Prabuddha Jivan 2014 Year 62 Ank 01 to 12

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 7

જાન્યુઆરી, ૨૦૧૪
પ્રબુદ્ધ જીવન શ્રી રમણગીતા'
D ડૉ. નરેશ વેદ હિન્દુ સનાતન ધર્મના અનુયાયીઓ ભૌતિક દૃષ્ટિએ જનની અને પ્રચલિત સાધના પદ્ધતિઓને એમણે નકારી ન હતી, પરંતુ તેમનો જન્મભૂમિને અને આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ ગંગા, ગાયત્રી અને ‘ગીતાને સંપૂર્ણ ઝોક આત્મશોધનના માર્ગ પર હતો. “હું કોણ છું?' આ માતા તરીકે માને છે. આથી આ પાંચેય માતાઓ વિશે અનેક સ્તોત્રો, પ્રશ્નનો વિચાર કરીને આ “હું”પણાના મૂળ સ્રોતને શોધી કાઢવા એ જ સ્તવનો અને કાવ્યરચનાઓ થયેલી છે. એમાં સૌથી વિશેષ રચનાઓ તેમની સાધના પ્રણાલી હતી. આ આત્મશોધનથી અહંભાવ અને તેણે ગીતા” વિશે થયેલી છે.
નિર્માણ કરેલ આત્મસ્વરૂપ પરનું આવરણ દૂર થાય છે અને ‘હું'ના મહાભારત, શ્રીમદ્ ભાગવત અને અન્ય પુરાણોમાં આવી અનેક સાચા સ્વરૂપનું જ્ઞાન થાય છે એવી તેમની પ્રતીતિ હતી. ગીતા'ઓની વાચના (Text) મળે છે. જેમ કે, ગણેશગીતા, તેઓ આ શાસ્ત્રોના અધ્યયન કરતાં પ્રત્યક્ષ સાધના પર વધુ ભાર વિષ્ણગીતા, શિવગીતા, શક્તિગીતા, સતીગીતા, અવધૂતગીતા. મૂકતાં. તેમણે પોતાનો કોઈ સંપ્રદાય સ્થાપ્યો નહીં કે પંથ ચલાવ્યો
આ બધી “ગીતા”ઓમાં ચાર ગીતાઓએ હિન્દુ ધર્મપ્રેમીઓના નહિ. તેમણે ઝાઝું લેખન પણ કર્યું નહિ. એમની પદ્ધતિ પ્રશ્નોત્તરની હૃદયમાં અગત્યનું સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું છે. એ છે: (૧) “શ્રીમદ્ હતી. જિજ્ઞાસુઓના પ્રશ્નોના ઉત્તરરૂપ એમણે જે કાંઈ કહ્યું એ નાની ભગવતગીતા' (૨) “કપિલગીતા' (૩) “અષ્ટાવક્રગીતા” અને (૪) નાની પુસ્તિકાઓ રૂપે ગદ્યપદ્યમાં પ્રકાશિત થયેલું છે. શ્રી શ્રી રમણગીતા'. આ પહેલાં આ વ્યાખ્યાનમાળામાં આપણે ગણપતિમુનિએ એમને રમણ મહર્ષિરૂપે સંબોધ્યા; જે એમની પાછળથી અષ્ટાવક્રગીતા” અને “કપિલગીતા' વિશે વાત કરી હતી. આજે આપણે મુખ્ય ઓળખ બની ગઈ. મહર્ષિના જીવનકાળમાં જ અનેક ભારતીય શ્રી રમણગીતા' વિશે વાત
અને પાશ્ચાત્ય અનુયાયીઓએ કરવી છે.
આ અહંભાવને દૂર કરવો એ જ આત્મપ્રાતિનો એટલે કે | તેમના ઉપદેશને આચરણમાં શ્રી રમણગીતા'ના | સત્ય પ્રાપ્તિનો માર્ગ છે, એવું તેમનું માનવું હતું. મૂકવાના પ્રયત્નો કર્યા હતા. સન રચયિતા હતા શ્રી ગણપતિ
૧૯૫૦માં એમણે દેહ છોડ્યો મુનિ. તેઓશ્રી રમણ મહર્ષિના પટ્ટશિષ્ય અને ચુસ્ત અનુયાયી હતા. હતો. આજ સુધી એમના અનુયાયીઓ એમના ઉપદેશને અનુસરી તેઓ મહાતપસ્વી, મંત્રદૃષ્ટા અને આશુકવિ હતા. શ્રી રમણ મહર્ષિ રહ્યા છે. અને તેમનો ગુરુશિષ્ય તરીકેનો સંબંધ અજોડ હતો. મહર્ષિ એમને પ્રાચીનકાળના ઋષિમુનિઓમાં પણ અગ્રસ્થાન શોભાવે એટલી આદરથી નાયના એટલે કે પિતા કહેતા હતા, કારણ કે તેઓને ઉચ્ચતમ જ્ઞાનકક્ષા તેમની હતી. તેઓ આત્મનિષ્ઠ તપસ્વી અને એમનામાં આત્માનું જ દર્શન થતું હતું.
