Sadhuta ni Pagdandi Part 2

Author(s): Manilal Patel
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad

Page 7

છે. આ કારણે નિષ્કામભાવે કરેલ પ્રવૃત્તિ તે ઉત્તમ પ્રકારની નિવૃત્તિ જ છે. પૂ. મુનિશ્રી સંતબાલજી આ તથ્ય બરાબર સમજતા હતા તેથી તેમણે કહ્યું: 'નિવૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિ બે એક જ જીવનના સાથીઓ છે. તેને કેમ ગોઠવવા, તો કહ્યું : પ્રવૃત્તિ સંયમે રાખો. ને નિવૃત્તિ અસંયમે. સંયમના હેતુથી યોગ પ્રવર્તના. યોગ એટલે મન વચન
અને કાયા ત્રણેથી જોડાવું તે. નિવૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિ કયાં રાખવી તેને મદદગાર થવા વિશ્વવાત્સલ્ય આવ્યું અને તેને અનુરૂપ બાર વ્રતો ગોઠવવામાં આવ્યાં છે. આ રીતે સંયમના હેતુથી જ મુનિશ્રીની પ્રવૃત્તિ હોઈને રત્નત્રયીના તેઓ સાચા સાધક હતા.
આવા એક રત્નત્રયીના સાધક સંતપુરુષના પ્રવાસની આ નોંધ છે, જે સંતબાલજીના અનન્યભકત અને આજીવન પરિવ્રજ્યા લેનાર કર્મનિષ્ઠ ચિંતક શ્રી મણિભાઈ પટેલે લખીને એક અનન્ય સમાજ સેવા કરેલ છે.
નોંધના અનેક પ્રસંગો ચિરસ્મરણીય રહેશે. વિરમગામના ચાતુર્માસ દરમ્યાન કોલેરાગ્રસ્ત પીડિતોની તેમણે સેવા કરી. મેલેરિયાના ઉપદ્રવથી બચવા ગ્રામ સફાઈ સમિતિ નીમી, અને શહેરના આબાલ વૃદ્ધોને સફાઈના સાવરણા લઈને ફરતા કર્યા તેથી અસ્પૃશ્યતાનિવારણ, હિંદુ-મુસ્લિમ ઐકય, સ્ત્રી-શિક્ષણ તેમજ બાલ કેળવણીની પ્રવૃત્તિઓ શરૂ કરાવી. વિરમગામની જનતાએ જ્યારે તેમનું બહુમાન કર્યું ત્યારે તેમણે જવાબ આપ્યો : "વિરમગામે આટલું આપવા છતાં મેં એવું શું આપ્યું કે વિરમગામ મારા વિદાયમાનમાં ઉત્સવ ઊજવે? તો કહ્યું જ છે અને કહું છું કે મને જો તમે વિદાયમાન આપતા હો અને હું તે માન, માનરૂપે જ સ્વીકારી લઉ તો તે માન નથી. આજ સુધી જે કાર્ય ગાંધીજી જેવાએ અમારી પહેલાં કર્યું અને અમો પાછળથી જાગ્યા તેના આ જાહેર પશ્ચાત્તાપનું પ્રદર્શન જ છે. ન્યાયી રીતે આવા માનના અધિકારી તો ગાંધીજી જ છે કે જેમણે ગૃહસ્થ વેશમાં પણ સાધુતા કેવી હોઈ શકે તે અમારા જેવાને કબૂલાવી દીધું અને જગતને નવીન પદાર્થપાઠ પૂરો પાડયો.” આ જાતની નમ્રતા ચારિત્ર શુદ્ધિનો સબળ પુરાવો છે.
પ્રભુ મહાવીરના પગ પ્રવાસ દરમ્યાન ચંડકૌશિકનું ઝેર અમૃતમય બન્યું, તે જ રીતે સંતોના પ્રભાવથી માનવ દિલમાં રહેલ વિષ અમૃત બન્યાના દાખલા ભારતના ઈતિહાસમાં અગણ્ય છે. મુનિશ્રીના જીવનમાં પણ એવો એક ઉલ્લેખનીય બનાવ બનેલ જેની નોંધ શ્રી મણિભાઈએ તા. ૨૯ ફેબ્રુ. થી ૩ માર્ચ ૧૯૪૮ના રોજની લીંબડીના પ્રવાસની લખી છે તેમાં મળી આવે છે. લીંબડીની હિજરતના એ દિવસો હતા. અને લૂંટ, ખાતર, શિકાર અને દારૂમાં મસ્ત "વાહણ” પગીએ જાહેરમાં મુનિશ્રી પાસે આવી પોતાના પાપી જીવનમાંથી મુક્તિ માંગી, ચોરી, લૂંટ, શિકાર ન