________________
તા. ૧૫-૩-૩૪.
– જૈન યુગ
૧૫૧
દલિત કેમની સેવા.
બહુરૂપી, બજાણીયા, બા, બાવચા, ભંગી, બારેક,
ભીલ, ભિરતી, ચમ ૨, ચારણ, ચોધરી, દેવાળ, ઢેડ, ઢેડીયા, રા. અમૃતલાલ વિ. ઠક્કર,
દુબળા, ગામીત, જેગી, ખાલપા, ખવાસ, કેક, મહાર, (તા. ૧૫-૨-૩૪ ના અંકથી પૂર્ણ.).
માંગ, મિયાણા, મેચી, નાયકડા, નટ, ઓડ, રામશી, રાવમધ્યમ વર્ગની જ્ઞાતિઓ-આવી જ્ઞાતિઓની સંખ્યા લીયા, સલાટ, સરાણિયા, ઈંદવા, તુરી, વાદી, વાધરી, વણકેડી બે કડી નથી પણ ૧૫૭ ની છે, અને તેમાંથી કેટલીકની જારા, વારલી–આ ન્યાતના અજ્ઞાનનું તે પૂછવું જ શું? સંખ્યા હારે નહિ પણ લાખે છે. ગુજરાતમાં વસતી તેમ તેમનો કાકો પણ મોટે રહ્યા. એકલા ભાલાની સંખ્યા તે પછીની મુખ્ય નાતિએ નીચે પ્રમાણે છે. અગરી, આહીર, લગભગ સાઠ લાખની છે, ખાનદેશના અઢી લાખ (૨,૫૦, ૦૦૦) ભાડભુજ, ભાવસાર, ભાઈ, ડબગર, દરજી, ધોબી, ગવળી, ભીલા પૈકી કકન ૫૦૦ જ ભણેલા છે, એટલે કે હજારે બે ધાથી, ગેલા, હજામ, કાછીયા, કલાલ, કંસારા, કસાઈ, કાડી, માણસ, સેક ૧/૫ ટકા ભણેલા છે. ગુજરાતનાં ડનું ખારવા, ખત્રી, કુંભાર, કણબી, લુહાર, માળી, મરાઠા, જાવી, પ્રમાણે કાંઈક સાર' આવે છે. ગુજરાતના પાંચ બ્રિટીશ પટેલીયા, પીંજારા, રબારી, રજપુત, સથવારા, સુતાર, તેલી,
Sા સતાર તેલી જીલ્લામાં ૧,૧૩,૦૦૦ હેડ પિકી ફક્ત ૪,૦૦૦ ભણેલા છે, તાલી, વાંઝા અને વધેર આ આપણને ગુજરાત કાભિા- એટલે સેંકડે સાડાત્રણ ટકાથી સહેજ વધારે આવે છે. છતાં વાડમાં પરિચિત કામે છે. આમાં કણબી મરાઠાની કામ ઘણી ક્યાં બ્રાહ્મણે વાણીયાના ૫૦ ટકા અને ભીલને ૧/૫ ટકા, મારી છે. કુબી તથા મરાડાની કામની વસ્તી તો ૬૦ અથવા ગુજરાતી ના મા ટકા? થાણા જીલ્લાના લાખની, એટલે આખા ઇલાકાની વસ્તીના ચેથા ભાગથી ૧,૦૮, ૦ ૦ ૦ વોલી પછી ફક્ત ૧૪૪ ભણેલા છે, એટલે કે હજારે થોડીજ ઓછી છે. હવે સતારા અને રત્નાગિરી એ બે કલામાં 1:/૩ ભણેલા છે. કેટલું ગાઢ અજ્ઞાન, કેટલું ભયંકર અંધારું ! તેમની વસ્તી ૭, ૩૬,૦૦૦ જેટલી ભેટી છે, પણ તેમાં ભણે પણ આ ઉપાય છે ?--ઉચ્ચ કામના સ્વાર્થી લાની સંખ્યા ૨૧,૪૦૦ નીજ છે, એટલે સંકડે ૩ ટકાથી લોકે દલીલ કરે છે કે તમે આ બધાને ભણાવશો તે પણ આ પ્રમાણ આવે છે, કયાં બ્રાહ્મણ વાણીયાના ૫૦ ખેતી કાણું કરશે, મજુરી કેણ કરશે, અમારું ઘરકામ ટકા અને મરાઠાના ૩ ટકા ? તેજ બે જહલામાં–એટલે તારા કેગુ કરશેપાયખાનાં કણ સાફ કરશે? જાણે કે ખેતીને
નાગિરીમાં કુણબીઓની વસ્તી ૪,૨૯૦૦૦ ની છે, પણ તેમાં ને ભણતરને આઘેર હોય, મળમુત્ર સાફ કરવાના કામમાં ભણેલા ફકત ૨૪૦ ની છે, એટલે મેંકડે એક ટકાથી પણ્ ભણતરથી બાધ આવી જતે હોય? અલબત્ત ભણવાથી, ઓછી. અરધા ટકાથી હેજ વધારે આવે છે, જ્યાં ૫૦ ટકા અક્ષર જ્ઞાનથી, માણસનું-ગમે તેવી ગુલામી દશામાં વાઇ અને જ્યાં અરધે કે ? ગુજરાતના લેઉવા અને કડવા કણ- ગયેલા માણસનું-ત્રીજું લોચન ઉઘડે છે, દુનીયામાં પોતાનું બીની સ્થિતિ આ કરતાં ઘણી સારી છે. એ કહેવું જોઈએ, સ્થાન કયાં છે, પોતે પ્રયત્ન કરવાથી કેટલે ઉંચે ચડી શંક છતાં તે ઉચ્ચ ગણાતી કોમેની બરાબર તે નજ ઉભા રહી શકે છે તેનું તેને ભાન આવે છે, અને તેથી પ્રજની ઉન્નતિમાં
