Book Title: Shaddarshan Part 01 Sankhya Yog
Author(s): Nagin J Shah
Publisher: University Granthnirman Board

Previous | Next

Page 281
________________ યોગદર્શન ૨૭૧ અવસ્થા જીવન્મુક્તિની અવસ્થા કહેવાય છે અને દેહપાત પછીની તેની અવસ્થા વિદેહમુક્તિની અવસ્થા કહેવાય છે. આ કારણે સાંખ્યદર્શનમાં વિવેકખ્યાતિથી કૈવલ્યલાભ થાય છે, એમ જણાવ્યું છે. આ પ્રારબ્ધ કર્મોનો બીજી રીતેય નાશ થઈ શકે છે. એ રીત છે અસંપ્રજ્ઞાત યોગની. અપ્રજ્ઞાત યોગ વિવેકજ્ઞાનજન્ય સંસ્કારો અને પ્રારબ્ધ કર્મોનો નાશ કરવા સમર્થ છે. એટલે તેનાથી શીઘે મોક્ષ પ્રાપ્તિ કરી શકાય છે. આમ ખરેખર તો વિવેકઞાતિ જ હાનોપાય અર્થાત્ મોક્ષોપાય છે કારણ કે તે પ્રાપ્ત કરનારને પુનર્જન્મ નથી જ નથી. બાકી અસમ્રજ્ઞાત યોગ તો પ્રારબ્ધકર્મોનો શીઘ નાશ કરવાની પ્રક્રિયામાત્ર છે. ' પાદટીપ १ तत्परं पुरुषख्यातेर्गुणवैतृष्ण्यम् । योगसूत्र १. १६ । विरामप्रत्ययाभ्यासपूर्वः संस्कारशेषोऽन्यः । योगसूत्र १. १८ । अतस्तस्यां विरक्तं चित्तं तामपि ख्याति निरुणद्धि, तदवस्थं चित्तं संस्कारोपगं भवति, स निर्बीजः समाधिः । योगभाष्य १. १ । तस्यापि निरोधे सर्वनिरोधान्निर्बीजः समाधिः । योगसूत्र १. ५१ । २ भवप्रत्ययो विदेहप्रकृतिलयानाम् । श्रद्धावीर्यस्मृतिसमाधिप्रज्ञापूर्वक इतरेषाम् । योगसूत्र १. १९-२० । . 3 भवन्ति जायन्तेऽस्यां जन्तव इति भवोऽविद्या । तत्त्ववै० १. १९ । ४ भवो जन्म । योगवार्तिक १. १९ । ५ तत्त्ववै० १. १९ । । ६ तदस्य पुनर्भवहेतुतया हेयत्वं सिद्धम् । तत्त्वेवै० १. १९ । ७ उपायप्रत्ययो योगिनां भवति । योगभाष्य १.२० । ८ ते . हि दैनंदिनप्रलये कदाचिच्च सर्गकालेऽपि स्वसंस्कारमात्रोपगतेन चित्तेन संस्कारशेषेण निरोधावस्थेन चित्तेन कैवल्यपदमिव प्राप्नुवन्तो व्युत्थानकाले च स्वसंस्कारस्य देवभावप्रापकसंस्कारस्य विपाकं फलमैश्वर्यभोगं प्रारब्धकर्मयन्त्रिता अतिवाहयन्ति अतिक्रामन्ति ततो मुच्यन्त इति... । योगवार्तिक १. १९ । ४ परवैराग्यस्यासंप्रज्ञातहेतुतया तस्याविदुष्यसंभवात् । योगवार्तिक १. १९ । १० इन्द्रयादिचिन्तामात्रेणासंप्रज्ञातानुपपत्तेः । योगवार्तिक १. १९ । ११ वृत्त्यभावस्य कादाचित्कस्य प्रलयमरणादितुल्यत्वेनापुरुषार्थत्वाच्च । योगवार्तिक १.१९। १२ इन्द्रियाद्युपासाकानामिन्द्रियाद्यमिमानिसूर्यादिपदप्राप्तेरेवान्यत्र फलवत्त्वश्रवणाच्चेति । योगवार्तिक १. १९ । १3 योगसूत्र १. २० । १४ श्रद्धा चेतसः संप्रसादः । स चागमानुमानाचार्योपदेशसमधिगततत्त्वविषयो भवति । तत्त्ववै० १. २० ।

Loading...

Page Navigation
1 ... 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324