Rddhi, arcanA, racanA, pUjA, mAna, vandanA yA satkAra / inakI mana se bhI na kabhI abhilASA kare, mahA anagAra // 18 // zukla-dhyAna dhyAe, anidAna akiMcana rahe satata matimata / muni vyutsRSTa kAya hokara vicare jaga me jIvana paryanta // 16 // kAla-dharma samupasthita hone para, karake bhojana parihAra / muni samartha, naradeha chor3a saba du.kha-mukta hotA anagAra // 20 // nirmama nirahaMkAra anAzrava vItarAga bana jAtA hai / gAzvata kevalajJAna prApta kara, parinirvRta ho jAtA hai // 21 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ chattIsavA~ adhyayana jIvAjIva-vibhakti ho ekAgra suno aba mujhase jIvAjIva - vibhAga pradhAnaM / jinhe jAna samyag sayama me karatA zramaNa prayatna mahAna // 1 // jIva tathA jo ajIvamaya hai kahA gayA hai loka use / hai ajIva kA dezAkAza nikevala, kahA aloka use // 2 // dravya kSetra phira kAla bhAva se cAra prakAra kahI matimAna | prarUpaNA ina jIva- ajIva ubhaya kI spaSTatayA pahacAna || 3 || rUpI aura arUpI bheda ubhaya, ajIva ke yahA~ kahe / tathA arUpI ke daza bheda va rUpI ke phira cAra kahe // 4 // hai dharmAstikAya phira usakA deza tathA phira pradeza jAna | aura dharma-skandha, taddeza, pradeza bheda hai kahe sujAna | // 5 // phira AkAza-skandha, taddeza, pradeza bheda ye tIna kahe / adhvAsamaya bheda dasavA~, yo arUpa ke daza bheda rahe || 6 || dharmAdharma ubhaya ye lokapramANa kahe hai, ziSya sujAna ! lokAloka mAna AkAza, kAla hai samaya kSetra parimANa // 7 // dharmAdharmAkAza tIna ye dravya anAdi ananta mahAna / aura sArvakAlika ye hote haiM inako samajho matimAna || 8 || hai pravAha sApekSa tathA yaha kAla anAdi ananta yahA~ / hara kSaNa alaga alaga hone se sAdi sAnta phira ise kahA || || skandha va skandha-deza phira skandha- pradeza aura paramANu sujAna / rUpI pudgala ke ye cAra vibheda kie haiM, tU pahacAna // 10 // vahu paramANu ikaTThe hone para banatA hai skandha mahAna / usakA pRthaktva hone se, banate paramANu, yahA~ pahacAna / kSetra apekSA se ve loka deza me yA sarvatra bhAjya saba // unakA kAla-vibhAga catuvidha, yahA~ kahUMgA tere se ava // 11 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ a0 36 . jIvAjIva-vibhakti 165 sabhI pravAha-apekSA se ve yahA~ anAdi ananta khe| sthiti sApekSatayA ve sAre sAdi sAnta phira yahA~ rahe // 12 // jaghanya eka samaya kI phira, utkRSTa asakhya-kAla parimANa / rUpI ajIva dravyo kI yaha sthiti varNita hai, tU pahacAna / / 13 / / jaghanya eka samaya kA phira utkRSTa ananta kAla-parimANa / ___rUpI ajIva dravyo kA yaha antara kahA gayA matimAna // 14 // varNa gadha phira rasa sparza saMsthAna apekSA se pahacAna / pA~ca taraha se una sabakA parivartana hotA hai matimAna | // 15 // varNa apekSA se unakI pariNati hotI phira pA~ca prakAra / kRSNa, nIla, lohita, hAridra va zukla nAma se hai sAkAra // 16 // do prakAra se pariNati hotI gaMdha apekSA se phira unkii|| ' surabhi gadha yA phira durgaMdha nAma se yahA~ khyAti hai jinakI // 17 // rasa-sApekSatayA phira unakI pariNati pA~ca prakAra kathita hai| tikta kaTuka va kasalA khaTTA madhura nAma se jo ki prathita hai / / 18 / / sparza apekSA se phira unakI pariNati hotI ATha prakAra / karkaza prathama tata. mRdu phira guru, laghu prabheda cauthA sAkAra // 16 // tata zIta phira uSNa tathA phira snigdha, rUkSa phira haiM AkhyAta / sabhI sparza se ye pariNata haiM pudgala sajJA se prakhyAta // 20 // sasthAnApekSA se unakI pariNati hotI pA~ca prkaar| __ hai parimaMDala, vRtta, trikoNa, catuSka aura Ayata AkAra // 21 // jo ki varNa se kRSNa, paudgalika hotA skadha, yahA~ pahacAna / vaha saMsthAna, gadha, rasa aura sparza se hotA bhAjya, sujAna ! // 22 // jo ki varNa se nIla, paudagalika hotA skadha, yahA~ pahacAna / vaha sasthAna, gadha, rasa aura sparza se hotA bhAjya, sujAna ! // 23 // jo ki varNa se rakta, podagalika hotA skadha, yahA~ pahacAna / vaha sasthAna, gadha, rasa aura sparza se hotA bhAjya, sujAna // 24 // jo ki varNa se pIta, paudagalika hotA skava, yahA~ pahacAna / vaha sasthAna, gadha, rasa aura sparga se hotA bhAjya, sujAna // 25 //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 uttarAdhyayana jo ki varNa se zveta, paudgalika hotA skaMdha, yahA~ pahacAna / vaha sasthAna, gadha, rasa aura sparza se hotA bhAjya, sujAna // 26 // jo ki gadha se sugandha vAlA hotA pudgala-skandha vizeSa / vaha sasthAna, varNa, rasa aura sparza se hotA bhAjya, azeSa // 27 // jo ki gadha se hotA hai durgaMdha yukta pudgala pahacAna / vaha sasthAna, varNa, rasa aura sparza se hotA bhAjya, sujAna // 28 // rasa se jo ki tikta hotA hai pudgala-skandha, yahA~ pahacAna / / varNa, gadha, saMsthAna, sparza se hotA hai vaha bhAjya, sujAna ! // 26 // jo rasa se kaDuvA hotA hai pudgala skandha, yahA~ pahacAna / varNa, gadha, sasthAna, sparza se hotA hai vaha bhAjya, sujAna | // 30 // rasa se jo ki kasailA hotA pudgala-skandha, yahA~ phcaan| . varNa, gadha, sasthAna, sparza se hotA hai vaha bhAjya, sujAna ! // 31 // rasa se jo khaTTA hotA hai pudgala-skandha, yahA~ pahacAna / varNa, gadha, sasthAna, sparza se hotA hai vaha bhAjya, sujAna // 32 // rasa se jo ki madhura hotA hai pudgala-skandha, yahA~ pahacAna / varNa, gadha, sasthAna, sparza se hotA hai vaha bhAjya, sujAna ! // 33 // jo ki sparza se karkaza hotA pudgala-skandha, yahA~ pahacAna / - vaha sasthAna va varNa, gadha, rasa se bhAjita hotA matimAna ! // 34 // jo ki sparza se mRdu hotA hai pudgala-skaMdha yahA~ pahacAna / vaha sasthAna va