________________
મનન અને ચિંતન
સં. ડેકટર શ્રી વલભદાસ નેણસીભાઈ મેરબી
(કલ્યાણ વર્ષ ૧૭ અંક ૯ પૃષ્ઠ પરથી ચાલુ) પણ મૂળ, ડાળાં, પાંદડાં સાથે આખા સાંઠાને શારીરિક અને માનસિક બળ
નહીં ઉછેરનાર માણસ કદી પણ અન્નને મેળવી
શક્તિ નથી અને તેથી શરીરને પણ પિષી શકો
. નથી આત્મબળ સર્વ પ્રકારની ચઢતીનું શિખર શરીર બળ કરતાં મને બળ ચઢીયાતું છે છે અને તે મેળવ્યા પછી જગતમાં બીજું મેળઅને મને બળ કરતાં આત્મબળ ચઢીયાતું છે વવાનું બાકી રહેતું નથી તે વાત ખરી છે પણ તેમ છતાં મને બળ અને આત્મબળનું મૂળ કારણ શરીર અને મનને પ્રથમ ઉત્તમ પ્રકારે ઉછેર્યો શરીરબળ છે, તેથી જેમ ખેડૂત બાજરીના કણ વિના ઉત્તમ પ્રકારનું આમબળ મેળવવાને કદિ પ્રાપ્ત કરવાને માટે ખેતરમાં ઉગેલા બાજરીના પણ લાયક થવાતું નથી એટલે કે આત્મબળની ફણગા, તેમાં છોડવા અને છેવટ ડાંડાની લેશ પરિપૂર્ણતાએ પોંચતા પહેલાં તેના થડ-પાંદડાં માત્ર પણ ઉપેક્ષા કરતો નથી પણ તે સવને તથા સાંઠા રૂપ શરીર બળ અને મને બળનું બાજરી સમજીને જ તેનું રક્ષણ કરે છે, બાજરીના રક્ષણ કરવું જોઈએ. છોડના દરેક ભાગની મૂળથી તે ટોચ સુધી ખેડૂત સંભાળ રાખે છે તેમ માણસોએ મને- * મનુષ્યની ખરી કિંમત : . બળ અને આત્મબળ પ્રાપ્ત કરવા માટે શરીરની કઈ પણ મનુષ્યની ખરી કિંમત તેની લેશમાત્ર પણ ઉપેક્ષા નહી કરતાં તેની એટલીજ પાસે શું છે તેમાં નથી પણ તે કેવો છે તેમાં સંભાળ રાખવી જોઈએ. બાજરીના આખા છોડમાં છે. મૃત્યુ પછી પણ ટકી રહેનાર જે સગુણ મૂળ કરતાં સાંઠા વધારે કિંમતી છે અને સાંઠા એજ મનુષ્યની ખરી કિંમત આંકે છે. મનુષ્યને કરતાં ટોચ ઉપરના ડુંડા વધારે કિંમતી છે એ ખરો ભપકે અને અહંકાર, ધન અને કીર્તિ વાત ખેડૂત સમજે છે. પણ તેની સાથે એ વાત એ તે ચાલ્યા જવાના, માત્ર ચારિત્ર જ રહેવાનું, પણ સારી રીતે સમજે છે કે એ ડંડ તેના તે ચારિત્ર અવિનાશી છે. મનુષ્ય સ્વમાન જાળવે, છોડના મૂળ તથા સાંઠાના બળ ઉપર હૈયાતી સદગણી આચરણ કરે. સત્યનું પાલન કરે અને ધરાવે છે અને ડુંડાને ઉપગી ફાલ પણ છેડના સહદય આચરણ કરે તેજ તેની કિંમત છે. ફાલ તથા ફેલાવા ઉપર આધાર રાખે છે. મૂળ મનુષ્યના ચારિત્રમાં પ્રભુ પ્રત્યે પૂજ્યભાવ, સ્વતથા સાંઠાની બેદરકારી કરનાર ખેડૂત બાજરીને માન, ગમે તે ભેગે સત્યનું આચરણ, અને લણી શકતો નથી અને કદાચ લણે છે તે અત્યંત આદર્શ પ્રત્યે વફાદારી એજ ઉમદા સદૂગુણે હલકી જાતની લણે છે એવી જ રીતે શરીરની છે. જે મનુષ્ય બીકણુ થઈને પોતાના જીવન બેદરકારી કરનાર માણસ ઉત્તમ મને બળ અને સ્વમાનને કલંક લગાડીને બચાવે અને નીતિક આત્મબળ મેળવી શકતો નથી. આ સૂત્ર અને છૂટછાટ મુકે તે જીવતે નથી પણ મરેલો છે. દ્રષ્ટાંત દરેક માણસે મનન કરવા જેવું છે.
ચાલાકી, છેતરવામાં કુશળતા, સારી વિદ્વત્તા શરીર અન્ન વડે પિષાય છે. એ અન્નના ચપળતા એ સર્વ ચારિત્રના ખરાં અંગ નથી. મૂળીયાં કે સાંઠામાં પોષણ આપવાનો ગુણ નથી ચારિત્રનું ખરૂં અંગ તે સિદ્ધાંતમાં જરા પણ
