________________
ભુક્કેભુક્કા બોલાવી દીધાં. પુષ્યમિત્રના નાશથી આમ, મૌર્ય-વંશનો અંત આવ્યો.
કલ્કિ અંગે પુરાણો શું જણાવે છે, એ પણ ટૂંકમાં જરા જોઈ લઈએ. પુરાણોમાં કલ્કિનો ‘અવતાર” તરીકેનો મહિમા આ મુજબ ગવાયો છે : જ્યારે કલિયુગ પૂરો થવા આવશે, ત્યારે ધર્મના ત્રાણ માટે શંભલ ગામના અગ્રણી–બ્રાહ્મણ વિષ્ણુયક્ષને ત્યાં ભગવાન વિષ્ણુ કલ્કિના રૂપમાં અવતાર લેશે. કલ્કિ દેવદત્ત નામના અશ્વ ઉપર સવાર થઈને તલવારના જોરે દુષ્ટ અને રાજવેશમાં છુપાયેલા ચોર-લૂંટારાઓનો નાશ કરશે. તદુપરાંત બધા મ્લેચ્છો, અધર્મીઓ અને પાખંડીઓનો પણ નાશ કરીને કલ્કિ ધર્મનું રક્ષણ કરશે. કલ્કિથી હણાયેલા મ્લેચ્છો, અધર્મીઓ અને પાખંડીઓ સર્વનાશ પામશે.
આ જાતના પૌરાણિક અને જૈનશાસ્ત્રીય વર્ણનો દ્વારા એવું એક અનુમાન ચોક્કસ કરી શકાય કે, બંને વર્ણનો એક જ વ્યક્તિ સાથે સંબંધિત હોઈ શકે છે. પુરાણકારો કલ્કિનો જન્મ કલિયુગના અંત સમયે શંભલગામમાં સૂચવે છે, જ્યારે જૈનશાસ્ત્રો ૨૦મી સદીમાં પાટલિપુત્રમાં કલ્કિનો જન્મ જણાવે છે. આમ બંને વર્ણનોમાં સ્થળ ને કાળનો ભેદ સ્પષ્ટ છે. છતાં બંનેનો કલ્કિ એક હોવાની સંભાવના નકારી શકાય એવી નથી. આ વર્ણનો વચ્ચે જે એક મહત્ત્વનો ભેદ છે, એ પણ ઉકેલી શકાય એવો છે.
પુરાણો કલ્કિને અવતાર તરીકે આવકારે છે. જ્યારે જૈન-શાસ્ત્રો કલ્કિને એક કલંક તરીકે ઓળખાવે છે. ભગવાન શ્રી મહાવીર પરમાત્માના ધર્મશાસન પછી વૈદિક યજ્ઞયાગો ઓછા થઈ જતા અને આ પછીના મોટા ભાગના રાજાઓ જૈનશાસનના પ્રભાવક થતા, વૈદિકસંસ્કૃતિનાં તેજ ઝાંખા પડી જાય, એ સહજ હતું. આવા અવસરે પુષ્યમિત્રને માધ્યમ બનાવીને લાંબા સમયથી રાજ્યાશ્રયને ઝંખતી વૈદિકવિચારધારા પુનઃ વિકાસ સાધવા તલવાર તાણીને મેદાને પડે અને
મહારાજા ખારવેલ
~~~~~~
~~~~~~~ ૧૩૫
