Tattva Chintamani Anumankhandam

Author(s): Ganesh Upadhyay
Publisher: Ganesh Upadhyay

Page 994

हेत्वाभासानामसाधतासाधकावनिरूप। . (धकार, तथाहौंदानौमिदमनुमितिप्रतिबन्धकतांबले'दकरूपवदनैकान्तिकादित्वात् ज्ञानवत् अनुमितिप्रतिबन्धकतावच्छेदकच्च रूपं ज्ञाने विषयतयानकान्तिकादित्वमेव । न च साध्याविशेषः, उपाधिविशेषस्थानुमे• यत्वात् तोयत्वेन पिपासोपशमनसमर्थतावच्छेदकरूपपरत्वानुमानवत्।
खज्ञानदशायामित्यस्ति, अतएव बर्तमानत्वस्य तदवच्छिन्नत्वरूपस्य , सार्वत्रिकत्वाविरुद्धवादित्यादौ न व्यर्थविशेषणतेति भावः । ___ केचित्तु नात्र व्यर्थविशेषणता व्याप्तेरुभयग्टहीततया व्याप्तिग्राहकसामग्रीसम्पादनाय हेत्वनुपन्यासादपि तु समयबन्धादुपन्यतास्थ हेतृत्वप्रतिपादनाय तड्याप्यतानवच्छेदकस्य विशेषणस्य प्रवेशेऽपि नक्षतिः, प्रतिबन्धप्रयोजकतयोपन्यस्तस्य विशिष्टस्योभयसिद्धव्याप्तिकस्य - पञ्चम्या हेतुत्वाभिधानादित्यपि वदन्ति ।
ननु व्यभिचारित्वादिन प्रतिबन्धकतावच्छेदकं तत्सत्त्वेऽप्यप्रतिबन्धादित्यत आहे, 'अनुमितौति तथाचानुमितिप्रतिबन्धकज्ञानविषयतावच्छेदकत्वमसाधकत्वमिति पर्यवमितोऽर्थः। ननु साध्याप्रसिद्धावव्यापकमिदमिति चेत्, न, श्राद्ये स्वज्ञानदशायामिति विशेषणदानादेव तदसङ्ग्राह्यत्वलाभात्, अन्येऽपि न पदार्थरूपमाध्यस्थाप्रसिद्धिः जवगडदशादिवनिरर्थकत्वात् किन्तु वाक्यार्थरूपसाध्याप्रसिद्धिाच्या तथाच माध्यज्ञानस्य प्रकृतहेतुनिष्ठव्याप्तिप्रतियोगिकलाप्रकारकत्वमनुमितिप्रतिबन्धकतावच्छेदको धर्मः स .चात्रा