varNa, gadha, rasa se bhAjita hotA matimAna // 35 // jo ki sparza se guru hotA hai pudgala-skandha, yahA~ pahacAna / vaha sasthAna va varNa, gadha, rasa se bhAjita hotA matimAna ! // 36 // jo ki sparza se laghu hotA hai pudgala-skadha, yahA~ phcaan| vaha sasthAna va varNa, gadha, rasa se bhAjita hotA matimAna // 37 // jo ki sparza se zIta paudgalika hotA skadha, yahA~ pahacAna / vaha saMsthAna va varNa, gadha, rasa se bhAjita hotA matimAna ! // 38 // jo ki sparza se uSNa paudgalika hotA skadha, yahA~ pahacAna / vaha saMsthAna va varNa, gadha, rasa se bhAjita hotA matimAna ! // 36 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ a036 : jIvAjIva-vibhakti 167 jo ki sparza se snigdha paudagalika hotA skadha, yahA~ pahacAna / vaha sasthAna va varNa, gadha, rasa se bhAjita hotA matimAna // 40 // __ jo ki sparza se rUkSa paudgalika hotA skadha, yahA~ pahacAna / vaha sasthAna va varNa, gadha, rasa se bhAjita hotA matimAna' // 41 // parimaDala sasthAna yukta paudgalika skadha hotA matimAna / varNa, gadha, rasa aura sparza se vaha bhAjita hotA, pahacAna // 42 // jo vartula sasthAna yukta hotA hai pudgala-skadha, sujAna / varNa, gadha, rasa aura sparza se vaha bhAjita hotA, pahacAna // 43 // jo trikoNa sasthAna yukta hotA hai pudgala-skadha, sujAna / - varNa, gadha, rasa aura sparza se vaha bhAjita hotA, pahacAna // 44 // catuSkoNa sasthAnavAna jo hotA pudgala-skandha, sujAna | varNa, gadha, rasa aura sparza se vaha bhAjita hotA, pahacAna // 45 // jo Ayata-sasthAnavAna hotA hai pudgala-skadha, sujAna / varNa, gadha, rasa aura sparza se vaha bhAjita hotA, pahacAna // 46 // yaha sakSipta ajIva-vibhAga kahA hai maiMne he matimAna ! ava kramaza mai jIva-vibhAga kahU~gA, ziSya ! suno dhara dhyAna // 47 // do prakAra ke jIva kahe haiM sasArI va siddha bhagavAna / __- siddho ke hai bheda anekoM unhe kahUMgA suno sujAna / // 48 // hai strIliMga siddha, pulliga, napusakaliMga siddha pahacAna / aura svaliMga va anyaliMga gahaliga siddha, ye bheda mahAna // 46 // phira utkRSTa, jaghanya va madhyama kada me, jalAzayo me siddha / adha va tiryag, Urdhva loka me aura udadhi me hote siddha // 50 // eka samaya me klIvaliMga daza aura bIsa nAriyaoN-pradhAna / __ pravara eka sau ATha puruSa, ho sakate siddha, yahA~ pahacAna / / 51 // gRhIliga me cAra, anyaliMgI daza, svaliga me phira jAna / __ aSTottara zata eka samaya me ho sakate haiM siddha mahAna // 52 // jaghanya kada me cAra va madhyama kada me aSTottara zata mAna / / utkRSTA'vagAhanA me do yugapad hote siddha sujAna / // 53 //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ jamI ko pAra vizva meM se phira jasa meM tIna prativa // 4 // 168 uttarAvyayana Urdhva loka me cAra, sindhu me do phira jala me tIna prasiddha / adha. vIsa, tirache me aSTottara zata, eka samaya me siddha // 54 // siddha kahA~ rukate haiM, kahA~ pratiSThita hote siddha mahAna ? kahA~ choDate tana ko, hote jAkara kahA~ siddha bhagavAna / / 5 / / aloka me rukate haiM siddha aura lokAna bhAga meM sthita hai| ____ yahA~ deha ko choDa vahA~ jAkara ke hote siddha prathita haiM / / 56 / / hai sarvArthasiddha se bAraha yojana Upara chatrAkAra / pRthvI Ipat-prAgbhArA sajA se vizruta hai sasAra // 57 / / lambI-caur3I hai vaha paitAlIsa lAkha yojana parimANa / usase tigunI paridhi siddha zilA kI kahI gaI matimAna // 58 // madhya bhAga me gilA pATha yojana kI moTI, phira vaha krama se| hIya mAna makSikA-pakha se bhI patalI antima-acala se / / 5 / / zveta suvarNamayI svabhAva se vaha nirmala pRthvI pahacAna / phira uttAna chatrakA''kAravatI jinavara ne kahI mahAna // 60 // zaMkha, akamaNi, kunda kusuma sama, zveta zuddha vaha ati nirmala / usa sItA pRthvI se yojana Upara hai lokAnta acala // 6 // usa yojana ke Upara kA jo kosa pramANa vahA~ AkAza / usake chaThe hisse me siddho kI jahA~ avasthiti khAsa / / 62 // mahAbhAga ve siddha vahA~ lokAgra-bhAga me susthita haiN| bhava-prapaca se mukta, pradhAna siddhagati-gata, Atma-sthita hai / / 63 // antima bhava me jisa mAnava kI jitanI UcAI hai hotI / usase eka tihAI kama, pahacAna avasthiti usakI hotI // 64 // ve ekatva apekSA se haiM sAdi ananta kahe amlAna / aura vahuta apekSA se ve siddha anAdi, ananta mahAna / / 6 / / saghana alpI aura jJAna darzana meM 'sopayukta satata haiM / anupama atula saukhya-sapanna siddha hote haiM, sahI kathita hai // 66 // satata jJAna-darzana-upayukta va loka eka deza sthita haiN| bhavasAgara nistIrNa, zreSTha gati ko saprApta, suzobhita haiM / / 67 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 36. jIvAjIva- vibhakti haiM sasArI jIva yahA~ para do prakAra se kathita sujAna / trasa, sthAvara do bheda va sthAvara ke hai tIna bheda pahacAna // 68 // pRthvI, pAnI aura vanaspati mUla bheda sthAvara ke tIna / aba uttara bhedo ko mujhase suno ziSya / ho kara tallIna || 6 || pRthvI - jIvo ke vibheda do, sUkSma aura bAdara pahacAna / inake do-do bheda kahe phira aparyApta, paryApta mahAna // 70 // 1 aba bAdara paryApta bhUmi-jIvo ke do vibheda AkhyAta | pahalA mRdu va kaThora dUsarA, mRdu ke bheda kahe phira sAta // 71 // kRSNa nIla phira rakta pIta phira zveta pAMDu phira panaka kahI / kaThora pRthvI ke jIvo ke hai chattIsa prabheda sahI // 72 // pRthvI, upala, zarkarA, zilA, bAlukA, lavaNa va naunI jAna / lohA, rAgA, tAvA, zIzA, rajata, suvarNa, vajra pahacAna || 73 / / mana zilA, hiMgula, pravAla, phira sasyaka, ajana hai haritAla / abhrakaM paTala, abhra bAluka, aba