________________
૨૮૮
પદર્શન १६ यस्त्वसावेकभविकः कर्माशयः स नियतविपाकश्चानियतविपाकश्च । तत्रादृष्टजन्मवेदनीयस्य . नियतविपाकस्यैवायं नियमो न त्वदृष्टजन्मवेदनीयस्यानियतविपाकस्य, कस्मात् ? यो
ह्यदृष्टजन्मवेदनीयोऽनियतविपाकस्तस्य त्रयी गतिः - कृतस्याविपक्वस्य नाशः, प्रधानकर्मण्यावापगमनं वा, नियतविपाकप्रधानकर्मणाऽभिभूतस्य वा चिरमवस्थानमिति ।
योगभाष्य २.१३ । १७ सोपक्रमं निरुपक्रमं च कर्म... । योगसूत्र ३. २२ । १८ आयुर्विपाकं कर्म द्विविधं-सोपक्रमं निरुपक्तमं च । योगभाष्य ३. २२ । १८ तदैकभविकमायुष्करं कर्म द्विविधं-सोपक्रमं निरुपक्रमं च । योगभाष्य ३. २२ ।' २० योगभाष्य ३. २२ । २१ सोपक्रमा निरुपक्रमाश्चापवायुषोऽनपवायुषश्च भवन्ति . । ... किंतु
यथोक्तैरुपक्रमैरभिहतस्य सर्वसन्दोहेनोदयप्राप्तमायुष्कं कर्म शीघ्रं . पच्यते तदपवर्तनमित्युच्यते । संहतशुष्कतृणराशिदहनवत् । यथा हि संहतस्य शुष्कस्यापि तृणराशेरवयवशः क्रमेण दह्यमानस्य चिरेण दाहो भवति तस्यैव शिथिलप्रकीर्णोपचितस्य सर्वतो युगपदादीपितस्य पवनप्रकमाभिहतस्याशु दाहो भवति तद्वत् । ... किंचान्यत् । यथा वा धौतपटो जलाई एव संहतश्चिरेण शोषमुपयाति स एव च वितानितः सूर्यरश्मिवाय्वभिहतः क्षिप्रं शोषमुपयाति ... । तत्त्वार्थभाष्य २.
२२ द्वये खल्वमी संस्काराः-स्मृतिक्लेशहेतवो वासनारूपाः, विपाकहेतवो धर्माधर्मरूपाः ।
योगभाष्य ३. १८ । २.3 ततस्तद्विपाकानुणानामेव व्यक्तिर्वासनानाम् । योगसूत्र ४. ८ । २४ ...स्मृतिसंस्कारयोरेकरूपत्वात् । योगसूत्र ४. ९ । २५ तासामनादित्वं... । योगभाष्य ४. १० । २६ हेतुफलाश्रयालम्बनैः संगृहीतत्वादेषामभावे तदभावः । योगसूत्र ४. ११ । २७ Philosophies of India (Zimmer), 1953, p. 251.
