________________
૮૩૨ : મનન અને ચિંતન
છૂટછાટ નહીં મુકતાં, નીતિને વળગી રહી સને અનુકુળ બનવાનુ છે. જે કાંઇ ખરાબ છે તેને ન્યાયપુરઃસર ગણાવવા માટે કોઇ પણ પ્રકારના સ'ચેગ અથવા કોઈ પણ પ્રકારના ભય પૂરતા નથી. સાચું એ હમેશાં સાચું અને ખાટુ' એ હંમેશાં ખાટુ છે, સાચુ કિં ખાટું થઇ શકતુ ં નથી. અને ખાટુ· કદી સાચું થઇ શકતું નથી. ગમે તે ભાગે પણ આપણે સત્ય પરાયણરહેવુ જોઈએ. ગમે તે ભાગે આપણે આપણી ફરજ પ્રત્યે વફાદાર રહેવું જોઇએ. લકિત આખરૂ કરતાં મરણુ વધારે પસંદ કરવા જેવું છે. આવા જ મનુષ્યે કઈ પણ જમાનામાં રા વીર છે, પેાતે જેને સત્ય માને તે દરેક મનુષ્ય અડગ હિંંમતથી જાળવી રહેવું જોઇએ. પેાતાના સિદ્ધાંતને દગો દેવા જોઇએ નહીં. પ્રભુના ભય એ જ્ઞાનના
મોટાઇના ઘમંડથી કોઈ મોટું થતું નથી નિઃસ્વાર્થ ભાવથી મેટાં કમ કરવાથી મેટું થવાય છે. ઘમ'ડીને કોઇપણ સમયે નીચું જોવુ પડે છે, સંસારમાં સવથી મહાન તેજ છે કે જે કામનાની જાળમાંથી મુક્ત થઇ ભગવાનમાં મસ્ત થઈ ગયેલ છે. સર્વથી માટું છતાં સકામ કપરા ભકિતનું સાધન થઈ શકતું નથી પણ નિષ્કામભાવથી ઈશ્વરાપણુ આરભ છે. પણ અંત:કરણને માન આપી, સ્વ-બુદ્ધિથી કરેલ નાનામાં નાનું કાય` પણ ભગવતમાન જાળવી, પેાતાના સિદ્ધાંતને અડગ હિ ંમતથી ભક્તિનું સાધન થઈ શકે છે. વળગી રહીએ એજ આપણા ચારિત્રની ખરી કસાટી છે.
વૈરાગ્ય
વૈરાગ્ય વિના પ્રભુનું ભજન થતું નથી. પ્રભુ ભજનમાં પ્રધાન વિઘ્ન છે દેહાભિમાન.
અનુભવહીન વિદ્યા, પ્રાણુહીન શરીર સમાન નરક છે અનુભવ શૂન્યના ઉપદેશથી શ્રોતાઓને યથાર્થ લાભ થતા નથી.
વૈરાગ્યપ્રાપ્તિના ઉપાય છે દ્વેષદર્શીન. પ્રભુએ આ જગતને અનિત્ય, અસુખ, દુઃખાલય, અને અશાશ્વત બનાવ્યું છે. તેના દરેક પદામાં વારંવાર જન્મ, મૃત્યુ, જરા, વ્યાધિ અને રૂપી દોષ દેખાવાથી વૈરાગ્ય થાય છે.
પ્રભુપ્રેમ, આત્મતત્ત્વના વિચાર, સ્વા ત્યાગ અને ધમ પાલન એ ચાર સાધનાથી અનુભવ પ્રાપ્ત થાય છે.
જેણે પેાતાના આત્મા સાથે જ શત્રુતા ખાંધી છે તેના જીવનમાં શાંતિ કયાં? શાંતિ વિના સુખની આશા કરવી એ દુરાશા જ છે. અન પ્રચૂર સંસારસાગરમાં ડૂબતા પોતાના આત્માને ન બચાવવે! એ જ તેની સાથેની શત્રુતા છે.
આધ્યાત્મિક તંદુરસ્તી
સ્વસ્થ તે છે જેનું હૃદય સદા દેવી સપત્તિથી ભરપૂર છે જેના હૃદયમાં જેટલી દૈવી સંપત્તિ અધિક હશે તેટલા તે અધિક સુખી થશે. દુઃખ
બીમાર તે છે જેના મનમાં દુષ્ટ વિચાર નિવાસ કરે છે તેનું શરીર સ્વસ્થ રહી શકતું નથી, તેવુ... સ્વાસ્થ્ય બહુ જલ્દી બગડે છે. પવિત્ર તે છે કે જેનું હૃદય પવિત્ર છે. મહાદેખાવડી પવિત્રતાથી ગદા હૃદયનો મનુષ્ય પવિત્ર માનવામાં આવતા નથી ગમે ત્યારે પણ તે પોતાના ગઠ્ઠા ભાવાથી સર્વના તિરસ્કારના પાત્ર થશે.
દેહાભિમાનના ત્યાગના ઉપાય છે. સતત આત્મ વિચાર. હું શરીરથી અલગ છું ને શરીર મારાથી જુદું છે. શરીર દૃશ્ય અને હું દ્રષ્ટા છું. રાગ-દ્વેષ, માન-અપમાન, નિંદા, સ્તુતિ, આદિરની સ દ્વન્દ્વોથી ભિન્ન હું નિન્દ્વ તેની સાથે મારો કશે। સબંધ નથી. હું અસંગ અને નિવિકાર છું.
