Tattva Chintamani Anumankhandam

Author(s): Ganesh Upadhyay
Publisher: Ganesh Upadhyay

Page 974

बाधसिद्धान्तः ।
९७५ देशभेदोऽवच्छेदकोऽत्र तु समयभेदइति। असिझेरपि
तदत्यन्ताभावेषु, 'अत्र त्' ध्वंस-प्रागभावयोस्तु, एतच्चापाततः अव्यायवृत्तित्वादिग्रहाभावविशिष्टस्य पचविशेष्यक-माध्यतावच्छेदकसम्बन्धावच्छिन्न-माध्यतावच्छेदकावच्छिन्नप्रतियोगिताकसाध्याभाववत्त्वज्ञानस्यैवानुमितिप्रतिबन्धकतया तादृशसाध्याभाववत्यक्षस्यैव बाधत्वेन साध्यप्रागभावादिमत्पक्षस्य बाधत्वविरहात् तज्ज्ञांनस्यानुमितिप्रतिबन्धकवे मानाभावात् । न चैवं स्वरूपा सिद्धि-व्यभिचारान्यतरासकोणबाधोदाहरणमेव दुर्लभमिति वाच्यं । घटो गन्धवान् पृथिवीत्वात् अयं वृक्षः कपिसंयोगवान् एतहक्षत्वादित्यादिकालिक-दैशिकाव्याप्यवृत्तिमाध्यकव्याप्य-पक्षधर्मव्याप्यवृत्तिहेतमावस्यैव तादृशबाधोदाहरणस्य सुलभत्वात् ध्वंस-प्रागभावयोरत्यन्ताभावविरोधिवे मानाभावात् गन्धवत्यपि घटे उत्पत्तिकालावच्छेदेन गन्धात्यन्ताभावसत्त्वात् अग्रावच्छेदेन कपिसंयोग-तवंस-प्रागभाववत्यपि वृक्षे मूलावच्छेदेन कपिसंयोगाभावसत्त्वात् व्याप्तिलक्षणे प्रतियोगिव्यधिकरणाभावस्य घटकतया व्यभिचारलक्षणेऽपि तादृशमाध्याभावस्यैव घटकत्वेन व्यभिचारविरहात् हेतोप्प्यत्तितया न तत्र स्वरूपासिद्धिरिति बोध्यं । न च प्रतियोगिव्यधिकरणमाध्याभाववत्यक्षस्यैवं बाधतया बाध एव तत्र कथमिति वाच्यं । प्रतियोगिवैयधिकरण्यस्य बाधज्ञानप्रतिबन्धकतायामघटकतया माध्याभाववत्पक्षमात्रस्यैव बाधत्वात् अन्यथा यादृश• विशिष्टविषयित्वमित्यादिहेत्वाभाससामान्यलक्षणस्य बाधलक्षणस्य च तत्रातिव्याप्तिप्रसङ्गात् प्रतियोगिव्यधिकरणमाध्याभाववत्यक्षस्य प्रति