________________
વૈદિક વિધિના નિર્દેશ: ખારવેલનો મહારાજયાભિષેક વિધિપુરસર થયો હતો. એ એક જાતનો વૈદિક વિધિ હતો. બૃહસ્પતિ-સૂત્રમાં લખ્યું છે કે ૨૪ વર્ષની વય પછી રાજ્યાભિષેક થવો જોઈએ. આ શિલાલેખથી એ વિધિનો નિર્દેશ મળે છે. ખારવેલ પોતે જૈન હોવાથી અશ્વમેઘયજ્ઞ નથી કર્યો, પણ રાજસૂય યજ્ઞ કરીને તેણે પોતાનું સાર્વભૌમપદ જગતને જાહેર કર્યું છે એજ લેખમાં પોતાના ચેદી વંશને રાજર્ષિ-કુલ-વિનિઃસૃત કહ્યો છે. અગ્નિકુંડથી સજ્જિત મકાનો બ્રાહ્મણોને દાનમાં આપ્યાનો નિર્દેશ પણ છે. સોનાના ઝાડ બનાવીને એ વખતે રાજાઓ બ્રાહ્મણોને આપતા, એ મહાદાન ગણાતું. ખારવેલે આવું એક કલ્પવૃક્ષ બનાવીને દાનમાં દીધું હતું. એ દાનનું અનુસંધાન હેમાદ્રિના ચતુર્વર્ગચિંતામણી (દાનખંડ)માં છે.
રાજા વેન અને શ્રી વર્ધમાનઃ ખારવેલને રાજા વેન સાથે સરખાવ્યો છે. આ સરખામણી, ખારવેલના દિવિજયને આભારી છે. વેન રાજાએ આખી પૃથ્વી જીતી લીધી હોવાનું મનાય છે. વેન રાજાના શાસનકાળમાં કાયદા-કાનૂન ઘણાં સારાં હતાં. મનુસ્મૃતિ પણ એ વાતને અનુમોદન આપે છે. પદ્મપુરાણમાં વેનને એક જૈન રાજા તરીકે ઓળખાવ્યો છે. જૈનોમાં વેન રાજાની ભારે પ્રતિષ્ઠા હોવી જોઈએ એમ લાગે છે.
ભગવાન મહાવીરનું બાળપણનું પિતા-માતાએ આપેલું નામ વર્ધમાન હતું. એમના જન્મ સાથે જ, કુટુંબની ઋદ્ધિ-સમૃદ્ધિ ખૂબ ઉભરાવા લાગી. તેથી એમનું નામ વર્ધમાન પડી ગયું. ખારવેલની પ્રશસ્તિમાં જે કહેવાયું છે, તેમાં વર્ધમાન શ્લેષાત્મક હોય એમ લાગે છે. “નાનપણમાં જે વર્ધમાન હતા (અથવા છે) અને દિવિજયમાં જે વેન હતા (અથવા છે)” શ્રી મહાવીર સ્વામીનું નામ સમ-સામયિક હોવાનું આથી સિદ્ધ થાય છે. અહીં એટલું કહી દેવું જોઈએ કે, આ શિલાલેખ જેટલો પુરાણો છે તેટલો પુરાણો કોઈ જૈન ગ્રંથ મળી શક્યો નથી.
અંગ્રેજીમાં તો મેં આ શિલાલેખ સંબંધી ઘણીવાર વિવરણ લખ્યાં છે. લોકભાષામાં ટૂંકમાં આજે અહીં આટલું દિગ્ગદર્શન માત્ર કરાવ્યું છે.
૧૫૦
જ
~~~~~ મહારાજા ખારવેલ
