________________
મહામેઘવાહન ખારવેલ જાણે એવી એક સ્વપ્ન સૃષ્ટિ નિહાળી રહ્યા હતા કે, મારી વિનંતિને માન આપીને દૂર દૂરના પ્રદેશોમાંથી આગમવેત્તા મુનિવરો સૂરિવરો તોષાલીમાં પધારી રહ્યા છે. ટીપે ટીપે સરોવર ભરાય, એમ ધીમે ધીમે સાધુઓનું એ સંમેલન વિરાટતા સાધી રહ્યું છે. દૂરદૂરથી આવતો શ્રમણ સંઘ પણ આ સંમેલનની શોભામાં અભિવૃદ્ધિ કરી રહ્યો છે. તેમજ શ્રાવક અને શ્રાવિકાઓના સંઘના આગમને આ સંમેલન ચતુર્વિધ સંઘનું સંમેલન બની રહ્યું છે. એ દિવસ પણ આવી પહોંચે છે,
જ્યારે કુમારગિરિની એ ગુફાઓ ચતુર્વિધ સંઘના સંમેલનથી ધન્ય-ધન્ય બની જાય છે. ખીચોખીચ ભરેલી એ ગુફાઓમાં આમંત્રક તરીકે પોતે ઉભા થાય છે અને વિનયવનત બનીને ચતુર્વિધ સંઘને ધર્મ પ્રચાર કાજે કટિબદ્ધ થવા વિનવે છે. ત્યારબાદ મુખ્યત્વે શ્રમણ સંઘને નજર સમક્ષ રાખીને, દુકાળના કારણે પુનઃ સંકલનાની અપેક્ષા રાખતી દ્વાદશાંગીનું સુયોજન કરવાની પોતે વિજ્ઞપ્તિ કરે છે અને આના પ્રભાવે એ ગુફાઓ સ્વાધ્યાય-સંકલનના ઘોષ-પ્રતિઘોષથી ગુંજી-ગાજી ઉઠે છે !
ભગવાન શ્રી મહાવીર પરમાત્માના નિર્વાણકાળ પછીના લગભગ ત્રણસો વર્ષના ગાળામાં મગધ ભૂમિ પર બે-બે વાર ભયંકર દુકાળના ઓળાં ઉતરી આવ્યા હતા. આની ગંભીર-અસર જો કોઈ પર પડી હતી, તો તે શ્રમણ-સંઘના આહાર-વિહાર પર પડી હતી ! દુષ્કાળગ્રસ્ત વિસ્તારમાં જૈનશ્રમણોનો વિહાર બંધ થઈ ગયો. ઘણા ખરા જૈન શ્રમણો દૂર-દૂરના પ્રદેશમાં ચાલ્યા ગયા. દુષ્કાળવાળા પ્રદેશમાં જે શ્રમણો રહ્યા. એમને પૂરતો આહાર ન મળવાને કારણે એમની શ્રુત-સ્વાધ્યાયની પ્રવૃત્તિમાં ઠીક-ઠીક ઓટ આવી.
આ દુકાળના સમયે શુદ્ધ આહાર મળવો અશક્ય પ્રાય થઈ ગયો. એથી આર્ય મહાગિરિજી તથા આર્યશ્રી સુહસ્તિસૂરિજીના કેટલાંય સાધુઓએ કલિંગના તીર્થધામ કુમારગિરિ પર અનશન સ્વીકારીને દેહત્યાગ કરવા દ્વારા પોતાની સંયમ, નિષ્ઠાને જાનના જોખમે જાળવી જાણી. આમ, એક માળાના મણકા જેવો મુનિસમુદાય દુકાળના કારણે
મહારાજા ખારવેલ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
****૧૦૭