suna bAdara maNiyo ke hAla // 74 // gomedaka phira rucaka aMkamaNi sphaTika va lohitAkSa pahacAna / marakata, masAragaMlla ratna, bhuja mocaka, indranIla maNi jAna ||75|| candana, geruka, hasagarbha maNi, pulaka va saugandhika vodhavya candraprabha, vaiDUrya va sUryakAnta jalakAnta bheda zrotavya // 76 // kaThora pRthvI ke jIvo ke ye chattIsa bheda AkhyAta | f sUkSma bhUmi-prANI avividha hone se eka bheda prakhyAta // 77 // sarva loka me vyApta sUkSma, phira loka eka bhAga sthita bAdara / aba mai inakA kAla - vibhAgaM caturvidha yahA~, kahU~gA sphuTatara // 78 // ' 1eT 3 satata pravAha apekSA se ve yahA~ anAdi ananta kahe / sthiti sApekSatayA pRthvI ke sAdi sAnta saba jIva rahe // 76 // 1 una jIvo kI jaghanyata. Ayusthiti antarmuhUrta mAna / utkRSTAyu sthiti unakI bAIsa hajAra varSa parimANa ||80|| pRthvI jIvo kI kAya sthiti jaghanya antarmuhUrta mAna / satata janma hai vahI ata. utkRSTa asaMkhya kAla parimANa // 81 // 1
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 uttarAdhyayana jaghanya antarmuharta hai utkRSTa ananta kAla parimANa / pRthvI jIvo kA phira vahI janma lene kA antara jAna // 2 // varNa, gadha phira rasa, sparza saMsthAna apekSA se pahacAna / unake phira yo bheda hajAro hote haiM samajho matimAna ! // 83 // jala jIvoM ke do vibheda hai, sUkSma aura vAdara pahacAna / phira inake do-do prabheda haiM aparyApta paryApta mahAna 84 / / apkAyika bAdara paryApta jIva phira pA~ca prakAra kathita haiN| zuddhodaka phira haratanu aura kuhAsA phira hima-salila prathita haiM // 8 // sUkSma salila prANI avividha hone se eka bheda mita hai| sarva loka meM vyApta va vAdara loka eka bhAga sthita haiN|||86|| satata pravAha-apekSA se ve jIva anAdi ananta rhe| sthiti sApekSatayA pAnI ke jIva sAdi phira sAnta kahe // 87 // una jIvo kI jaghanyataH Ayu sthiti antarmuhUrta mAna / utkRpTAyu-sthiti hai unakI sAta hajAra varSa parimANa // 8 // jala ke jIvo kI kAya-sthiti jaghanya antarmuhurta mAna / / ___ satata janma hai vahI ataH utkRSTa asaMkhya kAla parimANa / / 6 / / jaghanya antarmuhUrta hai utkRSTa ananta kAla parimANa / ' pAnI jIvo kA phira pAnI me Ane kA antara jAna // 10 // varNa, gadha phira rasa, sparza saMsthAna apekSA se pahacAna / unake phira yoM bheda hajAro hote haiM, samajho matimAna ! // 6 // do prakAra ke kahe vanaspati jIva, sUkSma vAdara pahacAna / phira unake do-do prabheda haiM aparyApta paryApta mahAna // 2 // aba vAdara paryApta harita jIvoM ke hote hai do bhed| pahalA sAdhAraNa-zarIra hai phira pratyeka-zarIra prabheda // 13 // ava pratyeka-zarIra harita prANI nAnA vidha haiM AkhyAta / vRkSa, guccha phira gulma, latA, vallI, tRNa bheda yahA~ prakhyAta / / 64 // latA-valaya, parvaja va kuhaNa, jalalha, harita, zrIpadhi-taNa, jAna / __ ye pratyeka-zarIra harita kAyika haiM jIva vividha, pahacAna // 65 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 a0 36 * jIvAjIva-vibhakti aba sAdhAraNa zarIra vAle jova bahuta-vidha varNita haiM / AlU, mUlI, adarakha Adika nAmoM se jo suvidita hai | ||6|| 1 hiralI, sirilI, sissirilI, jAvaIkanda, kadalI sujAna ! keda-kadalI-kanda pyAja, lahasuna, phira kustumbuka pahacAna // 67 // lohI aura kuhuka phira kRSNa tathA phira vajrakada pahacAna / sUraNakanda Adi sAdhAraNa - haritakAya ke bheda pradhAna // 68 // tathA azvakarNI va siMhakarNI va musuDhI hai jJAtavya / aura haridrAdika sAdhAraNa zarIra hai ye, samabho bhavya ! || || sUkSma vanaspati avividha hone se phira eka bheda mita hai / sarva loka vyApta va bAdara loka eka deza sthita hai // 100 // satata pravAha apekSA se ve kahe anAdi ananta sujAna 1 sthiti sApekSatayA ve harita jIva hai sAdi sAnta pahacAna / / 101 / harita prANiyo kI jaghanya Ayu- sthiti antarmuhUrta mAna / utkRSTAyu -sthiti hai unakI daza hajAra hAyana parimANa || 102 || panaka prANiyo kIM kAya sthiti jaghanya antarmuhUrta mAna / satata janma hai vahI ata utkRSTa ananta kAlaM parimANa // 103 // jaghanya antarmuhUrta hai utkRSTa asaMkhya kAla parimANa / panaka prANiyo kA phira vahI janma lene kA antara jAna // 104 // varNa, gaMdha phira rasa, sparza, sasthAna apekSA se pahacAna | unake phira yo bheda hajAro hote hai samajho matimAna | // 105 // tIna prakAra sthAvaro kA hai yaha saMkSiptatayA varNana | trividhatraso kA aba meM kramaza yahA~ karU~gA sunirUpaNa // 106 // tejas vAyu tathA udAra tramakAya jJeya ye tIna vibheda / aba mujhase tuma suno yahA~ para ina tIno ke bahuta prabheda / / 107 // tejas kAyika do prakAra hai sUkSma aura vAdara pahacAna / phira inake do-do vibheda hai aparyApta paryApta mahAna // 108 // aba bAdara paryApta agni ke jIva aneka prakAra kahe / murmura, agni, arci, jvAlA, agAra bheda phira yahA~ rahe ||106 //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 uttarAdhyayana ulkA, vidyut Adi anekoM usake bheda yahA~ bodhavya / sUkSma agni avividha hone se eka bheda hI hai jJAtavya // 110 // sarva loka me vyApta sUkSma hai loka eka bhAga sthita vAdara / ___ ava inakA maiM kAla-vibhAga caturvidha, yahA~ kahUMgA sphuTatara // 111 / / satata pravAha apekSA se ve kahe anAdi ananta sujAna ! sthiti sApekSatayA una jovo ko tU sAdi sAnta pahacAna / / 112 // agnikAya kI jaghanyata. zrAyu-sthiti antarmuhUrta mAna / utkRSTAyu-sthiti hai unakI tIna rAta-dina ko, matimAna // 113 / / tejas jIvo kI kAya-sthiti jaghanya antarmuhUrta mAna / satata janma hai vahI ataH utkRSTa asakhya kAla parimANa // 114 / / jaghanya antarmuhUrta hai, utkRSTa ananta kAla