________________
૮૧૬ઃ જેનદર્શનને કમવાદઃ - વિજાતીય બંધ નિષ્પને રૂક્ષની સાથે બંધ) આ ચાર કારણો વડે સ્કંધમાંથી પરમાણુનું તો ગુણની સમાનતા હોય કે વિષમતા હાય છુટા પડવાપણું થાય છે. સ્કંધમાં રહેલા પરમાણુ તે પણ થઈ શકે છે. પરંતુ તે વિજાતીય બંધમાં તે દ્રવ્યા છે. અને વર્ણ-ગંધરસ અને સ્પ પણ ગુણની સમાનતા અંગે એ અપવાદ છે કે શેના અશે તે ભાવાયું છે. રૌદ્ધાનિક મન્તવ્ય જઘન્ય ગુણ (એક અંશવાળા)સિનગ્ધ, અને જઘન્ય એવું છે કે દ્રવ્યાણ બદલાય છતાં ભાવાણુ કેઈ. ગુણવાળા રૂક્ષ પુદ્ગલેને પરસ્પર બંધ થતે વખત અદલાય અથવા કેઈ વખત ન પણ નથી, એક ગુણ (અંશ-પરિચ્છેદ) વાળા નિ બદલાય. ધને દ્વિગુણ-ત્રિગુણાદિ રૂક્ષ પુદ્ગલેની સાથે
અર્થાત્ દ્રવ્યાણુના પલટનમાં ભાવાણુનું પલબંધ થઈ શકે છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે
ટન થવું જ જોઈએ એ નિયમ નથી. શાસ્ત્રીય જઘન્ય ગુણની સમાનતાવાળા વિજાતીય સ્પર્શી
માન્યતા પ્રમાણે અસંખ્યાતકાળ પ્રમાણ સ્કંધની પુદ્ગલેને પરસ્પર બંધ થઈ શકતું નથી.
જે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ કહી છે તે સ્થિતિ પૂર્ણ થયે પરંતુ જઘન્ય ગુણ સિવાય અન્ય ગુણની સમા
સ્કંધને અવશ્ય પલટો થાય. છતાં સ્કંધવતી નતામાં વિજાતીય સ્પર્શી પુદ્ગલેને બંધ થઈ
પરમાણુઓ તે જે વર્ણ જે રસ અને જે સ્પશકે છે. સ્પશ ગુણને અવિભાજય-પરિચછેદ
વાળા હતા તે જ વદિવાળા રહેવા હોય તે અંશ તે જઘન્ય ગુણ કહેવાય છે.
રહી શકે છે. એટલે કેવળ સ્નિગ્ધતા રૂક્ષતાના અહીં સમજવું જરૂરી છે કે દ્વિઅણુકાદિ વિગમથી જ પરમાણુના ભેદ થવાનું માનવું ઉચિત
છે બનવામાં સ્નિગ્ધતા અને રૂક્ષતા જ કારણ નથી. પરંતુ સનેહ-શૌક્યતાના વિગમ સાથે ઉપર - ભૂત હેઈ સંજન થવાના સમયે વતી સ્નિ- જણાવેલા સ્થિતિક્ષયાદિ કારણોથી પણ પરમાણુને ધતા અને રૂક્ષતામાં જ્યાં સુધી ફેરફાર ન થાય ભેદ સ્કંધમાંથી થઈ શકે છે. એ માન્યતા વાસ્તત્યાં સુધી સ્કંધમાં સંજિત પરમાણુ સ્કંધ. વિક તેમજ શાસ્ત્રીય છે. આ રીતે વગણના માંથી છૂટે પડે જ નહીં એ નિયમ હેઈ પુદ્દગલ સ્કના સંઘટ્ટન અને વિઘટ્ટનની સમજ શકતું નથી. કારણ કે પરમાણુનું છુટા પડવાપણું જૈન શાસ્ત્રમાં આપેલી છે. ફક્ત રિનગ્ધતા અને રૂક્ષતાને પલટનથી જ આ પુદ્ગલ વગણાઓના સ્કંધ સમુહોની, હોઈ શકતું નથી. તેમાં તે નીચે મુજબ ચાર સ્કંધના સંઘટ્ટન અને વિઘટ્ટન રીતની અને સ્કે. કારણેમાંથી કઈ પણ કારણથી ભેદ થઈ શકે છે. ધવર્ત પરમાણુની વિશાળ સંખ્યાની સમજ (૧) સ્થિતિના ક્ષયથી-અસંખ્ય કાળ પ્રમાણુ
સામાન્ય બુદ્ધિવાળા મનુષ્યને સમજવી મુશ્કેલ સ્કંધની જે સ્થિતિ કહેવામાં આવેલ છે તેને
છે. જેને જ્ઞાનને ક્ષયે પશમ સારે છે તેવા
આત્માથી જીવે તે આ વસ્તુને સમજવા બહુ ક્ષય થવાથી.
જ કેશિષ કરે છે અને તેની સ્પષ્ટતા સમજાતા . (૨) દ્રવ્યાન્તરના ભેદથી.
જેનદર્શનના પ્રણેતા સર્વ દેવે જ જગતના (૩) બંધ ગ્ય સિનગ્ધતા તથા રૂક્ષતાના તમામ પદાથેના ત્રણે કાળના યથાસ્થિત સ્વકલાકથી, અર્થાત જેવી સિનગ્ધતા તથા રૂક્ષતાથી ૩પને સંપૂર્ણપણે દર્શાવવાની શકિતવાળા છે હિમણકાદિ સ્કંધને બંધ થાય છે તે સ્નિગ્ધતા- એવા દ્રઢ વિશ્વાસી તે આત્માથી જ બને છે. રૂક્ષતાને વિનાશ થવાથી.
જેઓને જ્ઞાનને ક્ષપશમ ઓછો હોય છે (૪) માંથી સ્વાભાવિ ઉત્પન્ન થતી તેવા દ્રઢધમ છે તે સર્વજ્ઞ દેવે પ્રત્યે
શ્રદ્ધાલુ હોવાના સ્વભાવથી જ તે હકિકત પિતાની
ગતિથી કમળ
