________________
ચૌદમું :
: ૬૭ :
પાપને પ્રહ કરે છે, તે આપણી કઈ પણ નબળી વાત બીજાને નહિ કહે તેની શું ખાતરી ?” આ વિચાર કેઈ પણ સુજ્ઞ મનુષ્યને આવે છે, તેથી તેઓ ચાડી ખેર મનુષ્યના સાંભળતા કેઈ પણ વાત કરતા નથી, એટલું જ નહિ પણ તેનાં પગલાં કયારે ટળે, તેની રાહ જોતા હોય છે. તેથી સુજ્ઞજનેએ પશુન્યને પડછાયો લે પણ કલ્પત નથી.
પશુન્યને અર્થ દુર્જનતા કરીએ તે તેનાથી દશ કેશ દૂર રહેવું ઘટે છે, કારણ કે દુર્જનતાવાળે મનુષ્ય વિદ્યાથી ગમે તે અલંકૃત હોય તે પણ સર્ષની જેમ સર્વથી જાય છે અને ભયંકર તિરસ્કારને પાત્ર થાય છે. .
(૧૫) રતિ-અરતિ. * રતિ એટલે હર્ષ, અરતિ એટલે શેક જ્યાં હર્ષ હોય છે ત્યાં શેક અવશ્ય હોય છે, તેથી બંનેને સંયુક્ત નિર્દેશ કરવામાં આવ્યું છે.
હર્ષ અને છેક ચિત્તની સ્વસ્થતાને ડહળે છે, વિચારની મધ્યસ્થતામાં ભંગ પાડે છે તથા વિવેકના દીપ ઉપર એક જાતનું આવરણ ખડું કરી દે છે, તેથી તેમની ગણના પાપપ્રવાહના એક ઉદ્દગમસ્થાન તરીકે કરવામાં આવી છે. નિગ્રંથ મહર્ષિઓને એ અભિપ્રાય છે કે
जीऊं मरणेण समं उप्पजह जुवणं सह जराए । રિદ્ધી વિહિકા, રિવિલાવો ન વાઘો છે ?
જીવન મૃત્યુવાળું છે, યૌવન વૃદ્ધાવસ્થાવાળું છે અને રિદ્ધિ વિનાશવાળી છે; તેથી હર્ષ અને શેક કરે નહિ.