parimANa / agnikAyiko kA phira vahI janma lene kA antara jAna | // 11 // varNa, gadha phira rasa, sparza, sasthAna apekSA se pahacAna / unake phira yo bheda hajAro hote haiM samajho matimAna! // 116 / / do prakAra ke vAyu jIva haiM, sUkSma aura bAdara pahacAna / phira inake do-do vibheda hai, aparyApta paryApta mahAna // 117 / / ava vAdara paryApta vAyu ke pA~ca bheda hote matimAna | utkalikA, maDalikA, dhana, gujA phira zuddha vAyu pahacAna / / 118 // savartaka, mAruta ityAdi aneka bheda phira haiM AkhyAta / sUkSma vAyu avividha hone se eka bheda hI hai prakhyAta // 116 // sarva loka me vyApta sUkSma, phira loka eka bhAga sthita vAdara / kAla-vibhAga caturvidha inakA, yahA~ kahUMgA aba suna sAdara / / 120 / / satata pravAha apekSA se ve kahe anAdi ananta yhaaN| sthiti sApekSatayA unako phira sAdi sAnta hai yahA~ kahA / / 121 / / vAyukAya kI jaghanyata. Ayu-sthiti antarmuhurta mAna / utkRSTAyu-sthiti inakI hai tIna hajAra varSa parimANa / / 122 / / mAruta jIvo ko kAya-sthiti jaghanya antarmuhurta mAna / satata janma hai vahI ata. utkRSTa asaMkhya kAla parimANa // 123 / /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 36 : jIvAjIva-vibhakti jaghanya antarmuhUrta hai utkRSTa ananta kAla parimANa / vAyukAyiko kA phira vahI janma lene kA antara jAna / / 124 // -varNa, gadha phira rasa, sparza, sasthAna apekSA se pahacAna | unake phira yo bheda hajAro hote hai samajho matimAna | // 125 // aba udAra trasa jIva yahA~ para cAra prakAra prakIrtita hai / dvIndriya trIndriya caturindriya pacendriya saMjJA nirNita hai // 126 // dvIndriya prANI do prakAra se yahA~ kathita hai tU pahacAna / aparyApta paryApta tathA phira unake bheda suno matimAna | // 127 // kRmi, somagala, alasa, mAtRvAhaka nAmaka prANI pahacAna / vAsImukha phira sIpa, zakha phira zakhanakAdika hai matimAna ! || 128 // phira palloya, aNullaka, koDI nAmo se ve hai prakhyAta / , joka aura jAlaka, candaniyA, Adika sajJA hai prakhyAta // 126 // ityAdika ye dvIndriya prANI-gaNa hote nAnA vidha hai | ve sarvatra nahI hote haiM, loka eka bhAga sthita haiM // 130 // - satata pravAha apekSA se ve kahe anAdi ananta sujAna 1 sthiti sApekSatayA phira unhe kahA hai sAdi sAnta pahacAna // 131 // dvIndriya jovo kI jaghanya - Ayu- sthiti antarmuhUrta mAna / utkRSTAyu- sthiti una jIvo kI hai vAraha varSa - pramANa / / 132 / / dvIndriya jIvo kI kAya sthiti jaghanya antarmuhUrta mAna / satata janma hai vahI ata saMkhyAta kAla utkRSTa vidhAna // 133 // jaghanya antarmuhUrta hai utkRSTa - ananta kAla parimANa / dvIndriya jIvo kA phira vahI janma lene kA zrantara jAna || 134 || T 203 varNa, gagha phira rasa, sparza, sasthAna apekSA se pahacAna / unake phira yo bheda hajAro hote haiM samabho matimAna | // 135 // trIndriya prANI do prakAra ke yahA~ kathita haiM tU pahacAna / aparyApta paryApta tathA phira ava unake suna bheda sujAna // 136 // coTI, khaTamala makaDI, dImaka, kuzru, tRNAhAraka pahacAna / kASThAhAraka, mAlaka, patrAhAraka sajJA hai matimAna ! || 137 ||
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 uttarAdhyayana kArpAsAsthika, mijaka, tinduka aura trapupa miMjaka jJAtavya / zatAvarI phira kAnakhajUrI ora indrakAyika hai, bhavya | // 138 || indragopa Adika trIndriya prANI hote ve sarvatra nahI hote haiM. loka eka satata pravAha apekSA se ve kahe anAdi grananta sujAna / sthiti sApekSatayA phira unhe kahA hai sAdi sAnta pahacAna // 140 // trIndriya jIvo kI jaghanya Ayu-sthiti antarmuhUrta mAna / utkRSTAyu sthiti unakI unacAsa divasa kI hai matimAna ! // 141 // trIndriya jIvo kI kAya sthiti jaghanya antarmuhUrta mAna / satata janma hai vahI ta sakhyeya kAla utkRSTa vidhAna ! || 142|| jaghanya zrantarmuhUrta hai utkRSTa ananta kAla parimANa / trIndriya jIvoM kA phira vahIM janma lene kA antara jAna // 143 // ' varNa, gaMdha phira rasa, sparza, saMsthAna apekSA se pahacAna | unake phira yo bheda hajAro hote hai samabho matimAna | // 144 // aba caturindriya prANI do prakAra se kathita yahA~ pahacAna / aparyApta paryApta tathA phira suna unake ava bheda pradhAna || 145 || hai adhikA, potikA aura makSikA, macchara aura bhramara / kITa, pataGga va TikaNa, kukuNa zrAdika nAma kahe matidhara ! // 146 // kukkaDa va za gariTI, nandAvarta aura vRzcika jJAtavya | Dola, bhRGgarITaka va prakSivedhaka, viralI sajJA bodhavya || 147 || akSila, mAgadha va prakSiroDaka vicitrapatraka va citrapatraka | zrohija liyA jalakArI nIcaka phira tantavakAdika nAmaka || 148 || ityAdika ye caturindriya prANI hote nAnA vidha haiM / ve sarvatra nahI hote hai, loka eka bhAga sthita haiM // 146 // nAnAvidha hai / bhAga sthita haiM ||13|| satata pravAha apekSA se ve jIva anAdi ananta rahe / sthiti sApekSatayA caturindriya jIva sAdi phira sAnta kahe // 150 // caturindriya kI jaghanyata zrAyu-sthiti antarmuhUrta mAna / utkRSTAyu -sthiti unakI tuma pahacAno chaha mAsa pramANa // 151 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 ma0 36 : jIvAjIva-vibhakti caturindriya kI jaghanya kAya-sthiti hai antarmuhurta mAna / - satata vahI hai janma ata utkRSTa kAla saMkhyeya pramANa // 152 / / jaghanya antarmuharta hai utkRSTa ananta kAla parimANa / . .caturindriya jIvo kA vahI janma lene kA antara jAna / / 153 / / varNa, gadha phira rasa, sparza, sasthAna apekSA se pahacAna / / unake phira yo bheda hajAro hote haiM, samajho matimAna / // 154 / / aba pacendriya jIva yahA~ para cAra prakAra prakIrtita haiN| nAraka phira