Sadhuta ni Pagdandi Part 2

Author(s): Manilal Patel
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad

Page 4

આ પ્રકારની
ગુજરાતના નર્મદાના કિનારાએ ભૂતકાળમાં આદિ શંકરાચાર્ય સહિત અનેક સાધકોને આત્મ-સાધનાની પ્રેરણા આપી છે. આ જાતની પ્રેરણા ૧૯૩૭ની સાલમાં ગુજરાતના એક કર્મયોગી જૈન સંતને પણ આ કિનારાએ આપી. જૈન દીક્ષા ગ્રહણ કર્યા બાદ ૧૯૩૭ની સાલમાં મુનિશ્રી સંતબાલજીએ નર્મદાના કિનારે એક વર્ષ એકાંતમાં આત્મસાધના કરી અને તેમાંથી તેમને જે ફુરણાઓ થઈ તે ફુરણાઓએ ફકત જૈન સમાજમાં જ નહીં પરંતુ સારાયે સાધુ સમાજમાં એક વૈચારિક અને વ્યાવહારિક ક્રાંતિને જન્મ આપ્યો. આચાર્ય શ્રી હેમચંદ્રના સમય બાદ ગુજરાતના જૈન સમાજમાં જે સામાજિક નિષ્ક્રિયતા વ્યાપી ગયેલ અને શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીના શબ્દોમાં કહીએ તો, જૈન તત્ત્વચિંતકોનું વલણ શુષ્ક જ્ઞાનીઓની પરિપાટી તરફ જઈ રહેલ, તેને કર્મયોગ દ્વારા ચારિત્ર ઘડતરનો નવો વળાંક મુનિશ્રી સંતબાલજીએ આપ્યો. વ્યક્તિગત સાધના અને આત્મોદ્ધારની સફળ પ્રક્રિયા સમાજગત સાધના મારફત સુંદર રીતે થઈ શકે છે. તેનું જ્વલંત ઉદાહરણ તેમણે પોતાના કાર્યો દ્વારા પૂરું પાડ્યું.
સમાજસેવા નિર્લેપભાવે સમ્યગદર્શનથી તથા જ્ઞાનથી કેવી રીતે થઈ શકે તે જાણવું હોય તો ભાલ નળકાંઠામાં તેમણે વિવિધ ક્ષેત્રે પરિશ્રમપૂર્વક જે જે કામો કર્યા, અને તેમના પાર્થિવ જીવન બાદ પણ તે કામો ચાલુ રહે તેવાં પરિબળો તેમની દીર્ઘ દૃષ્ટિથી ઊભાં કર્યા તેનો અભ્યાસ કરશો તો જણાશે કે તેની મિસાલ ભાગ્યે જ બીજે જોવા મળશે. તેમની સાધના દરમ્યાન જે સામાજિક તથ્યોનું તેમણે સંશોધન કર્યું તે તથ્યોને પ્રયોગાત્મક અને વાસ્તવિક સ્વરૂપ આપવા તેમણે ભાલ-નળકાંઠા પ્રાયોગિક સંઘ'ની ૧૯૪૭માં સ્થાપના કરી. આ સંસ્થાને પૂ. રવિશંકર મહારાજ, સ્વ. ગુલામ રસૂલ કુરૈશી અને કુ. કાશીબહેન મહેતા જેવા નિઃસ્વાર્થ અને કર્મનિષ્ઠ પ્રમુખો મળ્યા. અને શ્રી પરીક્ષિતલાલ મજમુદાર, શ્રી છોટુભાઈ મહેતા તથા શ્રી અંબુભાઈ શાહ જેવા કાર્યદક્ષ અને નિઃસ્વાર્થ સેવાપરાયણ મંત્રીઓ મળ્યા. આ મહાનુભાવોની નિઃસ્વાર્થ સેવાપરાયણતાના ફલ સ્વરૂપ આ પ્રયોગિક સંચાલનથી સત્તર જુદી જુદી સંસ્થાઓ ભાલ નળકાંઠામાં વિવિધ ક્ષેત્રે કામ કરી રહી છે અને પૂ. ગાંધીજી તથા પૂ. વિનોબાજીના આદર્શોને અનુરૂપ રચનાત્મક કાર્યો કરી લોકનાયક શ્રી જયપ્રકાશજીના જનજાગૃતિના વિચારોને સાકાર બનાવવા સતત કામ કરી રહેલ છે.
સમાજસેવાનાં કાર્યો વિવિધ ક્ષેત્રે અનેક ધાર્મિક સંસ્થાઓએ તથા ધર્માચાર્યોએ ભૂતકાળમાં કરેલ છે અને વર્તમાનમાં પણ કરે છે, પરંતુ ધર્માચાર્યોની તેવી પ્રવૃત્તિમાં