________________
ધમબોધ-ચથમાળા : ૩૪ |
પ્રાણીમાત્રના સંરક્ષક જ્ઞાતપુત્ર શ્રી મહાવીરે વસ્ત્ર આદિ બાહ્ય વસ્તુઓને પરિગ્રહ કહ્યો નથી, પણ તેના પરની મૂરછીનેતેના પરના મમત્વને જ પરિગ્રહ કહ્યો છે, એમ મહર્ષિઓએ કહેલું છે.
જેઓ પરિગ્રહને સંપૂર્ણ ત્યાગ ન કરી શકે તે એની મર્યાદા કરે, એનું નિયંત્રણ કરે. કહ્યું છે કેઃ
असंतोषमविश्वासमारम्भं दुःखकारणम् । मत्वा मूर्छाफलं कुर्यात् , परिग्रहनियन्त्रणम् ॥ १ ॥
દુઃખના કારણરૂપ અસંતેષ, અવિશ્વાસ અને આરંભ એ સઘળાં મૂરછનાં-મમત્વનાં ફળ છે, એમ જાણુને પરિગ્રહનું નિયંત્રણ કરવું એટલે કે અમુક પ્રમાણથી વધારે ન રાખવાને નિયમ કર.
આ માટે શાસ્ત્રકારોએ પરિગ્રહના નવ પ્રકારે પાડેલા છે. તે આ રીતે?
(૧) ધનઃ તે ચાર પ્રકારનું છે-(૧) ગણિમ એટલે ગણુને લેવાય તેવું. જેમ કે શ્રીફળ, સોપારી, રોકડા પૈસા વગેરે. (૨) ધરિમ એટલે તેળીને લેવાય તેવું. જેમ કે ગોળ, સાકર, કરિયાણું વગેરે. (૩) મેય એટલે માપીને લેવાય તેવું. જેમ કે ઘી, તેલ, દૂધ, કાપડ વગેરે. અને (૪) પરિછે એટલે કસીને કે પરીક્ષા કરીને લેવાય તેવું. જેમ કે હીરા, મોતી, સેનું વગેરે.
(૨) ધાન્યઃ દરેક જાતનું અનાજ
