________________
૩૨
કેટલાક કાર્યકરોએ ધોળીવાળાઓને તથા બીજાઓને જે સાચી કુનેહથી સંભાળી લીધા તે ન સંભાળી લીધા હોત તો ઉપર કહ્યું તેમ જોખમ હતું પણ ખરું એમ મને સ્પષ્ટ જણાયું હતું.
(૩) જોગનુજોગ શ્રી મહારાજ મેઈલમાં આવ્યા અમે બન્ને મળ્યા. મારા મનપ ખૂબ દુ:ખદ અસર હતી. હું ધર્મદ્રષ્ટિએ આના ચોમેરના વિચારો કરતો હતો.
(૪) જમીને ઉપડ્યા બાદ પોલીસ આવી. પોલીસે પોતાની તજવીજની વાત પણ કરી, પોલીસ અમારી નૈતિક મદદ ઈચ્છે તે સ્વાભાવિક હતું. રાણાભાઈ સત્ય જ કહે એ બાબતમાં રાત્રે જ પોલીસે મારી મદદ માટે કહેવડાવ્યું હતું જ, રાતથી જ મને આમાં નૈતિકમદદ કરવાનો વિચાર આવેલોય ખરો. જે ઉપર કહેવાયું છે એટલે અમારા પ્રયતની-પોલીસને ઈચ્છા જાહેર કરી અને બન્નેની ઈચ્છાનો મેળ મળી ગયો. (૫) અમો ઉપાશ્રયે ગયા પંચને બોલાવ્યું. થોડીવારે કહેવડાવવાથી ઉતારામાં ગયા. પોલીસને દૂર રાખી કોટડી બંધ કરી અમારી આગળ કબૂલાત થઈ. આમાં મારે મને પોલીસોનો ભય ગુનેગારો પર છે તે કલ્પના જ મુખ્ય નહોતી. એમ છતાં પોલીસને દૂર રખાઈ હતી. પોલીસ સમજુ હતી. એટલે સહેજે દૂર રહે તેમ સ્વાભાવિક હતું. મારું ધ્યાન તો અમારા આગળ કોઈ લાલચ ન રાખે તે ચોખવટ ક૨વામાં મુખ્ય રોકાયું હતું. કબૂલાત થઈ. હિંસક સાધનો પણ પાછળથી ખૂનીઓએ બતાવ્યાની મને જાણ થઈ. પણ એ મારે મારી જુબાનીમાં કહેવાની જરૂર ન હતી. કારણ કે હું અરણેજ ભણી નીકળ્યો ત્યાં થઈ. પોલીસને, ખૂનીઓ માન્યા છે તેટલું કહી ચાલતો થયો. પોલીસ આગળ આવતા કહેવામાં મારી સાથે શ્રી રવિશંકર મહારાજ તો હતા જ. ખૂનીઓનો એકરાર શરતી નહોતો. ખાનગી પણ નહોતો. જો શરતી કે ખાનગી હોત તો એમની સામે કોર્ટમાં સાક્ષી પૂરવાનો મારો ધર્મ ન બની શકત. કદાચ એમ કહ્યું હોત તો મારે એમની આ બાબતમાં હાર્દિક સંમતિ મેળવવી પડત, (જેમ મેં જુબાની વખતમાં એક ભાઈ ચશ્માવાળા વકીલ-ના ક્રોસમાં પોલીસે શું કહ્યું હતું તે વિષે સિદ્ધાંત સ્પષ્ટતા કરી તેમ).
(૬) ખૂનીઓએ હિંસા કરી - ખૂન કર્યું અને એ ગુનાના સ્વીકાર પછી ફરી ગયા. તે વાત બીજાઓને સામાન્ય લાગે છે. મને એ સામાજિક દૃષ્ટિએ ઘણી મહત્ત્વની લાગે છે. માણસ હિંસા કરે તે સમજી શકાય, પણ જૂઠું બોલે અને તે પણ જાહેરમાં બોલેલા સત્યની સામે જૂઠું બોલે, તે અત્યંત અનિચ્છનીય વસ્તુ મને લાગે છે.
આવા જૂઠાણામાં જેઓ મદદગાર થાય છે તેઓ સૌનું અને પોતાનું ભારે અહિત કરે છે. તેમ પણ મને પ્રબળપણે લાગે છે.
ન્યાયનું નાટક
