________________
૫૪૩
લઘુક્ષેત્રસમાસની મૂળગાથા અને શબ્દાર્થ ઇસુવગ્નિ છગુણિ જીવા-વગ્ગજુએ મૂલ હોઈ ધણુપિકૅ / ધણુદુગવિસેસસેસ, દલિએ બહાદુર્ગ હોઈ || ૧૯૦ ||
ઈષના વર્ગને ૬ થી ગુણી જીવાનો વર્ગ તેમાં ઉમેરી તેનું વર્ગમૂળ કાઢીએ તે ધનુપૃષ્ઠ છે. બે ધનુપૃષ્ઠોનો વિશ્લેષ કરી શેષનું અર્થ તે બે બાહા છે. (૧૯૦) અંતિમખંડસુસુણા, જીવં સંગુણિએ ચઉહિ ભઈઊણું લદ્ધમિ વગ્નિએ દસ-ગુણમ્મિ મૂલ હવઈ પયરો | ૧૯૧ /
અંતિમ ખંડના ઈષથી જીવાને ગુણીને ૪ થી ભાગીને જે મળે તેનો વર્ગ કરીને ૧૦ થી ગુણીને તેનું વર્ગમૂળ કાઢીએ તે પ્રતર (ક્ષેત્રફળ) છે. (૧૯૧)
જીવાવઝ્માણ દુગે, મિલિએ દલિએ અ હોઈ જં મૂલ! વેઅઢાઈણ તયં, સપિહુતગુણ ભવે પયરો | ૧૯૨ |
બે જીવાઓના વર્ગને જોડીને તેનું અર્ધ કરીને તેનું જે વર્ગમૂળ તે પહોળાઈથી ગુણાયેલવૈતાદ્યપર્વત વગેરેનું પ્રતર (ક્ષેત્રફળ) છે. (૧૨) એયં ચ પયગણિ, સંવવહારેણ દંસિઅં તેણ ! કિંચૂર્ણ હોઈ ફલ, અહિએ પિ હવે સુહમણણણા ૧૩ /
આ પ્રતરગણિત વ્યવહારથી બતાવ્યું છે. તેથી તેનું ફળ (સરવાળો) કંઈક ન્યૂન છે, સૂક્ષ્મ રીતે ગણવાથી અધિક પણ થાય છે. (૧૯૩) પયરો સોસેહગુણો, હોઈ ઘણો પરિરયાઈ સવં વા કરણગણણાલસેહિ, જંતગલિહિઆઉ દઢવં | ૧૯૪ ||
ઊંચાઈથી ગુણાયેલ પ્રતર તે ઘન છે. અથવા પરિધિ વગેરે બધા કરણો ગણવામાં આળસુ મનુષ્યોએ યંત્રમાં લખેલામાંથી જોઈ લેવું. (૧૯૪)
