Book Title: Anant Sakti Ka Punj Namokar Mahamantra
Author(s): Devendramuni
Publisher: Tarak Guru Jain Granthalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006265/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Contali mai n tenance ananta zakti kA puJja namokAramahAmaMtra upAcArya devendra muni / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI namaskAra mahAmaMtra namo arihaMtANaM, namo sidhdANaM, namo AyariyANaM, / namo uvajjhAyANaM. namo loesavva sAhUNaM esopNcnmokaaro,svvpaavppnnaasnno| maMgalANaM ca savvesiM,paDhamahavai mNglm|| Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ananta zakti kA puJja namokAra mahAmantra upAcArya zrI devendramuni zrI tAraka guru jaina granthAlaya zAstrI sarkala, udayapura- 3130. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ O artha saujanyaH L. Suganchand Jain Advocate 104, Govindappa Naicken Street Madras-600001. Ph.:569729.569469 .. - madraka: saMjaya surAnA ke lie kAmadhenu priTarsa eMDa pablisarsa avAgar3ha hAusa, AgarA-282002 - vi. saM. 2047, caitra, mahAvIra jayantI IsvI san 1990 apraila. 0 mUlya: lAgata mAtra do rupayA pacAsa paisA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) prAthamika maMtra - mana kI zakti ko jagAne kA sAdhana hai / mahAmaMtra Atma-zaktiyoM ko jAgRta karatA hai / namokAra mahAmaMtra eka aisA hI sAdhana hai, jisakA pratyeka varNa, akSara, pada, viziSTa zaktiyoM kA puMja hai / vidhipUrvaka isakI sAdhanA, ArAdhanA karaneM se aneka prakAra kI mAnasika tathA AdhyAtmika zaktiyA~ jAgRta hotI haiM / mAnava svayaM zaktimAna bana jAtA hai / namokAra mahAmaMtra kA smaraNa lAkhoM jaina karate haiM, kintu isa mahAmaMtra ke svarUpa, sAdhanA aura ArAdhanA kI prakriyA se bahuta kama loga paricita haiM / maiMne saMkSepa meM isa viSaya para zAstrIya tathA vaijJAnika dRSTi se Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAza DAlane kA prayAsa kiyA hai / isa mahAmaMtra ke smaraNa se mana para, zarIra para aneka camatkArI prabhAva hote dekhe gaye haiN| saMkaTa bhI Talate haiM / siddhi bhI milatI hai| Arogya bhI milatA hai aura Atmabala bhI jAgatA hai / AzA hai, pAThaka isa pustaka se aneka prakAra kI upayogI jAnakArI prApta kara lAbhAnvita hoNge| -upAcArya devendra muni Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) ananta zakti kA puJja : namokAra mahAmaMtra saMskRta sAhitya meM eka sUkti haiamaMtramakSaraM nAsti - varNamAlA kA koI bhI akSara amaMtra nahIM hai, varNamAlA ke sabhI akSara maMtra haiM / lekina jarA socie, ve akSara maMtra kaba banate haiM ? jaba ina para manana kiyA jAya'mananAt maMtraH' manana karane se hI akSara meM vaha vizeSatA samutpanna hotI hai ki sAdhAraNa sA lagane vAlA akSara acintya zakti se paripUrNa maMtra bana jAtA hai / aura sAdhaka ko iSTa prApti ke nikaTa pahu~cA detA hai / yadyapi manana karane kI zakti kA kendra 'mana' to saMjJI tiryaMca paMcendriya pazu-pakSiyoM ko bhI prApta hai, aura sAmAnyatayA sabhI manuSyoM ko bhI prApta hai- mAnasika kSamatA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) ina sabhI prANiyoM meM hotI hai lekina isa kSamatA ko yogyatA banA dene aura use abhISTa, saMkalpya aura acintya zaktizAlI UrjA meM pariNata kara dene kI zakti kisI-kisI mAnava meM hI parilakSita hotI hai / aise hI virale, dRr3ha saMkalpI mAnava sAdhaka hote haiM - maMtra - sAdhaka / maMtra kyA hai ? akSaroM, svaroM aura vyaMjanoM tathA mAtRkA varNoM kA saMyojana hI to hai / lekina isa saMyojana meM zabda visphoTa, zakti kA jJAna, kuzalatA, sAdhanA kA anubhava, yogyatA aura sUkSma dRSTi kI AvazyakatA hotI hai / isIliye kahA gayA hai - yojakastatra durlabhaH / ina akSaroM, varNoM meM maMtrazakti to hai kintu unakA samucita saMyojana karane vAlA vyakti durlabha hotA hai / yahI kAraNa hai ki bhAratIya sAhitya meM maMtra- draSTA RSiyoM kA Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyadhika Adara ke sAtha smaraNa karake unheM sammAnapUrNa sthAna diyA gayA hai| varNa-saMyojana : maMtra kA zarIra pratyeka varNa kI eka dhvani hotI hai, eka saMketa hotA hai / una dhvaniyoM aura saMketoM ke ucita samAyojana se maMtra kI zabda-racanA athavA usake zarIra kA nirmANa hotA hai, vaha AkAra grahaNa karatA hai / maMtra sAdhanA ke samaya sAdhaka ina zabdoM kA uccAraNa karatA hai| uccAraNa ke tIna mukhya kendra haiMnAbhi-sthAna, hRdayasthAna aura kaMThasthAna / maMtrazAstra, svarazAstra aura dhvanivijJAna kI to mAnyatA hai ki svara sarvaprathama nAbhisthAna meM utpanna hotA hai aura vahA~ se hRdaya-sthAna, kaMThasthAna meM hotA huA, svarayaMtroM-kaMTha, tAlu, jihvAmUla ke sahayoga se uccarita Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) hotA hai aura phira zravaNagocara banatA hai / zravaNagocara zabda bhI kucha itane sUkSma hote haiM jinheM uccAraNakarttA svayaM hI suna pAtA hai, dUsare nahIM / kucha zabda aise hote haiM jinheM dUsare bhI suna sakate haiM / nAbhi se utpanna svara kI kaMTha, tAlu, jihvAmUla taka kI yAtrA, ina kSetroM meM prakaMpana utpanna karatI hai aura ye prakaMpana kaI hajAra prati saikiNDa kI saMkhyA meM hote haiM / svaradhvani kI gaharAI ke sAtha-sAtha prakaMpanoM kI saMkhyA bhI bar3hatI jAtI hai, aura yadi ye svayaM zravya kI sImA taka hI raheM to ina prakampanoM se zarIra meM UrjA kA sphoTa hotA hai, jo abhISTa phala prApti meM zaktizAlI mAdhyama ke rUpa meM kAryakara hotA hai / isIlie granthoM meM maunajapa, mAnasajapa yA upAMzujapa kA adhika phala batAyA hai, isase iSTa siddhi zIghra hotI hai / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) * satya yaha hai ki yaha saMsAra jisameM hama rahate haiM, prakampanoM se bharA hai / kahIM dhvani prakampana to kahIM varNa prakampana / inameM bhI dhvani prakampana, adhika aura tIvra vega vAle haiM / zora (noise) kA zora sarvatra vyApaka hai| ye prakampana jaba apanI carama sImA para pahu~cate haiM to isakA vega bahuta bar3ha jAtA hai / vaijJAnikoM kI bhASA meM dhvani prakampana kiraNeM 1 karor3a mIla prati saikiNDa ke vega se gati kara sakatI haiM / isa sthiti meM inase prakAza kI kiraNeM nikalane lagatI haiM / tabhI to maMtra - sAdhaka ko jaba vaha maMtra kI siddhi ke samIpa pahu~catA hai to prakAza dikhAI dene lagatA hai / usakA svayaM kA antar prakAza se jyotirmaya ho jAtA hai / yaha prakAza bAharI nahIM hotA, svayaM kI antara UrjA se hI nikalatA hai / lekina yaha saba hotA tabhI hai jaba maMtra Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) kA varNa - saMyojana samucita ho aura sAdhaka ekAgratApUrvaka, asIma niSThA aura lagana ke sAtha svaroM ke ucita Aroha-avaroha ko dhyAna meM rakhakara isa maMtra kA dRr3ha vizvAsa aura zraddhA ke sAtha jApa kare / tabhI yaha sthiti pratyakSa anubhUta hotI hai maMtraH paramozreyo mananatrANehyato niyamAt / -maMtra parama kalyANakArI hotA hai, usake manana se - japa se nizcita hI trANa athavA rakSA hotI hai, iSTa phala kI prApti hotI hai / isIlie kahA gayA hai japAt siddhiH japAt siddhiH japAt siddhirna saMzayaH / maMtra japa se avazya maMtra kI siddhi hotI hai, isameM kisI prakAra kA saMzaya nahIM hai / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) namokAra mahAmaMtra maMtra meM do prakAra kI zaktiyA~ hotI haiM / eka trANazakti yAnI rakSA karane kI zakti, dUsarI siddhizakti arthAt kArya ko siddha tathA saphala banAne vAlI zakti / maMtra kI trANazakti aura siddhizakti kI dRSTi se namokAra maMtra saMsAra kA sarvazreSTha maMtra hai / isameM yaha donoM zaktiyA~ to haiM hI; inake atirikta yaha mahAmantra aura bhI aneka rahasyamaya tathA Urjasvala zaktiyoM kA bhaMDAra hai jo Apa se hama se aba taka ajJAta hai / yaha kalpataru, kAmadhenu aura cintAmaNi se bhI adhika prabhAvazAlI aura phaladAyI hai / namokAra maMtra se sirpha naitika zaktiyA~ hI nahIM, AdhyAtmika zaktiyA~ bhI jAgRta hotI. haiM / Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) namokAra kI sArvabhaumatA saMsAra meM jitane bhI maMtra haiM, ve kisI na kisI dharma-paramparA yA iSTadeva se saMbaMdhita haiM / gAyatrI maMtra vaidika paramparA se nibaddha hai to 'kalamA' muslima dharma paramparA se / gAyatrI maMtra dvArA sAdhaka savitA (sUya) kA AhvAna karatA hai apanI buddhi ko prerita karane ke lie / isI prakAra aura sabhI maMtra apanI-apanI dharma-paramparA tathA apane abhISTa devoM se jur3e hue haiN| lekina namokAra maMtra eka sArvabhauma maMtra hai / yadyapi ise jaina paramparA se nibaddha maMtra kahA jAtA hai kintu vAstava meM, isa maMtra meM guNoM kI pUjA hai / AdhyAtmika zakti saMpanna mahApuruSoM kA smaraNa, namana evaM AhvAna hai| aura isI kAraNa yaha sArvabhauma maMtra hai, kyoMki sad guNoM kI pUjA sarvatra hotI hai| Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (13) namokAra maMtra kA svarUpa : varNa saMyojana aba namokAra maMtra kA svarUpa samajheMnamokAra maMtra meM 5 pada haiM aura 35 akSara / namokAra maMtra kA mUla pATha isa prakAra hainamo arihaMtANa 7 akSara namo siddhANa 5 akSara namo AyariyANa 7 akSara namo uvajjhAyANa 7 akSara namo loe savvasAhUNa 9 akSara isameM cUlikA pada hai 'aiso paMca NamukkAro,savvapAvappaNAsaNo / maMgalANaM ca savvesiM, paDhamaMhavai mNglN||" ina cAroM padoM ke 33 akSaroM ko milAkara navakAra maMtra ke kula 68 (35+33) akSara mAne jAte haiM / kintu mUla maMtra 35 akSaroM vAlA hI sarvamAnya hai| Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) isa 35 akSaroM vAle maMtra meM 34 svara aura 30 vyaMjana haiM / 34 svara mAnane kA kAraNa maMtrazAstra kA siddhAnta aura vyAkaraNa ke niyama haiM / inake anusAra namo arihaMtANaM kA 'a' lupta ho jAtA hai / isa prakAra isa maMtra meM maMtrazAstra ke anusAra 34 svara aura 30 vyaMjana arthAt 64 varNa haiM aura devanAgarI lipi ke bhI 64 hI varNa mAne gaye haiM / ataH saMketAtmaka rUpa se isa maMtra meM samasta zruta jJAna arthAt varNa vijJAna garbhita ho jAtA hai / punaH prAkRta bhASA meM a, i, u ye mUla svara tathA ja, jha, Na, ta, da, dha, ya, ra, la, va, sa aura ha mUla vyaMjana mAne gaye haiM / ye saba isa mahAmaMtra meM isa prakAra saMgumphita ho gaye haiM, ki vizeSa prabhAvazAlI bana gaye haiM / varNa - saMyojana kI vaijJAnikatA varNa-saMyojana kI vaijJAnikatA varNoMakSaroM-svaroM ke samanvaya meM nihita hai / yaha Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) saMyojana isa prakAra kA honA cAhie ki varNa samUha (maMtra ke akSaroM) kA jaba sUkSma vicArapUrvaka manana athavA jApa kiyA jAya to eka camatkArika zakti utpanna ho jAya: ThIka usI prakAra jisa prakAra rAsAyanika padArthoM ke saMyogoM-dravoM dvArA dhAtu para kriyA karane se vidyuta dhArA pravAhamAna ho uThatI hai aura vAyu se samparka hone para adbhuta camatkArI dhvaniyA~ vAtAvaraNa meM gUMjane lagatI haiN| ___ maMtra meM camatkAra utpanna hone ke AdhAra haiM-aMtaHkaraNa kI zakti, sAdhaka kI maMtra aura apane iSTa deva ke prati asIma niSThAbhakti / tathA uccAraNa kI zuddhi va taalbddhtaa| yadyapi maMtrazAstra meM aneka prakAra ke maMtra batAye gaye haiM, jaise-stambhana, mohana, uccATana, vazIkaraNa, vidveSaNa, mAraNa Adi Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) 1 kintu inameM pauSTika aura zAntika maMtra hI sAtvika aura zlAghanIya mAne gaye pauSTika maMtra - dhvaniyoM se Atma-zAMti tathA bhautika sampadAoM kI prApti hotI hai, jabaki zAntika maMtroM kI dhvani taraMgeM mAnasika, zArIrika, daivika aura AnevAlI bAdhAoM ko upazAMta karake mastiSkIya sthiratA pradAna karatI haiM / mAnasika zAnti detI haiM / jahA~ taka mahAmaMtra navakAra ke varNasaMyojana kA prazna hai; use zAMtika aura pauSTika maMtroM kI zreNI meM rakhA jA sakatA hai / yaha varNa-saMyojana itanA zreSTha hai ki ApadAoM kA nivAraNa karake sabhI prakAra ke vikAroM ko upazAMta karatA hai tathA Atmika zAMti to isakA mUla uddezya hai hI / sAdhaka ko sabhI prakAra kA lAbha sahaja hI prApta hotA hai / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (17) jahA~ taka bIjAkSaroM kA saMbaMdha hai, isameM sabhI bIjAkSaroM kA saMyojana huA hai / a, A, i, I Adi mahAmaMtra meM niyojita hue sabhI varNa, isa dRSTi se bIjAkSara mAne jAte haiM ki ina sabake apane-apane prabhAva haiM dhvaniyA~ haiM, taraMgeM haiM, saMketa haiM / jaise- 'a' varNa AtmA meM ekatva kA sUcaka aura zaktivarddhaka hai, sAtha hI yaha AkarSaNa zakti - sAmIpyatA kA utpAdaka bhI hai / sAdhAraNa bhASA meM bhI kisI prANI ko apane samIpa bulAne ke lie 'A, A' zabda kA uccAraNa kiyA jAtA hai aura vaha prANI AkarSita hokara samIpa A jAtA hai / isI prakAra 'a, A' Adi bIjAkSaroM kI tAla, laya, ghoSa, Adi, jisa prakAra isa mahAmaMtra meM ye varNa saMyojita