________________
આરોગ્ય અઉપચાર
* ઉપચાર | ‘કલ્યાણ' માટે લખાતી આ લેખમાળાએ કલ્યાણના
હુન્નરા વાચકાના દિલમાં આકષણ જન્માવેલ છે, શરીરના એકેએક અંગની આરોગ્યશાસ્ત્રની દૃષ્ટિયે વિશદ વિચારણા કરવા પૂર્વક શાસ્રીચષ્ટિને પણ નજર સમક્ષ રાખીને લેખક આ લેખમાળા આલેખે છે કલ્યાણ ' પ્રત્યેની આત્મીયતાથી ખીંચાઈને લેખક તરફથી લખાતી લેખમાળા દર અર્ક બની શકે તે રીતે નિયમિત પ્રસિદ્ધ કરવા અમે રાકય અવશ્ય કરીશું ! વાચકને આ લેખમાળા અવશ્ય રસપ્રદ બનશે !
લેખાંક : ૭ મા ઃ
શ્રવણે દ્રિય–કાન અને તેના રાગાના ઉપાય
વૈધરાજ શ્રી કાંતિલાલ દેવચંદ શાહ ઝીંઝુવાડા
હારથી મેડાળ બતાતા, ખાડા ખેંયાથી અનિયમિત આકારના કાન એ દુનિયા ઉપર રહેતાં અનેકાનેક પ્રાણીઓમાં જેતે ધણુ પુણ્ય એકઠું થયું છે તેવા પંચેન્દ્રિય પ્રાણીઓનેજ હોય છે. ચરિન્દ્રિય સુધીના પ્રાણીઓને કાનની શ્રવણ ઇન્દ્રિય મળતી જ નથી. કાનની ઇન્દ્રિય (શ્રવણેન્દ્રિય)નું મુખ્ય કામ સાંભળવાનુ છે.
શ્રાવકની વ્યાખ્યા-શ્રી જિનેશ્વર ભગવતાએ પ્રરૂપેલા ધને સાંભળે તે શ્રાવક. વર્તમાનમાં વિધમાન પાપકારી ધર્માચાર્યાં ઉપકારી ઉપાધ્યાયજ કૃપાળુ પંન્યાસ પ્રવરો અને નિર્વિકારી સાધુ સા પાસેથી શ્રદ્ધાપૂર્ણાંક ધર્માં સાંભળી મનન કરી તૈયામાં એસાડી, જે જે અશુભ કાર્યવાહિ થઇ હોય તે દૂર કરી શુભ કાર્યવાહિમાં ઉત્તમ મનુષ્ય જીવનને જોડવુ આ કાર્યં કેવળ કાનની ઇન્દ્રિયદારા જ થઈ શકે છે.
માટે નીરોગી કર્ણેન્દ્રિય એ મનુષ્યના શરીરમાં ઘણું
અગત્યનું અંગ છે.
હવે આપણે કાનની કુદરતી રચના તરફ વળીએ (૧) બહારનેા કાન, (૨) મધ્ય કાન (૩) અને અદરો કાન. ત્રણ પ્રકારમાં બહારનેા કાન નજરે જોઇ શકાય છે તે ઉંચી નીચી સપાટીવાળેા છે. મધ્યને 'અને અંદરના કાન લમણાની પેલાણમાં આવેલા છે. બહારના કાન નાના સ્નાયુએ, ચામડી, તે કુર્યાં (રભર જેવા પદાને કુર્યાં કહેવામાં આવે છે)ને
અ
બને
છે.
શરીરમાં કાનની બુટ્ટીની રચના એવી થએલી છે કે જે સદાકાળ શીતળ રહે છે. વાળતા વળે એવા તતુવાળા અને તંતુવગરના એ પ્રકારના કુર્યાં મજબુત અને સ્થિતિસ્થાપક હોવાથી અનેક કાવાહિ કરે છે. કાન અને નાકના બહારના ભાગ સાંધાઓની વચ્ચે, શ્વાસનળી અને અન્નનળી જેવી નળી કુર્યાંની બનેલી હાવાથી અકકડ અને ખુલી રહે છે જેથી સાંધા ઘસાતા નથી. ધક્કા ઝીલી શકે છે અને અવાજને કાનમાં પહોંચાડે છે અર્થાંત્ બાહ્ય કાનની રચના એવી બનાવેલી છે કેઅવાજના મેાજા (લહેરા) એકઠાં કરી કર્યાંનળી દ્વારા અવાજને અંદર દાખલ કરે છે,
ક નળ પણ કર્યાંની બનેલી સવાÜય આશરે લાંબી હોય છે. તે વચ્ચેના માપ કરતાં બન્ને છેડે વધારે પહાળી હાય છે, તેના આગલા ભાગમાં ઝીણા
રૂંવાટા હોય છે જે ધૂળ તથા સક્ષ્મ જીવજંતુને અંદર જતાં શકે છે વળી અંદરના ભાગમાં ધણી ગ્રંથીઓ છે. જેમાંથી ચીકણા પીળા પદાર્થ ઝરી કાનના અવયવાને ભીના સખે છે. અને આ ભીનાસ પણ જ ંતુએથી રક્ષણ આપે છે. આ નળીના અંદરના છેડે પાતળી ચામડીનો પડદો આવેલા છે તેને કણુ પટલ કહેવાય છે સાવ સાદી ખેાલીમાં કાનનેા ઢાલ કહેવાય છે. આ ઢાલની ગુથણી એવી છે કે, ઉપરના છેડે ઢીલા છે. ખાજુ ખેંચાએલી છે અને ત્રાંસા ગાઠ
