________________
સી વિષેની કહેવતો ને તેનું રહસ્ય.
૧૭ ગપ્પાં મારતાં બેઠાં હોય છે ત્યારે પણ કામ આડે બધા છોકરું ને ગામમાં શોધ્યું' એ ખીસામાં પાકિટ હોય જોડે બેસીને તાપવાની ફુરસદ મળતી નથી. એ હકી- ને તેને શોધવા આખું ઘર ફળી વળે એવા પુરૂષને કતની નેંધ “ ટાઢ વાય ને તાપે સહુ, ના તાપે વડાની માટે પણ લાગુ પાડી શકાય. “હાંસથી ગઈ નાતરે વહુ' એ કહેવતે લીધી છે. બીજી કહેવત એનું કારણ ને સાલો કાઢી પાથરે' એમ હોંસથી બીજો પતિ જણાવે છે: ટાઢ વાય સહુને ના વાય વહુને, “વહુને કરીને પશ્ચાત્તાપ કરતી નારી માટે કહી શકાય હંમેશાં સાસરિયાની શીળી હંફ મળતી જ હોય ને તો પુરૂષને માટે “ હાંસે ગયો નાતરે ને કપડાં કાઢી કામ કરવાને લીધે શરીરમાં ગરમાવો જોઈએ તેવો પાથરે ' એમ કેમ ન કહી શકાય. જળવાઈ રહેતો હોય પછી એને ટાઢ કયાંથી વાય ? સ્ત્રીઓ વિષેની આ અને આવી બીજી કહેવતો સાસરે ગરમીનું વાતાવરણ એને માટે સ્વાભાવિક રીતે જોતાં પુરૂષવર્ગને પિતાની જાત તરફનો પક્ષપાત જ સરજાયું હોય છે ત્યાં સગડીની કૃત્રિમ ગરમીની જણાઈ આવે છે. આમ છતાં, આ બધી કહેવામાં એને જરૂર શી?
સ્ત્રીના સ્વભાવની ખુબીઓ કરતાં ખામીઓ ઘણું પુરૂષનું ભાગ્ય ને સ્ત્રીનું ચરિત્ર, દેવ પણ જાણતા વધારે પ્રમાણમાં દર્શાવી છે તેમ છતાં પણ વ્યવહારમાં નથી તો માણસો કયાંથી જ જાણી શકે ? એવી તો પુરુષ સ્ત્રીથી દૂર ભાગવાને બદલે હંમેશ એનો મતલબનું એક સંસ્કૃત કવિએ કહ્યું છે તેનું સમર્થન સાથ શોધ્યો છે, એટલે એમ કહી શકાય કે, સ્ત્રી કરતી હોય તેવી બે કહેવતો આપણી ભાષામાં પણ વિષેની આ કહેવત અધૂરી છે. હજી સ્ત્રી વર્ગની છે. બૈરી રહે તે આપથી ન જાય તે સગા બાપથી' ઉત્તમતા નૈધનારી કહેવતો રચાવાની બાકી છે. અને એમાં સગા બાપથી જાય' એ વાક્યના અર્થ એ માટેનો સમય હવે આવી ગયો છે એમ કયા વિષે મતભેદ સંભવે પણ એનો ભાવાર્થ સ્પષ્ટ છે. પુરુષ હદયને નહિ લાગતું હોય? બીજી કહેવત “મન જાણે પાપને મા જાણે બાપ” એ (પ્રતિમા અને ઓલ ઇન્ડીઆ રેડીઓના સૌજન્યથી). Father is a fiction, mother is the fact
અમારાં ગુજરાતી પ્રકાશન એ અંગ્રેજી વાકયનું સ્મરણ કરાવે છે. આ પ્રાર્થના
રૂા. ૦-૫-૦ - “બુધે જાર બાજરી, બુધે નાર પાંસરી; બુધે હદયના તાર (૧-૨)
૦-૫–૦ બાં દહોવા દે, બુધે યાં રોતાં રહે' એ કહેવત વિનાશનાં વમળ
૦–૩-૦ પત્નીને તાડન કરવાના પુરુષના અબાધિત અધિ- પવિત્રતાને પંથે
૦-૪-૦ કારનું સમર્થન કરે છે.
સુસીમાં
૦-૩૦ પુરુષને પણ લાગુ પડે એવી કેટલીક કહેવત દેવપાલ
૦-૩-૦ ફકત સ્ત્રીને ઉદ્દેશીને જ શા માટે રચવામાં આવી વેરાયેલાં કુલે ( જુદા રંગમાં ) ૦-૫-૦ હશે તે સમજાતું નથી. “સતી શાપ દે નહિ ને મંત્રીશ્વર કલ્પક
૦-૪-૦ શંખણીને લાગે નહિ’ સારા માણસે કોઈનું બુરું ન જૈન શકુનાવલી :
૦-૬-૦ ચિંતવે ને અધમ બૂરું ચિંતવે પણ એ કેઈનું બૂરું કર્માનાં ફળ
૦-૫-૦ કરી શકે નહિ. એમ બધા જ મનુષ્યને લાગુ પાડી પ્રાચીન સ્તવનાવલી પિકેટ સાઈઝ પાકું પુછું ૧-૮-૦ શકાય એવી આ કહેવત માત્ર સતી ને શંખણીનો સ્તવનાવલી
૦–૨-૦ ઉલ્લેખ કરે છે. “વઢકણું વહુએ દીકરો જ', વિશ્વ વિભૂતિઓ “ધણીની માનીતી ઢેડી ગામ અભડાવે' એ કહેવત નૂતન સજઝાય સંગ્રહ
- ૦-૯-૦ સ્ત્રી વર્ગને ઉદ્દેશીને રચાઈ છે પણ પુરુષ પરત્વે પણ
શા, ઉમેદચંદ રાયચંદ એટલી જ સાચી છે. એવી જ બીજી કહેવત “ કેડમાં
ગારીઆધાર વાયા–દામનગર