tiryaJca, manuSya, deva sajJA se abhihita haiM // 155 / / sAta pRthviyo me hone vAle nAraka hai sAta prakAra / * ratnaprabhA, zarkarAprabhA, vAlukAprabhA phira bheda vicAra // 156 // paMkAbhA, dhamAbhA aura tama. phira tamastamA pahacAna / ye nAraka ke jIva sapta vidha parikIrtita hai yahAM sujAna | // 157 / / yahA~ loka ke eka bhAga me ve nAraka rahate hai, jAna / kAla-vibhAga caturvidha unakA, yahA~ kahUMgA aba,matimAna ! // 158 / / -satata pravAha apekSA se ve yahA~ anAdi ananta rhe| sthiti sApekSatayA ve nAraka sAdi sAnta phira spaSTa kahe // 156 / / prathama naraka me Ayu-sthiti utkRSTa eka sAgara-upamAna / jaghanyata. phira dasa hajAra hAyana kI hai samajho matimAna // 160 // aba dUsarI naraka me Ayu-sthiti utkRSTa tIna saagr| jaghanyata. phira usa zarkarAprabhA kI jAna eka sAgara // 16 // - aba tIsarI naraka me Ayu-sthiti utkRSTa sAta sAgara / jaghanyata phira usa bAlukAprabhA kI jAna tIna sAgara / / 162 // cauthI pRthvI me Ayu-sthiti daza sAgara utkRSTa vidhAna / jaghanyata hai sAta sAgaropama kI Ayu-sthiti pahacAna // 163 // aba pA~cavI naraka-Ayu-sthiti jaghanyata. daza sAgara mAna / dhamAbhA ko utkRSTAyu-sthiti sataraha sAgara-upamAna // 164 // chaThI naraka me jaghanyataH zrAyu-sthiti hai sataraha sAgara / tama.prabhA kI utkRSTAyu-sthiti hai dvAviMzati sAgara // 16 //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana 206 aba sAtavI naraka Ayu- sthiti jaghanya dvAviti sAgara / tamastamA kI utkRSTAyu sthiti hai tIna tIsa sAgara / / 166 || nAraka jIvo kI jitanI hai apanI Ayu -sthiti-parimANa / jaghanyatayA utkRSTatayA utanI hI kAya sthiti pahacAna || 167 // jaghanya antarmuhUrta hai utkRSTa ananta kAla parimANa / nAraka jIvo kA phira vahI janma lene kA antara jAna / / 168 || varNa, gadha phira rasa, sparga, sasthAna apekSA se pahacAna / unake phira yo bheda hajAro hote hai samajho matimAna | ||16|| aba tiryag paMcendriya prANI do prakAra se varNita jAna / samUrchima - tiryaJca aura garbhaja tiryaJca bheda pahacAna // 170 // ina dono ke tIna-tIna phira kahe vibheda yahA~ pahacAna | jalacara, sthalacara, khecara haiM, aba inake bheda suno matimAna ! / / 171 / / aba phira jalacara pA~ca prakAra kahe haiM jo ki yahA~ jJAtavya | matsya va kacchapa, grAha, makara, phira sasumAra sajJA bodhavya / / 172 // ve sarvatra na vyApta va loka eka bhAga sthita hai matimAna | kAla- vibhAga caturvidha unakA yahA~ kahU~gA aba pahacAna / / 173 / / satata pravAha apekSA se ve yahA~ anAdi ananta rahe / sthiti sApekSatayA ve jalacara sAdi sAnta phira spaSTa kahe // 174 // jalacara kI zrAyu-sthiti jaghanyata hai antarmuhUrta mAna / utkRSTAyu sthiti hai unakI eka karor3a pUrva kI jAna / / 175 // - jalacara kI kAya sthiti jaghanyata hai antarmuhUrta mAna / phira utkRSTatayA kAya sthiti pRthaktva koTi pUrva parimANa // 176 // jaghanyata antarmuhUrtaM, utkRSTa ananta kAla parimANa / jalacara jIvo kA phira vahI janma lene kA antara jAna / / 177 // varNa, gadha phira rasa, sparza, sasthAna apekSA se pahacAna | unake phira yo bheda hajAro hote haiM samabho matimAna | // 178 // catuSpAda, parisarpa bheda se do prakAra sthalacara jJAtavya / catuSpAda, phira cAra prakAra kahe haiM mujhase suna tU bhavya ! // 176 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 36 . jIvAjIva-vibhakti 207 prathama eka-khura phira do-khura phira gaDI-pada va sanakha-pada jAna / 'haya Adika, go-mahiSAdika, gaja Adika, sihAdika phcaan||180|| bhuja-parisarpa va ura-parisarpa ubhaya ye parisaroM ke bheda / gohAdika, sarpAdika phira ina dono ke hai vividha prabheda // 181 // ve sarvatra na hote, loka eka bhAga sthita hai matimAna / kAla-vibhAga caturvidha unakA yahA~ kahU~gA aba pahacAna // 182 // satata pravAha apekSA se ve yahA~ anAdi ananta rahe / sthiti sApekSatayA ve sthalacara jIva sAdi phira sAnta kahe / / 183 // sthalacara kI Ayu-sthiti jaghanyata hai antarmuhurta mAna / sthiti utkRSTatayA unakI pahacAno tIna palya parimANa // 184 / / sthalacara kI kAya-sthiti jaghanyata hai antarmuhurta mAna / tIna palya phira pRthavatva koTi pUrva jyAdA utkRSTa vidhAna // 18 // jaghanya antarmuhUrta hai utkRSTa ananta kAla parimANa / sthalacara jIvo kA phira vahI janma lene kA antara jAna / / 186 / / varNa, gadha phira rasa, sparza, sasthAna apekSA se pahacAna / unake phira yo bheda hajAroM hote hai samajho matimAna / // 187 // khecara pakSI cAra prakAra kahe haiM jo ki yahA~ vodhavya / carma, roma pakSI, samudra pakSI va vitata pakSI jJAtavya // 188 / / ve sarvatra na vyApta va loka eka deza sthita haiM khecara / kAla-vibhAga caturvidha unakA yahA~ kahU~gA aba sphuTatara // 186 // satata pravAha apekSA se ve yahA~ anAdi ananta khe| sthiti sApekSatayA ve khecara sAdi sAnta phira spaSTa rahe / / 160 // khecara kI zrAyu-sthiti jaghanyata hai antarmuhUrta mAna / adhikAdhika sthiti palyopama ke asaMkhyAtave bhAga pramANa // 161 // jaghanya antarmuhurta utkRSTa khecara kAya-sthiti jAna / pRthaktva koTi pUrva jyAdA haiM palya asaMkhya bhAga parimANa // 192 // jaghanya antarmuhurta hai: u,kRSTa ananta kAla parimANa / ' khecara jIvo kA phira vahI janma lene kA antara jAna // 163 //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 uttarAdhyayana varNa, gaMdha phira rasa, sparza, sasthAna apekSA se pahacAna / unake phira yo bheda hajAro hote hai samajho matimAna ! // 164 // manuSya ke do bheda kahe hai, ve aba mujhase suna matimAna ! ___ samUchima phira garbhaja mAnava kI sajJA se tU