haiM, usI ke anusAra jApa karane se aneka labdhiyA~ (viziSTa zaktiyA~) sAdhaka ke pAsa usI prakAra khiMcI calI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) AtI haiM, jaise cumbaka kI ora lohakaNa / / udAharaNa ke lie isa mahAmaMtra ke kisI bhI eka pada ko le lIjie / prathama pada 'namo arihaMtANaM' hI leN| isa sampUrNa pada kA japa/dhyAna jaba AjJAcakra (lalATa- bhUmadhya) para kiyA jAtA hai to jaise-jaise japa kI gaharAI bar3hatI hai, tanmayatA gaharI hotI hai; vaise-vaise svataH mastiSkIya tathA bhUmadhya meM avasthita kozikA taMtra meM kampana hone lagatA hai aura zanaiH zanaiH una kampanoM kI gati tIvra se tIvratara hotI jAtI hai, pariNAmasvarUpa mAnasa cakSuoM ke samakSa zveta varNIya paTala nirmita ho jAtA hai, isa pada ke camakIle akSaroM sahita / ___zveta varNa zAMti aura zuddhatA kA pratIka hai / isase mana kI ujjvalatA pramANita hotI hai / sAdhaka kI manaHsthiti jitanI Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) zAnta aura pavitra hogI zvetavarNI paTala utanA hI zuddha aura camakIlA ubharatA lagegA / zvetavarNa isa tathya ko dyotita karatA hai ki sAdhaka kI antarhRdayagata kAlimA dhula gaI hai athavA dhula rahI hai| isI prakAra ke prabhAva anya padoM ke japa dhyAna se sAdhaka ko prApta hote haiM / namokAra kA mahAmaMtratva jaisA ki uparyukta paMktiyoM meM batAyA gayA hai, maMtra aneka haiM, aneka prakAra ke haiM, sabhI dharma paraMparAoM ke apane-apane viziSTa aura iSTa maMtra haiM, jo una paraMparAoM se jur3e hue haiM lekina sArvabhauma aura mahAmaMtra to namokAra hI hai / hama isa maMtra ke mahAmaMtratva para vicAra kreN| manISI vidvAnoM aura maMtra-vettAoM tathA maMtra-zAstrajJoM ne mahAmaMtra kI kucha kasauTiyoM/vizeSatAe~ batAI haiM / Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) . mahAmaMtra vaha kahA jAtA hai jisakI sAdhanA se sAdhaka ko nimna viziSTatAoM kI upalabdhi ho(1) Atmika-vikAra, visaMgatiyA~ Adi samApta hoN| (2) mAnasika saMkalpa-vikalpoM kI upazAnti ho| (3) Antarika zaktiyA~ UrdhvagAminI baneM, Urjasvala hoN| (4) AtmA tathA Atmika guNoM kA sAkSAtkAra ho, guNoM meM guNAtmaka vRddhi ho / Atma-jyoti meM utkarSa kA saMcAra ho| (5) vacana-vANI meM prabhAvotpAdakatA kA samAveza ho| (6) mAnasika, bauddhika UrjA vRddhiMgata ho, buddhi meM sphuraNA ho / (7) kaSAya-krodha, mAna, mAyA, lobha tathA nokaSAya-veda (kAma) Adi kI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (21) bhAvanAe~, Avega-saMvega kSINa hote cale jaayeN| (8) jJAtA-draSTA pravRtti bana jAya, samatAbhAva se sAdhaka ota-prota ho / (9) bAhyamukhI pravRttiyA~ sImita hokara sAdhaka kI vRtti antarmukhI ho jAya / vaha AtmAnanda kA rasAsvAdana kare, usI ke sukha meM usakI tanmayatA aura tallInatA bar3hatI jAya / (10) bAhya padArthoM meM mUbhiAva-Asakti kSINa ho / (11) mahAmaMtra kI eka anyatama vizeSatA vIryavattA hai / mAnava-zarIra ke caitanya kendroM-cakroM meM prANazakti saghana rUpa meM nihita hotI hai / mahAmaMtra ke japa-dhyAna aura sAdhanA se ye cakrasthAna jAgarita ho jAte haiM jinase zakti kA srota phUTane lagatA hai aura sAdhaka ko atizaya Atmika vIrya Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) tathA utsAha kI anubhUti hone lagatI hai| (12) vIryazakti kI anubhUti saMkalpa kI dRr3hatA, icchAzakti kI prabhAvotpAdakatA ke rUpa meM prasphuTita hotI hai| (13) mahAmaMtra kI sAdhanA, AdhyAtmika doSoM-rAga-dveSa, viSaya-kaSAya, ISryA-dveSa Adi vikAroM para kuThArAghAta karake unheM kSINaprAya karatI hai / jaise garma lohe para par3atA hathor3A usako dabAtA huA mana-icchita rUpa meM DhAlatA hai vaise hI maMtra kA dhyAnarUpI hathor3A vikAroM ko davAtA huA unheM sAtvika rUpa meM DhAla detA hai / pariNAmasvarUpa aneka prakAra ke mAnasika evaM zArIrika roga bhI upazAMta ho jAte haiM / sAdhaka ko zArIrika evaM mAnasika svasthatA tathA sphUrti kI upalabdhi hotI hai / Aja ke manovijJAnazAstrI aura cikitsA- zAstrI bhI isa tathya ko svIkAra Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) karate haiM ki medicine auSadhi dvArA cikitsya rogoM kI utpatti mAnasikazArIrika vikAroM ke kAraNa mAnava ke antaraMga meM hotI hai aura dikhAI ve bAhya zarIra meM dete haiM / sirpha accident ke atirikta anya rogoM ke viSaya meM unakA yahI mata hai| koriyA meM jaba amerikA ke sainika lar3a rahe the to kAphI dina vyatIta ho gaye / unakI icchA apane parivArIjanoM se milane kI tIvra hotI calI gaI, kintu majabUrI se unheM koriyA meM rahanA par3a rahA thA / pariNAma yaha huA ki mana aura zarIra paraspara viparIta ho gaye, dvaidha kI sthiti nirmita ho gaI / mana parivArIjanoM se milane ko vyAkula thA; kintu zarIra ko vahA~ rahakara yuddha karanA par3a rahA thA / manobhAvanAoM kA prabhAva isa rUpa meM AyA ki adhikAMza sainikoM para lakavA kA prakopa ho Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) gayA / majabUrana amerikana sarakAra ko unheM vApisa bulAnA par3A / apane parivArIjanoM se milane ke bAda unake zarIra aura mana kA dvaidha miTa gayA aura ve binA kisI vizeSa upacAra ke hI svastha ho gye| jaina darzana kI bhI mAnyatA aisI hI hai / roga Adi kI utpatti kA kAraNa vedanIya (asAtAvedanIya) karma mAnA gayA hai / sIdhI aura sarala zabdAvalI meM roga kI utpatti kArmaNa zarIra meM hotI hai, usase taijasa zarIra prabhAvita hotA hai aura abhivyakti audArika athavA sthUla zarIra meM hotI hai, roga audArika zarIra meM dikhAI detA hai| isa prakAra roga Adi kA mUla AdhyAtmika doSa-rAga-dveSa, kaSAya Adi kArmaNa zarIra (kama) hotA hai| mahAmaMtra navakAra kI sAdhanA se sarvaprathama kArmaNa zarIra vizuddha hotA hai, azubha karmoM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) (asAtAvedanIya Adi) kI nirjarA hotI hai / jisase tejas zarIra kI zuddhi hotI hai / ataH sAdhaka ko audArika zarIra meM roga Adi kI bAdhA nahIM satAtI athavA bahuta kama satAtI hai, roga Adi vyAdhi niSprabhAvI ho jAte haiN| (14) mahAmaMtra kI sAdhanA se icchAoM kA visarjana tathA unmUlana hotA hai / . (15) sukha-duHkha Adi sabhI dvaidhabhAvoM ke prati usake dRSTikoNa meM parivartana ho jAtA hai / harSa-zoka Adi ke bhAvoM meM kSINatA AtI hai, harSa kI sthiti meM sAdhaka phUlakara garvonmatta nahIM hotA, aura zokapUrNa paristhitiyoM meM hatAza nirAza hokara saMtApita nahIM hotA / usameM sahajatA