________________
જૈનદર્શનમાં નિક્ષેપાની મહત્ત્વતા નામ નિક્ષેપાનુ મહત્ત્વઃ
મનમાં રહેતી રજો ગુણ જનિત ચ'ચળતા અર્થાત્ વિક્ષેપ-દ્વેષને નિવૃત્ત કરવા એ ભક્તિનું પ્રયાજન છે. રજો ગુણુના વેગને દબાવી ન શ્વેતાં, તેને પ્રભુની ભક્તિદ્વારા
થાય, તાડના, તજના, છેદન, ભેદનાદિ અનંત દુઃખા જેના ચેાગે સાંપડે તેવી પાપક્રિયાઓથી વિરમવું-અટકવુ તેને નિવૃત્તિ કહે છે.
સ્વતંત્રતા એટલે કનડગતનેા અભાવ. પરતંત્રતા એટલે કાયમી કનડગતા.
જરા, મનુષ્ય જાતિને કનડગત થાય એટલે તેને, જેનાથી ( પ્રાણીથી ) કનડગત થાય તેને ઠાર કરવાના હુકમા અપાય છે, અને છતાં અજ્ઞાન દુનિયા ત્યાં નમસ્કાર કરે
છે, મ્હોટા ઇલકાએ આપે છે. આ જાતની સ્વતત્રતાને જૈનો કદી પણ કબુલે નહિ.
ધમનીતિના ભંગ થતા હાય, હિંસાના જ
રંગ હાય, અમુકને બચાવવાના ઉપયેગમાં - અમુકને નાશ કરવાના ઢંગ હેાય એવી કહેવાતી સ્વતંત્રતાને સાચેા જૈન શી રીતે ઇચ્છે ?
ડાક્ટર, વલભદાસ તેણસીભાઇ
બહાર વહી જવાના માર્ગ આપવા જરૂરી છે. આમાં કરવાનું એટલું જ છે કે, રજો ગુણુના પ્રવાહને બદલી દેવા, એટલે કે, પ્રવાહ જે સંસારની દિશામાં વહેતા હતા તેને ત્યાં અટકાવી પરમાર્થીની દશામાં વહેતા કરવા. ઘરખાર મારૂં, કુટુંબ મારૂ, પરિવાર મારે, શરીર મારૂં, પ્રાણ મારા, આવી કથનને ઘરખાર તારાં, કુટુંબ તારૂ, પરિવાર તારા, શરીર તારૂં, પ્રાણુ તારા આ પ્રકારના કથનમાં બદલવું જરૂરી છે. સંસારની દશામાં ચાલી રહેલા રજો ગુણના પ્રવાહ રો ગુણને શાંત કરી શક્તા નથી. બલ્કે તે અગ્નિમાં ઘીની જેમ તેના વેગને અધિકાધિક વધારી
મૂકે છે. આનું કારણ એ છે કે, સંસાર સ્વયં રજોગુણની મૂર્તિ છે, એટલે જેમ અગ્નિથી તાપ દુર થતા નથી, પણ જળથી જ તાપની નિવૃત્તિ થાય છે; તેમ પ્રભુની દિશામાં વહેતા કરેલા એ રજોગુણના પ્રવાહ સાંસારિક રો ગુણને શાંત કરવાના એક માત્ર ઉપાય છે.
જે સ્વતવ્રતા ધર્મને અધ કરાવનારી હાય, જે સ્વત ંત્રતા જૈનીય ભાવના માટે આધક હાય, સ્વતંત્રતા કેવલ મેાહની સાધક હોય, તે સ્વતંત્રતાને ઈચ્છવા આરાધકતાના નાશ થાય. ઈર્ષાળુ, કૃતજ્ઞી અને છે, કાતીલ અને કારમા અને છે.
અને છે,
ઉપરોક્ત હેતુની સિદ્ધિને માટે પ્રથમ સાકાર ભકિત ઉત્પન્ન કરવી એ જરૂરનું છે. આનું કારણ એ છે કે, મન એ નામરૂપનું પૂતળું છે, તે નામ રૂપમાં સેલું છે, નામમાત્રથીરૂપથી જ મદોન્મત છે એટલે તે નામરૂપના આશ્રય લઇને નામ રૂપની પેલી પાર પહેાંચી શકે છે, મન નામ રૂપની ભૂમિ ઉપર પડેલું છે, એટલે તે પરમાત્માના નામ રૂપની સહાયથી જ આ સાંસારિક નામરૂપની ઉપર 'ચે ઉડી શકે છે, નિરાકાર ભક્તિ ત્યારેજ ઉત્પન્ન થાય છે કે, જ્યારે સમસ્ત રાગ-દ્વેષથી હૃદય નિર્માંળ અને છે, જ્યારે આપણા આચરણેાદ્વારા સમસ્ત સૌંસાર દેવમ"દિર બની રહે છે અને જ્યારે પ્રત્યેક ક્રિયા ભગવાનની પૂજારૂપ બની જાય છે,
બાહ્ય આચરણ જોઇને અભિપ્રાય આપનારે ઉતાવળીએ છે.
રાજ ક્રિયા કરનારો પણ જો બીજાને ઠગવા મથતા હાય તા તે દંભ, છે પણ જો દંભ તેા રાજ ક્રિયા કરનારા, ચાલુ પાપના પશ્ચાતાપથી તરશે, દ'ભી મરશે.
