Tattva Chintamani Anumankhandam

Author(s): Ganesh Upadhyay
Publisher: Ganesh Upadhyay

Page 995

सवचिन्तामो अन्ये वनेकान्तिक-बाधित-बिरुवधव्याप्यत्वं व्या'प्यत्वासि निकान्तिकत्वं स्वरूपासिद्ध-सत्प्रतिपक्षास धारणेषु दशाविशेषेऽनुमितिप्रतिबन्धकमानविषयत्वमसाधकत्वं । न चैवमनैकान्तिकोऽसाधक इति सहप्रयोगानुपपत्तिः, तनाव्याप्यत्वस्यासाधकशब्दार्थत्वात, असाधकताननुगमे हेत्वाभासत्वमनुगतमेव यस्य ज्ञानमनुमितिप्रतिबन्धकं तस्य हेत्वाभासत्वादिति)। प्रसिद्धावपि साध्यस्य तद्भमे तथा प्रतियोगित्वप्रकारकत्वाभावादक्षतः । वस्तुतः मायाप्रसिद्धिः शुद्धमपार्थकं हेत्वाभामानामेवामाधकतासाधकत्वात् अज्ञानरूासियादौनान्वपार्थकत्वं हेत्वर्थान्वययोग्यताविरहनिश्चयात् हेत्वाभासानान्तथावेऽप्युपजीव्यतया पृथग्दोषत्वं । न चाज्ञाने किञ्चिदाभासान्तरं तथोपजीव्यमस्ति, अतएव तेषामनाभामत्वे निग्रहान्तरत्वाभावेऽपि कथायामुद्भावनं, अन्यथा अपार्थकाप्रवेशे अन्यत्राप्रवेशे द्वाविंशत्यधिकनिग्रहस्थानानामभावे तदुद्भावनं न स्यादेव। “हेत्वाभामाश्च यथोक्काः” इत्यत्रानुक्रममुच्चय(१) वानिरूपणप्रतावे 'अथ हेत्वाभासानामसाधकतासाधकास्येनेत्या. दिमा 'तस्य हेत्वाभासत्लादित्यन्तेन सन्दर्भण मणिकता हेत्वाभासस्थासाधकतांसाधकत्वं व्यवस्थापितं, तादृशमणिकृत्सन्दर्भस्य सथरानाथकृतव्याख्याया सप्तस मथुरानाथकृतटीकापुस्तकेषु पदर्शमात् तादृशसन्दर्भो मथुरानाथेन न व्याख्यातः पथ वा बडकालाध्ययनाध्यापनामावेन मथुरानाथकृततादृशसन्दर्भयाख्याविभागो विजात इत्यनुमाय जयदेवकृतव्याख्यया सहितः तादृशसन्दी मुद्रितइति ।