AtI hai / moha Asakti kama hotI hai aura titikSA bhAva bar3hatA hai| (16) sAdhaka kI caitanya zakti va vIryazakti kA samanvita vikAsa hotA hai / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) isake pariNAma svarUpa usakI AtmaramaNatA meM vRtti adhika jamatI hai, Atmasukha kI anivarcanIya anubhUti hotI hai / vRttiyoM meM zodhana se usake jIvana meM zreyakArI parivartana hotA hai|| ye sabhI vizeSatAe~ navakAra maMtra meM haiM / aura isakI sAdhanA karane vAle viziSTa sAdhakoM me anubhava kI haiM, vyakta bhI kI haiM / jisake AdhAra para hamane yaha saMketa diye __ isa mahAmaMtra kI vidhivat japa-sAdhanA se sAdhaka ko ina sabhI viziSTatAoM kI anubhUti evaM upalabdhi sahaja hI hotI hai / Apa bhI kara sakate haiN| sAdhanA-prakriyA sAdhanA se pahale sAdhanA ke tatvoM ko samajheM / ye tatva haiM- (1) zraddhA (2) bhAvanA (3) niSThA Adi / Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) sAdhanA prakriyA meM mahatvapUrNa sthAna haivarNoM, akSaroM, vyaMjanoM ke ucita mAtrA meM hrasva, laghu, dIrgha, pluta-ina ghoSa-dhvaniyoM ke uccAraNa kA tathA yaha jJAna bhI apekSita hai ki kisI viziSTa svara Adi ke uccAraNa sthala (kendra) zarIra ke kisa bhAga meM avasthita haiM / sAdhaka ko cAhie ki unhIM sthAnoM se svara-dhvani kA prArambha kare / isake sAtha hI maMtra ke artha kA jJAna bhI honA cAhie, isase sAdhaka kI niSThA meM abhIpsita vRddhi hotI hai / __ aneka kathAoM meM aisA bhI par3hane ko milatA hai aura aisA pratyakSa anubhava bhI hai ki aise anapar3ha tathA asabhya kahe jAne vAle logoM ko jo navakAra maMtra kA artha bilkula bhI nahIM jAnate the, sirpha unhoMne maMtra ko raTa liyA aura zraddhA-niSThA pUrvaka japa karane se unheM camatkArI phala kI prApti huI / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) huNDika cora kI kathA prasiddha hI hai / seThajI ne use namokAra maMtra sikhAyA, lekina pUrA maMtra to dUra paharedAroM ke pIchA kiyA jAne se bhayabhIta vaha namo arihaMtANaM bhI na yAda kara sakA aura 'tANaM tANaM tANaM, seTha vacana paramANaM' gaharI zraddhA - niSThApUrvaka itanA bolane mAtra se camatkAra ho gayA / yadyapi yaha camatkAra zraddhA aura niSThA tathA aDiga vizvAsa kA phala thA; kintu isase zabdoccAraNa aura artha jJAna kA mahatva kama nahIM ho jAtA / yadi 'tANaM' zabda ke zabdArtha para vicAra kareM to tANa kA artha rakSaka athavA zaraNadAyI hotA hai / isa saMdarbha meM NamokAra maMtra ko anajAne hI sahI hRdaya kI gaharAiyoM se usane zaraNabhUta mAnA / zraddhA ke sAtha yadi zabdoccAraNa aura maMtra ke padoM, zabdoM, artha kA jJAna bhI ho to sAdhaka kI dhyeya pUrti zIghra hotI hai Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) tathA use viziSTatA pradAna karatI hai / __ zraddhA kA abhiprAya hai asIma niSThA, dRr3ha vizvAsa, jur3Ava-iSTa ke prati aura maMtra ke prati, ghanA lagAva / jaba zraddhA, vizvAsa aura lagAva kA saMbala pAkara ghanIbhUta ho jAtI hai to usakI aisI hI sthiti hotI hai, jaisI pAnI ke jama jAne ke bAda, usakI barpha ke rUpa meM pariNati hotI hai / pAnI tarala zraddhA hai aura ghanIbhUta zraddhA hai Thosa jamI huI barpha / __jaba zraddhA ghanIbhUta ho jAtI hai to bAhya prabhAva-AkarSaNa-vikarSaNa, saMzaya, vikAra Adi usameM praveza nahIM pA sakate, jabaki tarala zraddhA rUpI jala vikAroM se-bAhya prabhAvoM se prabhAvita ho jAtA hai, isake varNa, gaMdha aura rUpa prabhAva meM bhI vikRti A jAtI hai| ___ maMtra-sAdhanA ke lie sAdhaka kI zraddhA bhI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) dRr3hIbhUta aura ghanIbhUta honI cAhie jo anya prabhAvoM se aprabhAvita rahe / kA / zramaNAcAra, isake uparAnta sthAna hai bhAvanA AgamoM meM dRr3hacaritrI zramaNoM ke lie eka zabda AtA hai- bhAvitAtmA; aisA zramaNa jisakA antarmana - AtmA dhyAna, japa, dharma Adi se bhAvita ho cukA hai - sAdhanA usakI raga-raga meM, mAMsapeziyoM meM, asthi aura majjA meM samA gaI hai, ekAkAra ho gaI hai / maMtra - sAdhanA meM bhI bhAvanA kA yahI rUpa apekSita hai / sAdhaka maMtra ke zabdoM meM, uccAraNa meM tallIna ho jAya, tAdAtmya ho jAya, ekAkAra ho jAya, sAMsa lete samaya aura chor3ate samaya pratyeka zvAsocchvAsa para maMtra 'pada ko uccAraNa karatA rahe, use hI anubhava karatA rahe arthAt usakA zvAsocchavAsa maMtra kI dhvani se guMjita Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hokara 'nAda' jaisA bana jAya / ise kahA jAtA hai, maMtra se bhAvita honA, maMtra kI bhAvanA se abhinna honaa| jaba taka maMtra aura sAdhaka-do bhinna vidhAe~ rahatI haiM taba taka maMtra sAkAra nahIM hotA, usakA sAkSAtkAra nahIM hotA aura jahA~ bhinnatA miTI, abhinnatA kI sthiti AI ki maMtra sAkAra ho jAtA hai / usakA sAkSAtkAra ho jAtA hai / sAdhaka ko maMtra siddha ho jAtA hai / ise hI kahA gayA hai-maMtra siddhi / ___ yaha maMtra siddhi ghanIbhUta zraddhA aura bhAvanA kI gaharAI kI atirekatA para nirbhara hai / jitanI gaharI bhAvanA-maMtra ke sAtha bhAvanAtmaka ekAtmatA hogI, siddhi bhI utanI hI ucca koTi kI sAdhaka ko upalabdha hogI / sAdhaka ko usameM sukha kI anubhUti hogI / aisA Ananda AyegA ki Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) sAdhaka usameM lavalIna ho jAyegA / aura usa Ananda se pulakatA rahegA kintu zabdoM se batA nahIM sakegA / zabda paudgalika haiM / pudgala haiM - isalie inameM varNa bhI hai, gaMdha bhI hai, rasa bhI hai aura sparza bhI hai tathA unakA nizcita AkAra saMsthAna bhI hai / lekina sAmAnya sthiti meM athavA zabdoM ke uccAraNa mAtra se na varNa sAmane AtA hai, na gaMdha kI aura na rasa kI hI anubhUti hotI hai / kintu bhAvanA kA yoga pAte hI ve ajIva varNa sajIva se ho uThate haiM, unameM rUpa, rasa, varNa Adi kI abhivyakti ho jAtI hai, ye guNa jo chipe hue the, avyakta the; ve vyakta ho jAte haiM, pragaTa ho jAte haiM, ThIka usI taraha jaise pArA auSadhiyoM ke rasa kI bhAvanA (vaidyaka granthoM ke anusAra) kA yoga pAkara pArada-rasAyana bana jAtA hai - svAsthya, bala, -- Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (33) vIrya, oja-tejavardhaka rasAyana / __ maMtra ke viSaya meM bhI yahI tathya hai / ghanIbhUta zraddhA aura bhAvanA kI tIvra dhArA kA saMsparza pAkara maMtra ke akSara aura saMpUrNa maMtra sajaga, sajIva se ho uThate haiM, aura unameM se acintya zakti usI prakAra prasphuTita ho uThatI hai jaise