Sadhuta ni Pagdandi Part 2

Author(s): Manilal Patel
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad

Page 5

ઘર્મપલટાની અગર સાંપ્રદાયિક પ્રચારની ભાવના રહેલ જોવામાં આવે છે. મુનિશ્રી સંતબાલજી આવી શ્રેણીમાં આવકારમય અપવાદ હતા. પોતે જૈન આચાર વ્યવહારમાં ઘણા ચુસ્ત હતા. જૈન સાધુનો બાહ્યાચાર અને વેશ તેમણે કદી છોડ્યાં નથી. જૈન તત્ત્વજ્ઞાન તેમજ જૈનેતર તત્ત્વજ્ઞાનના તેઓ પ્રખર અભ્યાસી હતા. તેમજ તે સાહિત્યમાં તેમનો ફાળો ઘણો પ્રશંસનીય રહેલ છે. છતાં તેમણે પોતાની સમાજની સેવાનો લાભ લઈ કદી પણ સાંપ્રદાયિક પ્રચાર અજાણતાં પણ કર્યો નથી કે કોઈ પણ જૈનેતર વ્યકિતને જૈન ધર્મ અંગીકાર કરવાનું કહ્યું નથી. પરિણામ સ્વરૂપ આજે પણ જો કોઈ વ્યકિત ભાલ-નળકાંઠામાં પ્રવાસ કરશે તો તેમણે સિંચેલાં અહિંસા, સત્ય અને અસ્તેયના જૈન પ્રવાહો જૈનેતર સમાજમાં પણ ઠેકઠેકાણે જોવા મળશે. તેમના સ્વર્ગવાસ બાદ વર્ષો પછી પણ તેમનું સ્થાન ભાલ-નળકાંઠામાં સામાન્ય માનવીના હૃદયમાં જવું અને તેવું જ પ્રેમ અને પ્રતિભા સંપન્ન રહ્યું છે.
એક જૈન મુનિ સમાજસેવાના કાર્યમાં ગળાડૂબ રહે અને તે રીતે સાંસારિક તેમ જ દુન્યવી વાતોમાં રસ લેતા થાય તે આત્માનુલક્ષી પ્રવૃત્તિ ન કહેવાય તેવી રૂઢિગત માન્યતા આજ પણ અમુક તત્ત્વજ્ઞોમાં છે. પરંતુ મુનિશ્રીએ જ્યારે સમાજસેવાનું વ્રત ૧૯૩૭ બાદ સ્વીકાર્યું ત્યારે તો દીક્ષિત જૈન સાધુ સમાજસેવાના કાર્યમાં જોડાય તેવો વિચાર માત્ર જૈન સમાજને ખળભળાવી મૂકવા પૂરતો હતો. જૈન મુનિ, અને દુન્યવી સમાજસેવા? તેના જેવું અધઃપતન બીજું શું હોઈ શકે? આવી વ્યકિતનું સ્થાન સાધુ સમાજમાં ન હોય.” આ જાતની માન્યતા ધરાવતા રૂઢિચુસ્ત વર્ગે મુનિશ્રી સંતબાલજીને સંઘ બહાર કર્યા - તેમનો બહિષ્કાર કર્યો. મુનિશ્રીના ગુરુવર્ય પૂ. નાનચંદ્રજી મહારાજ ઘણા વિદ્વાન અને મુનિશ્રી જેવા જ વિચારના સમાજ સુધારક હતા. પરંતુ તેઓ જૈન સંઘના અનુષ્ઠાનમાં રહેવાના વિચારના હતા. તેથી ઘણા કચવાતા હૃદયે મુનિશ્રીને સંઘ બહાર મૂકવાના નિર્ણયને તેઓ આધીન થયા. તે છતાં મુનિશ્રીનો તેમના ગુરુદેવ સાથેનો સંબંધ પુત્ર-પિતા જેવો જ રહ્યો. પોતે સંઘ બહાર મુકાયા છતાં જૈન ધર્મની જે દીક્ષા તેમણે ગ્રહણ કરી હતી તેમાં અનેક પ્રકારની વિડંબનાઓ તથા અસુવિધાઓ સહન કરીને મુનિશ્રીએ લેશમાત્ર પણ વિક્ષેપ આવવા દીધો નહિ. સ્વેત ઉત્તરીય, મુહપત્તી અને રજોહરણ, ધોમ ધખતી ધરતીમાં ખુલ્લે પગે થતી યાત્રા, ટંકે ટંકની ભિક્ષા, વર્ષાઋતુમાં ચાતુર્માસ, વરસના બાકીના સમયમાં પગપાળા પ્રવાસ, સવાર સાંજ ધર્મોપદેશ, અસહાય અને ગરીબ વર્ગ તથા સમાજના કચડાયેલા વર્ગને જ્યાં જ્યાં જરૂર પડે ત્યાં સહાય, હરિજન સેવા તથા અસ્પૃશ્યતા નિવારણ, કોમી એકતા તથા ખાદી, ગ્રામવિકાસ વગેરે તમામ