________________
૨૮
૧૦. શ્રી કિશોરલાલ મશરૂવાળાને પત્ર
શિયાળ,
તા. ૧૫-૬-૧૯૫૦ પ્રિય આત્મબંધુ કિશોરલાલ મશરૂવાળા,
આપના બન્ને પત્રો મળ્યા. પ્રથમ તા. ૪-૬-૫૦નું લખેલ કવર અને પછી તા. ૧-૬-૫૦નું કાર્ડ મળ્યું. શિયાળ આવ્યા બાદ કાર્ડ વાંચવા મળ્યું કારણ કે હું તા. ૧૦ જૂનના રોજ અહીં આવ્યો બન્નેના જવાબો સાથે જ વાળું.
(૧) સૌ પ્રથમ તો આપે “વિશ્વ વાત્સલ્ય” ના લખાણો તરફ જે ઝીણવટથી જોયું તે બદલ આભાર, “અંતરની એક વાત'માં આપ બહુ સ્પષ્ટ ન સમજ્યા, તેમાં મારી ખામી છે. ભાવના ઉભરાઓને શબ્દમાં સ્પષ્ટ સમજી શકાય તે રીતે વર્ણવવાની મારામાં કેટલીક વાર ખામી હું જોઉં છું. એ પ્રસંગ એ જાતનો છે કે,
ગુનેગારોએ અમારા કને ગુનો કબૂલ્યો તેમાં ખાનગી કબૂલાત નહોતી. એ કબૂલાત જાહેર હતી. પોલીસ આગળ પણ કરવાની હતી અને ગુનેગારોએ તે કરી પણ ખરી. એ ઉપરાંત હિંસૂ સાધનો અને તે વેળાનાં કપડાં વગેરે પણ તેમણે પંચ અને પોલીસને દાખવ્યાં. એટલે એ અંગત વિશ્વાસની કબૂલાત નહોતી. તેઓને આ ગુનાનું ફળ ભોગવવામાં અમો કોર્ટની વચ્ચે દરમ્યાનગીરી, જોકે તેવી કોઈ જોગવાઈ ન હોય તેમ છતાં એ સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે તેવાથી ફેરફાર કરાવીશું એવી લાલચ નહોતી આપી અને સ્પષ્ટ કહ્યું હતું.
કદાચ, પ્રશ્ન થાય કે તો પછી ગુનેગારો આપ જેવાની પાસે કબૂલ કરે તેમાં કારણ કયું? (ક) ગુનેગારો ગુનાની કબૂલાત ન કરે ત્યાં લગી ગુનેગાર, બીનગુનેગારો બધા સંડોવાય અને નાહક હેરાન થાય (ખ) ગામની ગુનેગારોને શોધી આપવાની ફરજ ગામ ચૂકે અને એને પરિણામે ગામ ઉપર ખૂનના ભોગવનાર અને આવા ખૂને તરફ જોનારી ન્યાયપ્રિય જનતાનો ગ્રામપ્રત્યે ખોફ ઊતરે (ગ) ખૂનનો ભોગ બનનારના સગાંવહાલાઓનો બીનગુનેગારો પ્રત્યે પણ વૈરવિરોધ વધે. ગુનેગારો પ્રત્યે પણ વૈર બેવડાય.
આ અને આવાં કારણો અને અસરોએ કબૂલાતમાં જરૂર કામ કર્યું હશે. પ્રયોગમાં જે કોમને મુખ્યપણે લીધી તે જ કોમના ખૂની અને ખૂનનો ભોગબનનાર હતા.
(૨) જો ખુનીઓએ માત્ર અંગત વિશ્વાસે કે કોઈ આશાએ કબૂલ કર્યું હોત તો આપ લખો છો તેવો પ્રશ્ન જરૂર ઊભો થાત. મેં “અંતરની એક વાત” માં બાર
ન્યાયનું નાટક