pAre se rasAyana / ise hI kahate haiM maMtra kA devatA jAgrata honaa| vaijJAnika vidhi se paramANu (jaina darzana kI mAnyatA ke anusAra skandha) vikhaMDana hone para asIma UrjA pragaTa ho jAtI hai / vaise hI bhAvanA se maMtra ke zabda paramANu (skandha) vikhaMDita hokara UrjA ke akSaya srota bana jAte haiN| namokAra mahAmaMtra kA sAdhaka bhI maMtra ke - sajaga aura siddha hone para apanI antarAtmA Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) meM aisI hI zakti kI anubhUti karatA hai / kintu vaha zakti uSNa na hokara zItala hotI hai, sAdhaka kA hRdaya-'zItala citta bhayo jima candana'-aisI sthiti para avasthiti kara letA hai / isIlie to namokAra maMtra ko pauSTika aura zAntika maMtra batAyA gayA hai / prakriyA aba namokAra maMtra ke eka-eka pada kI sAdhanA prakriyA ko samajheM pahalA pada hainamo arihantANa zabdArtha hai-arihantoM ko namaskAra ho / isa pada kA japa/dhyAna jJAnakendra (AjJAcakra-bhrUmadhya-lalATa) para karanA cAhie / dhyAna-citta kI vRtti jJAna kendra para kendrita ho aura mana ekAgra / isa pada kA dhyAna zveta varNa meM kiyA jAtA hai / abhiprAya yaha hai ki ukta pada ke sAtoM akSaroM kI camakIle Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (35) sapheda raMga kI kalpanA karanI cAhie / 'pada' jApa ke samaya sAdhaka zveta raMga ko kalpanA kI A~khoM se dekhegA kintu dhIre-dhIre vaha zvetaraMga carma cakSuoM meM jhalakane laga jAtA hai aura sAdhaka ko zveta cakra dIkhatA hai| do zabda haiM-karanA aura honA / zvetavarNI akSaroM kA dhyAna karanA cAhie-aisA namaskAra mahAmatra mAhAtmya Adi aneka maMtra-zAstrIya granthoM meM ullekha pAyA jAtA hai / yaha nirdeza prArambhika abhyAsI sAdhaka ko dRSTigata rakhakara kiyA gayA hai, aisA pratIta hotA hai / jaba abhyAsa sudRr3ha ho jAtA hai to dhyAnAvasthita hote hI akSara camakIle zvetavarNI mAnasa paTala para dRSTigocara hone lagate haiM / sAyAsa Avazyaka nahIM rahatA, anAyAsa-sahaja hI saba kucha ghaTita hone lagatA hai| isakA eka kAraNa aura bhI hai, vaha Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) hai-varNoM kA saMyojana / yadyapi jaina zAstroM meM varNa yAnI raMga 5 prakAra ke mAne gaye haiM-(1) kAlA, (2) pIlA, (3) nIlA (4) lAla aura (5) zveta / kintu Adhunika vijJAna 7 raMga mAnatA hai-(1) baiMganI, (2) gaharA nIlA, (3) nIlA, (4) harA, (5) pIlA, (6) nAraMgI aura (7) lAla / vijJAna yaha bhI mAnatA hai ki kisI eka gola pleTa para ina sAtoM raMgoM ke phalaka banA diye jAya~ aura isa gola pleTa ko tIvragati se ghumA diyA jAya to jyoM-jyoM ghUmane kA vega bar3hegA, ye saba raMga dRSTi-paTala se gAyaba hote jAyeMge aura sirpha sapheda raMga hI dikhAI degA / teja gati se ghUmate saptavarNI cakra para sirpha sapheda raMga hI dikhAI degaa| ___ adbhuta sAmyatA hai-vijJAnasammata raMga bhI 7 haiM aura 'namo arihaMtANa' pada ke bhI sAta varNa (akSara) haiM / jaba sAdhaka isa pada Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (37) kA dhyAna jJAnakendra para karatA hai taba usake ekAgramana se balazAlI banI dhyAnakItIkSNa dhArA se jJAnakendra para saghana rUpa se avasthita tejas zarIra ke paramANuoM (pradezoM) meM prakampana zurU ho jAtA hai aura cakrAkAra avasthita paramANuoM meM ghUrNana kI sthiti banatI hai / ghUrNana kI gati aura usakA vega jyoM-jyoM bar3hatA hai, zveta raMga ubharane lagatA hai aura tIvratara tathA tIvratama vega kI sthiti meM jaba sAdhaka pahu~catA hai taba 'namo arihatANa' ke sAtoM akSara atyanta camakIle zveta raMga meM dRSTipaTala para camakane lagate : zAstroM meM isa pada ke dhyAna ke cAra sopAna batAye gaye hai-(1) akSara dhyAna (2) pada kA dhyAna (3) pada ke artha kA dhyAna aura (4) arhat svarUpa kA dhyAna / / abhISTa saphalatA ke lie sAdhaka ko ina Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) cAroM sopAnoM kA kramazaH dhyAna karake apane abhyAsa ko sudRr3ha karanA caahie| yaha sAdhanA vidhi namokAra maMtra ke anya cAroM padoM ke dhyAna ke lie bhI samajha lenI caahie| (2) dUsarA pada hai-namo siddhANa / 'namo siddhANaM' pada kI sAdhanA darzana kendra (sahasrAra cakra-brahmarandhra-mastiSka) para dhyAna ko ekAgra karake rakta varNa meM kI jAtI hai / rakta varNa se abhiprAya hai-bAla sUrya ke varNa jaisI aruNa AbhA / __ isakI sAdhanA ke bhI ukta cAra sopAna prathama pada kA zveta varNa Atmika, mAnasika zuddhatA aura svacchatA tathA zubhratA kA pratIka hai; jabaki isa dvitIya pada kA rakta varNa sphUrti, AtmajAgRti aura Atmika muNoM ke vikAsa ko dyotita karatA hai / yaha Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (39 pada siddhidAyaka hai| ____ 'namo siddhANa' pada meM 'ddhA' saMyuktAkSara hone se yaha mahAprANa dIrghadhvani vAlA varNa bana gayA hai / isake nAda (dIrgha uccAraNa) se nAbhikamala, hRdaya kamala, kaMTha kamala, AjJA cakra aura sahasrAra cakra taka sampUrNa cakroM meM avasthita paramANuoM meM prakampana hotA hai aura sabase adhika prakampana sahasrAra cakra meM hote haiM / sambhavataH isIlie granthakAroM ne isakA dhyAna sahasrAra cakra para karane kA nirdeza diyA hai| (3) tIsarA pada-'namo AyariyANaM AcArya se saMbadhita hai / isa pada dvArA AcAryoM kI arcanA, candanA aura unako namana kiyA gayA hai| __ isa pada kA dhyAna vizuddhi kendra (kaNTha sthAna) para kiyA jAtA hai / sAdhanA ke cAra sopAna haiM / varNa pIlA (pIta) hai / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) vizuddhi kendra para kiyA gayA dhyAna Avega-saMvegoM kI vizuddhi kA hetu banatA hai / vaijJAnika dRSTikoNa se bhI AvegoM kI niyAmaka thAyarAiDa granthi yahA~ para avasthita hai / isa granthi dvArA utsarjita hAramonoM se prANI ke Avega-saMvega-AvezoM meM hAni vRddhi hotI hai / yaha granthi nikAla dene se AvegoM kA udvega kama ho jAtA hai / ataH isa sthAna para dhyAna karane se sAdhaka ke Avega-saMvega, kAma, krodha Adi kI bhAvanAoM meM kSINatA AtI hai, ve upazamita ho jAte haiM / zalya cikitsaka oNparezana dvArA jisa granthi ko nikAlakara krodhI kAmI ko zAnta banAtA hai, dhyAnasAdhaka mAnasika dhyAna dvAra granthi ko zamita kara zAnti, samatA aura nirbhIkatA anubhava kara sakatA hai| Avega Adi ke upazamana se jJAna Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (41) kI zakti bar3ha jAtI hai / jo zakti AvegoM meM vyartha bahatI hai, usakA saMrakSaNa hotA hai, ataH