મહાજ્ઞાની હતા. એટલે તેઓશ્રીના મુખમાંથી બહાર પડતો શબ્દશબ્દ એમની દ્વારા રચાયેલી આ ગીતાનો પરિચય કરતાં પહેલાં આપણે જ્ઞાનરૂપ હોય એ સ્વાભાવિક છે. એમના ગુરુવર્ય રમણ મહર્ષિનો ઈષત્ પરિચય કરી લઈએ. ભારતના જુદા જુદા પ્રસંગોએ દેવરાત, ભારદ્વાજગોત્રી કાર્ણિ, યતિ આધ્યાત્મિક આકાશમાં છેલ્લા ત્રણસો વર્ષોમાં પ્રકાશેલા પરમ યોગનાથ, ભારદ્વાજવંશી કપાલશાસ્ત્રી, શિવવંશજ વૈદર્ભ, પ્રકાશવાન અને અસાધારણ જ્ઞાન-શક્તિ સંપન્ન નક્ષત્રોમાં શ્રી રામકૃષ્ણ ગણપતિમુનિ અને એમના પત્ની વિશાલાક્ષી જેવા જિજ્ઞાસુઓ દ્વારા પરમહંસ, મહર્ષિ અરવિંદ અને શ્રી રમણ મહર્ષિનું સ્થાન ઘણું આગળ તેમને પૂછાયેલા પ્રશ્નોના તેઓશ્રીએ જે ઉત્તરો આપ્યા, તેમાંના મુખ્ય પડતું છે.
અને મહત્ત્વના વિષયોને કાવ્યરૂપ આપીને એમના પટ્ટશિષ્ય શ્રી મદુરા પાસેના એક નાનકડા ગામડામાં સન ૧૮૭૯માં જન્મેલા ગણપતિમુનિએ “શ્રીમદ્ ભગવતગીતા” પ્રમાણે જ સુંદર અને સચોટ વેંકટરામનને સોળમા વર્ષે થયેલ ગૂઢ અનુભૂતિને કારણે તેઓ ગૃહત્યાગ રીતે ગૂંથી લઈ “શ્રી રમણગીતા' રચી છે, જેને કારણે આ ગીતાએ કરી તપસ્વી થઈ અરુણાચલમાં આત્મસાધના કરતા રહ્યા. તેમણે અદ્વૈત આપણા પ્રમાણભૂત ધર્મગ્રંથોમાં અગત્યનું સ્થાન મેળવી લીધું છે. તત્ત્વજ્ઞાનને પ્રાધાન્ય આપ્યું હતું. જીવ, જગત અને જગદીશ એ બધાં ‘શ્રી રમણગીતા” “શ્રીમદ્ ભગવતગીતા'ની માફક સંસ્કૃત ભાષામાં એક જ સર્વવ્યાપી, સર્વકાલીન, પરિપૂર્ણ અને સ્વયંપ્રકાશી આત્માના પદ્યમાં છંદોબદ્ધ રૂપમાં નાના નાના અઢાર અધ્યાયોમાં વહેંચાયેલી પ્રગટ રૂપો છે એવો તેમનો મત હતો. અહંભાવને કારણે અદ્વૈત અંજાઈ છે. અન્ય ગીતાઓની માફક એમાં પણ જિજ્ઞાસુના પ્રશ્નો અને ગુરુના જાય છે અને એટલે શરીર’ એવી ભાવના બળવત્તર બને છે. સહજ ઉત્તરો એવી સંવાદપદ્ધતિ અખત્યાર કરવામાં આવેલી છે. એનો એક રીતે આ અહંભાવને દૂર કરવો એ જ આત્મપ્રાપ્તિનો એટલે કે સત્ય જ શ્લોક ખુદ મહર્ષિએ રચેલો છે. છતાંય ઉપોદઘાતના લેખક શ્રી પ્રાપ્તિનો માર્ગ છે, એવું તેમનું માનવું હતું.
ગ્રાન્ટ ડફ કહે છે તેમ આ આખા ગ્રંથમાં તેમની અકથ્ય હાજરીની