________________
ધિર્મબોધ-ચંથમાળા
: ૪૬ :
લઈ જતા માનરૂપ વૃક્ષને મૃદુતા કે નમ્રતાપ નદીના પ્રવાહથી ઉખેડી નાખવું યોગ્ય છે.
અભિમાનને લીધે મનુષ્ય વાદવિવાદમાં ઊતરે છે, ઉડાઉ ખર્ચ રાખે છે, ખોટા ઝઘડાઓ કરે છે અને યુદ્ધ પણ ચડે છે. વળી તે નાના મોટાને ભેદ પણ ચૂકી જાય છે અને ન બોલવા જેવાં વેણ બોલીને મિત્ર કે મુરબ્બીઓનું અપમાન પણ કરે છે, તેથી માનવડે દોષની વૃદ્ધિ થાય છે, એ સુનિશ્ચિત છે. વળી માનથી અક્કડાઈ આવે છે, એટલે વિનયને લેપ થાય છે, વિનયને લેપ થતાં વિદ્યાને પણ લેપ થાય છે અને વિદ્યાને લેપ થતાં સારાસારને વિવેક ભૂલી જઈ અસાર વસ્તુની પ્રાપ્તિમાં પ્રયત્નશીલ પણ થાય છે, તેથી માનવડે ગુણે નીચે જાય છે, એ નિઃસંશય છે. આમ દરેક રીતે નુકશાન કરનારા માનનું પોષણ શા માટે કરવું? તેને બદલે મૃદુતા કે નમ્રતાને ધારણું શા માટે ન કરવી કે જેથી વિકાસને માર્ગ ખુલે થાય અને આત્મા ઉત્તરોત્તર પ્રગતિ કરી શકે ? તાત્પર્ય કે– સુજ્ઞજનેએ માનને પાપપ્રવાહનું પ્રબળ દ્દગમસ્થાન જાણીને, તેને સદંતર ત્યાગ કર ઘટે છે.
(૮) માયા કૂડ, કપટ, છલ, છેતરપીંડી, વંચના, વકતા, શઠતા કે કુટિલતાને આશ્રય લેનારી મનવૃત્તિને માયા કહેવામાં આવે છે. તે મૃષાવાદની માતા છે, શીલ વૃક્ષને છેદનારી કુહાડી છે, અજ્ઞાનની જન્મભૂમિ છે અને દુર્ગતિના દરવાજા દેખાડનારી દુદન દ્વારપાલિકા છે. તેથી જ સુજ્ઞજનેએ કહ્યું છે કેઃ