jJAna-vRddhi aura dhAraNA-zakti meM vikAsa hotA hai / isIlie pIta varNa ko jJAna-prApti meM sahAyaka mAnA gayA hai / pIlA raMga-prakAza yA jJAna kA sUcaka hai / AcArya jJAna-dAna karatA hai| namo uvajjhAyANaM pada kA dhyAna nirabhra AkAza jaise nIle raMga meM Ananda kendra (hRdaya cakra) para kiyA jAtA hai / isa pada kI sAdhanA ke bhI cAra sopAna haiN| prathama sopAna meM eka-eka akSara kA dhyAna, dvitIya sopAna meM pUre pada kA dhyAna, tRtIya sopAna meM pada ke artha kA aura caturtha sopAna meM upAdhyAyajI ke guNoM kA dhyAna karane kA nirdeza granthoM meM prApta hotA hai| AdhyAtmika aura vaijJAnika dRSTi se nIlA raMga zAnti kA pratinidhi mAnA jAtA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) hai / krodha Adi kaSAyoM ke udvega ko rokane ke lie nIlA raMga upayogI mAnA gayA hai / jina vyaktiyoM ko uttejanA adhika AtI hai, choTI-choTI bAtoM para uttejita ho jAte haiM, manocikitsaka aise logoM ko nIle raMga kI vastu hamezA pAsa meM rakhane kI salAha dete hai / yogezvara zrI kRSNa evaM dhyAnayogIzvara bhagavAna pArthanAtha kI deha kAnti nIle raMga kI mAnI gaI hai / ataH unakA dhyAna karane se bhakta svAbhAvika rUpa meM zAnti kA anubhava karatA hai| jyotiSI bhI zanigraha kI upazAMti ke lie nIlama ratna ko a~gUThI meM dhAraNa karane kI salAha dete haiN| vAstavika sthiti yaha hai ki zanigraha jaba azubha hotA hai taba vaha jIvana meM saMgharSa kI sthiti nirmita karatA hai, AjIvikA ke sAdhanoM meM kamI aura lAbha ko alAbha meM Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) parivartita kara detA hai, pariNAma yaha hotA hai ki manuSya cintAgrasta ho jAtA hai, cintAoM ke kAraNa mastiSka meM tanAva aura tanAva se mana-mastiSka meM uttejanA caMcalatA ubharatI hai| nIlA raMga, jyotiSa ke anusAra nIlama (kyoMki nIlama kA raMga bhI nIlA hotA hai) uttejanA ko zAMta karake, mAnava ke mastiSka ko susthira hone meM sahAyaka banatA hai aura manuSya zAMtipUrvaka soca-samajha kara kaThina paristhitiyoM ko sulajhAne kI rAha nikAla letA hai| upAdhyAya jI kA athavA namo uvajjhAyANa pada kA nIle raMga meM dhyAna karane se sAdhaka ko zAMti kI anubhUti hotI hai / _ namo loe savvasAhUNaM namokAra mahAmaMtra kA antima pada hai / isakA dhyAna maNipUra cakra - (nAbhikamala) para kiyA jAtA hai / isakA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna kAle, kastUrI jaise camakadAra kAle raMga meM karane kA vidhAna hai| __isake bhI 4 sopAna haiM / prathama pada ke akSaroM kA dhyAna,dUsarA saMpUrNa pada kA dhyAna, tIsarA pada ke artha kA dhyAna aura cauthA sopAna hai-sAdhujI ke guNoM kA dhyAna / pAMcave pada meM prayukta akSara 9 haiM / aMkazAstra athavA saMkhyAzAstra kI dRSTi se 9 kI saMkhyA hIyamAna nahIM hai, cAhe jisa saMkhyA se 9 kI saMkhyA ko guNA kiyA jAya guNanaphala kA yoga sadA hI 9 rahatA hai / isakA saMketAtmaka abhiprAya yaha hai ki sAdhujI ke guNa kabhI hIyamAna nahIM hote athavA sAdhu kabhI guNoM se hIna nahIM hote / unake guNa guNAtmaka rUpa(Geometricalprogression) meM bar3hate haiM, dUsare zabdoM meM niraMtara vikasita hokara utkarSa ko prApta hote haiM / paramparA se yaha dhAraNA calI A rahI hai Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) ki kAlA raMga zubha nahIM hotA; kintu yaha dhAraNA pUrNa satya nahIM hai / vAstavikatA yaha hai ki kAlA raMga avarodhaka aura avazoSaka hotA hai / bAhara ke prabhAvoM ko andara nahIM Ane detA aura Antarika upalabdhiyoM, zaktiyoM ko bAhara nahIM jAne detA / isIlie dhUpa se bacane ke lie kAle raMga kA cazmA lagAyA jAtA hai / chatarI kA kapar3A, dhUpa se bacane ke pardo kA raMga bhI kAlA rakhA jAtA hai| ___ yaha bhI satya hai ki kAle raMga para dUsarA koI raMga nahIM car3hatA / isIlie to sAdha-zramaNa bAhya bhAvoM se alipta rahate haiM aura upasarga-parISahoM meM bhI apanA samatva sthira rakhane meM samartha hote haiM / ___ kAlA raMga sAdhu kI titikSA meM abhivRddhi karatA hai, usake cAritra meM, sAdhanA meM dRr3hatA pradAna karatA hai, kaSTasahiSNu banAtA hai| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) isa prakAra namokAra mahAmaMtra kI sAdhanA vibhinna varNoM (raMga) ke mAdhyama se ekaniSThA aura dRr3ha vizvAsa ke sAtha kI jAtI hai / / yadyapi Atmika dRSTi se vicAra kiyA jAya to AtmA kA koI varNa hI nahIM hotA / siddha parameSThI, jo paramazuddha, AtmasvarUpa haiM, ve to pUrNataH avarNa hI haiM / kintu navakAra mahAmaMtra kI sAdhanA meM jo raMgoM kA vidhAna kiyA gayA hai, vaha pratIkAtmaka hai / arhanta parameSThI kA zveta varNa unakI nirmalatA kA pratIka hai, AcArya parameSThI kA pIlA raMga unakI jJAna garimA aura AcAra kI utkRSTatA tathA azabala (niSkalaMka) saMyama kA pratinidhitva karatA hai / upAdhyAya jI kA nIlA raMga unakI prazAMtatA, upazamatA kA digdarzana karAtA hai, jaba ki sAdhujI kA kAlA varNaM unake guNoM ke Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNAtmaka vikAsa kA saMdarzana karAtA hai / __ yadi ina parameSThiyoM ke padakrama kI dRSTi se vicAra kiyA jAya to kAle raMga se nIlA raMga vizuddhi kA pratIka hai, nIle kI apekSA pIle raMga meM vizuddhi adhika hotI hai aura zveta varNa to sarvavizuddha hai hI; ThIka usI prakAra jaise kRSNalezyA se nIlalezyA vizuddha hai aura nIla kI apekSA tejolezyA vizuddha tathA zuklalezyA to vizuddhatama hai hii| . prastuta dhyAna sAdhanA ke sandarbha meM isa varNa vizuddhatA kA abhiprAya AtmA ke pariNAmoM kI vizuddhatA hai| / yadyapi yaha satya hai ki dharma sAdhanA athavA dhArmikatA kA prArambha hI tejolezyA se hotA hai; kRSNa, nIla, kApota ye tInoM adharmalezyAe~ mAnI gaI haiM / kintu navakAra maMtra sAdhanA meM jo sAdhujI kA kAle raMga meM aura upAdhyAyajI kA nIle raMga meM dhyAna Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) karane kA nirdeza diyA gayA hai; isakA abhiprAya aisA nahIM hai ki sAdhujI aura upAdhyAyajI ke Atma-pariNAma athavA bhAvalezyA kRSNa athavA nIlalezyA rUpa hote haiM, inakI bhAvalezyA to nizcita hI dharmalezyA hotI haiM / yahA~ sAdhanA meM jo raMgoM kA saMyojana kiyA gayA hai; usake do abhiprAya haiM- eka, dhyAna ko Alambana pradAna karanA aura dUsarA vibhinna raMgoM kA vaha prabhAva jo mana se AtmA para par3atA hai / sAdhanA kI Avazyaka bAteM namokAra maMtra kI sAdhanA kI pUrvapIThikA ke rUpa meM kucha sAvadhAniyA~ aura vizeSa