________________
૩૪
માણસને સમાજમાં પ્રતિષ્ઠાભર્યું સ્થાન મળે એનો અર્થ શો થાય ?
ખૂનીઓના દાર્શનિક પુરાવાઓ પ્રાયઃ મોળા હોય છે. અથવા ભયને લીધે મોળા થઈ જાય છે. તે તમો તો કાળુ પટેલ ખૂનકેસમાં બરાબર જાણો છો. આવા ભયંકર બનાવને, નક્કર હકીકતને માત્ર દલીલોના કે કાયદાના શબ્દ ખોખાને લીધે ઉડાવવાનો વિચાર સરખો કરવો એ વ્યક્તિ અને સમાજ માટે કેટલું બધું નુકસાનકારક છે?
પરિણામ તો જે આવે તે ખરું. ખૂનીઓને કોર્ટ પૂરેપૂરી તહોમતદાર ઠરાવે તો શારીરિક સજા સિવાય કોર્ટ બીજું શું કરવાની છે? એ થાય તોય અમારા જેવાને તો રોવાનું જ છે. કારણ કે શારીરિક સજાથી ગુનેગાર સુધરતો નથી. અને હિંસા થાય છે. જો શંકાનો લાભ આપી છોડી મૂકે તો સમાજમાં એ પ્રત્યાઘાત પડવાનો છે કે આવા મોટા માણસનું ધોળે દહાડે ખૂન કરનાર પણ છૂટી જઈ શકે છે. આમાં પ્રથમ કરતાં બીજામાં વધુ ભયંકર હિંસા છે કારણ કે તેમાં ખૂની ધૂળ રીતે સજા નથી ભોગવતો, પણ અભિમાની અને સમાજઘાતક દિશામાં આગળ ધપવાનું એને કારણ મળે છે. તેથી મહાન હિંસા બને છે. સમાજના ઘણાં અનિષ્ટો એથી પાંગરે છે એટલે ખરી વાત તો એ છે કે આ ખૂન કરાવવામાં પ્રત્યક્ષ પરોક્ષ જે જે હાથો ભળ્યા છે તે તે હાથોને શોધી કાઢવા જોઈએ. એ કોર્ટ ન કરી શકે તો સજાનો વિકલ્પ જ તેને સારુ રહે છે. અને એથી એ દૃષ્ટિએ હું એ વિકલ્પને ક્ષમ્ય માનું છું. તમો આ આખા બનાવને હું કઈ રીતે જોઉં છું તે જાણો છો.
કાળુપટેલ જેવા ગામડિયા ખેડૂતને અન્યાય સામે ઝઝૂમવાની અને કોંગ્રેસના સિદ્ધાંતોના આચારની વાત પણ તમારાથી છેક અજાણ નથી. હરિજન તેમને ઘેર બેસીને મોભાસર જમી શકતા હતા. મરતી વેળાએ પણ ખૂનીઓને બાદ કરીએ તો હરિજન રાણાભાઈ સિવાય એટલું નજીક બીજું કોણ હતું? આવા કરપીણ ખૂનીઓની બ્રીફ એક કોંગ્રેસી વકીલ કેમ લઈ શકે તે વાત હું સમજી શકતો નથી. અલબત્ત, તે નહીં લે તો બીજો વકીલ લેશે ખરો. પરંતુ કમમાં કમ કોંગ્રેસી તરીકે જો કંઈક બીજા કરતા વિશિષ્ટ તત્ત્વની આશા રાખી શકાતી હોય તો જ આ સવાલ છે.
હું જાણું છું કે શાન્તા ખૂનકેસમાં વડોદરાના પ્રાણલાલ મુનશીએ દુઃખદ ભાગ ભજવ્યો, છતાં પ્રાંતિક સમિતિ કે સ્થાનિક કોંગ્રેસી આગેવાનો કંઈ ખાસ કરી શક્યા નથી. પણ આજે ન સમજાય તોય વહેલા મોડું એ સમજયા વિના છૂટકો જ નથી. કોંગ્રેસ જો દેશના હિતને માટે ખડી છે તો તેને પોતાની સામાન્ય સભાસદના જ નૈતિક ધોરણની કાળજી રાખવી જ પડશે. આ ભાઈ આવા કેસોમાં આરોપી પક્ષે ઊભા રહેશે અને બીજી બાજુ આ સંસ્કૃતિ પ્રવાહ દેશની ધારાસભામાં જઈને ઊભો રહેશે એ શોભશે ?
સંતબાલ’
ન્યાયનું નાટક