pahacAna / / 16 / / garbhaja mAnava ke phira tIna vibheda kahe hai yahA~ sujaan| akarmabhUmika aura karmabhUmika phira antarvIpaka jAna ||196 / / pandraha, tIsa tathA phira aTThAIsa bheda kramaza. jaano| / ina tIno ke itane hote hai vibheda tuma pahacAno // 197 // garbhaja ke jitane hI samUchima ke hote bheda sujaan| . sabhI loka ke eka bhAga meM hI ve rahate haiM matimAna ! // 198 // satata pravAha apekSA se ve sabhI anAdi ananta rhe| . __ sthiti sApekSatayA ve sAre sAdi sAnta-phira yahA~ kahe // 196 // phira unakI Ayu-sthiti jaghanyata: hai antarmuhUrta mAna / ___ utkRSTAyu-sthiti unakI pahacAno tIna palya upamAna // 20 // jaghanyata antarmuhUrta, utkRSTa manuja kAya-sthiti jaan| . tIna palya phira pRthaktva koTi pUrva jyAdA samajho matimAna ! // 201 // yaha kAya-sthiti kahI tathA phira aba unakA antara pahacAna / jaghanya antarmuhUrta hai utkRSTa ananta kAla parimANa / / 202 / / varNa, gadha phira rasa, sparza, sasthAna apekSA se pahacAna / unake phira yo bheda hajAroM hote haiM samajho matimAna !203 // ava devo ke cAra bheda hote hai mujha se suna matimAna ! . bhavanAdhipa, vyantara, jyotiSka aura vaimAnika bheda pradhAna // 204 // kahe bhavanavAsI dazadhA, phira vyantara ke haiM pATha prakAra / pA~ca bheda jyotiSka suro ke, vaimAnika ke ubhaya prakAra // 20 // asura nAga va suparNa tathA cidyutkumAra phira agnikumAra / dvIpa, udadhi, diga, vAyu vastanitakumAra-bhavanapati deva vicAra // 206 // pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kinnara phira hai kiMpuruSa, pradhAna / aura mahoraga phira gandharva, aSTadhA yo vyantara pahacAna // 207 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ __"ma036 * jIvAjIva-vibhakti 206 candra, sUrya, nakSatra aura phira graha, tArA yo pA~ca prakAra / ___-dizA vicArI ye jyotiSka deva hote haiM ziSya ! vicAra // 208 // vamAnika devoM ke do prakAra hote hai, jo jJAtavya / kalpopaga phira kalpAtIta nAma se tuma pahacAno bhavya // 206 / / kalpopaga bAraha prakAra haiM sura saudharma aura IzAnaka / sanatkumAra aura mAhendra va brahmaloka sura phira sura lAntaka // 210 // mahAzukra phira sahasrAra prAnata, prANata sura bheda , vicAra / AraNa, acyuta, kalpopaga devoM ke ye pahacAna prakAra // 21 // kalpAtIta deva phira do prakAra se kathita yahA~ matimAna / greveyaka va anuttara, aveyaka navadhA nimnokata-sujAna -1--11212 // adha-adhastana, tata. adhaH-madhyama hai bheda dUsarA jAna / "pradha.-uparitana phira hai madhya-adhastana-cauthA bheda mahAna // 213 / / aura madhya madhyama fira madhya-upastina:chaTA bheda sujAna ! upari-adhastana tataH upari-madhyama hai bheda AThavA~ jAna / / 214 / / upari-uparitana nauvAM hai yo graiveyaka -sura haiM :prAkhyAta / - vijaya vaijayantAkhya jayanta va aparAjita saMjJA vikhyAta // 21 // haiM sarpi-siddhavAsI, ye pAMca prakAra anuttara deva / "yo vaimAnika sura anekadhA hote haiM-samajho svayameva // 216 // ve sAre hI deva, loka ke ; eka bhAga me sthita pahacAna / * kAla-vibhAga caturvidha unakAtyahA~ kahU~gA suna matimAna 217 / / satata pravAha apekSA se ve deva anAdi ananta rhe| sthiti sApekSatayA visAre sAdi sAnta-phira yahA~ khe||218|| bhavanavAsiyo kI jaghanya Ayu-sthiti daza hajAra hAyana hai / 'utkRSTAyu-sthiti unakI phira sAdhika eka sAgaropama hai // 21 // vyantara devo kI jaghanya sthiti daza hajAra hAyana, primaannH| utkRSTAyu-sthiti unAdevo kI hai eka ply-upmaan-1||220|| jaghanya sthiti jyotiSka saro kI palya AThaveM bhAga prmaann| , adhikAdhika hai-eka palya se. lAkha varSa jyAdA; pahacAna // 22 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 uttarAdhyayana aba sIdharma suro ko jaghanya sthiti hai eka palya primaann| - " utkRSTAyu-sthiti unakI do sAgara ko hai spaSTa vidhAna // 222 // sura IzAno kI jaghanya sthiti sAdhika eka palya pahacAna / utkRSTAyu-sthiti unakI hai sAdhika do mAgara parimANa // 223 / / sanatkumAre suro ko jaghanya sthiti hai do sAgara parimANa / --- '- utkRSTAyu-sthiti unakI hai sAta sAgaroMpama pahacAna maa224|| ava mAhendra surI kI jaghanya sthiti sAdhika do sAgara mAnA- -- utkRSToyu-sthiti unakI hai sAdhika sAgara sAta pramANa / / 22 / / brahmaloka devo kI jaghanyate. Ayu-sthiti sAgara sAta / - / . utkRSTAyu-sthiti unakI daza sAgara kI hotI avadAta // 226 // lAntaka devoM kI jaghanyataH Ayu-sthiti deza sAgara mAna / 1 . utkRSTAyu-sthiti unakI caudaha sAgara kI haiM pahacAna // 227 // mahAzukra devo kI jaghanyataH caudahI sAMgara parimANa / ' 'utkRSTAyu-sthiti unakI sataraha sAgara kI hai pahacAna / / 228 // sahasrAra devo kI jaghanyataH sataraha sAgara parimANa -- 'utkRSTAyu-sthiti unI aSTAdaza sAgara kI pahacAna // 26 // Anata devo kI jaghanya sthiti aSTAdarza sAgara parimANa / utkRSTAyu-sthiti unakI unnIsa sAgaropama kI jAna // 230 // prANata devoM ko jaghanya 'unnIsa sAMgaropamaM parimANa / - / . utkRSTAyu-sthiti hai unakI bIsa sAgaropama pahacAna / / 231 // AraNa devo kI jaghanya sthiti bIsa sAgaropama phcaanH| -- - : utkRSTAyu-sthiti unakI ikkIsa sAgaropama matimAna 232 // acyuta devo kI jaghanya Ayu-sthiti eka- vIsa saaNgr| .. utkRSTAyu-sthiti unakI bAIsa sAgaropama kI vr||233|| prathama veyaka kI "jaghanyata. bAIsa sAgaropama hai| - - 3 / - utkRpTAyu-sthiti una devo kI teIsa sAgaropamaHhai // 234 // ava dvitIya kI 'jaghanyata teIsa sAgaropama primaann'|----- utkRpTAyu-sthiti usakI cauvIsa sAgaropama pahacAna / / 23 / /
