________________
૨૯
વર્ષ પહેલાંનો ઠાકરડાભાઈવાળો પ્રસંગ ટાંક્યો જ છે. તે પરથી જણાશે.
(૩) ખૂનીઓ ખૂન પછી અંતઃકરણપૂર્વક પસ્તાયા હોત અને સત્યને વળગી રહ્યા હોત તોય અમારે સાક્ષી ભરવાની તો રહેત જ, પણ અમારી નૈતિક સહાનુભૂતિઓ તેઓ ખૂબ મેળવી જાય, આમાં તો હિંસા અને જૂઠ બંને થયાં, ખરા પસ્તાવાની વાત પણ દૂર રહી, આવી પરિસ્થિતિમાં ખૂનીઓ તરફે નૈતિક સહાનુભૂતિ આ
જાતની અશક્ય થઈ રહે.
(૪) અલબત્ત, સમાજના અધઃપતનની દૃષ્ટિએ જોઈએ તો ખૂનીઓ પ્રત્યે તેમના આવા વર્તન પછી પણ નવાઈ બહુ નહીં લાગે. પરંતુ અહિંસા અને સત્ય બંનેય જોખમાય ત્યાં સત્યપક્ષે વધુ ઝોક આપવો ધર્મ બની રહે છે.
(૫) કોર્ટની શારીરિક શિક્ષામાં આપણને નિષ્ઠા ન હોય અને આજના વકીલોમાં અને કોર્ટની પદ્ધતિમાં પણ પરિવર્તન જરૂરી છે. એ વિશે શંકા નથી. પરંતુ મને પોતાને લાગે છે કે આજની સમાજ મનોદશામાં એ શારીરિક શિક્ષાનો સરાસ૨ ઈન્કાર કરવાની સાથે જ ઈન્કાર કરનારની એક વિશિષ્ટ ફરજ ઊભી થાય છે.
(૬) માણસ જાહેરમાં ગુનો કરે, ન એની ગુનાહિતવૃત્તિ ૫૨ સમાજ સામનો કરે, ન પોલીસને મદદ કરે, પોલીસ પોતાના બંધારણીય પગલાં લે તેમાં પણ મદદ ન કરે, છતાં ગુનેગારને થતી ગુનાની શિક્ષા બદલ દૂર રહીને શિક્ષા વિરોધ કરવો એમાં મને કોઈ અસરકારક ધર્મની છાપ પડતી નથી. ઊલટ હું તો એમ માનું કે સમાજની કાયરતા દૂર કરવામાં મદદગાર થાય તેવું સિદ્ધાંત જાળવીને કોઈપણ સેવકે કે સાધકે વર્તન કરી બતાવવું એ એનો ધર્મ બની રહે છે.
હા, એ જેમાં મધ્યસ્થ કે સાક્ષી ન હોય ત્યાં સીધેસીધો ભાગ લઈ પોતાના વાત્સલ્યને જોખમમાં ન મૂકે, પણ સાથોસાથ પોતા પર જો ફરજ રૂપે આવી પડે તો માત્ર લાગણીવશ થઈ કઠોર ન્યાયનેય ન ચૂકે.
મારા આ વલણ ઉ૫૨ આપ વિચારી જે આપને સૂઝે તે નિઃસંકોચ જણાવજો. આપે જાત અનુભવનો કિસ્સો લખ્યો તેના કરતાં આ પ્રકાર સાવ જુદો છે. તેય આ પરથી આપ જાણી શકશો.
અહીંના કામ અંગે વિશ્વવાત્સલ્ય તથા બીજી રીતે માહિતી મળતી હશે. ભરતીઓટ આવ્યા કરે છે. આજે મારું મુખ્ય ધ્યાન ખેડૂતમંડળ ઉપર વધુ રોકાય છે. કુશળ હશો.
તા.ક. છેલ્લે ફરીને વિનવી લઉં. આપ વિના સંકોચે મારાં લખાણો પ્રત્યેકાર્ય પ્રત્યે - ધ્યાન ખેંચતા રહેશો.
ન્યાયનું નાટક
‘સંતબાલ'