કનિષ્ટ અથવા દલિત જ્ઞાતિઓ:-આવી નાતિઓને પણ તે પિતાને ફાળે આપવા સમર્થ થાય છેઆ બધું માટે અંગ્રેજીમાં Depreased અથવા Suppl's Bed એ સંજ્ઞા પિતાના સ્વાર્થ પર દ્રષ્ટિ રાખનાર ક નજરના માણસ વપરાય છે. તથા ગુજરાતીમાં હવે દલિત શબ્દ પ્રચારમાં સહન ન કરી શકે, પણ તેથી દેશની કે દુનીયાની પ્રગતિ આવતે જાય છે તે આબેહુબ છે. આવી જ્ઞાતિઓની સંખ્યા થતી અટકાવવી ? થોડા હાર મનુના લોભ કે માની પણ થેડી ધણી નથી. તે પણ ૧૪૫ ની એટલે આગળ લીધેલા ખેટા હકને લીધે લાખો અને કરડે માણસને વધેલી કમેના કરતાં છ ગણી સંખ્યા છે. આમાંથી મુખ્ય જ્ઞાનથી દૂર રાખવા, અંધારામાં સબડવા દેવા ? હમેશને અને આપને પરિચિત કે મેનાં નામ આ પ્રમાણે છે:- માટે પગ નીચે છુંદેલા રાખવા? ફ્રિ જ્ઞાન લાશ વવિત્ર
વિરતે એ ગીતા વાકય એકલા બ્રાહ્મણ વાણીયા માટે બિહારના સંકટગ્રસ્ત વિસ્તારમાં
સત્ય અને કુંભાર કણબી કે ભીલ અને ભંગીને માટે સપડાયેલાં જૈન તીર્થો.
અસત્ય નથી. જ્યાં સુધી ઉંચ કહેવાતી જ્ઞાતિઓ નીચે ભયંકર ભૂકંપના પરિણામે બિહારમાં આવેલાં આપણાં પડેલી કામોને માટે પોતાની જ્ઞાતિ જેટલી ખાસ મહેનત પૃનીત અને મહાન તીર્થસ્થાનેને જે નુકશાન અત્યાર કરશે નહિ, તેમને માટે જ્યાંસુધી પોતાના શરીર ઘસાવી અગાઉ પાંચ્યું છે તેને પહોંચી વળવાને એક વિકટ પ્ર”ન નહિ નાંખે, પિતાની લત તેમને માટે નહિ વાપરી નાંખે, સમાજ સમક્ષ ખડો થયે છે. હકશાનીના વિભાગ અને તે ત્યાંથી જેમ આપણે તેમને દાબેલા રાખશે તેમ દૂનીયાની સબંધી ટુંક હકીકત અત્યાર અગાઉ સર્વત્ર પ્રકટ થકી સન્ય પ્રજા આપણને દાખ્યા કરશે. આપણે જે કેડ ભંગીને ચુકી છે. આ કાર્ય કલકતા નિવાસી શ્રીમાન અગ્રગણ્યે હડધૂત કરીશું તે આફ્રિકાના ગોરાએ આપણી તરફ તેથી અને આપણા જમીનદાએ ઉપાડી લીધુ છે, અને કલકતાના સારી રીતે વર્તાશે નહિ. આફ્રિકાના ગોરા મેમાનેને મીજશ્રી સંઘે એક વગવાળી કમિટી નીમી છે જેના મંત્રી બાનીઓથી, કે સંદરાં સારાં ભાષણોથી ગમે તેટન્ના રીઝતરીકે કોન્ફરન્સનાં ખાસ અધિવેશનના પ્રમુખ મહાશય વીશું, તો પણ તેથી તેઓ પ્રસન્ન નહિ થાય, પણ શ્રી બહાદુરસિંહજી સિંધી નિમુક્ત થયા છે, તેમણે આ આપણા સગુણ અને પરોપકાર વૃત્તિથીજ થશે. આપણે કાર્ય માં મદદ કરવા એક અપીલ જૈન સમાજને ચરણે આપણા ભાઈઓને હેરાન કરીને સુખી નહિ થઈ શકીએ મુકી છે. સમાજ તેને યોગ્ય સહાનુભૂતિથી પ્રાણ જવાબ “પેલાં દિવ્ય લોચનિયાંરે, પ્રભુ ક્યારે ઉઘડશે ? વાળશે એમ, ઈચ્છવામાં આવ્યું છે.
આવાં ધાર અંધારાં રે, પ્રભુ કયારે ઉતરશે ?”
