Tattva Chintamani Anumankhandam

Author(s): Ganesh Upadhyay
Publisher: Ganesh Upadhyay

Page 936

बसिडिसिद्धान्तः ।
६५५
• उपाधिस्तु न व्याप्तिविरहः वहिव्यापकधूमायापकधर्मस्याप्रसिद्ध्या धूमे तहिरहासिद्धेः, किन्तु' यावत्स
नानुमाने मत्प्रतिपक्षानुमान इति शेषः। 'एकाममिद्धिं खरूपा. सिद्धिरूपां असिद्धिं, 'परिहरतः' अरौरविशेषणेन परिहरतः, 'द्वितीयापत्तेः' गरौरविशेषणस्य व्यर्थतया शाप्यवामियापत्तः, एतच प्राचीनमतानुसारेण । वस्तुतो व्यर्थविशेषणत्वेऽपि स्वव्यापकसाथमामानाधिकरण्यरूपा साध्याव्यभिचरितसम्बन्धित्वरूपा वा व्याप्ति१ारा । न चैवं वहिमान् नौलधूमादित्यादिप्रयोगे कथं निग्रहइति वाच्य। उद्भावितदृष्टान्तस्य माध्यादिवेकल्यवदधिकप्रयोगस्यापि निग्रहस्थानत्वात् निग्रहस्थानविभाजकसूत्रस्यचकारेणानुक्रममुच्चयपरेण उद्भावितदृष्टान्तस्य माध्यवैकल्यादिवत्तस्यापि समुच्चयात् । न चैवं एकाममिद्धिमित्याचार्याभिधानविरोध इति वाच्यं । व्यर्थविशेषणतया व्याप्तिविरहस्याभ्युपगमेऽपि तदभिशनस्याशुद्धत्वात् गरौरजन्यवाभावस्थाखण्डतया व्यर्थविशेषणत्वस्यैव तत्र विरहात् । न चैवं व्याप्तिविरहस्यासकोणेदाहरणभाव इति वाच्यं। तदिरहेऽपि न चतिरित्यमकदावेदितत्वादिति पुनर्नव्यमतानुयायिनौ राधान्तमरणिः ।
केचित्तु उपाध्यभावस्य व्याप्तितया तदभावत्वेन उपाधिरपि व्याप्यवासिद्धिरिति वदन्ति प्रसङ्गात्तन्मतं निराकरोति, 'उपाधिखिति उपाध्यभावस्य व्याप्तित्वे तथा स्थान चैतदित्याह, 'वहौति। नम्वेवं अनौपाधिकत्वं व्याप्तिरित्युच्छिद्येतेत्यत पाच, 'किन्विति ।