bAteM dhyAna meM rakhanI Avazyaka haiM / (1) dravya zuddhi - zarIra malina na ho, sApha ho; isI prakAra vastra, Asana, bichAne kA Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (49) pATa-pATalA Adi bhI svaccha hoM, nirjIva hoM, unameM jIva rAzi na ho / (2) kSetra zuddhi - vAtAvaraNa svaccha aura sApha ho, upAsanA gRha, sthAnaka Adi, nivAsa sthAna kA koI kakSa jo pRthaka ho, vAyu evaM dhvani ke pradUSaNa se rahita athavA udyAna Adi ho / lekina vahA~ kSudrajIvoM kA upadrava na ho, anyathA DAMsa maccharoM Adi kI bAdhA ke kAraNa, sAdhanA meM mana sthira nahIM raha sakegA / (3) kAla zuddhi - dina athavA rAtri kA aisA samaya cunanA cAhie, jaba kolAhala na ho athavA kama se kama ho / kAla zuddhi kI dRSTi se brAhma muhUrta kA samaya granthakAroM ne zreSTha batAyA hai, isa samaya prakRti bhI zAMta rahatI hai, vAyu bhI svaccha - oNksIjanayukta / yadyapi Aja kA audyogika yuga zora aura pradUSaNa kA yuga hai; kintu phira bhI prAtaH ke Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) tIna se pA~ca baje taka ke samaya meM zora bahuta kama ho jAtA hai aura pradUSaNa kA bhI abhAva-sA ho jAtA hai / ataH yahI samaya sAdhanA ke lie ucita mAnA gayA hai / (4) bhAva zuddhi - isakA abhiprAya mana kI zuddhi, citta meM vikAroM, cintAoM, AvegoM-saMvegoM aura bAhya prabhAvoM kA abhAva hai / maMtra ke prati asIma niSThA, dRr3ha vizvAsa aura zraddhA bhI bhAva -zuddhi meM parigaNita kiye gaye haiM / inakA sadbhAva ati Avazyaka hai / inake abhAva meM yA to sAdhanA hogI hI nahIM aura yadi huI bhI to usameM khokhalApana rahegA, vaha dikhAvaTI ho jAyegI / Asana kA bhI sAdhanA meM mahatvapUrNa sthAna hai / sAdhaka apanI zArIrika kSamatA aura ruci ke anusAra khaDgAsana, siddhAsana, padmAsana, arddhapadmAsana, palyaMkAsana, koI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (51) bhI Asana apanA sakatA hai kintu yaha Avazyaka hai ki usa Asana se vaha sukhapUrvaka adhika se adhika samaya taka sthira raha ske| Asana kI asthiratA dhyAna meM vikSepa utpanna karatI hai / asthira Asana se, bAra-bAra Asana badalane se, zarIra ke hilane-Dulane se bAra-bAra dhyAna TUTa jAtA hai, usakI ekatAnatA nahIM rahatI aura ekatAnatA ke abhAva meM dhyAna meM sAdhaka ko jo Ananda kI anubhUti honI cAhie, vaha nahIM ho pAtI; dhyAna kI sampUrNa prakriyA phIkI aura nIrasa ho jAtI hai / uccAraNa- japasAdhanA zravya kI jAe athavA azravya; kintu mahAmaMtra ke akSaroM, vyaMjanoM aura svaroM kA zuddha rUpa meM uccAraNa karanA Avazyaka hai / jisa svara vyaMjana para jitanA bala denA Avazyaka hai, utanA hI diyA jAya, na kama na adhika / sAtha hI * Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) uccAraNa laya-tAlapUrvaka ho, na atizIghra na ati vilaMbita | tAla-layapUrvaka uccAraNa se sAdhanA meM rasAsvAda kI sthiti banatI hai aura sAdhaka AlhAda ko prApta karatA hai / 'namo arihaMtANaM' eka pada ko laya pUrvaka uccAraNa karane meM Apa AdhA minaTa bhI lagA sakate haiM tathA 1 sekaMDa meM bhI bola sakate haiM / kintu jarA anubhava karake dekheM jitanA lambA tAla laya yukta uccAraNa hogA usameM Ananda utanA hI adhika AyegA / Ananda AyegA to ekAgratA bar3hegI / ekAgratA bar3hegI to nizcaya hI maMtra meM zakti jAgRta hogI, siddhi milegI / mahAmaMtra ke pA~coM padoM ke uccAraNa ke samaya ke viSaya meM eka AcArya kA mata hai ki namokAra maMca ke pA~coM padoM kA jApa 3 zvAsocchvAsa meM kara lenA cAhie / yaha Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (53) AcArya kA mata hai, kaThora niyama nahIM / yaha sAdhaka kI kSamatA hai ki vaha pA~coM padoM kA jApa 3 zvAsocchvAsa meM kare yA 5 zvAsocchrAsa meM / lekina itanA Avazyaka hai ki eka pada kA jApa eka zvAsocchvAsa meM pUrAho jAya / pada ke bIca meM zvAsa na TUTa jAya / zvAsa jitanA lambA le sakeM utanA hI acchA hai / dIrgha zvAsa se ekAgratA, zAnti aura Ayu, Arogya kI vRddhi hotI hai / dUsarI Avazyaka bAta hai pratyeka zvAsa tAla - layamaya ho, sama ho, inameM samAna aura eka-sA samaya lage / zvAsocchvAsa kA sambandha dhyAnAvasthA taka rahatA hai; jabaki dhyAnAvasthA meM uccAraNa kI avasthiti nahIM rahatI / dhyAna ke lie zvAsocchvAsa kA sama rahanA anivArya hai / ukhar3I huI athavA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) tIvragati se zvAsocchvAsa calatA ho, usa samaya dhyAna meM vikSepa hotA hai, mana ekAgra nahIM ho pAtA / mana aura zvAsocchvAsa kA sIdhA sambandha hai / prANa kI gati kA prabhAva mana para par3atA hai / prANa ( zvAsocchvAsa) jitanA sama hogA, mana bhI utanI zIghratA se sAmyAvasthA meM A jAyegA aura dhyAna kI sthiti mUrta rUpa grahaNa kara legI / ataH navakAra maMtra kI dhyAna sAdhanA se pUrva ina bAtoM kA dhyAna rakhanA Avazyaka hai / inase dhyAna sAdhanA sahaja aura phalavatI banatI hai / namokAra maMtra kI sAdhanA kA phala yaha to eka jAnA huA tathya hai ki prANI kI pratyeka prakriyA kisI na kisI prakAra kA pariNAma lAtI hI hai / maMtra sAdhanA bhI - Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (55) kisI phala prApti kI icchA se kI jAtI hai / zAyada hI saMsAra kA koI prANI ho jo binA kisI kAmanA ke eka kadama bhI cale aura yahA~ taka ki eka aMgulI bhI hilAe / vItarAga ke sivAya niSkAma sAdhanA kauna kara sakatA hai / kAmanA bhale hI pavitra ho yA svArtha dUSita-parantu kAmanA sabhI saMsArI prANiyoM meM rahatI hI hai| yadyapi zAstrakAroM ne, mantra vizAradoM ne aura manISiyoM ne kAmya jApa athavA kAmya sAdhanA ko nimnastara kA batAyA hai aura niSkAma japa sAdhanA ko uccastarIya ghoSita karake guNagAna kiye haiM / phira bhI sAdhakoM meM apanI-apanI ruci ke anusAra donoM rUpa pracalita rahe haiM / __ isakA kAraNa yaha rahA ki adhikAMza maMtra pramukhatayA laukikatA se sambaddha rahe; inakA phala svarga-prApti tathA bhautika sukha-samRddhi, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) aizvarya - bhoga hI inakA uddezya rahA, alaukika phala bhI batAyA gayA to adhika se adhika Izvara kRpA, Izvara sAmIpya hI; kintu svayaM Izvaratva nahIM / mahAmaMtra navakAra hI eka aisA maMtra hai jisakA uccatara alaukika phala Izvaratva kI prApti hai aura laukika phala to asIma sukha-saMpadA Adi haiM hii| laukika kAmanA rahita japa sAdhanA se bhautika samRddhi ke rUpa meM jo phala prApta hote haiM, unheM AnuSaMgika kahA gayA hai / navakAra