________________
ચૌદમું :
: ૫૫ :
પાપને પ્રવાહ કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યે આ બંને દેશનું દુર્જયપણું વર્ણવતાં યેગશાસ્ત્રના ચતુર્થ પ્રકાશમાં કહ્યું છે કે
आत्मायत्तमपि स्वान्तं, कुर्वतामत्र योगिनाम् । रागादिभिः समाक्रम्य, परायत्तं विधीयते ॥१॥
અન્તઃકરણને આત્માધીન બનાવનારા યેગીઓનું મન પણ રાગ અને દ્વેષનું આક્રમણ થતાં પરાધીન બની જાય છે.
रक्ष्यमाणमपि स्वान्तं, समादाय मनाग्मिषम् । पिशाचा इव रागाद्याच्छलयन्ति मुहुर्मुहुः ॥१॥
યેગીઓ યમ, નિયમ, આસન, પ્રાણાયામ, પ્રત્યાહાર, ધ્યાન, ધારણા, સમાધિ વગેરે ઉપાવડે અંતઃકરણનું રક્ષણ કરે છે, છતાં રાગ અને દ્વેષ (એવા ધૂર્ત છે કે જે) કંઈ પણ બહાનું કાઢીને તેમાં પેસી જાય છે અને પિશાચની જેમ તેમને વારંવાર છળે છે.
रागादितिमिरध्वस्त-ज्ञानेन मनसा जनः । अन्धेनान्ध इवाकृष्टः, पात्यते नरकावटे ॥१॥
એક આંધળો બીજા આંધળાથી ખેંચાઈને જેમ ખાડામાં પડે છે, તેમ રાગાદિ અંધકારવડે જેનું જ્ઞાન નષ્ટ થયું છે એવા મનવડે મનુષ્ય નરકના ખાડામાં પડે છે.
ભાઈઓએ બીજા પ્રત્યે ખુલે અન્યાય આચર્યો હોય, છતાં પક્ષ કેને લેવાય છે? પત્ની પાડોશણ સાથે બેટે ઝઘડો કરી આવી હોય છતાં વાંક કેને કઢાય છે ? છોકરાએ ખરેખર બીજાનું અડપલું કર્યું હોય છતાં કહેવા આવે ત્યારે કે
