________________
જિનભક્તિદ્વાચિંશિકા/પ્રાસ્તાવિક
જિનબિંબનિર્માણ પૂર્વે શિલ્પી સાથે ઉચિત વ્યવહાર કેવો કરે તે શ્લોક૧૧માં બતાવ્યું. વળી શ્રાવક “લોકોત્તમ પુરુષ એવા ભગવાનની આ પ્રતિમા છે.” એવા બહુમાનભાવપૂર્વક પોતાનું તથા શિલ્પીનું ચિત્ત નાશ ન થાય તે રીતે ઉચિત વ્યવહાર કરે અને ઉચિત ઉત્સાહથી પ્રવર્તે કે જેથી મહાન ફળ પ્રાપ્ત થાય, તથા શિલ્પીના દોહદોની પૂર્તિ પ્રતિમાગત અવસ્થાત્રયના ભાવન દ્વારા કરે તે શ્લોક-૧૨-૧૩માં બતાવ્યું. આ રીતે જિનબિંબનિર્માણ પૂર્વે શું ઉચિત કર્તવ્યો કરવા અને જિનપ્રતિમાનિર્માણની શાસ્ત્રવિધિ શ્લોક-૧૧થી ૧૫ સુધી જણાવી; કેમ કે આગમાનુસારી પ્રવૃત્તિ કરવાથી ભગવાનની ભક્તિ, ભગવાનના ગુણોનું બહુમાન અને ભગવાન પ્રત્યે વિનયાદિ ગુણો પ્રગટ થાય છે; કેમ કે બિંબનિર્માણમાં ભાવથી વિશેષ છે, સુવર્ણાદિ દ્રવ્ય વિશેષ નથી.
શાસ્ત્રવિધિ અનુસાર જિનબિંબ કરાવવું તે લોકોત્તર અને મોક્ષફળદાયક છે, અને શાસ્ત્રવિધિથી વિપરીત જિનબિંબ કરાવણ લૌકિક અને અભ્યદયફળદાયક છે, તે વાત શ્લોક-૧૬માં જણાવી.
અહીં સુધી જિનાલયનિર્માણ, જિનબિંબનિર્માણની વિધિ બતાવી. ત્યારબાદ પ્રતિષ્ઠાવિધિ શ્લોક-૧૭માં બતાવી કે બિંબનિષ્પન્ન થયા દશ દિવસમાં પ્રષ્ટા કરાવવી. આ પ્રતિષ્ઠા બે પ્રકારે ઃ (૧) મુખ્યપ્રતિષ્ઠા :- મુખ્ય દેવને ઉદ્દેશીને પોતાના આત્મામાં નિજભાવની જ પ્રતિષ્ઠા તે મુખ્યપ્રતિષ્ઠા છે. (૨) ઉપચારપ્રતિષ્ઠા :- પ્રતિમાની પ્રતિષ્ઠા તે ઉપચારપ્રતિષ્ઠા છે અર્થાત્ “મારા ચિત્તમાં વર્તતો ભગવાનના આલંબનવાળો ભાવ આ પ્રતિમામાં ઉપચારથી સ્થાપન કરાયેલ છે, તેવા અભેદઉપચારથી પ્રતિમાની કરાતી પ્રતિષ્ઠા તે ઉપચારપ્રતિષ્ઠા છે.
પૂજા કરનારને “આ પ્રતિમા પ્રતિષ્ઠિત છે', તેવું જ્ઞાન થવાના કારણે વીતરાગાદિ ભાવોથી પ્રતિષ્ઠિત પ્રતિમા સાથે ચિત્તની એકાગ્રતારૂપ સમાપત્તિ થતાં વિપુલ નિર્જરાની પ્રાપ્તિ થાય છે. પણ પ્રતિમામાં વીતરાગદેવ સંનિધાન કરતાં નથી ઇત્યાદિ શ્લોક-૧૮-૧૯માં બતાવ્યું.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
