________________
ખંડ પહેલો
૧ અંતરની એક વાત તાજેતરમાં બે ખૂનીઓએ ગંદી મુકામે પંચની, મારી તથા શ્રી રવિશંકર મહારાજની રૂબરૂ ખૂનનો એકરાર કર્યો. થોડો ઠપકો, ઉપદેશ અને વાતો સિવાય હું વધુ ઊંડો ન ઊતર્યો. એક તો ગુનેગારોએ એકરાર કર્યાનો પોરસ, માનવજાત ઉપરનો વિશ્વાસ અને મારે અરણેજ ભણી જવાની તાકીદ.
આ એકરાર કરનારાઓને અમારા બેમાંથી કોઈએ ગુનામાંથી મુક્તિની લાલચ નહોતી આપી, ઊલટું સજાનો ખ્યાલ અપાયો હતો. અલબત્ત, ખૂનીઓ એકરાર ન કરે ત્યાં લગી પોલીસની કામગીરી વધે, ગામને નિંદાવું, તથા છૂપાવું પડે, ખૂનનો ભોગ બનનારનાં સગાંઓનો વૈરવિરોધ વધે અને એનાં કડવાં ફળ ઘણાંને ચાખવાં પડે અને નિર્દોષો પણ આમાં સંડોવાય વગેરે જોખમોનો ચિતાર અપાયો હતો. અને હિંસા પછી સાચો પસ્તાવો થાય અને સત્યને વળગી રહેવાય તો સજા કરનાર ન્યાયાધીશની કલમ સહેજે કંપવાની, અનુભવજન્ય ખ્યાલ શ્રી મહારાજે આપ્યો હતો.
એ કલ્પના પણ કેમ આવે કે ખૂનીઓ આવું બન્યા પછી, સ્પષ્ટ આ રીતે અમારા સૌની સામે એકરાર કર્યા પછી જૂઠું બોલશે, ફરી જશે ? પણ મને થોડા સમય બાદ પોલીસ તરફથી ખબર મળ્યા કે ખૂનીઓ ફરી ગયા છે. અને આપની તથા શ્રી રવિશંકર મહારાજની સાક્ષી તરીકે અમારે મુખ્ય સેવા લેવી પડશે.
કુદરતની કળા અકળ છે : હિંસા અને જૂઠ બન્નેનો ખૂનીઓએ આશરો લીધો; એનું દુઃખ ખૂબ થયું. અધૂરામાં પૂરું જે કોમને આ પ્રયોગના પાયામાં લીધી છે તે જ કોમના આ ખૂની સભ્યો હતા. મારું નિવેદન લઈને એની કેટલીક વધુ ચોખવટ માટે પોલીસ મારી પાસે આવી.
ખૂનીઓનો ખૂનએકરાર સ્પષ્ટ હતો. બેને બે ચાર જેવી વાત હતી. “થતાં થઈ ગયું, એટલે શું ?” તે વખતે મારે ગંદીના જે ઓરડામાં પંચ અને અમારા સમક્ષ એકરાર થયો હતો, તે આખું દૃશ્ય ખડું કરવું પડ્યું અને ખૂનીઓ સાથે થયેલા મારા વાર્તાલાપને યાદ કરવો પડ્યો. તે વખતનું મારું મંથન મારા જે સાથીઓએ જોયું હશે. તે પણ કંઈક જાણી શકશે. હું તો એ અંતરની વ્યથા શી કહું? ભાવ જેટલો યાદ રહે છે અથવા પ્રસંગની જે છાપ પડે છે. તેટલું શબ્દચિત્ર અક્ષરે અક્ષર ખડું કરવું સહેલું નથી તે આખી કડી શબ્દોમાં ગોઠવતાં સત્યનો આત્મા અને સત્યનું ક્લેવર બન્ને સામે જોતાં મારી પારાવાર કસોટી થઈ. જયારે મને પૂરું સમાધાન ન મળે ત્યારે હું જે
ન્યાયનું નાટક
