________________
સૂત્ર મોખરે ધરવામાં આવે છે : “હજાર ગુનેગારો ભલે છૂટી જાય, પણ એક પણ બિનગુનેગાર માર્યો ન જવો જોઈએ.” પણ શબ્દોમાં આ ભલે હોય, ભાવમાં તો તે પણ જળવાતું નથી. ગુનેગારો ભલે છૂટી જાય એ હજુ નિભાવી શકાય, પરંતુ બિનગુનેગાર માર્યો જાય છે તે કેમ સહેવાય? બિનગુનેગાર કેમ માર્યો જાય છે એ જોઈએ : દા.ત. બિનગુનેગાર ભૂલ્યચૂક્યું જો કોર્ટમાં ફરિયાદી તરીકે જાહેર થયો તો બધું જ પુરવાર કરવાનું કામ એમનું જ એટલે એની પાયમાલીનો પાર નથી રહેતો. એક સમજુ માણસે મને કહ્યું : “પાંચ વર્ષથી પેલા માણસનો કેસ ચાલ્યા જ કરે છે. કેવી નાની વાત પણ લાંબું લાંબું ચાલ્યા જ કરે” કાગળિયાંના ઘોડા ઉપર સવારી કરવાની અને તેમાં પણ ગુનેગારને પૈસાના જોરે પ્રજામાં પ્રતિષ્ઠા પામેલો વકીલ મળી રહે છે. બિનગુનેગાર ફરિયાદી ગુનેગારથી પૈસા ટકાએ એટલો તો પહેલેથી જ હેરાન થઈ ગયો હોય છે કે પૈસાના જોરે કહેવાતા સારા એવા બીજા વકીલને એ નથી રોકી શકતો. પરિણામે ફરિયાદીનો જોરદાર વકીલ તર્કોથી પૂછી પૂછીને સત્યને ગૂંગળાવે અને જજ સાહેબ પેલા જોરદાર વકીલની શેહમાં અંજાઈ જાય અથવા શેહમાં ન અંજાય તો કાયદાના શાબ્દિક ખોખામાં પેલો કાયદાબાજ વકીલ ન્યાયાધીશ સાહેબને થકવી નાખીને એવી સ્થિતિમાં મૂકી દે છે કે આખરે ગુનેગાર કેસને જીતી જાય અને સમાજમાં બીજા ભયંકર ગુનાઓ કરવા પ્રેરાય. ગામડાંઓના અભ્યાસમાં હું આવો એક બે નહિ સેંકડો ગુનાઓ બેવડાતા જોઉં . આખરે લોકો કાયદાને ઠોકર મારી દે છે. પરિણામે આવનારી દેશની દુર્ગમ સ્થિતિની મારી આંતરિક વ્યથા કયા શબ્દોમાં કહું ?
હમણાં એક માણસે એક માણસ પર હુમલો કર્યો ને મારને લીધે ખૂન થઈ ગયું. તે ખૂનીને જે માણસે ભગાડ્યો તેને અને ખૂનીને બન્ને જણને વકીલે જામીન પર છોડાવ્યા. હવે ખૂનીને મદદ કરનાર માણસ ગામમાં મૂછ મરડતો ફર્યા કરે છે. એટલું જ નહિ પણ એણે જે કોમના શખસનું ખૂન થયું છે તે કોમને પકડવા માટે ચોવીસ જણ પર ખોટેખોટી ફરિયાદ કરી છે. જે ચોવીસ જણના નામો અપાયાં છે તેમાંનો એક જણ તો મહિનાઓ પહેલાં ગુજરી ગયો છે. કેટલું જૂઠાણું ? આ બધા જૂઠાણાંઓ જાણવા છતાં આવા સમાજદ્રોહી માણસની વકીલાત કરનારા વકીલો તૈયાર જ છે. જેમ કુટિલ વેશ્યા પાત્ર કુપાત્ર કશું ન જોતાં માત્ર પૈસા સામે જ જુએ છે પણ તેમાં મુખ્યત્વે બંનેનું જ બગડે છે. જ્યારે પૈસા સામું જોનારા વકીલો તો પોતાનું, સમાજનું અને ન્યાયનું સૌનું બગાડે છે. કહેવાય છે કે અમદાવાદના નિષ્ણાત લેખાતા એક મરહૂમ વકીલ તો સાફસાફ કહેતા “ત્રણ દરવાજે ધોળે દહાડે ખૂન કરી આવો, પણ વાંકો વાળ થવા નહીં દઉં. માત્ર રૂપિયા વીસ હજાર તૈયાર
ન્યાયનું નાટક
