________________
૬૦૪
પરિશિષ્ટ-૬
(૪) ઊર્ધ્વતિર્યભ્યામ્ (ધ્વજાંક પદ્ધતિ)
આમાં ભાજકના બે ભાગ બને છે. એક ભાગ મુખ્યાંક તથા બીજો ભાગ ધ્વજાંક કહેવાય છે. ધ્વજાંકમાં જેટલા અંક હોય તેટલા જ અંક ભાજ્યના અંતિમ ભાગમાં રાખી બાકીના બધા મધ્ય ભાગમાં રાખવા. દરેક વખતે નવો ભાજક સુધારીને લેવો જોઈએ. (i) ૪૯૨૫ - ૨૩
અહીં ભાજક ૨૩માં ૨ મુખ્યાંક અને ૩ ધ્વજાંક
- |
૨
૧
૪ | ૩
૪ ર = ભાગાકાર ૨ અને શેષ છે. મુખ્યાંક જ ભાજક છે. નવો ભાજ્ય ૦૯ છે. તેને સુધારી લેવો.
૯ – (૩ x ૨) = ૯ – ૬ = ૩. અહીં પહેલો ભાગાકાર ૨ અને ધ્વજાંક ૩ નો ગુણાકાર નવા ભાજય ૯ માંથી બાદ કરતા સુધારેલ ભાજ્ય ૩ મળે છે. હવે ૩ - ૨ = ભાગાકાર ૧ અને શેષ ૧ ને પછીના ૨ની પહેલા લખવો. તેથી નવો ભાજ્ય ૧૨ થયો. તેને સુધારવા ફરી ૧૨ – (૩ x ૧) = ૯ અને સુધારેલ ભાજય ૦૯ને મુખ્યાંક ર વડે ભાગતા ૯ + ૨ = ભાગાકાર ૪ અને શેષ ૧ મળે છે. તેને સુધારતા ૧૫ – (૩ x ૪) = ૧૫ – ૧૨ = ૩. તેથી, શેષ ૩ મળે છે. એકંદરે ૪૯૨૫ + ૨૩ = ભાગાકાર ૨૧૪ તથા શેષ ૩.