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 36-: jIvAjIva-vibhakti aba tRtIya kI jaghanyata caubIsa sAgaropama parimANa / utkRSTAyu- sthiti usakI paccIsa sAgaropama pahacAna // 236 // aba cauthe kI jaghanyataH - paccIsa sAgaropama parimANa - / - 1. utkRSTAyu-sthiti usakI chabbIsa sAgaropama pahacAna || 237 // 1 pacama greveyaka kI jaghanyateH chabbIsa , utkRSTAyu- sthiti usakI - phira sattAIsa S chaTThe graiveyaka kI jaghanyataH hai sAta 1: utkRSTAyu sthiti hai aTThAIsa sAgaropama * ," 4 saptama graiveyaka kI jaghanyata. hai ATha bIsa utkRSTAyu- sthiti usakI unatIsa sAgaropama - sAgaropama hai / sAgaropama hai / / 238 || * # bIsa, "sAgara / 211 3 aSTama kI sthiti jaghanyataH unatIsa sAgaropama parimANaH / - // utkRSTAyu sthiti hai usakI tIsa sAgaropama pahacAna // 249 // nauve graiveyaka kI jaghanyata hai tIsa. sAgaropamaH / } 1 utkRSTAyu- sthitiH usakI phira hai ikatIsa, sAgaropama // 242 // vijayAdika cAro kI jaghanyata hai- ikatIsa sAgara - utkRSTAyu sthiti una devo kI hai tIna tIsa sAgara / / 243 // Xia 1 kI - varu // 236 // } sAgara 15 sundara // 240 // sAgaropama pahacAna ava prajadhanyadeva- anutkRSTa taitIsa 1: hai: sarvArthasiddha devo kI Ayu sthiti kA yaha parimANa. / / 244 // , devo kI Ayu-sthiti jitanI hai utanI hI tU pahacAna / - . jaghanyatA phirI utkRSTatayA kAya sthiti hai. matimAna | // 245 // = jaghanya ' antarmuharta hai" utkRSTa ananta kAla parimANa / 1" devoM kA phira vahI janma lene kA "antara haiM yaha jAna // 246 // t 13 varNa, gadha N phira rama, sparza, sasthAna apekSA se pahacAna Shgr / unake phira yo bheda hajAroM hote hai samajho matimAna // 247 // 1 saMsArI va siddha jIvoM' kA yahA~ vivecana kiyA gayA / rUpI zrora rUpI ajIvo kA bhI vivaraNa diyA gayA // 248 // -1 jIva-ajIva 'vivecana suna, yo usame zraddhA kare zramaNa / " sabhI nayau se anumata, zramaNa-dharma me munivara kare ramaNa // 246 // 1
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 uttarAdhyayana tata. bahata varSoM taka saMyama kA pAlana kara mhaamunii| phira isa Rmika prayatna pravara se nija AtmA ko kase gunnii||250|| hai utkRSTatayAM bAraha varSoM kI salekhanA sujAna / ' _ madhyamata hai eka varSa kI jaghanyataH chaha mAsa- pramANa // 251 / / pahale cAra vatsaro me saba vikRti-vivarjana zramaNa kreN| ___ apara cAra varSoM me phira nAnAvidha tapa-AcaraNa kare / / 252 / / phira do varSoM taka AcAmla sahita ekAntara satata kre| phira chaha mAsA'vadhi takanahI viziSTa tapasyA grhnnaakregaa253|| phira chaha mArsa vikRSTa tapasyA kare. yahA~ para mhaamunii| isa pUre saMvatsarI me parimita AcAmla kare. suguNI // 254 // antima hAyana me phira munivara koTi sahita AcAmla kre| tata pakSa yA eka mAsa taka bhojana kA parihAra kare // 25 // kAMdapI va AbhiyogI, moho va AsurI, hai kilbissikii| ye saba durgati hai, virAdhanA karatI maraNa samaya darzana kI // 256 / / mithyAdarzana rakta aura sanidAna tathA hiMsaka hokr| jo marate haiM jIva yahA~ unako phira bodhi mahA duSkara // 257 // samyagdarzana-rata, anidAna zukla lezyA meM pravarnamAna / jo marate jIva unhe phira samyagdarzana sulabha sujAna // 258 // mithyAdarzana-rata sanidAna kRSNa lezyA me pravartamAna / jo marate hai jIva unhe phira bodhi mahA durlabha pahacAna // 25 // jina vacano me rakta va uname karate ramaNa bhAva pUrvaka nr| asakliSTa, nirmala, parIta-saMsArI ho jAte sAdhaka vara // 260 // jo jina vacanoM ko na jAnate ve becAre phira bahu bAra / . . ___karate yahA~ rahege, bAla-maraNa va akAmanmaraNa hara bAra // 261 / / samAdhi-utpAdaka, bahu-Agama-vijJa, guNagrAhI hote haiN| . inhI guNo se AlocanA-zravaNa adhikArI ve hote haiM // 262 / / kaMdarpaka kautkucya va zIla-svabhAva-hAsya-vikathAnoM se phira / para ko vismita karatA vaha kadarpa bhAva ko AcaratA nara // 263 / /
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 36 : jIvAjIva-vibhakti sukha-rasa aura samRddhi hetu jo maMtra, yoga yA bhUti-karma kaa| jo prayoga karatA hai vaha sevana karatA abhiyoga bhAva kA // 264 // jJAna, kevalI, dharmAcArya-sagha phira muniyo kI jo krtaa| nindA,vaha mAyAvI phira kilbiSI bhAvanA ko AcaratA // 265 / / satata krodha ko jo ki bar3hAvA detA, nimitta kahatA hai / inhI kAraNo se prAsurI bhAvanA meM vaha bahatA hai / / 266 // zastra-grahaNa kara, viSa-bhakSaNa kara, jala kara, jala me gira kara mrtaa| adhika upakaraNa jo rakhatA vaha janma-maraNa kA poSaNa karatA // 267 / / bhavya jIva-sammata chattIsa uttarAdhyayanoM kA yo sphuTatara / prAduSkaraNa kiyA parinirvRta buddha jJAta-vaMzaja ne sundara // 26 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ h jhUTha ( 1 ) azuddhI--patra dazavaikAlika uttarAdhyayana pRSTha adhyayana padya azuddha zuddha 0 magalAcaraNa 2 sadava sadaiva | 2 2 5 nijako tapA nijako tapAva 164 19 aura caturindriyA aura saba caturindriyA 32 jhaTa / / 19 5 55 pUrtikarma pUtikarma 18 sagrahecchaka sagrahecchuka 30 6 51 dekhatA dekhA 61 pAlI polI 6 63 Adi ho Adi hI 7 29 bola bole 36" jamIna jImana 37 - jamInavAra ko jamIna jAmanavAra ko jImana 36 7 50 naho nahIM 3784 bhIta bha - bhIta bhU 388 18 zleSmA zleSma - acapala na acapala va 40 8 38 krAgha krodha 8 39 kAdha krodha .. 1418 49 skhalitA skhalita 44 9-1 12 kA yA kAyA 9.1 15 paNimA pUrNimA 9-2 () baThA 10 2 bha ____ 10 5 jJAtaputra kA jJAtaputra-vaca 108 saprApta saprApta sahI 154 bUlikA-1 2 hya haya / cU.1 8 hai gRhI / 1213 prazasti 3 jIva jIta baiThA - gRhI
