________________
( અધ્યાત્મ તેમનો ક્રમશઃ નાશ થઈ શુદ્ધ આત્મદશારૂપ મોક્ષ પ્રગટે છે. આત્મજાગૃતિપૂર્વક જે પુરુષાર્થ કરીએ તેને ભાવના કહેવાય છે; તેવી ભાવના બંધ-મોક્ષ માટે મુખ્યપણે જવાબદાર છે. આત્માની શ્રદ્ધા (પ્રતીતિ), પરિજ્ઞાન (બોધ, લક્ષ, વારંવાર સ્મરણ) અને અનુભવ - એ ત્રણની એકતાથી સાચી
આત્મસિદ્ધિ થાય છે. • જગતના પદાર્થોમાં ચિત્તવૃત્તિ રોકાઈ જવાથી આપણને પોતાના
સાચા સ્વરૂપની વિસ્મૃતિ થઈ જાય છે. પરમાર્થમાર્ગમાં આપણો પુરુષાર્થ વધે ત્યારે વિધેયાત્મક પદ્ધતિથી સાધના કરવી અને પરમાર્થમાર્ગમાં પુરુષાર્થ ઘટે, પુરુષાર્થમાં ઓટ આવે, ત્યારે નિષેધાત્મક પદ્ધતિથી સાધના કરવી – આ સર્વમાન્ય સાધના-પદ્ધતિ છે. અધ્યાત્મપદ્ધતિમાં, વિધેયાત્મક સાધનાની મુખ્યતા અને નિષેધાત્મક સાધનાની ગૌણતા હોય છે. માત્ર સામાન્ય વિચારણા કરવી તે ભેદજ્ઞાન નથી, પણ જ્યારે તે વિચાર ચોક્કસ ભાવરૂપ બને છે ત્યારે ખરા ભેદજ્ઞાનની શરૂઆત થાય છે અને અભ્યાસ દ્વારા પરિપક્વ થતાં તેની સિદ્ધિ થાય છે. પારમાર્થિક ભેદજ્ઞાન કરવાની શક્તિ સામાન્ય મુમુક્ષુમાં હોતી નથી. જો તે સત્સંગ, ગુરુગમ અને સગુણપ્રાપ્તિ દ્વારા ઉત્તમ મુમુક્ષુ બને તો તેવી શક્તિ તેનામાં પ્રગટે છે. નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ ભાવાત્મક છે, પણ તેનો સમસ્ત જીવન
A- ૨૯
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
