________________
ભિક્ષુ તો એનું જ નામ કે, સંસાર જ્યાં દુઃખના દવ નિહાળે, ત્યાં એને સુખના સાગર લહેરાતા દેખાય ! દુનિયાને જેમાં દુઃખનું દર્શન થાય, એમાં જ એ ભારોભાર સુખ ભાળે, તેમજ સંસારીને જે એકાંત અતિશય અકળાવનારું લાગે, એમાં જ એ આત્માનંદની અખૂટ અને અતૂટ આનંદઘન-મસ્તી માણે !
બહારથી ભોગી જણાતા ખારવેલના ભીતરમાં તો જાણે કોઈ યોગી ધ્યાન અને ધારણાની ધૂણી ધખાવીને બેઠા હતા. એથી સંસાર એમને અસાર લાગતો અને સંન્યાસ એમને અત્તરની સુવાસ જેવો પ્યારો લાગતો! આવા અલખના આશકને ગુફાઓ જે આનંદ આપી જાય, એ મહેલની જેલ તો કંઈ રીતે આપી શકે? એથી મહારાજા ખારવેલ
જ્યારે-જ્યારે ગુફામાં પ્રવેશતા, ત્યારે-ત્યારે એમને એવી અનુભૂતિ થતી કે, મહેલની જેલમાંથી છૂટીને અનંત મુક્તાકાશને બાથમાં સમાવવા હું વિરાટ પાંખ ફેલાવી રહ્યો છું!
શ્રમણોનો સંગ મહારાજા ખારવેલ લગભગ કાયમ માટે મેળવવા સદ્ભાગી બનતા. કલિંગના ચક્રવર્તી હોવા છતાં તેઓ મુનિચરણે એક અદના આદમીની અદાથી બેસતા અને જે જ્ઞાન દેહ અને આત્મા વચ્ચે ભેદાનુભૂતિ કરાવવા સમર્થ હોય, એનું ખોબે-ખોબે પાન કરતા ! કારણ કે એમનું ધ્યેય જ આ હતું. દેહ છતાં દેહાતીત દશાની દિવ્યાનુભૂતિ એમનું ચિરદષ્ટ એક સ્વપ્ન હતું. દૂધ અને પાણીની જેમ એકમેક બની ગયેલા જણાતા આત્મા અને દેહ વચ્ચે સ્પષ્ટ ભેદરેખા દોરી બતાવતી હંસ-વૃત્તિના તેઓ હિમાયતી હતા. તેથી આવું જ્ઞાન પાન કરવાની તક મળતી, ત્યારે તેઓ બધું જ ભુલી જઈને અમૃતની એ પરબનો લાભ લેવાનું ચૂકતા નહિ. આવા આત્મજ્ઞાનનો રોકડો નફો પણ એઓ મેળવી શક્યા હતા. આ રીતે તત્ત્વજ્ઞાની બન્યા બાદ એઓ પ્રભુચરણે બેસતા, તો અરીસામાં જાતનું પ્રતિબિંબ દેખાય, એમ એમને પ્રભુ-પ્રતિમામાં પોતાનું જ અસલી સ્વરૂપ નજરોનજર નિહાળવા મળતું અને તેઓ લલકાર કરી ઉઠતા કે, જો હી હૈ રૂપ તેરા, વો હી હૈ રૂપ મેરા, પડદા પડા હૈ બિચ મેં આ કરકે હઠા દેના!
૧૨૦
~~~~~~~~~ મહારાજા ખારવેલ