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana bhikSu WNN pRSTha adhyayana padya azuddha zuddha 63 1 28, 34 kaTa, nIce kaTu, nIce se 64 1 44 binatI binayI 2 6 bhikSa 2 34 soce, ka sAce kare 41 dAna, lAna dIna, lIna 69 2 54 jhaTha jhaTha 71 3 19 bhogoM kA bhogo ko 745 1 yatimAna matimAna 5 20 eka, avazya"""pra eka eka, avazya prApta 5 27 dIrghAyu va samRddha dorghAyu samaddha va 6 7 pAtra danta pAtradatta 78 6 16 apramatta rahe apramata ho rahe 79 7 4 nara prAyuSya, kara sacaya narakA''yuSya, sacita kara 13 durmate hai, dvividhi durmati hai, dvividha 81 88 tIrthakaro tIrthakaro 828 18 aneka cintA aneka citA 9 1 upazAnta vaha upazAnta 9 18, 21 banAkara, ISyA banavAkara, IyA 9 46, 51 vasana kAsya, abhyadaya vasana va kAMsya, abhyudaya 11 1 bhikSa bhikSu 11 25, 26 mI, hotA tyo bhI, hotA hai tyo 94 12 5 va bAla ve bAla 95 12 19 veta baMta 96 12 31, 36 hote hai. dundubhi hote, dundubhI 98 13 12 hai yatna se prayatna se 99 13 13. 19. 22 ghara kA, vikala, mAtA pitA gharakA, viphala, mAtapitA 102 14 13 dukha, sukha dukha, prakAma dukha sukha 103 14 34, 40 sarpa keculI, trANa bhata sarpa kecu lo, trANa bhUta 104 14 42 sapekha sapekha 700
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuta pRSTha adhyayana padya azuddha zuddha 107 16 4 yukta . 110 16 44 nAri ke nArI ke 111 16 56 praNAmana praNamana 113 17 12 asadAcArI a sadAcArI 121 19 :0, 52 bAlU me, ananta ati duSkara bAla me ki ananta, duSkara 122 19 64 bejAna ve bhAna 125 19 96 isa bhAti isI bhAti 130 20 59 pradakSiNa pradakSiNA 133 22 '4, 9 zivA nAmaka,sarvoSavi zivA nAma kI, savauSadhi, 135 22 36 ne vacana ne yaha vacana 137 23 2 loka prakAzana loka prakAzaka 138 23 23 rahA kahA 141 23 58.66 doDa. mAtra nahI dauDa, mAtra bhI nahI 145 24 12, 18, 22 eSaNA acita, prakAra ko kaho eSaNa, acitta prakAra kahI 146 25 5 pAraNa kArya pAraNakAya 148 25 14 tumho - tumhI _149 25 (),35 bAndhava ko, kahA usane bAndhava gaNa ko, kahA hai usane ___ 25 40, 43 bhotapara, vinaya ghoSa bhItapara, vijayaghopa 151 26 1 kaa| ko 4 kaho kahI 8.7 samAcAriyA~, guru ko samAcArI yo, guruvara ko 11 pravikSaNa pravicakSaNa _152 26 14 pariNAma parimANa 26 15, 23 bhAdra va, mukhavastrikA bhAdrava mukha vastrI kA 153 26 29, 31 pratilekhanA meM, khosare me pratilekhana me, tIsare me 155 27 3, 6 TaTa, koI TUTa, koI koI 28 3,10 haiM adhamala, lakSya hai jhaTa adhamala, lakSma __160 29 2, 10 rakhaka, tyAga phira rakhakara, tyAga tathA phira 161 29 16 krodha sayuta ___163 29 50. 52 kA. karadetA hai zIghra kA, karadetA zAna 150 152 157 162 krudh 29 34 saMyukta
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha adhyayana padya azuddha zuddha 164 29 59, 61 anupekSA, tA anuprekSA, to 166 29 85 kicit kiMcit 167 29 96 halake mana ko, halakepana ko 100 apunarAvattikara apunarAvRtti prApta kara 102 kyA phala kyA phala hai ____170 29_145 agha ko dhunatA adha dhunatA ___171 29 153 antamuhUrta mitame raha, antamuhUrta raha 29 155 nAma kA dhyAna nAma kA zukla dhyAna 173 30 22 mujha kA mujhako 174 30 32 gurujano ko gurujana ko 176 31 13 adhyayana adhyayanoM 178 32 17 nArI dustara nArI sama dustara 179 32 31 jhaTa jhUTha 32 33 dvapa rata / dvavarata - 32 51 kSaNa pAtA kSaNa vaha pAtA 183 32 88 banatA dveSa banatA phira TUpa 184 32 102 veda vividha veda yo vividha 187 34 9 kuda kusuma kunda kusuma sama 188 34 17 kegarI kezara 192 35 12 prasaraNIla prasaraNazIla 198 36 65 aura bahuta aura vahutva 201 36 ... loka vyApta loka meM vyApta 205 36 164 ghamAmA dhUmAbhA 207 365 192 antamuhataM satkRSTa khecara, antamuhUrta hai utkRSTa khacara 210 36 222 surI ko suro ko 36 229 devoM ko devo ko . 21136 238 praveyaka vayaka 36 243 iyatIma ekatIma 21236 258 jo marate jIva jo marate haiM jIva 180
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazasti [1] prakhara prakAza-puja se mithyAdhvAnta jinhone dhvasta kiyaa| ___bhUle-bhaTake pathiko ko anupama patha eka prazasta diyA // 1 // unhI bhikSu svAmI ke caraNa-kamala me vandana zata-zata baar| unakI dayA-dRSTi se terApatha Aja anupama gulajAra // 2 // bhAramalla RSirAya jIva magha mANaka DAlima kAlUrAma / bhaikSavagaNa meM eka-eka se baDhakara gaNapati hue lalAma // 3 // vartamAna me tulasI-yuga aNavata-mAdhyama se bola rhaa| . bhautikatA se dabe hue adhyAtma pRSTha ko khola rahA // 4 // dhanya bhAgya hai merA tulasI jaise guruvara ko pAkara / jovana saphala banAU~ guru-nirdaSTa patha ko apanAkara // 5 // terApatha kI dvizatAbdI para maMjula mudita "mukula" upahAra / / zrI dazavaikAlika padyAnuvAda guruvara karie svIkAra // 6 // do hajAra solaha ASADhIsita saptamI hasta ravivAra / huI sukhad AmeTa zahara me, mAsika racanA yaha taiyAra // 7 // . [2] . bhikSu bhArImAla phira RSirAya paTadhara jIta the| pravara maghavA gaNI mANaka DAla kAlu punIta the // 1 // navama guru prAcArya tulasI jaina shaasn-agrnnii| , Aja ujjvala kIrti jinakI vizva me vistRta banI // 2 // aNuvrata ke mizana ko le bhramaNa bhArata me kiyaa| - svaya A uparASTrapati ne natha bheTa jinhe viNa // 3 // tatkRpayA sannaddha ziSya mukula ne gyaa| hindI padyAbaddha sUtra uttarAdhyayanako // 4 // do hajAra unnIsa caitra kI asita pacamI dina bhRgu vAra / ' pUrNa huI kRti satarAja saha jIda zahara me dharma pracAra // 5 // sUkSma dRSTi se puna nirIkSaNa, sazodhana hai kiyA gyaa| gaharAI se maulikatA para dhyAna yathocita diyA gayA // 6 // do hajAra ikatIsa sAla kA dhana muni ke saha varSAvAsa / apara bhAdrapada asita dvAdazI pacapadarA me pUrNa prayAsa // 7 // nirvANotsava A rahA, pacIsasovA~ sAra / zraddhAJjali muni mukula kI, vIra karo svIkAra // 8 //