________________
ત્યારે ધોળકા કોર્ટમાંથી એવી સલાહ મળી કે હમણાં હાજર ન થશો. ખેતીનું કામ પતાવી મુદતે હાજર થજો. જામીન પર છૂટા થઈ શકશો. આમાં પણ પરમ સત્ય શું તે શું કહી શકાય. પરંતુ આ બધી ઘટનાઓ આપને વિચારવા જેવી નથી લાગતી ? ડૉક્ટર સાહેબ અને તમો બંને અવકાશે રૂબરૂ મળી જાઓ તો હું રાજી થઈશ. તા. ૨૩-૯-૫૦ કે તા. ૨૪-૯-૫૦ મને અનૂકૂળ જ છે. તમને મારા હાર્દ તરફ જોજો એટલું માંગી લઉં.
“સંતબાલ' ૧૪. શ્રી નંદલાલભાઈ વકીલને પત્ર
કોઠ
તા. ૨૬-૯-૧૯૫૦ પ્રિય નંદલાલભાઈ, (સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાના લીંબડીના વકીલ)
તમારો પત્ર મળ્યો. એમાં તમોએ જાતે જ વકીલ સંસ્થાઓના પૂર્વકાળના સભ્ય હોય પક્ષપાત થઈ જવાનો સંભવ માનેલો છે અને તેવું બનવાનો સંભવ છે પણ ખરો. પરંતુ તમોએ લખાણમાં જે નમ્રતા અને તટસ્થતા તરફ વલણ લીધું છે તેથી મારા મન ઉપર એકંદરે તમારા વિશે સારી છાપ ઊઠે છે. થોડીક તમારા પત્રના મુદ્દાઓ વિશે ચોખવટ જરૂરી થશે.
વકીલોની સંસ્થા એ ન્યાયના કામમાં અગત્યનું અંગ છે એ પેરેગ્રાફ અને હાલ જે ઉદાત્ત હેતુ ભૂલી છે એ વાત મને મંજૂર છે. પરંતુ બીજા ક્ષેત્રમાં જ્યારે સુધારો થશે ત્યારે આ ક્ષેત્રમાં પણ સુધારો થશે તેમ માનીએ. એ મને મંજૂર નથી. જો સમાજ સુધરેલો હોય તો વકીલોની સંસ્થા તરીકે જરૂર પણ ન રહે, અને થોડી વ્યક્તિઓની જરૂર રહે તે વ્યક્તિઓ વકીલાતના ધંધાને આર્થિક ઉત્પન્નનો નહીં પણ સેવાનો ધંધોજ બનાવી દે. તે સ્વાભાવિક છે એટલે “પ્રજા સુધરે ત્યારે વકીલો સુધરે” તે દલીલ મને પ્રબળ નથી લાગી. હું તો પ્રજાને સુધારવામાં મોટામાં મોટી જવાબાદરી આવી સંસ્થાની માનું કારણ કે આજે સરકાર કરતાં પણ ન્યાયની અદાલતનો દરજ્જો ઉચ્ચ માનવામાં આવ્યો છે. આ લોકો પૈસાના હેરુ મટી જાય છે અને ન્યાયના આત્માને બહાર લાવવાના કામમાં જ મુખ્યપણે લાગી જાય તો ઘણી મહત્ત્વની સેવા કરી શકે. એવી તેમની પાસે તક છે. અને મોભો પણ છે. પરંતુ માત્ર કમાવવાનો અને પુષ્કળ કમાવવાનો જ ધંધો “વકીલાતને” માનીને આજે માત્ર કાયદાઓનાં ધૂળ ખોખાને વળગનારા લોકોનું ધ્યેયવિહીન માણસોનું જે ટોળું તેમાં પેસતું જાય છે તે જોતાં તેઓ પોતાની સંસ્થાનું નામ બગાડશે. અને ન્યાયની અદાલતો પણ લોકનિંદાને પાત્ર વધુ ને વધુ બનાવશે. પરિણામે પ્રજા અને
ચાયનું નાટક
