________________
૮૦૮: શ્રી કાનજી મતની સમીક્ષા :
(૧૦) શ્રી કાનજીમત જૈન પરપરામાં જ્ઞાન માટે શ્વેતાંખર આગમા પ્રમાણભૂત નથી, તેથી સ્ત્રીમુકિત કેવળીભુતિ, અને સવસ્ત્ર સાધુપણાનું સમન થઈ શકતુ નથી.
સમીક્ષા–સ્ત્રીના આત્મા પણ સંપૂર્ણ પુરુષા સેવી શકે છે. એટલે તેને પશુ પૂર્ણ વિકાસ પ્રાપ્ત કરી શકે તેવું મન છે, પ્રબળ પાંચ ઇંદ્રિયા છે, મહાવ્રત પાલન કરવાની તાકાત છે. તે પછી તેને મુકિત પ્રાપ્ત કરવામાં ખાધા હોઈ શકે?
શું
કેવળી ભગવાન પણ શરીરધારી છે, વેદનીયાદિ ચાર કથી યુકત હાય છે, એટલે એમને કવળાહાર ગ્રહણ કરવામાં કોઇ ખાધા હોઈ શકે
નહિ.
પીછી, કમંડળની જેમ વસ્ત્રો પણ સાધુને
સચમમાગ માં આધક થઈ શકે નહિ.
વાસ્તવમાં દુનિયાના પ્રત્યેક કત્તવ્યે જો નિલેપભાવે કરવામાં આવે તેા મેાક્ષના હેતુભૂત થઇ શકે છે, આધ્યાત્મિક કહેવાતાં કાર્યો પણ આસક્તિ અને અહંકાર પૂર્વક સંસાર હેતુએ કરવામાં આવે તે ખંધનના કારણ થઈ શકે છે. ખરૂ જોતાં અનેકાંત શાસનમાં કાઇ પણ દૃષ્ટિના એકાંત આગ્રહ કરવા તે અનુચિત જ છે.
સ્વાર્થ અને પરમાથ નિશ્ચય અને વ્યવહાર, વ્યક્તિ અને સમષ્ટિ, ઉપદાન અને નિમિત્ત આ સને યથાસ્થાને ઉપયાગી માની, તેના વિવેકપૂર્વક સદ્ગુઉપયોગ કરવાથી જ જીવન અને
મુક્તિના સત મુખી આનંદ પ્રાપ્ત થ શકે છે,
શ્રી કાનજી સ્વામીના પંથમાં નિશ્ચય એકાંતે દેખાય છે અને વ્યવહારના નિષેધ હાય છે. જેમ પંખી એક પાંખથી ઊડી શકતુ નથી, એક પગે ચાલી શકાતુ નથી તેમ એક જ પ્રકારની દૃષ્ટિના કદાગ્રહથી સત્યાર્થીની પ્રાપ્તિ અસ'વિત મને છે. નૌકાને કિનારે પહોંચીને કૃતજ્ઞતાપૂર્વક જ છેાડી દેવાય, તેવી રીતે વ્યવહાર ત્યારે જ છૂટે, જ્યારે નિશ્ચયની પૂર્ણ પ્રાપ્તિ થઈ જાય, સ કમ થી મુકિત મળી જાય. જો પહેલેથી જ વ્યવહાર ધકે પુણ્યકર્મીને હેય જ મનાવાય તે જનસમૂહ નિશ્ચયે કરીને પાપપ્રવૃત્તિમાં જ ડુબેલા રહે.
કાઇ જીવ કોઈ માટે કંઈ કરી શકતા નથી'
એવા ઉપદેશ વડે સ પ્રત્યે ઉપેક્ષા દાખવવાની સ્વાથી વૃત્તિને પાણુ મળશે, જવાખદારીનું ભાન ઉડી જશે, ચેાગ્ય પુરુષાર્થ કરવાની વૃત્તિ મંદ પડી જશે.
ચોગ કરીએ અને સ્યાદ્વાદ સુધાનું પાન કરી સર્વાં સિદ્ધાંતાના આપણે વિવેકપૂર્વક ઉપઅજરામર પદ્મની પ્રાપ્તિ કરીએ,
નિયતિવાદ અને નિશ્ચયવાદ એકાંત ઉપદેશ કરનારા આ નવીન ઉપગચ્છ અને તેની દેશપ્રાચીનતાના એકાંતના આગ્રહ ન રાખતા સમીનાથી આપણે સાવધ રહેવુ જોઇએ. નવીનતા કે ચીનતાનુ સેવન કરવાથી જીવનના સતર્મુખી વિકાસ થઇ શકે.
(સંપૂ`)
O
ફાઇના પર વિશ્વાસ નહિ
એ ખીસાકાતરૂ મિત્રો સાથે જતા હતા તેમાંના એક વાર વાર ખીસામાંથી ઘડિયાળ કાઢી જોયા કરતા હતા. તેના મિત્રે પૂછ્યું; આમ વારંવાર શું જીવે છે? શું ચાલતી નથી?
ના, ચાલે તેા છે હું જોઉં છું કે તે હજી ખીસામાં છે કે ગઈ ?'
