________________
શકા અને સમાધાન
વામાં આવે કે, જો જીવની ઉત્પત્તિ માત્ર પ્રત્યેાજન છે તેા તે ચેગ્ય નથી.
શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે ‘ધર્મ માં કહ્યું છે કે,
“મિત્તિ હો,
કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રીમદ્ હેમચંદ્રાચાય મહારાજે “ મહાદેવ સ્તાત્ર ” માં કહ્યું છે કે,સંગ્રહણી’“પી મામદ્ગો, હુની યેન નિનિતી. મહાવેલ તુ તે મળ્યે, શેવા થૈ નામશે ???
,,
तस्सत्थोति से वओ न जुत्ता । कुंभकारादीए जओ, न घड दुष्पत्ति तस्सत्थो ॥१॥ ભાવા—જીવાની ઉત્પત્તિ જ એક ઈશ્વરતુ પ્રયેાજન છે તેા તે ચુક્ત નથી. કુંભારાદિકાને પણ ઘટઆદિની ઉત્પત્તિ માત્ર પ્રત્યેાજન નથી, કિંતુ દ્રવ્યાદિ પ્રત્યેાજન છે, તેમ ઇશ્વરને જગત રચવાનું શું પ્રયેાજન છે ?
જિ૰ઈશ્વરના તે પ્રકારના સ્વભાવ છે. ગુ૦—આ કહેવું ચેાગ્ય નથી. “ ધર્મસંપ્રદળી ” માં કહ્યું છે કે,एसोय सहावो से किमेत्थ, माणं न सुंदरी य जओ । तकरण किलेसस्स तु, महतो अफलस्स हेउत्ति ॥१॥ ભાવાઃ—જગત રચવાના ઈશ્વરના સ્વભાવ છે તેમાં શું પ્રમાણુ છે ? અતીન્દ્રિય હાવાથી તેમાં કેાઈ પ્રમાણ નથી. અથવા સ્વભાવ છે એમ લ્પના કરે તેા તે સુંદર સ્વભાવ નથી, કારણ કે જગત રચવામાં લેશ તા બહુજ અને ફલ કાંઇ પણ નથી. ૧
જિ—જગતના કર્તા ઇશ્વરને સરાગી માનીએ તે શું દૂષણ આવે ?
૩૫
ગુ૦—જ્યાં સરાણીપણું છે ત્યાં કર્તાપણુ તે દૂર રહે, પણ ઇશ્વરતા જ સિદ્ધ નહિ થાય; કારણ કે, જ્યાં રાગ હૈાય ત્યાં દ્રેષ અવશ્ય હાય, અને જેને રાગદ્વેષ હેાય તે ધ્રુવ ન કહેવાય.
ભાવા —રાગદ્વેષ રૂપી દુય એવા મોટા મલ્લાને જેણે જીત્યા છે, તેને હું સાચા મહાદેવ માનું છું. બાકીના રાગી તથા દ્વેષી જે દેવા છે, તે તેા નામ માત્રથી જ મહાદેવ છે, પણ વાસ્તવિક મહાદેવપણું તેએમાં નથી. ૧.
રાગદ્વેષ શરીરવિના સિદ્ધ કેમ થાય ? અને સશરીરી ઇશ્વર જગતના કર્તા માનેા તા ઈશ્વરનું શરીર તમે સર્વ વ્યાપક માનેા છે કે પરિમિત પ્રદેશમાં વ્યાપક ?
જિ॰—ઈશ્વરનું શરીર સર્વ વ્યાપક માનીએ તે। શું દૂષણ આવે ?
ગુ૦—ઇશ્વરનું શરીર જ સ સ્થાનમાં રહ્યું તેા પછી પૃથ્વી, પાણી, પર્વતાર્દિક કયા સ્થાનમાં રાખીને ઇશ્વરે જગતની રચના કરી ? તેના વિચાર કરવા જેવા છે.
જિ॰—ઇશ્વરનું શરીર પરિમિત પ્રદેશવ્યાપી હાવા સંભવ છે.
ગુ૦—અલ્પ શરીરવાળા ઇશ્વર દૂર દેશમાં રહેલ પદાર્થોની રચના કેવી રીતે કરી શકે ? ઈત્યાદિ વિચાર કરવા જેવા છે.
જિ—જગતના કર્તા ઇશ્વર જ છે. તૈત્તિરીયેાનિવર ' માં જગતના કર્તા ઇશ્વર કહ્યા છે. તેમાં કહ્યું છે કે,ચશ્માનાત નળસ, યમિત્રને મહીયતે । એનેટ બાયતે ચૈત્ર, તસ્મૈ જ્ઞાનાત્મને નમઃ શા”
ભાવાઃ—જેનાથી સપૂર્ણ જગત પેદા થયુ છે, જેને વિષે લય થાય છે, અને જે જગતને ધારણ કરે છે, એવા જ્ઞાન સ્વરૂપ ઇશ્વરને અમારે નમસ્કાર થા. ૧
