________________
સ્થવિરાવલી
૬૫
ભગવાન શ્રી મહાવીરસ્વામીના નિર્વાણ પહેલાંના જૈન તીર્થો નીચે પ્રમાણે છે:
તીર્થકરોની જન્મકલ્યાણક ભૂમિઓ – ૧ વિનીતા, ૨ અયોધ્યા, ૩ શ્રાવસ્તી, ૪ અયોધ્યા, ૫ અયોધ્યા, ૬ કૌશાંબી, ૭ ભદૈની, ૮ ચંદ્રપુરી, ૯ કાકંદી, ૧૦ ભક્િલપુર, ૧૧ સિંહપુરી, ૧૨ ચંપાપુરી, ૧૩ કંપિલાજી, ૧૪ અયોધ્યા, ૧૫ રત્નપુરી, ૧૬ હસ્તિનાપુર, ૧૭ હસ્તિનાપુર, ૧૮ હસ્તિનાપુર, ૧૯ મિથિલા, ૨૦ રાજગૃહી, ૨૧ મિથિલા, ૨૨ શૌરિપુર, ૨૩ બનારસ, ૨૪ ક્ષત્રિયકુંડ. એ ઉપરાંત ચોવીસ તીર્થંકરોનાં ચાર ચાર કલ્યાણકની ભૂમિઓ છે. દ્વારિકા અને ગિરનાર એ ભગવાન શ્રી નેમિનાથની દીક્ષા કલ્યાણક તથા કેવલજ્ઞાન કલ્યાણકની ભૂમિઓ છે. ક્ષત્રિયકુંડ, સજુવાલુકા અને પાવાપુરી એ ભગવાન શ્રીમહાવીર સ્વામીની કલ્યાણક ભૂમિઓ છે.
અષ્ટાપદ - ભગવાન શ્રીઋષભદેવની આ નિર્વાણ કલ્યાણક ભૂમિ છે. ભરત ચક્રવર્તીએ ત્યાં ચતુર્મુખ સિંહનિષદ્યા મંદિર બનાવી તેમાં ભગવાન શ્રીષભદેવના મુખારવિંદથી સાંભળેલ વર્ણન પ્રમાણે વર્તમાન ચોવીસે તીર્થકરોની, તેમના દેહમાન અને રંગ પ્રમાણે ૨૪ પ્રતિમાઓ બનાવી પ્રતિષ્ઠા કરી હતી. ભરત મહારાજાએ પોતાની મુદ્રિકાના રત્નમાંથી ભગવાન શ્રી ઋષભદેવની એક નાની પ્રતિમા બનાવી આ સિંહનિષદ્યાની બહાર બેસાડી હતી, જે પ્રતિમા આજે કુલ્પાકજીમાં માણેકસ્વામી તરીકે બિરાજમાન છે. (આ. શ્રુ. ૨, નિ. ૩૩૨, ઉત્ત. અ. ૧૦, ૨૯૧)
સુલતાનગંજથી ૭૦ માઈલ દૂર પ્રાચીન સ્થાન વૈજનાથ છે. ત્યાં પણ પ્રાચીન જૈનતીર્થ હતું. શંકરાચાર્યના સમયથી તે શૈવતીર્થ બન્યું છે.
તક્ષશિલા - ભગવાન શ્રી ઋષભદેવ છદ્મસ્થાવસ્થામાં તક્ષશિલામાં પધાર્યા હતાઅને બીજે દિવસે સવારે જ ત્યાંથી વિહાર કરી ગયા હતા. ભગવાનનો બીજો પુત્ર અતિબલિષ્ઠ બાહુબલિ ત્યાંનો રાજા હતો. તે બીજે દિવસે સવારે ભગવાનને વંદન કરવા આવ્યો, પરંતુ પ્રભુને ત્યાં જોયા નહીં એટલે બહુ જ દુ:ખી થયો. આથી તેણે જે સ્થાને ભગવાને ઊભા રહી ધ્યાન
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