maMtra kI sAdhanA ke phaloM kI niSpattiyoM kA sUkSma digdarzana nimna zabdoM dvArA kiyA jA sakatA hai / isa maMtra kI niSpattiyA~ athavA phala AdhyAtmika bhI haiM, mAnasika bhI haiM aura zArIrika bhI / AdhyAtmika phala isa prakAra haiM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (57) (1) isakI sAdhanA se bhAvanAoM kI vizuddhi hotI hai / (2) Atmika zAMti prApta hotI hai / (3) AdhyAtmikadoSa - krodha, mAna, mAyA, lobha Adi upazAMta hote haiM / (4) AtmA apanI ananta zaktiyoMdarzana, jJAna, vIrya, sukha Adi se paricita hotA hai, ina zaktiyoM para usakA vizvAsa dRr3ha hotA hai / . (5) asIma sattA tathA asImatA se samparka hotA hai / (6) ananta kI anubhUti hotI hai / (7) ahaMkAra - mamakAra kA visarjana hotA hai| sAdhaka kI apane aura parAyepana kI dvaidha bhAvanA kSINa hotI hai / mAnasika phala isa prakAra haiM (1) saMkalpa-vikalpoM kI zAnti / Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (58) (2) bauddhika jADya kI samApti hokara naI sphuraNAe~ / (3) buddhi-zakti kA vikAsa aura utkarSa / (4) mAnasika vRttiyoM kI UrdhvamukhatAUrdhvArohaNa / (5) icchAoM kA abhAva / anya maMtroM kI sAdhanA se mAnasika aura hArdika icchAoM kI pUrti hotI hai, jabaki namokAra maMtra kI sAdhanA se icchAoM kA abhAva hotA hai; pariNAmasvarUpa sthAyI zAMti kI upalabdhi hotI hai / (6) sukha - duHkha kI bhAvanA meM parivartana hokara sAdhaka meM titikSA bhAva bar3hatA hai / (7) mAnasika saMkleza samAptaprAya ho jAte haiM / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (59) (8) mAnasika svasthatA kI prApti hotI hai / zArIrika lAbha bhI isa mahAmaMtra kI sAdhanA se aneka prakAra ke prApta hote haiM / isakA pramukha kAraNa hai isakI varNa saMyojanA aura vibhinna raMgoM meM isakI sAdhanA - prakriyA | zveta varNa zuddhatA, zubhratA detA hai, mana meM sAtvika bhAvoM kA udreka hotA hai, pariNAmasvarUpa zArIrika vikAra zAMta hote haiM / rakta varNa utsAha detA hai, pItavarNa jJAnavAhI taMtuoM ko zaktizAlI banAtA hai, nIlavarNa zAnti pradAtA hai aura zyAma varNa zarIra kI kaSTa sahana kSamatA meM vRddhi karatA hai / vAstava meM ye zArIrika pariNAma rAsAyanika parivartanoM aura vibhinna granthiyoM Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) se niHsRta hAramonoM kI kriyAzIlatA se ghaTita hote haiM / lekina ina sabakA pariNAma zarIra aura usake vibhinna avayava, mAMsa-peziyoM, zirAoM, dhamaniyoM Adi para anukUla prabhAva ke rUpa meM dRSTigocara hotA hai| ___ ina sabhI zarIra-jaivika aura zarIravidyuta-cumbakIya parivartanoM kA prabhAva yaha hotA hai ki zarIra meM lacIlApana banA rahatA hai, bAhya paristhitiyoM, saradI-garamI Adi RtuoM kI pratikUlatA kA alpatama prabhAva hotA hai| ___ yahI kAraNa hai ki sAdhaka kA zarIra viparIta paristhitiyoM se anakalasamAyojana karake asvasthatA kI sthiti nahIM Ane detA, adhikAMzataH vaha svastha rahatA hai| Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) granthoM meM navakAra maMtra kI sAdhanA kA phala mahardika deva ke rUpa meM utpatti batAyA hai tathA mokSa bhii| camatkAra isa maMtra ke aneka camatkAroM kA varNana zAstroM meM AyA hai / Adhunika kAla meM bhI isake aneka camatkAra kaI sAdhakoM aura yahA~ taka ki sAmAnya japa karane vAle logoM ke anubhava meM Aye hai / sarpa, bicchU Adi kA viSa utara jAnA to sAdhAraNa-sI bAta vastutaH viSarahita honA, Antarika hAramonoM kI prakriyA hai / viSa prabhAvita vyakti ke rakta meM viSa praveza karake rakta kI sAmAnya prakriyA, pravAha meM avarodha utpanna kara detA hai aura vyakti mUcchita ho jAtA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) hai / taba namokAra maMtra kA prayogakartA navakAra maMtra kA jApa karate hue usake zarIra kA sparza karatA hai athavA phU~katA hai, yA abhimaMtrita jala pilAtA hai, chIMTe detA hai taba eka prakAra kI vidyuta jise maMtra - zakti se utpanna huI vidyuta kahA jAtA hai, viSa prabhAvita vyakti ke zarIra meM praveza karake raktAbhisaraNa kriyA ke avarodha ko samApta karake sAmAnya banA detI hai, vaha vyakti sacetana ho jAtA hai, camatkAra sA ho jAtA hai / yadi viSa prabhAvita vyakti mUrcchita na huA ho, usakI cetanA jAgRta ho to vaha svayaM bhI namokAra mahAmaMtra ke jApa se aise camatkArI pariNAma aura bhI zIghra prApta kara sakatA hai / Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (63) isakI japasAdhanA se kaisara aura TI. bI. jaisI bImAriyoM ko unmUlana karane meM sAdhaka sakSama hue haiN| upasaMhAra vastutaH namokAra mahAmaMtra aneka zaktiyoM kA bhaMDAra, acintya zakti saMpanna, atizaya camatkArI mahAmaMtra hai / jainadharma kI dRSTi se yaha caudaha pUrvo kA sAra, jJAna aura cAritra kA bhaMDAra, paMca parameSThI kA vAcaka, pApahA aura puNya bhA tathA paramavizuddhi-kAraka hai / laukika aura alaukika sabhI prakAra ke sukha aura samRddhiyoM kA pradAtA hai / isake vidhivat japasAdhaka ko daivika, daihika, bhautika tApa evaM bAdhAe~ tathA Adhi-vyAdhiyA~ nahIM satAtIM / vaha sukha, samRddhi aura samAdhi prApta karatA hai| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) inhIM saba vizeSatAoM ke kAraNa ise aparAjita maMtra kahA gayA hai / yaha sArvabhauma maMtra hai, maMtrAdhirAja hai, mahAmaMtra hai / samasta vighnoM saMkaToM kA vinAza karake akSaya, avyAbAdha sukha prApti kA hetu hai / Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASA RSS upAcArya zrI devendra muni jaina tatvavidyA ke prajJApuruSa siddhahasta lekhaka janma : vi. saM. 1988, dhanaterasa, 7 navambara, 1931 dIkSA : IsvI san 1 mArca 1941 upAcArya pada : 12 maI, 1987, pUnA zramaNa sammelana para Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhvani vijJAna ke adbhuta prayogoM ne Aja maMtra zakti kI satyatA siddha kara dI hai| dhvani ke tIvra AghAta se Thosa dhAtu bhI pighala sakatI hai, to maMtroccAraNa se apanI kArya siddhi kyoM nahIM ho sakatI ? namokAra mahAmaMtra kI asIma ananta zakti kA anubhava karane ke lie pA~ca bAteM Avazyaka haiM-dRr3ha zraddhA, zuddha uccAraNa, mana kI ekAgratA, dhyeya kA jJAna aura nirantara niyamita japa! vizvAsa rakhie, namokAra maMtra avazyameva ApakI Atmika, mAnasika aura zArIrika kSamatA kA vikAsa karegA, use prakhara banAyegA, aura siddhi ke dvAra taka pahu~cAyegA.......... -upAcArya devendra muni prakAzakaH zrItArakaguru jaina granthAlaya udayapu